Þjóðviljinn - 18.01.1961, Side 7

ÞJÓÐVILJINN —- Miðvikudagur 18. janúar 1961
|j Siómönnum gefnar gjafir Í
§& **
gj*j j^brgunblaðið, málgagn svartasta aíturhalds landsins
varð fyrst til að fagna úrsiitunum í stjórnarkosn-
ingu í §jómannafélagi Reykjavíkur. Félagar þess verka-
lýðsfélags hafa eins og aðrir launþegar fundið hvernig
það sama blað hefur brugðizt við kröfum um kjara- jgj
bætur, hvernig það hefur froðufellt gegn málstað sjó- ^TI
manna þegar lagt var til sjómannaverkfalla, og nítt
og svívirt forvígismenn félagsins meðan það var eitt tzti
af fremstu baráttufélögum íslenzkrar verkalýðshreyf-
ingar. Og afturhaldsklíkan sem stjórnar Morgunblað- rgj
inu hefur ekki breytzt, hugur hennar til verkalýðsins 83
og samtaka hans ér enn samur og jafn, en hún lærði £“J
það eins og fleira af þýzku nazistunum að hægt er að
berjast gegn verkalýðsfélögunum og málstað þeirra Í21
með öðrum hætti en að ganga beint framan að þeim, £3}
eins og ihaldið gerði meðan það hafði enn von um að
geta barið verkalýðshreyfinguna niður. Sjálfstæðis-
flokkurinn lærði það af Hitler, að hann gat reynt í a- jjjj,
róðri sínum að þykjast verkalýðsflokkur og reynt að
lama verkalýðsfélögin innan frá.
^g nú varð Morgunblaðið fyrst til að fagna úrslit-
um stjórnarkosningar í Sjómannafélagi Reykja-
Bvíkur, og fer ekki dult með að með þeim telur það
sínn málstað, málstað íhalds og auðsafnara, hafa unnið
Smikinn sigur. Svo brátt var blaði Vinnuveitendasam-
bandsins að. fagna stjórn Jóns Sigurðssonar skrifstofu-
B? stjóra og Péturs Sigurðssonar stýrimanns í stærsta fé-
Ss lagi íslenzkra sjómanna að Alþýðublaðið varð hvumsa
H5E við, og sakar í gær vandamenn Morgunblaðsins um
Sar trúnaðarbrot gagnvart félaginu, lög þess ákveði að ekki
skuli birta úrslitin fyrr en það hefur verið gert á aðal-
fundi. Að vísu fer því fjarri að samfylking Sjálf-
stæðisflokksins og Alþýðuflokksins hafi unnið nokkurn
wi stórsigur í Sjómannafélagi Reykjavíkur. Þar gerðist
4» «1
£3 enn ejnu sinni það sem illu heilli hefur gerzt oft áður,
gað Jandmennirnir sém haldið er þa.r á félagaskrá, enda
þótt þeir séu fyrir áratugum horfnir frá sjómennsku
og til annarra starfa, reynast nógu margir eftir margra
j|jJ| mánaða smölun til þess að geta ráðið urslitum við
stjórnarkosningu.
ffli
jg*j j^n Morgunblaðið heldur áfram að hlakka yfir úrslit-
Si! um kosninganna, leggja út af ósigri starfandi
S sjómanna í Sjómannafélagi Reykjavikur. í leiðara
ÉjsJ Morgunblaðsins í gær er því haldið fram að „sigur“
ÍSÍ5 Jóns skriístofustjóra og Péturs stýrimanns í Sjómanna-
j féiagi Reykjavíkur þýði að sjómenn séu innilega sam-
CMH
tJT! þykkir stcfnu ríkisstjórnarinnar, að þeir séu með öðr-
*íl!
