Þjóðviljinn - 09.08.1961, Síða 10

Emil Tómasson rifjar upp endurminningar sínar. (Ljósm. Þjóðv. A. K.).
Emsl Tómasson áttræður
Framhald af 7. síðu.
dalt en Kristján stóð, eins þótt
hann vaeri bara á tunnustöfum.
Það var ekki fínn útbúnaöur,
sem við vorum látnir hafa. En
fyrir áhrif frá Kristjáni varð
■ég sæmilegur skíðamaður.
Ég tók fyrst þátt í opinberri
glímu 21. ágúst 1906. Ég var
búinn að glíma áður heima í
^sveitinni, handleggsbrotnaði t.d.
einu sinni í glímu en hætti ekki
að glíma fyrir það, — það
greri. Þá var félag á Akureyri,
sem byrjaði á því að kaupa
þetta dýra belti, Grettisbeltið,
sem um hefur verið keppt síð-
•£n. Á þessari glímu voru 4
Þingeyingar og 8 Akureyringar,
svo að þetta var auðvitað engin
landsglíma. Þetta var á versta
tíma fyrir okkur sveitamenn-
ina. Við vorum þreyttir úr hey-
skapnum og æfingarlausir. Þetta
var fyrsta íslandsglíman sem
kölluð er. Svo var önnur 1. apríl
1907. Þá var glíman vel sótt
og komu margir Þingeyingar.
Ég glímdi bara opinberlega á
þessum tveim glímum, því að
ég fór til Noregs sumarið 1907.
— Þú varst í fremstu röð á
báðum þessurn glímum.
— Ég stóð í bæði skiptin
nærri sigri. Fyrra árið, er
þessir 12 höfðu glímt eina um-
ferð, höfðu þrír aðeins fengið
eina byltu hver og urðu að
glíma aftur sarnan. Það voru
Ólafur Davíðsson, Jóhannes Jós-
efsson og ég. Ég hafði legið fyr-
ír Ólafi, Ólafur fyrir Jóhannesi
og Jóhannes fyrir mér. Glím-
unni lauk svo, að Ólafur vann
beltið. í þessari glímu lagði Ól-
afur mig á svokölluðum skóla-
hnykk, þ. e. hann sló hælnum
aftan í hnésbótina á mér og
kastaði sér á mig um leið, svo
að ég féll. Þetta bragð þekkti
ég ekki og Þingeyingarnir töldu
það ólöglegt og vildu gera á-
greining út af en ég taldi, að
Ólafur gæti þekkt það og talið
löglegt, þótt við gerðum það
ekki.
Á þessari glímu var Jóhann-
es léttur og mjög hreyfanlegur
og þá gekk mér betur að fást
við hann. Ég glímdi svo létt og
mér gekk alltaf verr að fást
við menn, ef þeir stóðu eins og
staurar. í glímunni 1907 lagði
Jóhannes mig um leið og við
tókum sarnan. Ég gekk að
honum þráðbeinn eins og
Þingeyinga var siður og
tók glímutökin en um
leið lagði hann á mig bragð
áður en mig varði nokkurs og
ég féll. Á þessari glímu hafði
ég eiginlega einum vinningi
minna en ég gat haft. Ég féll
fyrir pilti austan úr Þingeyjar-
sýslu, sem ég held að hafi ver-
ið einna minnstur glímumaður-
inn af þeim, sem þarna voru.
Ég vildi ekki vera að leggja
hann strax og fór að leika mér
ögn við hann en vfssi allt í einu
ekki fyrri til en ég sat á rass-
inum á gólfinu. öðrum glímum
tapaði ég ekki að því sinni.
Ég tel, að þeir beztu glímu-
menn, sem ég hef glímt við,
hafi verið þeir Halldórsstaða-
bræður, Sigurður, er síðar tók
sér nafnið Bjarklind, og þó sér-
staklega Jón bróðir hans. Þeir
glímdu svo létt og vel. Rétt áð-
ur en glíman var háð sumarið
1906 kom Jón heim til mín þar
sem ég var við slátt á túninu
og segir, að þeir bræður ætli að
fara á glímuna, og vildi fá mig
með. Ég tók því ekki líklega,
sagði að við værum æfingar-
lausir og stirðir. En því meir
sem ég færðist undan þeim mun
ákafari varð hann. Að lokum
þrífur hann til mín þarna sem
ég stóð við orfið og segir, að
við skulum glímo. Giímdum við
síðan nokkrar glímur og leið
sjaldnast á löngu að annar
hvor félli. Þetta örvaði mig og
varð til þess að ég fór inneftir
og kvöddumst við upp á það, að
ég væri að hugsa um að fara.
