Þjóðviljinn - 10.05.1961, Blaðsíða 7

Ííiðvikudagiír 10. maí 1961
vrr- fíYuöV* ...>•>
— ÞJÓÐVILJINN — (7
ánægjulega sannur og eðli-
legur stórbóndi þegar Dun-
gavel lávarður kemur heim
léttklæddur úr hesthúsi eða
af akri að við efumst aldrei
um einlægni hara og ást á
hinni frjóu jörð.
Það er Leikfélagi Reykja-
v'íkur mikið happ að fá að
njóta kunnáttu og srílli Reg-
ínu Þórðardcttur, engin leik-
kona á landi hér gæti skilað
skemmtilegu hlutverki,
tengdamóðurinnar amerisku
eins vel og hún Re^ina hefur
áður iyst bandarískri sendi-
herrafrú með miklum ágætum,
en þessi vestræna auðmanns-
kona er heT-ni samt langtum
fremri: fríð osr alæsileg og
ungleg amma, ráðrik um skör
fram, héaó^eg og framgiörn
og bandarisk í bezta lagi.
Bráðfyndin orðsvör hermar
og innileg og hnitar’ðuð túlk-
un vökf\i mikinn fögnuð á-
horfenda sem lenei hafe sakn-
að hinn'ir vi"rælu leikkonu.
Eiginmaður hennar pv eng-
inn annar en Brvnjólfur Jó-
hannessnn oo- tekst s°m fvrr
að vekia íhugi’n oo hei'brigð-
an hlótur- mers'ipð skop og
mannD" túlVi,n p:-,',-erlr,0 loíij
hans TfootiUovmof-n^ Pr binn
margfræ'r- IptVorí J ]okahæt+i,
þeffsr t’ii’-oi-inv, omprípki
gerir hvorttveggia í senn:
ersvegna bíða - ?
Helga Valtýsdcttir, Regina Þórðardóttir og Birgir Brynj-
ólfsson.
bölvar ráðríki konu sinnar
og þráir hana af cllu hjarta,
getur ekki án hennar verið.
Á aukahlutverkin skal lít-
illega minnzt. Þorsteini Ö.
Stephensen verður ótrúlega
mikið úr hljóðlátu hlutverki
Eðvarðs frænda, traustur mað-
ur, gáfulegur og geðþekkur
Valdimar Lárusson og Helga Valtýsdótíir.
á alla luaid. ‘Birgir Brynjólf-
son leikur stúdentinn unga
hressilega og skilmerkilega,
en er enginn jafaoki þeirra
íeikenda sem áður er getið;
hann er eraþá kjánalegri en
ætlast er til og fettur hans
og brettur kann ég ekki að
meta. Valdimar Lárusson er
kannski óþarflega hrumlegur
og gamall í prýðilegu gervi
þjónstas, en túlkar ævilanga
tryggð hans og ’ást á einlæg-
an og sannfærandi hátt; hlu't-
verk ánægiuleg^. óh'kt þeim
sem Valdimar hef:jr áður af
hendi levet on vel túlkað
í alla staði Mjög lagleg og
ii-it bprnfóstm kemnr örlít-
5ð við sögu, Jómna Ölafsdótt-
i- Loks er ót.olinn vngsti
lpíkantu-n en ekk: hinn cízti
Ritn. T.,ars°n, pðe:ns glloftt
p-o pð pldri. Hi'm er bæði
prr Q<y p-Qril*
j c'h'trhhj c-ínq f»o* mnri
lo1”1rí /vP-*v*«W14- 'ba-Pi "fioill-
f> ^ >-> 11 r’n h íöv*Lr| • pmrvrrn ■»,
- V> nnnn v. Vnv O rv gonHrÍ
Ipikstióran^ frl^cret .
v:tni
A.
Framhald af 1. síðu.
tonn fyrir 12.645 pund. Ágúst
seldi í Bremerhaven í gær 199
tonn fyrir 109 þúsund mörk.
Hafliði seldi í Cuxhaven.
Togarinn Úranus seldi síld
i gær og í fyrradag í Þýzka-
landi og gekk salan illa þar
sem síldin var skemmd vegna
átu.
