Þjóðviljinn - 08.01.1961, Qupperneq 7

Í6) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 8. janúar 1961
Sunnudagur 8. janúar 1961 — ÞJÓÐVILJINN — (7

LIINK
Útgefandi: Sameinlngarflokkur alþýðu Sósialistaflokkurlnn. —
Bitstiórar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi ólafsson, Sig-
urður Guðmundsson. - Fréttaritstjórar: fvar H. Jónsson, Jón
Bjarnason. - Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. - Ritstjórn,
afereiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: SkólavörSustig 19. - Síml
17-500 (5 línur). - AskriftarverS kr. 45 á mán. - Lausasöiuv. kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans.

Gróðimi er tekinn
H Mo^unblaSiS hefur löngum talað þannig um
vinstri stjórnina. að ætla mætti að hún hefði
ekki einungis verið hrein meirihlutastjórn Al-
þýðubandalagsins, heldur hafi „kommúnistar“
þar öllu ráðið að vild! Broslegt er að sjá Alþýðu-
blaðið taka einnig upp þessa áróðursaðferð eftir
íhaldinu, en leiðari þess í gær er alveg á þeim
brautum. Hann á að vera svar við þeirri ábend-
ingu Þjóðviljans að nægir peningar eru til svo
hægt sé að hækka kaup sjómanna og annarra
launþega. Þar er að vísu engin tilraun gerð til
að neita því að mikil gróðamyndun sé í þjóð-
félaginu og sjávarútvegurinn sé féflettur, eins og
Þjóðviljinn hafði sýnt fram á. Hitt er gert að
aðalatriði að ráðherrar Alþýðubandalagsins
skyldu ekkj sækja þennan gróða eða fyrirbyggja
þegar þeir voru við völd! Og sérstaklega er tek-
ið sem dæmi að ráðherrar Alþýðubandalagsins
hafi ekkert gert til þess að takmarka ofsagróða
olíufélaganna á valdatímabili sínu!
A lþýðublaðið virðist hreinlega hafa gleymt
þeirri staðreynd, að vinstri stjórnin var reynd-
ar. ekki meirihlutastjórn eins flokks, Alþýðu-
bandalagsins, sem þar gat öllu ráðið. Það var
reyndar samsteypustjórn og í henni var reyndar
flokkur sem hét Alþýðuflokkur og meira að segja
annar sem nefnist Framsóknarflokkur. Alþýðu-
'B blaðinu er að vísu vorkunn þó það sé orðið ein-
kennilega fjarlægt að Alþýðuflokkurinn skuli
hafa verið í stjórn sem nefnd var vinstri stjórn,
Hr þar sem svo er komið þar í bæ að Gunnar Thór-
oddsen er ekki orðinn nógu íhaldssamur og Al-
Sþýðuflokkurinn er orðinn innilega sammála
Sjálfstæðisflokknum um stefnuna í flestum eða
öllum þjóðmálum.
£3
gá Fn þátttaka Alþýðuflokksins í vinstri stjórninni
er engu að síður söguleg staðreynd. Hitt er
5áj- einnig staðreynd, að ráðherrar Alþýðubandalags-
ins í þeirri stjórn lögðu á það mikla áherzlu að
stjórnin beitti sér fyrir löggjöf um olíuverzlun
ríkisins. Alþýðuflokkurinn hafði margoft áður á
JJÍi Alþingi lýst sig fylgjandi því máli, en þegar Al-
Sí) þýðuflokkurinn var kominn í ríkisstjórn fékkst
—b hann ekki til að fylgja því og hjálpaði þannig til
að hindra að ríkisstjórnin kæmi á slíkri löggjöf.
En minna mætti á, að fyrir forgöngu ráðherra
Alþýðubandalagsins í vinstri stjórninni var verð-
lag á olíu lækkað sem nam 30 milljónum króna í
verðlagningu, miðað við eins árs sölu samkvæmt
uppgjöri olíufélaganna. En þá var það fulltrúi
Alþýðuflokksins í Innflutningsskrifstofunni sem
samþykkti tvívegis álagningarhækkun fyrir olíu-
félögin, gegn atkvæði fulltrúa Alþýðubandalags-
ins. Þannig var aðstaða Alþýðubandalagsins í tíð
vinstri stjórnarinnar til að sækja olíugróðann í
hendur auðhringanna. Að sjálfsögðu hafði Al-
þýðubandalagið eitt hvorki þá né endranær afl
til þess að breyta skipulagningu olíuverzlunar-
ff.’n innar né verðlagningu.