Ég fór ekki til Akureyrar fyrr
en snemma sama morguninn og
glíman fór fram og varð því að
hafa hraðan á. Hafði ég tvo til
reiðar og fór greitt. Ég sund-
lagði í Vöðlunum fyrir innan Ak-
eyri, því að þá voru engar brýr
komnar. Ég gekk síðan frá hest-
unum og fór heim til fööur
míns að skipta um föt, þar sem
ég hafði blotnað í Vöðlunum.
Faðir minn kom heirn, er ég var
að borða. Segi ég þá við hann
í léttum tón, að nú sé ég ekki
í lestaíerð, ég ætli að sækja
beltiö, sem nú eigi að glíma
um í dag. Þá segir hann heldur
þurrlega: „Er ekki Reykjadalur
nógu stór fyrir þig til þess að
liggja í honum, þarftu að fara
til Akureyrar?" Mér sveið und-
an þessu og þá lá nærri, að ég
hætti við að taka þátt í glím-
unni.
Ég var illa fyrir kallaður,
batt hey um morguninn og var
sveittur, hafði ekki farið í bað
eða neitt og var í sömu nær-
fötunum. Þá datt mér eitt í hug.
Ég vissi, að það var ekki bað
í hverju húsi á Akureyri en ég
vissi af einu húsi, það var hjá
Oddi Thorarensen lyísala. Ég
fór svo þangað og var svo hepp-
inn, að Alma konan hans kom
sjálf til dyra. Spurði ég hana,
hvort ég mætti gerast svo
djarfur að fara fram á það að
mega fara þar í bað. Hún tók
því vel og ég fékk þarna gott
bað og fann á eftir, að ég var
miklu mýkri en áður. Það var
þessari góðu konu að þakka, að
ég lá ekki fyrir hverjum strák.
Á bændaglímum tíðkaðist það
þá, að þeir sem lélegastir voru
glímdu fyrst saman. Á þessari
glímu var fyrst kallað á tvo
Þingeyinga, mig og 18 ára pilt,
Jón Björnsson. Vissum við þá
báðir, að ekki myndi búist við
neinu af okkur. Var ég þó á-
kveðinn í að liggja ekki í þess-
ari glímu. Við giímdum tals-
verða hríð og féll hvorugur og
voru við þá látnir hætta og
hvíla okkur. Þá fann ég. að
allur glímuskjálfti var horfinn
úr mér. Annars man ég fátt úr
þessari glímu annað en þetta
og glímurnar við þá Ólaf og
Jóhannes. Ég minnist þess, að
eftir að ég hafði fellt Jóhannes.
gekk ég til dómnefndarinnar til
þess að sækja miða með nafni
sigurvegarans í glímunni eins
og við vorurn þá látnir gera.
Þegar ég var að ganga frá þeim
aftur og leit á miðann sá ég,
að á honum var nafn Jóhann-
esar. Svo vissir höfðu þeir ver-
iö um það, að hann myndi
sigra. Ég gekk því til þeirra
aftur og bað um. að nafninu.
yrði breytt, og urðu þeir skjótt
við því.
— Manstu eftir einhverjum
sérstökum atburðum frá upp-
vaxtarárunum í Þingeyjarsýslu?
— Aldamótavorið 1901 var
mikil hátíð að Ljósavatni, þar
sem ég átti þá heima, fyrir alla
suðursýsluna. Þar var mikill
fjöldi manna og hesta saman
lcominn og hafði ég aldrei fyrr
séð slíkt. Það var ljómandi stór
og mikill blómabogi yfir inn-
gönguhliðinu með ártalinu 1901.
Guðmundur á Sandi mun hafa
fiutt aðalræðuna. mælskur vel,
einbeittur og' ómyrkur í máli.
Fellur Dóná freiðandi
úr Friðjónssonar stalkjafti.
heliist ofan í helvíti,
hann er konungsgersemi,
kvað Matthías Jochumsson.
Fimmta þingið
Framhald af 4. síðu
2) I ljósi reynslunnar mun
verkalýður heimsins ræða á 5.
þinginu eftirfarandi atriði:
Starf Alþjóðasambandsins og
næstu verkefni verkalýðsfélag-
anna í baráttunni fyrir friði,
gegn stórveldastefnunni. fyrir
friðsamlegum samskiptum
þjóða, algerri afvopnun og
fyrir félagslegum og efnahags-
legum rétti verkalýðsins.
Samræming baráttunnar fyr-
ir útrýmingu nýlendustefnunn-
ar.
