Þjóðviljinn - 04.09.1960, Page 6

Þjóðviljinn - 04.09.1960, Page 6
£i) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagxir 4. september 1960 - Sunnudagur 4. september 1960 — ÞJÓÐVILJINN — (7 síb; 5£i Si l! xxr. í»{ r.i! siii l’ji r* K 2HÍ uíU æ m ijir. rfiíi iÞ" Vpi »*** 2112 ztV w* »*' SEf fiíí ss: jmodviuinn yr; ■ i*i*í “.X Útgefandl: Samelnlngarflokkur alÞÍBu — SösLallstaflokkurtan. — SIT Bltstjorar: Magnus KJartansson (Ab.). Magnús Torfl Ólafsson. Bls- Slt nrBur QuBmundsson. — Préttarltstlórar: tvar H. Jónsson. Jðn Bla.nasor. — Auglístngastlórl: QuSgelr Magnússon. — Rttstjórn. JJÍi afgrelðsia augtýslngar, prentsmlSJa: SkólavörBuatíg 10. — Blxnl Ut£ 17-600 (b linur). - ÁskrlftarverS kr. 45 6 mán. - Lausasöluv. kr. 3.00. PrentsmJBJa ÞJóSvlljans. g Bannhelg orð ~í» flegar ríkisstjórnin tilkynnti að hún hefði á- Erj * kveðið að taka upp samninga við Breta um 95 landhelgina, var sú ákvörðun rökstudd með því í stjórnarblöðunum að slíkar viðræður væru HS sjálfsögð kurteisi, ekkert væri- sjálfgefnara en rfí að deiluaðilar ræddust við um ágreining sinn, og það væru undarlegir menn og ófrómir í. hugs- |!£5 un sem létu sér detta í hug að ríkisstjórnin sS myndi í nokkru hvika frá einróma ákvörðun Al- ,?S þingis um 12 mílna landhelgi. Þessi lofsöngur um stimamýkt og hofmennsku ráðherrann^ stóð £r: þó aðeins skamma stund. Brátt gat að lesa í Morgunblaðinu vísbendingar um það að íslenzku ráðherrarnir ættu önnur og meiri erindi til Breta en að sýna kunnustu sína í kurteisi á alþjóðavettvangi, og síðustu dagana hefur upp- gjafartónninn orðið æ greinilegri. Oama. fyriribærið birtist á einkar minnisstæðan hátt á síðasta bæjarstjómarfundi. Þar fluttu Guðmundur Vigfússon og Þórður Björnsson tillögu þar sem skorað var „mjög alvarlega á ríkisstjórnina að hvika á engu frá óskoruðum rétti íslendinga til 12 mílna fiskveiðilögsögu“; var þetta samskonar tillaga og nokkrum dögum áður hafði verið samþykkt einróma af öllum bæj- arfulltrúum á Akranesi. En nú brá svo við að bæjarfulltrúar stjómarflokkanna vildu fyrir enga muni samþykkja slíka tillögu; var viðbára þeirra sú að í henni fælist vantraust á ríkis- stjórnina, og fluttu þeir í staðinn almenna trausttillögu — þar sem hvergi var þó minnzt á 12 mílur! Alfreð Gíslason lagði þá til að í traustsyfirlýsingunni yrði það sérstaklega tekið fram „að bæjarstjórnin treysti ríkisstjórninni fullkomlega til að ... hvika hvergi frá 12 'mílna landhelgi umhverfis allt land“. Varð þá uppi mikið fjaðrafok, fundarhlé og langvinnt hljóð- skraf, en svo fór að lokum að bæjarfulltrúar stjórnaflokkanna vísuðu einnig þessari tillögu frá. Þeir treystu ríkisstjórninni ekki til að halda fast á 12 mílna landhelgi umhverfis allt landið. Þeir samþykktu í rauninni vantraust á ríkis- stjórnina í landhelgismálinu. wj; F*n það gerðist ennþá meira á þessum fundi. jijí Þegar sýnt var að bæjarfulltrúar stjórnar- trtx mt flokkanná fengjust ekki til að samþykkja neina tillögu um 12 mllna landhelgi, skoraði Guðmund- ur J. Guðmundsson á Geir Hallgrímsson borg- arstjóra að lýsa yfir í ræðu stuðningi við 12 mílna