*»:
«tí
3»t;
p
ÍiH

$ P
leningarnir eru til, stórkostleg gróðamyndun
fer fram í þjóðfélaginu. En auðklíkur, sem
zpc imisnota pólitísk völd, raka honum til-sín, sjúga
hann burt úr framleiðslunni. Og Alþýðuflokk-
vT úrinn er að misnota trúnað íslenzkra alþýðu-
aii
manna til að auðvelda auðbröskurum landsins
arðránið og féflettinguna. Enda kjaftar nú Ól-
afur Thórs því í útlendinga að Alþýðuflokkur-
inn sé að tapa fylginu og ratast þar aldrei þessu
vant satt á munn.
trxt

trUn-
— Ert þú Vestfirðingur,
Jónas, og hvenær fæddur?
— Eg er fæddur á Hróars-
stöðum í Fnjóskadal 13. apríl
1881.
— Ólstu upp þar?
— Ég ólst upp á flækingi;
var á öðru ári, þegar faðir
minn dó. Föðursystir min,
Sigríður á Fremstafelli í
Köldukinn tók mig þá til sín.
En hún fór til Ameríku á eft-
ir tveim sonum sínum, þegar
ég var 7 ára.
— Og hvað varð þá um
þig?
— Ég átti aðra föðunsyst-
ur, Guðrúnu á Geldingsá.
Þa.ngað fór ég, var eitt ár hjá
henni, en síðan fór ég að Kot-
Flesta morgna er Jónas Tcmasson að finna við kirkjuorgelið.
Fimmtín ár við kirkjuorgetið
Morgunstund hjá Jónasi Tómassyni tónskáldi ísafirði
ungsá, sem nú er í eyði. Þar
munu afi og amma Aðalsteins
Eiríkssonar hafa búið. Frá
Kotungsá fór ég til Gunn-
laugs Einarssonar í Fjósa-
tungu, föður Björns læknis og
Geirs í Eskihlíð. Eftir 4 ár
flutti Gunnlaugur búferlum
suður í Borgarfjörð. Mágur
hans, sr. Einars á Borg„ keypti
Einarsnes af Thor Jensen, og
þangað flutti Gunnlaugur, og
ég fór með honum — þá 13
ára gamall.
— Varstu lengi Borgfirð-
ingur?
— Þegar ég var 22ja ára
fór ég frá Gunnlaugi og hing-
að til Isafjarðar, en tvær
systur mínar voru þá fluttar
Sölumiðstöðin heldur sífellt
hundruðum millj. fyrir útgerðinni
Já, það er vissulega mikill
gróði í íslenzku útgerðinni, ef
sá hagnaður allur væri sam-
an dreginn sem hinir ýmsu
milliliðir,. draga til sín af
framleiðslu hennar.
Vaxtahækkun viðreisnarinn-
ar lagði á útgerðina á ann-
að hundrað milljónir á ári.
Vátryggingariðgjöid fiski-
skipanna eru 60—70 milljóh
krónum hærri á ári hér ep
sambærilegar fiskiskipatrygg-
ingar í Noregi. Þannig er á-
lögunum hlaðið á íslenzku út-
gerðina og af því stafar hinn
reikningslegi taprekstur.
Gróði sðluhringa
Og hvað skyldu útflutnings-
einokunarhringarnir græða
mikið á útgerðinni á hverju
ári? Það hefur nú verið úpp-
lýst, að Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna haldi söluverði
á framleiðslu frystihúsanna í
5—6 mánuði eftir að fram-
leiðslan er flutt úr Iandinu
og raunverulega seld og
greidd.
Þannig hefur Sölumiðstöð-
in nokkur hundruð milljónir
króna stöðugt i sinni vörzlu
af því fé sem frystihúsin,
víðs vegar um land eiga.
Frystihúsin verða svo að taka
bankaián með 10—12% okur-
vöxtum í staðinn, eða svíkja
bátaeigendur og sjómenn um
greiðslu á íiskandvirðinu eins
og fjölmörg dæmi eru um.
A þennan hátt er gróði svo
tugum miiljóna skiptir dreg-
inn út úr íramleiðslunni.
,,Tap“ frystihúsanna og
„tap‘‘ bátanna er m.a. tilkom-
ið af þessum ástæðum.