3íi{ um órðum að þakka kjaraskerðinguna, dýrtíðina, vaxta
g! okrið og annað sem afturhaldsstjórn Ólafs Thors og
Guðmundar f. Guðmundssonar hefur fært þeim, ekki
síður en öðrum launþcgum! En var það þetta, sem
«•* Jón Sigurðsson og Pétur stýrimaður sögðu sjómönn-
,
gn| um að stjornarkosnmgarnar í Sjomannafelagi Reykja-
m víkur snérust um? Komu þeir til sjómanna og gerðu
þeim Ijóst, að næði samstjórn íhalds og Alþýðuflokks-
HjJj ins kosningu, væri það sama og að sjómenn legðu
blessun sína yfir kjaraskerðingu núverandi r.'kisstjórn-
v|n ar og þökkuðu fyrir árásir hennar á samninga verka-
lýðsfélaga og lífskjör alþýðufólks? Nei, þeir ,,gleymdu“
að gera fylgismönnum A-listans þetta Ijóst, þær gjafir
réttir Morgunblaðið að sjómönnum daginn eftir að tek-
yý izt hefur að véla allt of marga sjómenn til að leggja
** *■>
ij? velferð stéttarfélags síns í hendur stéttarandstæðingn-
ðL>
um. Væri ekki ólíklegt að einhver þeirra, sem nú lét
35 blekkjast, muni hinar hlákkandi kosningaskýringar
•g Morgunblaðsins næst, þegar sömu menn reyna að
jtm
ítrse
Morgunblaðið ásakar oss
sósíalista fyrir að taka nú upp
nýja Moskvulínu: „linnulausa
stéttabaráttu“! Alltaf er vitið
álíka í þeim herbúðum! Linnu-
lausa stéttabaráttu hefur ís-
lenzk alþýða háð allt írá því
hún vaknaði til meðvitundar
um gildi sitt og vinnunnar í
framleiðslunni og þjóðfélaginu,
allt frá því fyrstu verklýðs-
samtökin voru mynduð • fyrir
66 árum, allt frá því Þorsteihn
Erlingsson og Stephan G.
Stephansson kváðu fyrstu ljóð-
in, sem vöktu alþýðuna til
dáða
í stað þess að þvaðra um
bluti, sem það heíur ekkert
vit á, ætti Morgunblaðið að
segja eitthvað ofurlítið frá því,
sem það þó ætti að hafa mögu-
leika á ,að skyggnast eitthvað
inn í, — sem sé frá vægðar-
lausri stéttabaráttu íslenzku yf-
irstéttarinnar, þó ekki væri
nema siðasta áratuginn. Og
meðan Morgunblaðið kærir sig'
ekki um að minna á hana, þá
er rétt að við gerum það.
Þegar lýðveldið var stofnað
1944, hafði íslenzk aiþýða
undir forustu Sósíalistaflokks-
ins og Alþýðusambands ís-
lands hrundið af sér oki gamla
þjóðstjórnarafturhaldsins, bætt
kjör sín, hafizt handa um mikl-
ar íbúðabyggingar sér til handa
og dreymdi stóra drauma um
alhliða uppbyggingu landsins.
Um nokkurt skeið, frá 1944 til
1946, tók frjálslyndari armur at-
vinnurekendastéttarinnar hönd-
um saman við verkalýðinn, til
þess að stórefla atvinnulífið,
nýsköpunin svonefnda.
Þá greip ameríska auðmanna-
stéttin inn i gang mála hér á
íslandi. Með oíbeldishótunum,
samningsrofum og öðrum yf-
irgangi • sundraði hún þessu
samstarfi. Þvínæst bauð amer-
íska auðvaldið íslenzka aftur-
haldinu ,að hefja sína linnu-
lausu stéttabaráttu gegn ís-
lenzkri alþýðu. Og hún hófst.
Yfirstéttin beitti ríkisvaldinu
til að skerða kjör alþýðu á
öllum sviðum, en ameríska auð-
valdið lagði til milljónafúlgur
Marshall-aðstoðarinnar 'til þess
að hafa á hendi yfirstjómj
efnahagsl.'fsins á íslandi og
árásanna á lífskjör alþýðu.
Af því sama sagan er að
endurtaka sig nú, þá er, rétt
að rifja það upp með nokkr-
um staðreyndum um viss svið
efnahagsþróunarinnar hvernig
þessi „linnulausa stéttabarátta“
íslenzku yíirstéttarinnar hefurJ
gengið.
lausu stéttabaráttu yfirstéttar-
innar er að rýra kaupgetu al-
mennings: draga úr þeim hluta
þjóðarteknanna. sem almenn-
ingur fær, en sölsa meira til
sín.