landhelgi íslendinga. Hann eggjaði borg- arstjórann aftur og aftur, manaði hann og þrá- bað; hann benti honum á að hann gæti ox'ðað yfirlýsingu sína eins og hann vildi, hrakyrt kommúnista og Rússa en mæi't Atlanzbafsbanda- lagið, Breta og Bandaríkjamenn — aðeins ef liann vildi nefna 12 mílur í einni lítilli setn- ingul En hvað svo sem borgarstjórinn malaði kom stuðningur við 12 mílur aldrei út fyrir varir hans; sú fyrirstaða var komin í kverkar hans sem hleypti þvílíkum orðum ekki framhjá. urfa menn frekar vitnanna við? 12 mílur eru orðm bannhelg orð hjá stjórnarfíokkunum;. ekki má framar nefna landhelgi þá sem íslend- ingar hafa haft með lögum um tveggja Ira skeið. Það er einhver allt önnur landhelgislína sem nú þegar hefur verið dregin i heilum ráða- ijnt mannanna, og hún verður fljótlega að veruleika ef þjóðin tekur ekki til sinna ráða- — m. Ég hef stundum velt því fyrir mér hvaða skynsamleg ástæða eða réttlæting lægi biðskyldutimanum til grund- vallar. En ég er alltaf jafn- fjarri jákvæðu svari og í upphafi. Aftur á móti hafa gagnrökin hlaðizt upp. Helztu rökin fyrir afnámi biðskyldu- tímans eru þessi. 1. Kennarar útskrifast úr kennaraskólum sem þeg- ar hæfir til að taka að sér það hlntverk í skóJum lands- ins er þeir hafa lært til. 2. Kennslustuniafjöldi ung- kennara er sá sami og kenn- ara er náð hafa fullum laun- um. 3. Það hvílir sama ábvrgð og sömu skyidur á þeim og öðrum kennuram. 4. Þeir njóta engra fríðinda fram yfir eldri kennara, eða við kennaranámið, fram yfir aðra nemendur landsins er gætu réttlætt lægri laun. 5. Skólastjórar eru undan- þegnir biðtímanum um full laun þannig að nýútskrifað- ur kennari, sem ekki er verð- ur fuilra launa að áliti rík- isvaldsins fyrr en á fimmta starfsári, getur tekið full laun plús mismun á launum kennara og skólastjóra, að lögum samkvæmt enga þegn- ■ skylduvinnu. Með núverandi mismtxn á. launum ungkenn- ara og fullra launa er þegn- skylduframlag hvers kennara við 9 mánaða skóla þessi 4 ár krónur 43.692.00 sem sam- svai'ar því að hver kennari vinnur kaupiaust fyrstu 12 til 14 mánuðina. Krafa kenn- að öllu leyti. sjálfur. Ferða- kostnaður báðar leiðir meú flugvél er nú 900.00 kr. Nú ef hann skreppur heim í jóla- fríinu sem þykir sjálfsagt eru það aðrar 900.00 kr. Ég læt lesandann um að - reikna ferðakostnað ef kennarinn er með konu og nokkur börn. Húsnæði cg fæði greiðir hann ' segja áð - þó að óhákvæmilega hafi orðið víðast hvar ýms- ar brevtingar til- bóta í þeim efnum frá því sem var og sums staðar miklar þá er hinu ekki að ieyna að allt of víða hafa þær ekki nægt til að halda í horfinu hvað þá til að mæta kröfum tímans. Öllum er kunnugt um þau víða brot;n á: kennunim. Nauðsyn brýtur lög Segja ein. hvérjir én sú nauðsyn hefur verið nokkuð oft cg lengi á aðra hlið. Hvenær kemur að því ekki að sú nauðsyn snú- ist við heldur að kehnarar standi á rétti sínum og fái leiðréttingu mála sinna í þessum efnum? Ingi Bergmœnn, kennari: Ætlo voldhaíornir aö sigla frœðslu- mólum þjóðarinnar i algjört strand? ara er því og hefur verið lengi full laun á 1. ári. Fríðindi kennara 1 Kennarar hafa lífeyrissjóð er þair greiða 4% af launum sínum í, en það er staðreynd að fríðindagildi 'hans hefur stórlega rýmað í seinni tíð af ástæðum sem ekki verða Skóladrengir. irnumræg- ISgíj^fgaa við’bættmn þeim friðindum, sem skólastjórar hafa fram yfir kennara, með því að taka að sér skólastjórn. En ekk- ert er því til fyrirstöðu. 