3) Til þess að undirbúa um-
ræður um þessi mál meðal
verkalýðsins sendir Alþjóða-
sambandið tillögur sínar, í
þeirri von að þær verði vand-
lega ræddar og íhugaðar í
verkalýðsfélögunum. Þannig vill
Alþjóðasambandið samræma
reynslu verkalýðsins um víða
veröld án tillits til þeirra mis-
munandi skoðana sem ráðandi
eru innan verkalýðssamtakanna.
Heiðarlegai' umræður um málin
munu verða til þess að styrkja
einingu verkaiýðsins og sam-
ræma baráttuaðferðirnar.
i
Verkalýður heimsins í
bandalagi við önnur fram-
sækin öfl er fær um að ráða
Þarna var íslenzk glíma háð og
man ég bezt eftir glímu þeirra
Sigurðar Bjarklind og Ingólfs
Bjarnarsonar síðar alþingis-
manns. báðir glæsimenni og
glímdu fallega. Hestar voru
reyndir og gæðingar þeirra
Halldórsstaðabræðra í Reyk.ia-
dal, Jóns og Sigurðar Sigíús-
sona, unnu keppnina. Þeir voru
báðir ágætir hestamenn. söng-
menn og ílest til lista iagt.
Ég á enn á gainals aldri
beztu minningai' um þá Hriflu-
bræður, Kristján og Jónas. Þeir
voru miklir bókavinir. Bóka-
skápur lestrarfélagsins var á
Úlfsbæ. uppeldisheimili mínu.
Heyrði ég um það talað, að ekk-
ert heimili innan félagsins not-
aði jafn mikið bækur og Hriflu-
heimilið. Þeir bræður gengust
f.yi'ir því einn vetur á útmánuð-
um að taka kennara 4—5 vikur
og naut ég þar góðs af fyrir
þeirra vinskan og velvild. í
marzmánuði 1903 féltk ég til-
sögn hiá Þórhalli Guðmundssyni
sem þá var í Fagraneskoti í
Reykjadal, gagnfræðingur að
menntun.
Annars nian ég lítið eftir tii-
sögn á mínu góða bernskuheim-
ili. Það var ekki siður þá. Lífs-
baráttan var svo hörð og trúin
rótgróin. að bókvitið yrði ekki
látið í askana. Hinu man ég
eftir, hve ég varð hrifinn af
fallegri skrift á sendibréfum, er
þá fóru bæ frá bæ um dalinn,
og mesta æfingu í skrift fékk
ég því að stæla þessa skínandi
veldregnu stafi á fölvuðum
svellum og góðum snjó, þegar
ég stóð yfir fé á beit.
fram vandamálum mannkynsins
4) 5. þingið kemur saman á
þeim tíma er tvennskonar efna-
hagskerfi eru ráðandi í heimin-
urn, þegar þriðjungur mann-
kynsins er að byggja nýtt
þjóðfélag grundvallað á sönnu
lýðræði og velmegun verkalýðs-
ins. Hið sósíalska hagkerfi eflist
og útbreiðist og áhrif þess á
framvindu heimsmálanna verða
æ öflugri. Hagkerfi auðvaldsins
hrakar og innbyrðis mótsetning-
ar þess fara vaxandi. Endan-
legt hrun þess er óhjákvæmilegt.
Þetta er lögmál þróunarinnar
sem ekkert getur stöðvað.
Tíminn síðan 1957 er 4. þing-
ið var haldið, hefur óvefengjan-
lega sannað yfii'burði sósíalism-
ans yfir auðvaldsskipulaginu,
yfirburði friðar og framfaraafl- ‘
anna yfir afturhalds- og ófriðar-
öflunum. Þetta hefur verið
sannað í einingarbaráttu verka-
lýðssamtakanna fyrir verndun
friðarins í baráttu hans fyrir
afnámi nýlenduskipulagsins ár-
angri hans í kjarabaráttunni.
5) Þetta sannast í harðnandi
baráttu verkalýðsins í örum
vexti verkalýðshreyfingarinnar
einkum í þeim löndum er ný-
lega hafa losnað undan nýlendu-
kúguninni. Einnig í hinum sí-
vaxandi þætti er verkaiýðs-
hreyfingin á í uppbyggingu
sósíalismans.
S. V. F.
HAPPDRÆTTIHASKOLAISLANDS
Á morgun verður dregið í 8. ílokki.
1.150 vinningar að fjárhæð 2.060.000 krónur.
í dag eru seinustu forvöð að endurnýja.
Happdrætti Háskóla íslands.
1 á 200.000 kr. 200.000 kr.
1 - 100.000 — 100.000 —
26 - 10.000 — 260.000 -
90 - 5.000 — 450.000 —
1.030 - 1.000 — 1.030.000 —
Aukavinningar:
2 á 10.000 kr. 20.000 —
1.150 2.060.000 kr.
í-0) — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 9. ágúst 1961