Forystumenn Sölumiðstöðv-
larinnar kunna vel að not-
færa sér þessar miiljóna-
fúlgur sem þannig eru dregn-
ar út úr rekstri frystihús-
anna.
í stjóm Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna munu vera
5 menn. Þrír af þeim eru
alþingismenn Sjálfstæðis-
flokksins, þeir Sigurður
Ágústsson frá Stykkishóimi,
Jón Árnason frá Akranesi og
Einar ríki Sigurðsson.
Allir eru þessir menn lands-
frægir miijjónaskuldarar og
auðvitað miklir viðreisnar-
postular.
Þeir tala manna mest um
,,tap“ útgerðarinnar og að
ekki sé hægt að hækka kaup-
ið við sjómenn.
En hverju nemur sú fjár-
fúlga á ári, sem þessir menn
í stjórn Sölumiðstöðvarinnar
draga út úr rekstri útgerðar-
innar með því háttalagi, að
iiggja með hundruð milljóna
í framleiðsluverðmæti frysti-
húsanna í marga mánuði?
Það er orðið alkunna, að
Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna hefur notað tugl millj-
óna af fiskandvirði útgerðar-
innar til þess að kaupa og
byggja upp fyrirtæki í Banda-
ríkjunum, Bretlandi og Hol-
iandi og til þess að reka þessi
fyrirtæki með. Hverju nemur
skattlagningin á íslenzkri út-
gerð árlega af þessari brask-
starísemi Jóns Gunnarssonar
sölustjóra?
Og hvernig er annars'hátt.
að fóstbræðralagi þeirra Jóns
Gunnarssonar og Einars rika
Sigurðssonar? Og Einar Sig-
urðsson hefur aiitaf verið að-
ai-verndari Jóns Gunnarsson-
ar í Sölumiðstöðinni, en Jón
hefur hins vegar rekið þenn-
an víðfræga bissness sinn í
Ameriku?
Það er mikill gróði á út-
gerðinni, en hann fer til ým-
issa annarra en venjulegra
bátaeigenda og sjómanna og
minni frystihúsa. Tap útgerð-
arinnar er aðeins reiknings-
legt.
Fái útggrðin sitt getur hún
auðveldlega greitt sjómönn-
unum gott kaup.
Lækkið álögur á útgerðinni og þá
er auðvelt að hækka kaup sjómanna
hingað. Við vorum sjö syst-
kynin.
— Hvenær byrjaðir þú að
leika á crgel ?
— Þegar ég kom hingað
22ja ára gamall, hafði ég ekki
snert. nótu, og aðeins séð org-
él, sem þá var nýkomið í
Borgarkirkju. Hér fór ég
að kenna mér sjálfur að
spila og var farinn að semja
lög, áður en ég fékk nokkra
tiisögn, en svo fékk ég til-
sögn í orgelleik og tónfræði
hjá Sigfúsi Einarssyni. Fór
til hans haustið 1909 og var
hjá- honum um veturinn.
— Var mikið um tónlistar-
hæfileika í ætt þinni?
— Nei, ég veit ekki um
sönghæfileika í minni ætt. En
í þá daga vissi enginn, hvað
í mönnum bjó. Faðir minn
var bóndi! á Hróarsstöðum og
fékkst eilthvað við kennslu.
Hann orti töluvert af ljóðum
og samdi leikrit og var eitt
þeirra: „Yfirdómarinn“, oft
leikið fyrir norðan og á Ak-
ureyri.
Þá var siður að yrk% bæj-
arvísur. Sr. Sigtryggur á
Núpi, en við vorum systkina-
synir, náði í töluvert af þisss-
um flokkum og lét mig heyra
þa; ég man eina vísu: Tómas
þreyja þar og má, / þykir
grey, að vonum. / Ungar
meyjar eltir sá, / en þær
sveia honum.
— Hvað hefurðu verið lengi
organieikari í kirkjunni?
— Það eru nú bráðum 50
ár.
-— Byrjaðirðu strax af æfa
kór?