6. Ungkennarar gætu komizt hjá hinum lágu launum 'bið- tímans með því að kenna sem stundakennarar fyrstxi fjögur árin, því kennuvum er greitt eftir sama kauptaxta fyrir stundakennslu án tillits til starfsaldurs þeirra, en með því er beinlínis viðurkennt að ungkennarar eigi rétt á sömu launum og eldi’i kenn- arar. 7. Kennur’um hefur verið mismunað í þessum efnum með þvi að sumir hafa slopp- ið að einhveriu leyti eða mestu við biðtímann eftir ýmsum krókaleiðum öðrum en getið er hér að framan. 8. Ríkisvaldið hefur óbe:n- línis viðurkennt óréttmæti 'biðskyldutimans með því að smástytta hann. Af þessu og ýmsu öðru verður ekki séð hvaða for- sendur styðji biðskyldutíma kennara á full laun. Svo að meðan hann er ekki afnum- inn er ekki hæ.gt að líta á hann öðnivísi en sem 4 ára þegnskylduframlag til ís- lenzka rikisins, sem hefur þó frekar raktar hér. Þess má aðeins geta að eftirfaun úr honum eru greidd eftir þeirri vireltu og óhæfu reglu að iniðað er við meðaltal launa síðustu 10 starfsárin. Önnur fríðindi er varla um að ræða umfram annað mánaðar- kaupsfóik. Aftur á móti má geta þess að þeir njóta ekki hinna. minnstu íviinana til greiðslu á • ferðakcstnaði eða öðrum kostnaði, sem leiðir af starfi þeh’ra. Slíkt þykir sjálfsagt að greiða að mestu eða- jafnvel öllu leyti hjá stéttum sem taldar eru njóta minnstra fríðinda, eins og verkamönnum og sjómönnum. Ungkennarar er eiga lög- heimili og eru ef til vill fæddir og uppakV.r á stærri stöðum eins og Reykjavík, Hafnarfirðí, Akureyri og víðár hafa í mörgum tilfell- um orðið að hrökklast af þessum stöðum til kennslu einhversstaðar úti á landi um lengri eða skemm-i tíma, vegna þess að á sam.a tíma hafá verið ráðnir á heima- stöðum þairra kennarar er hafa átt löglieimili út á landi, jafnvel á sama stað cg hin- ir hafa orðið að hrökk^ast til. Ef kennari úr Reykjavík ræður sig til ísafjarðar verð- ur hann að kosta ferðirnar að öllu leýti úr eigin vasa, jafnvel hóte'kostnað nokkra daga meðan hann er að leita sér að fæði og húsnæði, en dæmi eru þess að skólanefnd- um hafi láðst að sjá kenn- urum fyrir slíku. Hið sama er að segja ef kennari úr Reykjavík eða Hafnarfirði ræður sig til kennslu suður með sjó, t.d. til Sandgerðis. Ferðakostnaður báðar leiðir þangað er nú 64.00 kr. Ef hann skreppur nú heim einu sinni í viku sem er lágmarkið, gre’'ðir hann á mánuði kr. 256.00 eða 2048.00 kr. á vetri. Sumir kennarar greiða þessa upphæð og svipaðar í ferða- kostnað ár eftir ár. Eftir er þó að meta þá tímaeyðslu ög auka óþægindi er! slíkar ferð- ir hafa í för með sér fyrir kennarann. I þessum sömu rútum sem kennararnir ferðast með er einnig kvölds og morgna verkafórk úr bænum er starf- ar þarna suðurfrá, er fær ekki aðeins ferðirnar