Þjóðviljinn - 12.10.1960, Blaðsíða 6

ÞJÓÐVILJINN —_ Miðvikudagnr 12. október 1960
*V
nnínEííníiííi
SaSna kröítum áður en
ÐVILJINN
Útrfefandt: Bamelnlngarfloklcur alþýöu — SÓ8lalíataflpkkurtnn. —
RltstJdrar: Magnús KJartansson (áb.), Mavnúa Torfl Ólafsson, Bl«-
Mrflur GuOmundsBon. - Préttarltstiórar: Ivar H. Jónason, Jón
BJavnasor. — Auglýslngastjórl: Quðgelr Magnússon. — RltstJórn.
afgreiCsla auglýsingar, prentsmiðJa: SkólavörSustía 19. — Bíml
17-500 (t línux). - ÁskriftarverB kr. 45 á mán. - Lausaeöluv. kr. J4KL
PrentsmiBJa ÞJóBvilJans.
nzn
Hatursmenn lýðræðis
I Tndanfarna daga og vikur hafa Morgunblaðs-
^ menn lýst því með mjög skýrum og af-
dráttarlausum orðum að alþýða manna eigi ekki
að skipta sér neitt af gangi þjóðmála eða hin-
um mikilvægustu ákvörðunum. Þeir hafa nefnt
tugþúsundir íslendinga sem komið hafa saman
til funda undanfarna mánuði „samsafn fífla
einna“.. Þeir hafa nefnt meirihluta Akurnesinga
fáráðlinea og flón, sem ekkert vissu hvað þeir
váeru að undirrita, vegna þess að þeir vildu
sjálfir ráða stjórn bæjarfélags síns. í Reykja-
víkurbréfi á sunnudag var sagt að rétt hefði
verið að banna með lögregluofbeldi mótmæla-
göngu Reykvíkinga gegn svikum í landhelgis-
málinu. Og í gær eru hafðar uppi hótanir í for-
ustugrein Morgunblaðsins; þeir sem haldið hafa
uppi eftirminnilegum mótmælum undanfarna
daga af festu og fullum aga eru kallaðir „of-
beldismenn" og þeim sagt að „gera sér þegar
grein fyrir því í eitt skipti fyrir öll, að á Is-
landi verður skrílmenning „Alþingis götunnar“
aldrei þoluð“. Hér eru sem sé boðuð fasistísk
viðhorf af fyllsta dólgshætti og almenningi hót-
að ofbeldi ef hann leyfi sér að nota þau lýðrétt-
indi sem tryggð eru í stjórnarskránni.
Ijessi viðhorf þurfa ekki að koma á óvart. For-
usta Sjálfstæðisflokksins hefur því aðeins
sætt sig við lýðræði að það sé formið eitt. Hún
vill að áhugalausum kjósendum sé sópað að
kjörborði á fjögurra ára fresti en þess á milli
láti menn allt yfir sig ganga af fullkomnu sinnu-
leysi. Hún vill geta notað kjörorðið „leiðin til
bættra lífskjara“ fyrir kosningar en hagnýta
síðan fylgið til þess að skerða lífskiörin. Hún
vill geta þrísvarið fyrir kosningar að ísland skuli
aldrei hersetið á friðartímum, eins og gert var
1949, og beitt síðan fylgi blekktra kjósenda til
þess að kalla hernámið yfir landsmenn. Hún vill
geta lofað öllu fögru um full heilindi í landhelg-
ismálinu fyrir kosningar en notað svo styrk sinn
til þess að svíkja. Öll starfsemi Sjálfstæðis-
flokksins er við það miðuð að lýðræðið sé form-
ið eitt og helzt marklaus skrípaleikur líkt og
kosningar í Bandaríkjunum.