— Já, ég hafði ágætan kór
hér strax, eftir að ég fór að
leika í kirkjunni. Það var mér
Framdyr kirkjunnar eru
lokaöar. Þaö leggur höf-
gan blómailm um garöinn
og einhverjir menn, sem
bogra yfir blómskrýddum
leiðum, horfa spurnaraug-
um á eftir mér, þessum
fávísa farandmanni, er
hyggst ganga í kirkju að
morgni virks dags. Hliðar-
dvrnar reynast opnar. Um
leið og hurðin opnast,
svellur kirkiutónlist á
móti mér, svo aö ég læt
hurðina hlióðlega aftur og
staldra- við fvrir utan kór-
inn, eða krókinn fyrir kór-
og orgel, 02' 'hlusta , bar til
lamnu er lokið. Þá held ég
áfrám, — og þarna situr
bann við orpelið, maður-
inn sem ég ætla að hitta,
maðurinn, sem kenndi sér
siáifur orgelleik og var
farinn að semja 1ö«r. áður
eu hann fékk rmkkra til-
söo-n: Jnr>n<t Tó'rnn.’t<inn,
tnvofcMd n fsnfirm, T 50 ár
befyir honn verjð rvro'^n-
leikori kirkiunnar á. ísa-
f;rði. 0.2 mér var tiáð, að
flesta morpna sé hann að
finna við orgelið í kirkj-
unni.
mikill styrkur, að systur mín-
ar voru fluttar hingað. Sig-
rún Magnúsdóttir leikkona er
systurdóttir mín og tvær aðr-
ar systurdætur mínar syngja-
engu síður.
Það var miklu auðveldara
en nú að fá fólk til að syngja
— um 1910. Þá var ekkert.
útvarp og engar skemmtanir.
Nú eru hér kaffihús og sjopp-
ur og stundum dansað hér á
þrem stöðum sama kvöldið.
Eftir því sem vinnutíminn
styttist meir, hefur fólkið
minni tíma.
-—■ Hvað er Sunnukórinn
gamall, og hve margir eru
í honum?
—• Hann var stofnaður
formlega 1931 og í honum eru
nú 36-38 manns. (Þess er rétt
að geta, að auk þess að syngja
fyrir vestan, hefur Sunnu-
kórinn farið í söngfarir 'um
Norðurland, og til Reykjavík-
ur og hiotið mikiar. vinsæld-
ir fyrir söng sinn).
— Þú hefur stjórnað hér
‘blönduðum kórum og einnig
karlakór ?
-— Já, ég hef alltaf haft
blandaðan kór og kariakórinn
stundum, en Ragn-ar H. Ragn-
ars hefur haft hann, síðan
hann kom hingað, og hann
hefur haft, Sunnukórinn lika
að nokkru ieyti, við erum
báðir stjórnendur hans, ég er
með kirkjusönginn, en Ragn-
ar með almennan söng. Ég
fékk Ragnar til að koma
hingað, vildi fara að minnka
við mig — og tryggja byggð-
arlaginu góðan tónlistarmann.
Hér hefur verið tóniistarskóli
síðan 1948. Ragnar er skóia-
stjóri og læt.ur al’a nemend-
urna koma fram á vorin. Hér
er líka lúðrasveit, en ennþá
vantar kennslu á blásture-
hljóðfæri.
(Seinna lét, Jónas mér í té
síðustu tónleikaskrá Tón-
listarskólans, þar sem hver
nemandi skóians skiiar sínu
verkefni, og mér skildist þar
vestra, að vortónleikar Tón-
listarekólans séu viðburður
í bæjarlífinu á ísafirði).
— En þú lézt þér ekki
nægja kóretjóm og tónsmíð-
ar, heldur stofnaðir einnig
bókaverzlun?
— Já, ég keypti af Guð-
mundi Bergssyni póstaf-
greiðslumanni, er hafði litia
bókaverzlun með póstaf-
greiðslunni. Ég byrjaði líka
þá strax á ritföngum og
og pappír og svo smátt og
smátt og smátt fleiru.
Fyrstu árin, eða allt fram
yfir 1930, seldi maður alltaf
töiuvert af orgelum — sem
enginn maður kaupir nú leng-
ur. Nú er þetta komið yfir
á önnur liljóðfæri og plötur,
en af þeim selzt, töluvert nú.
— Var mikið keypt af bók-
um í þá daga?
— Já, það var keypt þó
nokkuð af bókum í þá daga.
Það hafa alla tíð verið keypt-
ar gjafabækur, þótt lengi
fram eftir væri úr færra að
velja en nú. Áður þótti gott
að eignast bók, en nú eru
helzt keyptar stórar og clýr-
ar bækur til gjafa. Og senni-
lega hefur í seinni tíð verið
farið meira yfir í veraldlega
lesefnið.
— Varslu nokkuð með er-
lendar bækur?