Hvernig hefur þetta gengið?
1944, svo og 1947. var kaup-
geta tímakaups 55% hærri en
1938.
íslenzkur verlcamaður stóð þá
jafnfætis amerískum verka-
jnanni Tímakaup beggja var í
cfollurum um 1.40 doliar. ís-
lenzka krónan var þá 6.50.
Síðan hófst tímabil hinnar
linnulausu stéttabaráttu j'fir-
stéttarinnar. Raunverulegt
kaupgjald verkamanna .og
starísmanna var lækkað ár frá
ári: með visitöluskerðingu,
með gengislækkun, með sí-
felldri skipulagðri verðbólgu.
Og til alls þessa beitti yfir-
stéttin ríkisvaldi s'nu. Það var
aðalvopn hennar í stéttabar-
áttunni.
Verkalýðurinn reyndi að
vinna gegn þessari óheillaþróun
með verkföllum 1949, 1951,
1952, en megnaði aðeins að
knýja fram smákjarabætur um
stundarsakir, því yfirstéttin
hélt áfram að beita ríkisvald-
inu.
Veturinn 1954—’55 var svo
komið að kaupgeta tímakaups
hafði minnkað frá því hún var
hæst 107 í júlí 1947 (100 =
1945) niður í 90, — og hafði
þó verið enn lægri 1951 eða
84,7 að meðaltali allt árið.
Yfirstéttin hafði með linnu-
lausri stéttabaráttu í 7 ár, með
ríkisvaldið að höfuðvopni, tek-
izt að lækka kaupmátt tíma-
kaupsins um allt að því 20%.
Þá lét verkalýðurinn til skar-
ar skríða í 6 vikna verkfallinu
mikla í marz-apríl 1955 og sigr-
aði yfirstéttina Kaupmáttur
timakaupsins varð 102 í apríl
1955. Yfirstéttin svarar með
verðbólgu. f nóvember 1955 er
kaupmátturinn 36. Næstu árin
helzt hann þannig. í desem-
ber 1958 er hann 104 eða
næstum eins og í júli 1947.
Þá hófst önnur stóratlaga yf-
irstéttarinnar í linnulausri
stéttabaráttu hennar. En í stað
7 ára „hægfara öfugþróunar",
eins og írá 1947 til 1955, tók
yfirstéttin nú „heljarstökkið
niður á við“, ætlaði aftur að
sökkva alþýðunni niður í fá-
tækt, en fljótar en áður. En
vopnin voru hin sömu: Rikis-
valdinu beitt til vísitölubanns
og gengislækkunar. Og bak við
„viðreisnar“-aðgerðirnar stóðu
hinir sömu og fjrrr: ameríska
auðvaldið og stjórnaði atlög-
unni með milljónagjöfum og
„efnahagssérfræðingum‘‘.
Og kaupmáttur tímakaupsins
(100 = 1945) komst á einu ári
niður í 85 í desember 1960 fyr-
ir beinar aðgerðir rikisstjórn-
arinnar.
Yfirstéttin hafði kastað ten-
ingunum.
íslenzkur verkamaður, sem
við lýðveldisstofnunina var
jafnoki amerísks hafnarverka-
manns um kaupgjald sam-
kvæmt gengisskráningu, var
1960 orðinn hálfdrættingur á
leiðslu, 1347, — er kaupgeta
tímakaupsins orðin 17 stigum
lægri en hún var 1947.
I>að er mál til komið að þess-
ari árás linni og' íslenzk al-
þýða endurheimti allt, sem af
lienni hefur verið rænt.
Bardagaaðferðir yfirstéttar-
innar i linnulausri stéttabar-
áttu hennar hafa aðallega ver-
ið tvær:
Annarsvegar hin opinbera og
ófyrirleitna valdbeiting; rikis-
valdið er nctað til þess að rjúfa
samninga, sem verklýðsfélögin
hafa gert. með því að banna
kaupgreiðslu samkvæmt vísi-
tölu, — og til þess að fella
gengið og leiða dýrtið yfir al-
menning.
