Þjóðviljinn - 24.07.1960, Blaðsíða 6

ÞJÓÐVILJINN — Sunmidagur 24. júlí 1960
6)

:HSfi£.u™íí*
k:s
biomnuiNN
Útgefandl: Saraeinlngarflokkur alþýBu - Bóstallstaflokkurlnn. —
RltstJ(u-ar: Magnús Kjartansson (&b.), Magnús Torfl Olaísson. Blg-
urður Quðmundsson. — FréttarltstJórar: Ivar H. Jónsson, Jón
BJarnaso:;. - Auglýslngastjórl: Ouðgelr Magnússon. - Rltstjórn,
afgreiBsia auglýslngar, prentsmiðja: SkólavörSustig 19. — Biml
17-BOO (5 línur). - Áskriftarverð kr. 45 & m&n. - Lausasöluv. kx. 3.00.
PrentsmlSJa PJóSviiians.

Sókn
;egll
herstöðvum
r.«

Oin nýju samtök gegn bandarísku hersetunni
á íslandi og ávarp þeirra er eindreginn vott-
ur þess, að nú er að myndast víðtækari sam-
staða um hina íslenzku sjálfstæðisbaráttu en
verið hefur, að ný sókn er að hefjast til að firra
íslenzku þjóðina smáninni og hættunum af er-
lendum herstöðvum á íslandi. Ávarpið hefur
vakiþ mikla athygli, enda þótt blöð stjórnar-
flokkanna reyni að láta sem minnst á því bera,
að ný sókn er hafin til að vekja þjóðina af and-
varaleysi til baráttu fyrir íslenzka málstaðinn
í herstöðvamálinu.
trt;
cr*
Ovað vilja hin nýju samtök, sem hafa nú á-
kveðið að kveðja saman Þingvallafund í
haust, til að skipuleggja betur baráttuna gegn
erlendu hersetunni? í ávarpi þeirra, er undirrit-
uðu á þriðja hundrað manna úr öllum stéttum
og stjórnmálaflokkum og utan flokka, segir svo:
„Við undirrituð höfum ólíkar skoðanir á mörg-
um málum, en eigum það sammerkt, að her og
herstöðvar viljum við ekki hafa í landi okkar,
að við teljum œvarandi hlutleysi íslands í hern-
aðarátökum í mestu samræmi við fortíð þjóðar-
innar og framtíðarheill. Við minnum á þá sér-
stöðu íslendinga meðal þjóðanna að þeir hafa
ekki um aldir borið vopn né iðkað vígaferli, að
þeir hafa aldrei átt í vopnuðum ófriði við aðr-
ar þjóðir. Við viljum að Islendingar varðveiti
þessa sérstöðu sína á ókomnum tímum, að þeir
verði að því leyti öðrum þjóðum fordæmi, er
. friðflytjendur í öllum löndum geti með sanni
vitnað til sem fyrirmyndar“.
mt
ua
¥Tm hætturnar af herstöðvunum segir í ávarp-
^ inu: „Við vekjum athygli á því að í her-
stöðvum er engin vörn eins og vopnabúnaði er
nú háttað, að herstöðvar hljóta alltaf að skoðast
sem ögrun við einhverja þjóð sem telur þeim
stefnt gegn sér, að jafnvel á friðartímum stafar
mikill háski af herstöðvum, en í heimsstríði
bein tortímingarhætta, þar eð þær yrðu fyrstu
skotmörk eldflauga, sem flytja vetnissprengjur,
að þjóðinni er nauðsyn á að gera sér grein fyrir
þeim ógnum er yfir hana geta dunið á ófriðar-
timum vegna herstöðva í landinu. Við teljum
af þessum sökum og öðrum fleiri að herseta og
herstöðvar á íslandi samrýmist ekki því hlut-
skipti sem við ætlum íslendingum: að vera vopn-
laus þjóð í friðlýstu landi“.
Jm
/¥g ávarpsmenn lýsa því yfir, að þeir hafi á
'“iramangreindum grundvelli „bundizt heitum
um að halda áfram þeirri baráttu sem háð hefur
verið undanfarið fyrir uppsögn herverndarsamn-
ingsins við Bandaríki Norður-Ameríku og brott-
för hersins“. Heimsviðburðirnir undaníarna daga
og vikur sýna betur en flest annað hve mikið
liggur við, að íslendingum takist að losna við
herstöðvarnar úr landi sínu. Eitt þeirra ríkja
sem ísland er í hernaðarbandalagi við, Atlanz-
hafsbandalagsríkið Belgía, hefur teflt heimsfriðn-
um í hættu með svívirðilegri árás á Afríkuríkið
Kongó. Þátttaka íslands í Nató og bandarísku
herstöðvarnar á íslandi geta 'hvenær sem er leitt
tortímingarhættu yfir þjóðina. Nýju samtökin
gegn herstöðvunum sanna ört vaxandi skilning á
staðreyndum herstöðvamálsins og aðstöðu íslands
í heiminum. — s.

