Þjóðviljinn - 21.09.1961, Qupperneq 6

Stíeíandí: Bamelningarflokkur alþýSu - Sðsialistaflokkurlnn. - Ritstjórar:
tCagnÚB KJartansson (áb.). Magnús Torfl ÓlaíssoH, Sigurður QuSmundsson. —
■'réttaritstiórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Augiýslngastjórl: Quðgelr
uTagnóooor, - Ritstlórr afgreiðsla. auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
«f—i 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluverð kr. 3.00.
Prentsmiðja ÞJóðviljans h.f.
Afvopnun
F'yrir nokkrum dögum lýsti Morgunblaðið yfir því að
það fagnaði tilraunum með kjarnorkuvopn og
sýndu ritstjórarnir þá lesendum sínum framan í of-
stækið dæmigert. Ljóst er af blaðinu í gær að það telur
sig hafa sýnt hug sinn of vel, því bæði á forsíðu og
í Staksteinum er reynt að komast fram hjá hinni
ógeðslegu fagnaðaryfirlýsingu með orðagjálfri. En því-
lík undanbrögð fá engu breytt um það að gleðióp rit-
stjóranna munu eftirleiðis fylgja þeim sem kainsmerki.
A nnars eru skrif Morgunblaðsins í gær um kjarnorku-
málin glöggt dæmi um óheiðarlegan málflutning
eins og hann gerist verstur; má heita að þar sé sagt
ósatt í hverri setningu og skulu rakin nokkur dæmi
um það. 'Morgunblaðið segir að í forustugrein Þjóð-
viljans í fyrradag hafi birzt „í fyrsta skipti um lang-
an tíma styggðarorð um kjarnorkutilraunir.“ Sann-
leikurinn er sá að Þjóðviljinn hefur ævinlega barizt
gegn kjarnorkuvopnum og öllum tilraunum með þau,
og mun Morgunblaðinu -ekki takast að finna nokkurt
orð í þessu blaði sem lýsi gagnstæðri skoðun. Morg-
unblaðið segir að í forustugrein Þjóðviljans hafi
verið farið „hörðum orðum um neðanjarðartilraun
Bandaríkjamanna.“ Sannleikurinn er sá að ekki var
minnzt einu orði á þá tilraun sérstaklega, heldur að-
eins rætt um kjarnorkumálin almennt. Og enn segir
Morgunblaðið að Þjóðviljinn hafi sagt að þessi til-
raun Bandaríkjanna sýni „að þau ætla sér að myrða
hundruð þúsunda varnarlausra manna í tilrauna-
skyni“. Engin slík ummæli er að finna d Þjóðviljan-
um; hins vegar var hér bent á þá sögulegu staðreynd
að Bandaríkin eru eina ríkið sem ÞEGAR HEFIJR
myrt ihundruð þúsunda varnarlaus'ra mianna í til-
raunaskyni með kjarnorkuárásum sínum á sigraða
Japani. Það er næsta óskemmtilegt að þurfa að ræða
við manngerð eins og ritstjóra Morgunblaðsins sem
skirrast ekki við að beita augljósum ósannindum og
taka sér til fyrirmyndar óp götustráksins. Hins veg-
ar sýna viðbrögðin einkar vel málstað hinna fagn-
andi helsprengjuvina.
í standið í alþjóðamálum um þessar mundir ætti að
vera öllum heilbrigðum mönnum sönnun þess að
ríki heims mega ekki halda lengra á braut vald-
stefnu og hervæðingar. Og það verður æ ljósara að
eina leiðin til þess að tryggja öruggan frið í heiminum
er alger afvopnun. Jafnvel þótt samið yrði um bann
við tilraunum með kjarnorkuvopn, jafnvel þótt eyði-
lagðar yrðu allar þær birgðir kjarnorkuvopna sem til
eru í heiminum, myndi þekkingin á framleiðslu múg-
morðstækja ekki glatast né tæknin til þess að hag-
nýta hana. Og „venjuleg“ styrjöld með öðrum morð-
tólum myndi á skömmum tíma breytast í kjarnorku-
styrjöld eftir sem áður; verði styrjöld hafin mun hún
á skömmum tíma verða alger. Þess vegna er alger
afvopnun, upplausn herstöðva og hernaðarbandalaga,
eina öryggið sem mannkyninu býðst. Það voru mikil
og söguleg tíðindi þegar Sovétríkin lögðu fram áætlun
sína um afvopnun allra ríkja og fylgdu henni eftir
með því að bjóða vesturveldunum algert sjálfdæmi um
eftirlit með framkvæmd þeirrar afvopnunar. Undir-
tektir mannkynsins birtust í því að Sameinuðu þjóð-
irnar samþykktu einróma ályktun um nauðsyn algerr-
ar afvopnunar. En það er d senn hörmulegt og lær-
dómsríikt að Atlanzhafsbandalagsríkin hafa ekki komið
til móts við þessar tillögur með einu orði eða einni
tillögu, heldur hert á vígbúnaði sínum. Sú staðreynd
yfirgnæfir allt orðaskak og sýnir að almenningur um
heim allan verður að alefla baráttu sína fyrir friði
og afvopnun ef takast á að kveða niður ofstækismenn-
ina sem „fagna“ hverjum nýjum ótíðindum í kalda
stríðinu. — m.