Hinsvegar verðbólgan. Hin
stöðuga, skipulagða verðbólga
hefur nú á annan áratug ver-
ið einskonar leynivopn islenzku
yfirstéttarinnar. Hún hefur
r.eynt að telja almenningi trú
um að verðbólgan væri eitt-
hvert náltúrulögmál, væri ó-
hjákvæmileg afleiðing kaup-
nauðsynlegum kauphækkunum
yfir á þjóðfélagsheildina. Sér-
staklega er það freistandi fyr-
ir yfirstéttina að nota verð-
bólguna, ef hún með því slær
tvær flugur í einu högg'i, —
eins og hér háttar til: Stór
hluti íslenzku yfirstéttarinnar
hefur þann auð, er veitir hon-
um völd, fyrst og fremst að
láni frá þjóðarbúinu, — frá
bönkum ríkisins og spariíé al-
. mennings. Og fyrir . þessa
skuldakónga, ■— svo sem hinn
margumtalaða „ríkasta" mann
landsins, Einar Sigurðs-
son, — er verðbólgan í senn
einskonar þjófalykil að eig-
um almennings, að lánsfénu.
Slíkir atvinnurekendur slá því
tvær flugur í einu höggi með
verðbólgunni: rýra laun alþýðu
og lækka raungildi skulda
sinna
Verðbólgan er eitt skæðasta
vopn yfirstéttarinnar í linnu-
lausri stéttabaráttu hennar, og
hún leggur því höfuðáherzlu á
að láta erindreka sína telja þjóð-
inni trú um að verðbólga sé ó-
hjákvæmileg afleiðing kaup-
Eftir Einar ölgeirsson
við ófélagsbundna negra í
Bandaríkjunum, sem fá lögboð-
ið lágmarkskaup, rúman dollar,
— en hafnarverkamenn i New
York hafa nú 3 dollar.a á tím-
ann.
Yfirstéttin íslenzka hefur
sýnt það, að þegar hún nýtur
amerískrar handleiðslu, álitur
hún þrælakjör hæfileg handa
íslenzkri alþýðu
Ameríska efnahagsstefnan
hefur aftur sýnt innræti sitt
gagnvart íslenzkri alþýðu.
lö árum eftir að rslenzka
auðvaldið hóf linnulausa stétía-
baráttu undir amerískri liand-
hækkana. — Þvert á móti.
Kauphækkanir leiða, eí allt er
með felldu, til þess að at-
vinnurekandi skipuleggur at-
vinnurekstur sinn betur, fram-
leiðir í stærri stíl, bætir tækni
sína og' skapar aðrar framfarir
í atvinnurekstri, eða yfirstétt-
in missi meira eða minna af
gróða sínum ella.
En ef yíirstéttin stjórnar at-
vinnulífinu svo óviturlega að
hún gerir ekkert af þessu, þá
grípur hún til verðbólgunnar,
til þess að hliðra sér hjá nauð-
synlegum íramförum i atvinnu-
rekstri sinum, og velta bráð-
hækkana. Þetta er blekking
sem fyrr er sagt. Yfirstéttin
óttast þann dag, sem fólkið
áttar sig á því hver blekking
þetta er, því þá verður yfir-
stéttin annaðhvort að stjórna
betur, missa gróða sinn eða
tapa völdunum, því þjóðin mun
ekki þola henni verðbólgu
lengur, eftir að almenningur
hefur skilið orsakir hennar og
tilgang.
Athugum hina linnulausu
stéþtabaráttu aílurhaldsins á
Framh. á 10. síðu

hlunnfara sjómenn á sama hátt.
-***xtzz
ttoaurx

Aðalatriðið í hinni linnu- taekjartorg var troðfullt af fólki á útifundinum sem þar var liaUlinn 14. apríl 1955 vegna verkfallsins mikla sem þá var ln
Miðvikudagur 18. janúar 1961 — ÞJÖÐVILJINN — (7
í dag (18. janúar) er ald-
arafmæli Stefáns B, Jónsson-
ar, kæupmanns, en hann var
einn af mestu framfaramönn-
um iþjóðarinnar síðari hluta
19. aldarinnar og fyrri hluta
hinnar 20. Mun með eindæm-
um, hversu fjölbreytt brauþ
ryðjardastarf hann vann á
sviðum tækni og nýjunga.
iHann var hagleiksmaður hinn
mesti, hafði ungur lært tré-
smíði, en fluttist vestur um
haf, er hann var 26 ára að
aldri og settist að í Winnipeg.