4-r* n
rjia::
j',
n(T*lSC

Um þessar mundir eru liðiri
60 ár frá því nýíendan ísland
var á heimssýningu, „nýlendu-
sýningunni". og í sumar eru
liðin 55 ár í'Vá því ísHnd var
á „Skrœlirigjasýningunm“ í
Kaupmannahöfn.
Já, þið lásuð rétt. bað var
nýlendan ísland, landið' nkkar.
Árið 1900 sýndu Danir hinar
þrjár nýlendur sínar: Græn-
land, ísland og Færevjar á
heimssýningunni í París Þetta
skyldu vera sögul egar sýning-
ar frá nýlendunum 02 aðallega
um rannsóknir Dana.i löndum
þessara „frumstæðu“ nýlendu-
þjóða. Það þót.ti fara vel á
að taka þátt í slíkri sýningu
e'nmitt árið 1900, níu öldum
eftir kristnitöku á íslandi, til
að ,,sýna þá menningu sem
flutti kristnina til íslands, bjó
um sig í Grænlandi og sendi
fyrstu landnemana til Ame-
ríku.“ Dönum þótti það einn:g
tilvalið að á sýningu þessari
væri „deild er. sýndi hinn góða
árangur sem náðst hefur með
nýlendustjórn yfir Eskimóum
á Danska-Grænlandi“, eins og
þeir komust sjálf'r að orði.
Það þótti því nauðsynlegt og
sjálfsagt að Grænlandsverzl-
unin danska tæki þátt í sýn-
ingunni, „þvií stjórn vor á
Grænlandi er éinstæð, það er
eini staðurinn í heiminum þar
sem frumstæð þjóð er fráskd-
in umheiminum, samtímis því
að fólkinu er lyft á hærra stig
með því að láta því í té menn-
ingu í beim mæli sem hentar
því bezt.“ (M.a. brennivín,
berkla og syflis).
Nýlendusmalar heim-
sækja ísland
Menntamálaráðuneyti Dana
veitti 25 þús. kr. til þátttöku
í Parísarsýningunni, en 12 þús.
kr. þurfti til viðbótar og veitti
danska þingið þá fjárhæð með
því skilyrði að allir gripir á
sýningunni frá ,nýlendunum“
yrðu eign danska þjóðminja-
safnsins. Daniel Bruun kap-
teinn, sem var íslendingum að
góðu kunnur, og málarinn
Klein voru sendir til Færeyja
og íslands. Þeir féiagar tóku
land í'‘Vestmánnaeytúm 5. júlí
1898 og Léfólii grósseri flutti
þá til „Örebak“ (Eyrarbakka)
en þar tók Nielsen faktor á
móti þeim. Þaðan héldu þeir
út Reýkjanesið, til Krýsuvíkur,
ljósmynduðu og söfnuðu sýn-
ingargripum. í Reykjavík
hafði verið sett á íaggirnar
sýningarnefnd og skipuðu
hana þessir menn: H-avstgen
amtmaður, Hallgrímur Sveins-
son biskup, Eiríkur Briem
dósent, Pálmi Pálsson. og Jón
Jakobsén alþm. og safnvörður.
Þe:r létu gera eftirlíkingar af
ýmsum -gripum í Þjóðmin.ja-
safninu hér — og biskup'nn
yfir íslandi lánaði nokkra
kirkjugripi. Þess er getið að
„íslenzka ferðafélagið!' og .for-
maður þess, Ditlev Thorrisen
konsúll hafi ve!tl góða aðstoð.
Kirkjugripir — kvon-
skraut
Frá Reykjavík fóru þeir fé-
lagar vestur að Skarði á
Skarðsströnd —■ og reiddu
þaðan altaristöfluna á klökk-
um; hún skvldi nú forframast
á nýlendusýningunni í París.
í Dölum leituðu þeir einnig
gripa í Hvammi, Hjarðarholti,
Hvítadal og Ólafsdal. Að lok-
inni för um Norðurland lagði
lestin upp frá Gilhaga í Skaga-
firði 12. ágúst 1898 og suður
um Kjöl og notaði Bruun
tækifærið til að hlaða vörður