borg- aðar heldur að nokkru þann tíma sem fer í þær. Auk þees er fæði þess gre'tt niður. Er- lendir sjómenn og annað verkafólk er flutt hefur verið til landsins þykir sjálfsagt að flytja á milli því að kostn- arlausu eða litlu og jafnvel senda sérstök skip eftir þvi. Á sama tíma og kennarar verða að stan.da straum áð þeim aukakostnaði sem starf þeirra höfur í fcr með sér njcta aðrir opinberir starfs- menn greiðslu á þeim kostn- aði Þrengsli og slæmur aðbúnaður kennara Um starfsskilyrði og að- búnað kennara er það að gífurlegu þrengsli sem skólar landsins,-búa við vegna þess að aukning skólarýmis hefur ekki halúizt í- hendur við fjölgun nemenda. Þau óþæg- indi og auknu erfiðleikar sem slíkt hefur .í för með sér bæði fyrir nemendur og kenn- ara eru áreiðanlega meiri en almennt er álitið. Víða er al- gengt að hrúgað sé i bekki um og yfir 35 nemendum. En samkvæmt fræðslulögunum á hámarksfjöldi • nemenda í bekk ekki að fara .yfir 25 og skólar og skólastofur byggð- ar samkvæmt því a.m.k. frá 1946 er lögin voru samþykkt. Einnig eru ákvæði um það í sömu lögum að hámarks- fjöldi nemenda á hvern kenn- . a-ra. skuli vera 50, þannig að ef kennari hefur tvo bekki með um og yfir 35 nemend- um liggur beinast v'ð að ætla að honum beri laun eins og hálfs kennara. Auk þess sem fyrrnefnd ákvæði eru þverbrotin á kennurum eru ákvæðin um hreinlæti og heilsuspillandi húsnæði víða brotin á þeim, þar sem þeir kenna sums staðar í þröng- SlBiARI HLUTI um og loftlausum stofum þar, sem hrúgað er allt að því helmingi fleiri nemendum en lög gera ráð f.yrir. Auk þess neyðast þeir til að úeila-með nemendum sínum salerni og snyrtiklefa. sem víða eru van'búin af þeim þrifnaðai’- tækjum er þykja sæma sæmi- lega siðuðu fólki í dag. þann- ig eru ákvæði um nemenda- fjölda, húsrými og hreinlæti Morgunsöngur í Laugarnesskólamnn. Vinnudagur kennara Kennarar hafa engan fast- ákveðinn og samfellöan vinnu- tíma eins og flestar stéttir þjóðfélagsins, þvi éins og nú er, virðist hægt að kalla á kennara til kennslu allt frá þvi eldsnemma á morgnana til seint á kvöldin og á öll- um tímum þar á milli og þannig slíta í sundur og dreifa starfsdegi þeirra þeim til mikils óhagræðis og í mörgum tilfellum kostnaða. - auka. Kemur þetta sérstak- lega hart niður á kennurum við skóla sem eru tví- þrí- og jafnvel fjórsetnir. Skóla- stjórar við slika skóla fá ein- hverja kaupuppbót þótt ekki 'hafi þótt ástæða til að hún næði til kennaranna ennþá hvað sem veldur. Það lætur engin stétt. bjóða sér slíkt bótaiaust önnur en kennara- stéttin. Er ekki kominn tími til að kennarar fái fastákveð- inn samfelldan vinnudag t.d. svipaðan og skr:fstofufólk hefur., Ef fleirsetja verður skóla verður þá að greiða kennurum með hliðsjón af þeirn aukaóþægindum sem siíkt hefur í för með sér fyrir þá. Hvað ætla kennarar að sætta sig lengi við það rang- læti, sem framið er á þs:m við fleirsettu skólana. Lnkaorð Nú líður senn að því að skólar eigi að hefjast án þess að neitt bendi til þess að nokkuð verði gert í launa- málum kennara og um leið nokkuð raunhæft til þess að leysa kennaraskortinn. Kenn- arar