•••Vrv:

llill
SííxSfi
Gamalt vörugeymsluhús lokar Hjarðarhaga til hálfs og veldur mikilli umferðarhættu,
Allir eru á einu máli um, að
ástand gatnanna í bænum sé
fyrir neðan allar hellur og
raunar til stórrar vansæmdar
höfuðborginni. Árlega er þó
miklu fé varið til gatnagerðar
hér, sennilega engu minna en
gerist hjá sambærilegum bæjar-
félögum erlendis þar sem gatna-
gerð er í góðu lagi. Þetta hrak-
lega ástand gatnanna er rætt
í bæjarstjórn ár eftir ár, en
allt kemur í einn stað niður.
Þeir, sem völdin hafa, fást ekki
til að sinna málinu. Einhverra
hluta vegna reynist ógerningur
að vekja áhuga þeirra á því.
Gatnanefnd, skipuð sérfróð-
um mönnum, sat á rökstólum
í allmörg ár, en ekkert dugði.
Þarflegum ábendingum þeirrar
nefndar var að jafnaði lítt sinnt,
og kannski var það þessvegna
sem hún sagði af sér á síðasta
ári.
Svipuð er tillitssemin til verk-
fræðinga bæjarins. Margoft hafa
þeir í skýrslum sínum orðað ósk-
ir sínar um bætta aðstöðu til
gatnagerðar og alla jafna feng-
ið daufar undirtektir.
Þannig er þá afstaða ráðandi
manna til þessa stóra vanda-
máls. Skýringuna á henni skal
ég ekki fjölyrða um, en senni-
lega vantar þá nauðsynlegt að-
hald frá háttvirtum kjósendum
í bænum. Það mun vera í
trausti bess að málið hafi ekki
mikla pólitíska þýðingu, að yf-
irvöldin láta það eftir sér að
sofa á verðinum.
Vanrœksla
yfirvalda
En er þetta sleifarleg þá i
raun og sannleika hinum ráð-
andi meirihluta í bæjarstjórn
að kenna, og eiga ekki verk-
fræðingarnir, sem þessum mál-
um sinna, sökina eins og hún
leggur sig? Þannig geta ókunn-
ugir spurt, en svarið er vissu-
lega neitandi. Bæjarstjómin ber
alla ábyrgðina. Ef einhverjir
bæjarstarfsmenn reynast ekki
starfi sínu vaxnir, þá ber bæj-
arstjórn að fela störf þeirra
öðrum, sem hæfir eru. Því getur
AlfreS Gíslason:
hún ekki skotið sér á bak við
starfslið sitt.
Meinsemd gatnagerðarinnar á
ekki rætur sínar í vanhæfni
þeirra manna, sem til verk-
fræðistarfanna hafa ráðizt. Hitt
er allt annað, að þeir hafa ekki
átt sjö dagana sæla í starfi
■sínu hjá bænum. Þar hafa þeir
aldrei gctað notið sín vegna
slæmra vinnuskilyrða, og er ekki
við þá að sakast um það, heldur
yfirvöldin.
Það liggur >í landi hér að gera
lítið úr tæknimenntun og verlc-
kunnáttu og á því hafa verk-
fræðingar meðal annarra feng-
ið að kenna. öll opinber stjórn-
arvöld á íslandi virðast telja
bað góða hagfræði að hafa sem
fæsta verkfræðinga í þjónustu
sinni, gefa þeim sem minnst
svigrúm til að hagnýta þekk-
ingu sína og launa bá sem
laklegast, og í anda bessarar
hagsneki hefur afstaðan til bæj-
arverkfræðinEanna mótazt.
Oft er að vísu talað um muð-
svn meiri tækni og v’ðtækari
tæknimenntunar hin s'ðari ár,
og framámenn hióða.rinnar
guma P’arna hátt af áhuea sín-
um, •] þeim efnum. TTn hað er
aðeins V'ð viss tækifæri. eins og
be"ar ráðstefnur eru settar eða
veiz.lur ha'ðnnr er'enHnm eest-
um. HversHavsleea bir+’nt áhuB-
inn binovesar í aðrrerði'm eða
s.ðfíe.rðarleys'.. sem tlj hess leið-
jr a.ð nu.rýi 5, ívsrirfmAi nrar. er
liklfMTo, plfk' heir UUrT,t'(,T. ftv 1 a
Jand . har,-ea.ð Sem 1 ífT.nr'n 1 orrra
er. PnfiJ?j,nir. sem heima s>-tia.
neyðast tjl að leyala út f tví-
sýnt verkfalj vegna lélegra
launakjara. ■
Það er engum efa ;undirorpiðj.:;
að gatnagerð ..bæjaoins í. hefur..
beðið mikinn hnekki við það, að."-
ráðamennirnir hafa á borðhekki /■
sýnt neinn skiining á- mikik
vægi verkfræði : og ;annarrar .
tækniþjónustu. ,Það ; tapi; verður; ;.
ekki í tölum talið. Að staðaldri
er verkfræðiskrifstofa bæjarins
látin líða fyrir skort á verk-
fræðingum. A þetta benti gatna-
nefnd rækilega á jsínu.m tíma.