Þar kymtist hann véltækn-
inni og innan fárra ára gerði
hann tvær uppfinningar sem
náðu viðurkenni-iTU. Fékk
hann einkaleyfi á þeim í Kan-
ada. Annað var endurhót á
sláttuvél eða ný sláttuvél. '
Hlaut vélin viðurkenwngu
vehkfræðingafélag's í .Banda-
ríkjunum, „sem hin bezta af
því tagi. er þeir hefðu
'kvnnzt". svo sem lesa má i
Heimskringlu beirra dn«a.
Hitt vnn gþiggalás. er þótti
t.aka beim fram. er áður voru
notaðir, og seldist vel.
j-
Aldarafmæli athafnamannsins
Stefáns B. Jónssonar
\ Stefán kynnti sér ýmsa at-
vinmuvegi, fjarskylda fagi
sinu, svo sem landbúnað,
•vélaiðnað, íshúsarekstur,
mjólkurbú og smjörgerð.
Hann fékkst einnig talsvert
við ritstörf, flutti erindi í
félögum, skrifaði frétta-
bréf í Þjóðólf, og tók að
gefa út timarit með alman-
aki, er refndist Stjaman. Var
undirtitill þess; Lítið ársrit
til fróðleiks og leiðbeiningar
um verkleg málefni.
Svo mátti heita, að Island
væri jafnan á dagskrá til
samanburðar við Kanada á
þessum árum. Þessi saman-
burður þar vestra var sjaldan
Islardi í vil, enda höfðu
margir útflytjendur frá ís-
landi horfið frá vesældará-
stardi, og voru því ekki í
varnarham fyrir ísland. En
Stefán gat ekki hrundið frá
sér þeirri hugsun, að ísland
væri ekki einungis byggilegt
land, heldur sennilega jafn-
gott larii og Kanada. Safnaði
hann skýrslum og gögnum til
að sanna mál sitt. Eftir 12
ára dvöl í Vesturheimi flutt-
ist Stefán svo aiftur heim til
íslands með þeim ásetningi
að vera, boðberi tækninnar og
hins rwia tíma, til hagsbóta
fyrir þjóðina.
Stefán B. Jónsson var
fæddur að Kirkjufelli í Eyr-
arsveit 18. janúar 1861. Voru
foreldrar hans Marta Sigríð-
ur Jónsdóttir, prests Bene-
diktssonar og Jón srniður og
bóndi Guðmundssopi frá
QBílduhól á Skógarströnd. Ár-
ið 1893 gekk hann að eiga
Jchcnnu Sigfúsdóttur, eu hún
var dóttir landnema 'i Nýja*
Islandi, er farið höfðu af
Pliótsdalshéraði vestur árið
1877 og numið lanii við ls-
lendingafl.iót.
Voru þau hjón mjög sam-
hent, og er heim kom, hóf
Stefán hinar markverðustu
framkvæmdir. Hann kom hér
fraan með tillögur um íshúsa-
rekstur og skrifaði leiðbein-
ingar um byggingu frysti-
húsa.
Einnig beitti hann sér fyrir
stofnun trésmíðaverksmiðju.
En sérstaka áherzlu lagði
hann á innflutning ýmissa
vinnuvéla. Má þar til nefra
verðlaunaskilvinduna frægu,
Alexandra, sem sennilega var
fyrsta skilvinda hér á iandi,
— hringprjónavélar, sem ollu
héMínis aldahvörfum í heim-
ilisiðnaði og urðu brátt þjóð-
areign — ennfremur „Pat-
ent“-strokkurinn, sem náði
ca. 10% meira af smjöri úr
rjómanum, en igamli bullu-
strofckurinn. Enn má nefna
þvottavélar og þvottavindur,
ennfremur gólfþvottavélar.
Með þeim voru „gólf þvegin
án þess að væta hendurnar
eða krjúpa á kné“. Þá kom
hann með kvarrrr, sem möl-
uðu korn og hörð þurr bein,
— suðuskápa, sem voni þann-
ig gerðir, að í þeim mátti
sjcða fjóra rétti samtímis.