eru eflaust þolinmóðari en almennt gerist um aðrar stéttir enda þurfa þeir öðr- um fremur á þolinmæði og skapstillingu að halda. En þessir kostir þeirra í starfi virðast. hafa orðið þeim fjöt- ur um fót í baráttunni fyrir auknum lcjarabótum, því þar standa þeir ekki einu sinni með tærnar þar sem þeir 'verst settu hafa hælana. Raunar hafa þeir átt óhægt um vik eins og aðrir opin- 'berir starfsmenn, þar sem þeir hafa ekki verkfallsrétt- inn að 'baki kröfum sínum. En ýmislegt 'bendir tii þess að þolinmæði þeirra hafi ver- ið íþyngt. og ofboðið of lengi af skilningsleysi og viljaleysi váldhafanna þannig að hún sé senn á þrotum og þrotin hjá sumum. Framhald é ló. síðu ■. ■ ■ * ■ ■ ■ ■ ■ a ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ H ■ ■ JB ■ ■ ■ M M M M H ■ M M H M M H H M M M B M M M H H M M B H H B M M H M H H H M M M H M M M H M H M M M H B M M M H M H ■ H H H H M ffl B M H H H H Það var myrkur eftir bjart- an sólskinsdag; tröllaandlitin í fjöllunum íeiknleg. Og þeir sögðu fyrir vestan að bezt væri að ég leitaði á náðir prestsins- —- og mvndi sízt vanþörf á að reyna að bjarga sálarheill minni. Á Dýrafirði er ekkert hótel, það er oft til- finnanlegt hótelaleysið í iandi okkar. og bó fer tíðum hrollur um mann þegar ,.íerðamála“- mennirnir tjá hjartahlýju sína í garð vegalausra útlend- inga og maður heyrir hvemig' nýprentaðir dollararnir braka undir tönn þegar þeir lýsa þeirri, hugsjón að íslendingar dragi fram lífið á því að bursta erlenda skó og burðast með hafurtask framandi milljónara. En klerkur þeirra Dýrfirðinga brást ekki orðunum um að það sem bér gerið einum af mínum minnrfu bræðrum bað haíið þér mér gjört. Hann opnaði mér hús sitt. 1 húsi hans svaf ég vært og vel — með ein- hverja dogmatik við höfðalag- ið. Og það brakaði enginn doll- ar í hans munni. Þar ríkti hin hljóðláta íslenzka gestrisni. Svo vaknar maður að rnorgni ,Heimasætur Sambandsins9 við bláan. spegilsléttan fjörð og við manni blasir skrúðgarð- ur bæjarins: kirkjugarðurinn, annars eru allvíða tré og blóm í görðum á Dýrafirði. — hér erum við komin í nágrenni Skrúðs. Við höldum út í bæ- inn og fyrr en varir er komið hádegi. í veitingasölu staðar- ins laðar vestfirzk kona gésti með þeim höfðingsskap og' al- úð sem hvergi verður keypt fyr- ir fé í hinum háreistu hótelum milljónaborganna. Við næsta borð þar sitja tvær ungar stúlkur, sem reynast vera þekktar undir einu nafni: ..Heimasætur Sambandsins“. Þessar stúlkur vinna við hús- mæðrafræðslu samvinnufélag- anna og hin réttu nöfn þeirra eru Olga Ágústsdóttir, hús- mæðrafulltrúi SÍS og. Guð- björg Kolka, húsmæðrakenn- ari. Þær segjast hafa ferðazt um landið og haldið húsmæðra- fundi. Byrjað á Hofsósi 12. júlí og síðan haldið vestur Skagafjörð og' Húnavatnssýsl- ur og um Strandir. Þetta virð- ast vera dugnaðarkonur, þær réru á skektu yfir Ing'ólfsfjörð og gengu yfir Trékyllisheiði. — Og hvernig hefur aðsókn- in verið? — Hún heí'ur verið ág'æt. Á- hugi kvenna hefur reynzt mik- ill, á Norðuríirði t.d. kom hver einasta kona sem fyrir- fannst í byggðinni. Hér inni við