— Já, þuð var strax keypt
hér töiuvert af dönskum bók-
um, en ekki aðrar erlendar
bækur. Dönsku verkin, gömlu
höfundarnir, voru mikið keypt
áður, og þá oft með afborg-
unum, én þi létu dönsku bók-
salarnir bækurnar í umboðs-
söiu, sem þeir gera ekki
lengur.
— Þú minntist áðan á, að
erfiðara væri nú en fyrrum
að fá fólk til söngæfinga.
— Já, aðstaða fólks hefur
gerbreytzt. Þót.t vinnutiminn
hafi st.ytzt frá því, sem áður
var, hafa menn nú færri
frístundir. Karlmenn eru að
vinna öll kvöld, annað hvort
við húsbyggingar, eða eftir-
vinnu, og félögin eru crð-
in mörg og toga í hvem
mann, sem eitthvað getur.
Iþróttastarfsemin tekur mikið
af tíma, og einnig dans og
dæguriagasöngur.
— Og ihvemig hefur þér
Niðri í Hafnarstræti 2 finn-
um við ungan mann í Bóka-
verzlun Jónasar Tómassonar:
Gunnlaug Jónasson. Þessa
daga hélt bókaverzlunin ein-
mitt afmælisútsölu á gömlum
bókum í tilefni af 40 afmæli
verzlurarinnar. Þetta er
myndarbúð, sem Isfirðingar
em vel sæmdir af, og virðist
vera aðalbóksala bæjarins,
nema hvað einhverskonar út'
sala frá AB virtist vera ofar
í götupni.
— ‘Hvernig er að selja bæk-
ur hér á ísafirði, Gunnlaug-
ur? Lesa ísfirðingar mikið?
— Já, ísfirðingar lesa mik-
Iíkað að vera Isfirðingur?
— Ég hef aldrei á ævinni
haft augnablik í rabb, og
þess vegna. þekki ég ekki séna
ellá myndi fólk, sem hefuV
sungið hjá mér ii tugi árá.
En mér finnst fclkið gott —•
með ákaflöga fáum undan-
teknipigum — og get ekki
fundið neinn mun á því gegn-
um árin.
Sieinna leit ég stundarkom
heim til Jónasar Tómassonar.
Það var auðséð, tii hverskon-
ar marms var komið. Myndir
af meisturunum úr heimi tón-
listarinnar þekja veggina og
setja, ásamt hljóðfærum og
nótnasöfnum, svip sinn á her-
'bergið. Hér mun Jónas hafa
samið flestar tcnsmíðar sínar
og þær eru orðnar margar.
Það lag hans er sennilega
flestir kunna: Ó, faðir ger
mig lítið ljós, kom út 1914,
en það ár komu út Strengleik-
ar I.—III., Kirkjusöngvar
komu út 1920, Islandsfáni
1920. Árið 1938 bjó hann und-
ir prentun sö’.'igvasafn templ-
ara, einnig sá hann um út-
gáfu á lagasafni fyrir Land-
samband blandaðra kóra 1938.
Árið 1951 kom út Strengja-
stef I. stcrt safn af lögum
eftir Jónas og Strengjastef
H. 1956. — Elkki mun Jón*
as hafa talið tórnm'iðar sínar,
en sennilega eru þær milii
eitt og tvö hundruð talsins.
Isfirðingar eiga ævistarö
Jónasar Tómassonar margt áð>
þakka. Og 'þeir hafa einnig
sýnt, að þeir vita það. Síðap'
þetta viðtal fór fram og va>*
skráð, hafa þeir gert JónaS
Tómasson heiðursborgara ísa-
fjarðar.
J. B.
ið af bókum og kaupa all-
mikið, En þáð hefur staðið
bókaverzlunum fyrir þrifum
hér^ að fólki hefur ekki
fjölgað. Mamfjöldi hefui*
nokkurnveginn staðið í stað i
bænum, en fækkað í nágrenn-
inu.
— Hefur fólki raunverulega
fækkað hér vestra?
— I békum verzlunarinn-
ar má fyrr á tímum sjá við-
skipti við Aðalvlík, Hesteyri,
Ögur og víðar, en þar vau
fyrir tiltölulega fáum árum,
fjöldi af þurrabúðarmömum.
í Aðalvík voru t.d. tvö þorp,
Framh á 10 díðu
Ævisögir, þjóðleg fræíi, ferðasögur
Ér bólcaverzlun Jónasar Tómassonar, Isafirði.
Hannesar
gerð á Isafirði eftir teikningöj