Spöruðu þeir miög vinnu og
eldsneyti. Hliðstæðir þeim
voru „seyðsluskápar", er héldu
mat heitum lengi með lit'lum
kostriaði. Stefán hafði einnig
á boðstólum gassuðuvélar og
miðstöðvarvélar, sem sugu
útiloftið inn og dældu því
heitu um íbúðarherbergin.
Þess imá einnig igeta hér, að
ha.nn flutti inn fvrstu drátt-
arvélins,, sesm t.il ]a->dsins
kom. Hana fékk Þórður Ás-
mundsson á Akranesi. Var
hún nýlega til sýnis á land-
búnaðarsýningu.
iStefán B. Jówtson átti
heima í RevkiavSk eftir að
hann fluttist heim, að undan-
teknum nokkmm árum. er
hann bió að Revkinra í Mos-
fellssveit. Þar- ték hann heita
va,tnið til notku-cr. sennilega
fyrstur irajiin bérJa.ndig c,vo
að nokkur næni. Hann lieiddi
heit.t. va.tn pliin-nprn iR;g ^il
unnh'tuncir á íbúðarhúsi sí'vi,
lét bað síðan rennq gegnum
(fiós’ð til nntVirn„r bar, loks
bió hann H1 lnðlr’nor SVo að
heimilisfólk og aðrir gætu
laugað sig úr heitu vatni.
Heita vatnið notaði ham
einnig til ræktunar.
Hann tmun fyrstur manna
hafa gert tilraun til ræktun-
ar tcmata hér á landi. Ösk-
ar Halldórsson, garðyrkju-
maður, síðar kunnur útgerð-
armaður, var þá við garð-
yrkju 'hjá Stefáni. — Öll
hitavatnsleiðsla Stefáns á
iRevkium var um 2(4 km á
lenvd. — I Reykjavík setti
Stefán min hina fyrstu mjólk-
urhúð. Það var á Laugavegi
10. Síðar byggði hann húsið
Lund, sem ev'n stendur og er
á hnrni Rauðarárstígs og
Laugavegar, nú Laugavegur
124. Þar set.ti hann unp
fvrstu gerilsnevðingarstöð;
hér á lnndi Pnst.euriseraði.
bann iminlk og peldi á flöskum
út rnn bæ.jnn 'Þó+ti bað góð
nvbrevtni. Þar skammt frá
settí bann unn vindmvUu og
mafoði bpr m.a.. bankabvgg
opt rúo- beílan ,t.íl bess að fá
bet.ra rú.<rmiöl i b"nnð, eil
■hén tiðknð<st áönr. I/ét 'hann
bakara bnba úr bessu miöli.
'Hér er aðft’no stiklnð á. st.órxl
í bimim marwhiá.ttnðn fram-
kvæ.mönm bessfl, fiölhæfa og
dll°miklfl. rrifl.nns
ITfl'ij-! vor einnip' p’qkrifa.ndi
\’m bflonvt. efni o<r kom fraan
með fiölmflnonr tiliöoiir sem
mor<rr,T- ri; A11 fótlfflfltu síðar.
I.ét bnnn 'flftir si,g í hnndriti
fpvisö.om sinq pínnig ýmsar
j.-'+govðir Tv.T.pgci bpirra, má
: F\rrinlromnlajg mannifé*
)p crcnnc. ánið 3000
Stpffln Tt .Tnncjaon lézt
•b>nn fí ck+AW ip.0R 07 £ra
pð fll'Tni .T.'-hflnnfl konn Ira.rig
] 'ri* 11 flnnm <"'ðnr. árið 1939,
63 pnn ------ J-Jt.+ tiy. .Irpivrq er
Þónn Mnntq.. kennari á Undra-
laoöi í R pylria vjk
Þnn bión átt.u r'knn þátt
í bví n ð vp-kifl bióðina til
menm-,|-Tfl,. og framkvæmda.
Ptpfán vnn í mörgu á undan
smum t?ma og v=“l má mmn-
a.st banS m°ðal aidamót.a-
mann,w>na sem eing hins nýt-
asta.. G.