Öllum ætti að vera Ijóst,
að kjarnorkustríð myndi ekki
gera boð á undan sér. Það
þótti áður fyrr mikil kurt-
eisi, að stórveldi — eða smá-
þjóðir — færu hátiðlega í
styrjaldir með því upphafi að
senda hver annarri formlega
tilkynningu þess efnis að til-
tekinn dag, helzt, á tiltekinni
stundu, væri friðurinn úti;
þá sky'du menn fara að
stríða o. s. frv. Eitt af því
sem Hitler & Co. var fundið
til foráttu, að vonum, var
það að þeir kumpánar réðust.
fyrirvaralaust inn í lönd og
brutu þau undir sig án stríðs-
yfirlýsinga.
Eítir
Elías Mar
En nú er öldin önnur. Nú
hafa möguleikar á hraðri
atburðarás og eyðileggingu
gerzt slíkir, að Blitzkrieg
þeirra þýzku þætti barna-
skapur einn. Heimurinn hef-
ur hingað til slcppið við þá
styrjöld sem reynast myndi
,,up to date“ — meðal ann-
ars gjörsamlega fyrirvara-
laus, án al'rar hátíðlegrar
viðvörunar. En það sem
verst er af öllu: hún gæti
orðið fyrir algjöra slysni,
mistök, rangtúlkun einhvers
gerfiheilans eða ratsjárskíf-
unnar.
En þá skulum við taka
dæmi af því ósennilegasta af
öllu ósennilegu: að eitthvert
stórveldi dagsins i dag tæki
upp á þeirri gamaldags hæ-
versku að tilkynna öðru stór-
veldi væntanlega árás —
jafnvel kjarnorkuárás — með
fyrirvara: á morgun, mínir
elskanlegu, eftir viku, eftir
sex mánuði, jafnvel eitt ár.
Hvernig skyldi okkur bregða
í brún við slík tíðindi?
Ég hugsa, að flestum
myr.di það næst að óska sér
að vera utan þeirra átaka, að
bezt væri að vera þannig sett-
ur að geta dvalizt sem fjærst
skotmörkunum; að hafa ekk-
ert það í landi sínu, sem gæti
espað annan styrjaldaraðil-
ann gegn hinum og látið þá
bítast út. af. Margur myndi
þá hugsa: Þeir berjast ekki
um þá staði, sem þeim stend-
ur engin ógn af.
Gott og vel; þannig væri
líka rétt. að hugsa.
En þá vaknar spurningin:
Væri ekki nokkuð seint að
losna við þrætueplið, ásteyt-
ingarsteininn, hættuboðann,
úr landinu þegar svo væri
komið að við vissum styrjöld
framundan? Jafnvel þótt við
vissum það fyrir með öryggi,
að kjarnorkustyrjöld væri yf-
irvofandi — og þótt við
fengjum að vita það með
margra mánaða fyrirvara —
nægði það okkur ekki til að
sleppa undan henni með upp-
sögn hernámssamningsins óð-
ara og sú vitneskja bærist,
því að við erum skuldbundnir
til að segja samningnum upp
með hálfs annars árs - fyrir-
vara, og það tekur sinn tíma
að uppræta heila herbækistöð.
Og það þýddi ekkert þegar
svo væri komið að segja við
bandaríska herinn: Elsku
mamma — eða öllu heldur:
Elsku stjúpa, hafðu þig nú á
brott, það getur verið farið
að berjast um þig hér í hlað-
varpanum ........
Það væri of seint við brugðið.
Þess vegna eru hin einu
rökréttu viðbrögð okkair Is-
lendinga þeíía tvennt, óað-
skiljanlegt: að bjóða ekki
hættunni heim með því að
leyfa nokkru ríki hersetu
í landinu, og að losna —^ eft-
ir því sem við framast get-
um — við þá ógnun sem jTf-
ir okkur vofir á meðan við
höfum hér erlendan her.
Það er ekki eftir neinu að
blða — nema þá dauðanum.
Það er, því er nú verr og
miður, ekki hægt að gera ráð
fyrir kurteislegri stríðsyfir-
lýsingu lengur. Flugskeyti
stórveldanna eru því miður
ekki hálft annað ár á leið-
inni milli landa, endaþótt það
væri fjarska þægilegt fyrir
svefnpurkur, sem eru seinar
að rumska, jafnvel þótt í lífs-
hættu séu. Og hversu svo-
sem við kunnum að vera
bjartsýn og treysta því und-
irniðri, að sá sem ræður
gangi hnattanna láti ekki
jarðarbúa fara að kála sjálf-
um sér en masse, þá held ég
við ættum að gera það sem
er hverjum heilbrigðum
manni eðlilegast: reyna að
koma í veg fyrir ótímabæran
dauða okkar; forðast að
bjóða hættunni heim. Betur
getum við ekki gert, en það
er líka skylda okkar.