l^n lýðræði er ekkert innihaldslaust form, held-
ur það stjórnarfar að lýðurinn ráði. Til þess
að lýðræði sé lifandi þarf almenningur að fylgj-
ast vandlega með gangi mála og láta allar meiri-
iháttar ákvarðanir til sín taka. Ef ráðamenn
svíkja loforð sín og halda í aðra átt en heitið
var, er það ekki aðeins réttur almennings heldur
og skylda að koma í veg fyrir svik þeirra. Hver
einasti landsmaður þarf að líta á sig sem aðila
að stjórn landsmála og beita lýðréttindum sín-
um til þess að koma vilja sínum og skoðunum
á framfæri við stjórnarvöldin. Sú ríkisstjórn ein
er lýðræðisleg sem telur það skyldu sína að fara
að vilja almennings í landinu. Og því aðeins er
hið kjörna Alþingi íslendinga starfi sínu vaxið
að það hafi hið fyllsta samráð við alþingi göt-
unnar, virði að fullu ákvarðanir alþýðu manna.
— m.
tli
tttt
ua
99
* •
a nyju
•99
Um mánaðamótin september-
október var Halldór Laxness
nokkra daga í Moskvu : boði
sovézka rithöfúndaíélagsins.
Meðan á dvöl hans stóð, ræddi
hann við ýmsa forustumenn
Sovézk-íslenzka . vináttufélags-
ins; einnig mun hann hafa rætt
við Konstantín Fédin. formann
rithöfundasambands Sovétrikj-
anna. Fjórða október birti
Literatúrnaja gazéta viðtal við
skáldið og fer það hér á eftir:
— Að hverju starfið þér nú?
— Fyrir stuttu lauk ég við
nýja skáldsögu sem nefnist
,-Paradísarheimt“. Bókin kom
út fyrir aðeins tveim mánuð-
um síðan. Og nú safna ég
kröftum. áður en ég byrji á
nýju verki.
— Gætuð þér sagt okkur
hvert efni ,Þaradísarheimtar“
er?
— Því er erfitt að svara í fá-
um orðum. Sagan er nokkuð
flókin í byggingu. í henni eru
fjórar—fimm aðalkarlhetjur
og ein kona. Ef talað skal um
efni bókarinnar, þá er uppi-
staða hennar . aldagamall.
draumur mannanna um fj’rir-
heitna landið.
Þetta er fyrst og fremst
sveitasaga, þar eð alþýðufólk
hefur alltaf haft mikið að-
dráttarafl fyrir mig sem rit-
höfund. Ég reyni að sneiða hjá
því fólki, sem menntun og
menning hafa sett ákveðinn
svip á. Venjulega eru sögu-
hetjur mínar bændur og íiski-
menn. Auðvitað er ekki þar
með sagt, að ég geti ekki skrif-
að um annað fólk. En ég hef
ekki áhuga á manninum sem
afsprengi menningarinnar held-
ur mannlegu eðli.
Það er erfitt og lítt fallið til
vinsælda að setja saman slíkar
bækur á okkar tímum. Margir
útgefendur á Vesturlöndum á-
líta, að lesendur hafi ekki á-
huga á sveitalífi, að jafnvel
bændur vilji ekki lesa um
bændur . . . Því er það hreint
ekki auðvelt að fá sl'ka sögu
prentaða.
— Hvað álítið þér um skáld-
söguna sem bókmenntagrein?
Ýmsir vestrænir rithöfundar og
bókmenntamenn álíta, að þessi
bókmenntagrein sé að deyja út,
að hún eigi ekki framtíð fyrir
sér.
— Ég er oft spurður þessarar
spurningar. Fyrir hálfu ári
síðan svaraði ég fyrirspurn
amerisks tímarits um þetta
efni. Sjáið þér, hér skiftir meg-
inmáli, hvernig skáldsögur
skrifa skal Ég á ekki við blað-
síðufjölda, heldur form og
efni. Persónulega aðhyllist ég
ákVeðna tegund skáldsagna og
skrifa verk, sem taka nokkuð
aðra stefnu en nútímaskáld-
sagan yfirleitt. Ég revni að
halda fast við hið epíska form
í frásögninni og læt orðarann-
sóknir mig litlu skifta. Tak-
mark mitt er að túlka efnið á
eins aðgengilegu máli og stil
og mér er unnt.