á Kili, og efna þannig gamalt
loforð við Briem amtmann.
„Vegna þess hve sýningarleið-
angrinum var vel ágengt“ var
ákveðið að senda Bruun aðra
gripasöfnunarferð sumarið eft-
ir. Segir í skýrslu Dana um
þetta, að gripir þeir sem lán-
aðir voru hafi verið 6000 kr.
lítaristaflan frá Skarði
— reidd á klökkum lil forfrömunar
li aí m ccvnincn
Það þarf að takast beti
r
milli Islendinga og F<
Fréttamaðurinn hitti þau
hjónin á. heimil Stefáns Ög-
mundssonar. prentara, og spjall-
aði þar við þau stundarkorn.
Hvorugt þeirra heíur lcomið til
íslands áður en þeim líkaði
dvölin hér ágætlega og rómuðu
mjög allar móttökur og vin-
gjarnleik þann, sem þau hefðu
hvarvetna mætt.
— Háfið þið ferðazt mikið
um landið?
— Við höfum ferðazt dálítið,
segir Ólafur. Annars er það
eins og ég' sagði einum kunn-
ingja mínum, að þjóðin er fólk-
ið en ekki landdagið og við
viljum vera þar sem flest er af
fólkinu.
—- I-Ivað getyrðu sagt mér um
atvinnulífið í Færeyjum?
— Fiskurinn er aðalútflutn-
ingsvara Færeyinga eins og ís-
lendinga og eiginlega má segja,
að hún sé sú eina. Stærsta
vandamál okkar hefur verið at-
vinnuleysið. Margir hafa orðið
að leita sér annars staðar að
atvinnu, mest á íslandi á tog-
urunum og einnig á þýzkum
togurum. Svo eru líka margir
á dönskum og norskum verzlun-
arskipum, t.d. stór hluti af
þeim, sem hafa stýrimanna-
próf.
Fiskiskipaflotinn er- nú í end-
urnýjun. Við höfum fengið á
síðustu árum nokkra nýja tog-
ara, t.d. 5 portúgalska og bera
þeir stærstu 600 tonn af salt-
fiski. Þá eru nú 30 íiskiskip
í byggingu í Belgíu. Þörfin er
hins vegar svo mikil, að þótt
allt komi, ^em nú er búið að
leggja drög að, þá er það ekki
nægilegt. Það þarf að byggja
flotann alveg upp. Hann , er
bæðí orðinn gamali og úr sér
genginn og svo er íólksíjölgun-
in auk þess mikil. Það er ekki
um margt annað að velja íyrir
færeyska pilta en að fara á sjó-
inn.
— Stundið þið ekki líka land-
búnað og iðnað?
— Jú, landbúnaður er nokkuð
stundaður en iðnaður er sama
og enginn. Það er ekki nema
ögn af fiskiðnaði en það er allt-
of lítið.
— Hvernig er með markaði
fyrir fiskinn?
— Allir viðskiptahættir okk-
{ ' • ' 1, '
ar Færeyinga eru einkennandi
fyrir nýlenduþjóð. Norðurlanda-
þjóðirnar, sem eru svo mikið
umtalaðar fyrir írélsishugsjón-
ir, ættu að’ vita, hverníg' þeir.
Síðasta hálfan mámið hafa dvalið hér á landi færeysk
hjón, Katrín og Ólafur Michelsen frá Þórshöfn. Er
Ólafur ritstjóri blaðsins 14. SEPTEMBER ásamt Er-
lendi Paturssyn',, en það er sem kunnugt
er aðalmálgagn Þjóðveldisflokksins, sem er skeleggasti
flokkurinn í baráttunni fyrir fullu sjálfstœði
Fœreyja og bœttum kjörum alpýðunnar þar í landi.
Þau hjónin œtluðu að halda heimleiðis til Fœreyja um
helgina, en í síðustu viku átti fréttamaður frá
Þjóðviljanum viötal við pau um Færeyjar og þau
málefni, sem þar eru nú efst á haugi.