{
r
w
imiimmiiiimimii!iiiiiiiiimimMiiiimiiiiiiiiiiiimiiiimimimimi iMiiiiiiiimmimiimimimimiiimimmmiiiiiiii iimiiimmiimiiiiiiiimiiiiimiiii iiiiiiiiiiiii....
könnunarflugvélum, svo og
kafbátum, og mun hlutverk
þeirra vera könnun á liðsafla
og vopnabúnaði annarra
þjóða. Eða með öðrum orð-
um: Hér á landi eiga að' vera
höfuðstöðvar fyrir njósnir
Bandar kjahers, um hagi og
háttu Evrópuþjóða, með til-
liti til vopnastyrks og víg-
búnaðar.
Sem dæmi um það, hve hér
er um váleg tíðindi að ræða,
má benda á, að flug Banda-
r.ísku f'ugvéiarinnar U—2,
sem skotin var niður yfir
Sovélríkjunum þ. 1. maí f.
á., var farið á vegum þeirra
könnunarsveita, sem nú eiga
að taka sér bólfestu hér á
landi. Eftir þann atburð lýstu
Sovétríkin þvi yfir, að þær
herstöðvar sem veittu aðstöðu
til slíkra njósna yfir sovézku
landi myndu verða taldar
bein ógnun við öryggi lands-
ins, og þær herstöðvar gætu
átt á hættu að verða gerðar
óvirkar af eldflaugum Sovét-
ríkjanna. Má á það benda, að
r.kisstjóm Noregs lýsti því
yfir í sambandi við U—2
málið að slík aðstaða eða fyr-
irgreiðsla við slíkar njósna-
flugvélar myndu aldrei leyfð-
ar af norskum stjórnarvöld-
um.
’Svo sem kunnugt er hefur
það jafnan verið látið heita
svo að þátttaka ^slands í
h ernaðarbandalagi Atlanz-
hafsrikjanna væri nauðsyn
vegna öryggis Islands, og
hersgta Bandaríkjanna væri
til ,,verndar“ íslenzku þjóð-
inni. En það má hinsvegar
öllum ljóst vera að slíkar
stöffVar, sem liér um ræðir,
eru ekki til þess ætlaðar og
geta aldrei orðið „vörn“ fyr-
ir það land, sem liýsir þær,
en eru frekleg ógnun við þau
ríki, s/em „könnunin" beinist
að, og lcallar þannig geig-
vænlega hættu á gagnráðstöf-
unum yfir þau lönd, þ.ar sem
sTIcar könnunarsveitir eru
staðsettar.
Fyrir þvi beinir fundur í
Menningar- og friðarsamtök-
um ísl. kvenna enn einu
sinni þeirri áskorun til ísl.
þjóðarinnar að fljóta ekki
sofandi að feigðarósi, heldur
gera eér grein fyrir þeirri
geigvænlegu hættu, sem til-
vem hennar er búin af her-
bækistöðvum í landinu.
Fundurinn varar einnig við
þeirri uggvænlegu braut, sem
þeir stjórnmálamenn ganga,
sem læcldu herfjötrum á þjóð-
ina fyrir 10 ámm síðan, undir
þvi yfirskini að öryggi þjóð-
arinnar heimtaði „hervemi“,
en leyfa það 10 árum síðar
að þjóðinni fornspurðri og án
þess að hafa samráð við Al-
þingi, að hér séu engar þær
sveitir hersins staðsettar, sem
hugsanlegar væru til „varn-
ar“ í ófriði, en einungis þær
sveitir, sem beinlínis eru
framvarðasveitir ógnana og
njósna gegn öðrum rikjum.'
Fundurinn mótmælir harð-
lega þessum ráðstöfunum
Bandaríkjahers á íslandi, og.
bendir á að ríkisstjórn Is-
lands hlýtur að teljast ábyrg
fyrir þeirri auknu hættu, sem
þjóðinni er búin vegna þeirra,
en samkvæmt, vamarsamn-
ingnum milli Islands og
Bandaríkja N-Ameríku erþað
háð samþykki Islands á hvern
hátt hagnýtt er sú aðstaða til
hernaðarþarfa, sem ísland
veitir Bandaríkjunum“.