ísafjarðardjúp, þar sem þær þurftu að ierðast á fund- inn í báti voru allar konurn- ar komnar niður í fjöru kl. 7 að morgni enda þótt bátur- inn kæmi ekki fvrr en kl. 8. — En karlarnir —- hafa þeir nokkuð látið sjá sig? *— Á einum stað í Skagafirði sátu brír karlar á fremsta bekk, en annars hafa þeir ekki mikið sótt þessa fundi. (Innan svig'a rná raunar geta þess að á einum stað komu þeir ekki vegna þess að þeir héldu að „heimasætur Sam- bandsins“ væru einhverjar gamlar skrukkur, en hétu því að láta sig aldrei henda þann fjanda að sitja heima er þeir höfðu frétt að betta væru ung- ar stúlkur! Þegar konur ýmissa byggðarlaga hafa minnzt boð- orðs skapara síns: verið frjó- samar. margfaldizt og uppfyll- ið jörðina, virðast þær hafa tætt við orðunum: fyrir sunn- an, því allvíða um landið fréttir maður til konulausra einsetumanna). — Hvernig var að fara urn Djúpið? •— Það er gaman að fara um ísafjarðardjúpið. Við höfð- um fundi í Bolungavík, á Reykjanesi og ísafirði. Á fé- lagssvæði Kaupfélags ísfirð- inga munu um 400 konur hafa sótt fundina. Þaðan fórum við til Flateyrar og Þingeyrar. — Og hvað er það svo eigin- lega sem bið gerið á þessum húsmæðrafundum? — Við höfum sýnikennslu á hraðfrysting'* og nú um sum- artímann aðallega á hrað- frystingu berja og grænmetis og sýnum kvikmynd um slíka hraðfrystingu, búum til rétti o.fl. Og loks sýnum við kvik- mvndina Landið í norðri, norska samvinnukvikmynd. — Og aðsókn og áhugi hef- ur verið sæmileg? — Já, áhugi kvenna fyrir þessari frae^Slu hefur verið mikill — og karlmennirnir hefðu gott af því að koma á þessa fundi líka og láta sig heimilisstörfin meira varða en þeir gera. Geta má þess að stöllur þessar munu og heimsækja kaupfélagsstjórana á hverjum stað og minna þá á að gleyma ekki þörfum húsmæðra byggð- eriagsins, panta t.d. ekki bara fóðurblöndu, áburð, kafíi, syk- ur, haframjöl o.s.frv. —- Og karlarnir hefðu gott af að -taka þetta til athugunar líka — þá yrðu kannski færri þeirra ein- setumenn! — Og hefur ekki margt skemmtilegt skeð? Þær hlæja báðar svo það leikur enginn vafi á því að ýmislegt broslegt hefur komið fyrir. Á einum stað stóðu lang- ar raðir karlmanna beggja vegna þegar bær komu út úr bilnum og virtu þær fyrir sér meðan bær gengu milli rað- anna. Það fannst þeim ekki skemmtilegt — meðan á því stóð. Á öðrum stað bilaði raf- magnið — ég hef líklega lof- að segja ekki bá sögu, en hún er svona: — Á einum stað bilaði raf- magnið þegar við ætluðum að fara að sýna, og við vorum í vandræðum með hvað við ætt- um að gera meðan gert væri við það. Kristján á Garðsstöð- um var barna og við biðjum hann að tala eitthvað við fólk- ið meðan verið sé að gera við. — Hvað á ég að segja því? spurði Kristján. — Kanntu ekki einhverjar draugasögur? — Jú. svaraði hann. — Segðu bví bá draugasögu. — Já, bað get ég gert, sagði hann. Ég fór svo upp á sviðið og sagði fólkinu að nú ætlaði Kristján frá Garðsstöðum að segja drauaasögth;. Hann gekk svo rakleitt í ræðustólinn og byrjaði að segja frá —: fundi S.Í.S. í Bifröst! J. B.

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.