Samt sem áður áfellist ég þá
ekki. seni annarrar skoðunar
eru. Ég reyni að meta aðra
höfunda að verðleikum. Ég héf
sem lesandi áhuga á mörgum
sálfræðilegum nútímaskáldsög-
um. En í þessum verkum er
ýmisleg móðursýki og það ber
íurðumikið á lýsingum á alls-
konar alkóhólisma og brókar-
sótt. í stuttu máli: þetta eru
nervös- verk. Stundum finnst
manni að höfundarnir sjálfir
hafi ekki verið allsgáðir þegar
þeir skrifuðu.
Ég er jafnvel hriíinn af
verkum nokkurra „reiðra
ungra manna“. Engu að síður
lenzkur prestur sem hafði gó&
tök bæði á írönsku og þýzku
fór ungu.r til útlanda. Þegsr-
hann var kominn yfir fimm-
tugt tekur hann allt í' einu að'
skrifa bernskuminningar sínar..
Og bókum hans var mjög vel
tekið. Máske vegna þess að:
■ hann skrifaði á frönsku óg
þýzku. Og oft er sagt við' n.Tg'
nú þegar ég kem til einhvers.
lands: „Þér eruð íslendirigur?
Ó, það er dásámlegtland: Við*
þekkjum það af hinum töfranrii
bókum Jóns Sveinsson'ár**..
Þannig getið þé.r ' séð,; að ég .sr-
hreint ekki svo vinsæll.. ..
Halldór Laxness hélt áframr
— Þetta er sjötta eða sjö-
unda ferð mín til Sovétríkj-
Halldór Kiljan Laxness við skriftir.
vildi ég gjarna að „hinir ungu
reiðu menn“ tækju inn róandi
pillur áður en þeir skrifa bæk-
ur s'nar. Þeir myndu þá lík-
lega sjá heiminn öðruvísi.
— Hvaða sovézkir rithöfund-
ar eru vinsælastir á íslandi?
— Við þekkjum verk nokk'-
urra sovézkra rithöfunda, Sjó-
lokofs, Fedíns, Pavténko, Polé-
vojs, Sémúskíns og annarra.
Menn lesa bækur þeirra með
ánægju.
Á ísiandi eru bókmenntir
margra alda þjóðarskemmtun.
Velflestir íslendingar skrifa
sjáJfir bækur í fristundum
sínum. Að vísu skrifa margir
bara svona hinsegin, sjálfUm
sér til skemmtunar, og það eru
aðeins þeir sjálfir sem vita
um hvað þeir skrifa, já og
máske nokkrir vinir þeirra.
Samt sem áður verða sumir
þeirra allt í einu frægir. ís-
anna; fyrst kom ég hingað í r-
ir tuttugu og fimm árum. Hver
kcma mín hingað hefur verið-
mér til mikillar ánægju. Mér
er mjög hlýtt til lands ykkar
og þjóðar. Og ég er stoltur af
því. að bækur minar falla vel
jafn kröfuhörðum lesendum og
sovézku fólki. Ég minnist þess,
sem nokkrir vinir minir og
landar sögðu við mig um
„Brekkukotsannáþ1: „Til hverS'
varstu að skrifa þessa sögu?
Hún verður ekki lesin erlend-
is“. En sagan fann sína les-
endur, og einmitt sérstaklega
athugula lesendur hér í Sovét-
ríkjunum. 1—•
Þá er þess getið, að Halldór
hafi sent sovézkum lesendum-
sínum beztu kveðjur og' árn-
aðaróskir.
Laxness -hélt frá Moskvu til
Leníngrad að kvöldi hins
fimmta október. — árni.

YIÐTAL VIÐ HALLDÓR LAXNESS
í LITERATÚRNAJA GAZÉTA