Þá störfuðu sgmtalg 8 tælsnÞ...
menntaðir ípenr) í gatnadejld,
en brýn þörf , var talin . fyrir
12. Þetta var. fyrir,,4t—5 . árun}.,...
og sízt hefur ástandið batnað
síðan, og má. nefna.sem dæmi ,
um það, að í d.esember sþ yp,ru
aðeins 5 sérfræðjngar s.tarfandi.
í gatnadeild. Hér er afturförin ,
tölulega séð jafn auðsæ og í :
malbikuninni, svo sem ég fyrr
Heilaöld
þarf fíll
Fyrir tæpum;. tveirn íaárum.;.
ræddi ég um gatnagerðarmál á
fundi hér.í((i?æjarstjórn;;'Þá gát
ég þess að t^ka mundi miIJi 60
og 70 ár að , malbika þær mal-
argötur, sem ..tifcíwxru fþá,. ef 'af- ;
köstin yröu iramvegis.hia.sömu
og þau voru-.iiriní'1953—-1957.
Nú er þessi.,útceikningur • ekki.j
gildandi lengúr fVKegna iþeirrar
öfugþróunár,; hsemi., síðan. hefun.
orðið. Ef. miðaðnei’ við malbik-
■un og gerð nýrra málárgatna
síðustu 5 árin — 1956 til 1960
— þá tekur það um eitt hundr-
að ár nú að l'ullgera þær mal-
argöfur, sem til voru um síð-
ustu áramót, og væru þá ófull-
gerðar :allar malargötur, sem
kynnu/að hafa :verið gérðar þá
öldina.. Þetta'. hljómar furðu-
lega, • en<'éi'- <þó sanhleikur.
Þeááh “‘óhéilláÍifÍ5'úh"'T' gatna-
gerð höiuðátaéáýftís "verður að
stöðva:;'óg- þáð " fyrr en • seinna.
Um það vérðá' öll góð1' öfl að
sameihást,' b'æði' éiftstaklingar
og félög. Ég 'minmst''!l3ess, að
einn íélagsskápúr ’ í bænum,
FerðámáíáféláMiðý * hóí fyrir
nokki'tí'bájátítí'í“fífeSsa átt með
vígorðúriY' á1 "bórð við þessi:
Reyklátís báer — ' iýklaus bær,
— ekldi;: stéttábaráttu;" heldur
gangsté'ttábarátttí.' En einhverra
hluta végná féll þessi barátta
félagsirlá skjóttftíiðúE Hún varð
endaslepp, enda kannski ekki
fallið í smekk ráðandi manna í
bænurn. A A ■
Til þess að stöðva ofugþroun-
ina þarf talsverý „át^k. Fyrst
þarf að rannsaka til ’bfítar allar
orsakir hennar og uppræta þær
orsakiT: síðan - miskurmarlaust.
Verkfrséðimgum Sa a ög- ■ •: öðrum
tæknifræðingum b.ijjuuþjónustu
gatnagerðar. þarfuaðs-fjölga að
mun bg- untframitíalitn að gera
þeim kleift .að heítá;:sérkunn-
áttu sinni og reynslu. Þeir verða
með öðrum 'óbðurri; aðufá -stór-
bætla aöstööu ' til:«tarfa. :Það er
einnig' niiMlvíSgfeað ’i'aíið verði
að ta'kabeitthváð;;tiiUt>rtil.óbend-
inga sérfl'óðra imánnáHÚHV end-
£) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 21. september 1961
urbætur og að h.agkvæmnis-
sjónarmið í gatnagerð geti feng-
ið að njóta sín.
Með því að fara að gefnum
ráðum verkfræðinga má þegar
í stað stórlækka kostnað við
gatnagerð í bænum, og hef ég
getið nokkurra atriða því til
sönnunar. Vandinn í þeim efn-
um er sá einn að fá valdhaf-
ana til að fara eftir ráðlegging-
unum, en það reynist þrautin
þyngri.
Af eðlilegum ástæðum get ég
ekki talað tæmandi um þes-si
mál. Það geta aðeins sérfræð-
ingar, sem þau hafa rannsakað
ofan í kjölinn. Ég efast ekki
um, að slík rannsókn mundi
leiða í ljós otal margt, sem unnt
væri að lagfæra og ég litla eða
enga hugmynd hef um nú.
Sjálfsagt má á sviði gatnagerð-
ar hér gera margt til bóta í
tæknilegu tilliti, og á það jafnt
við um val og vinnslu þess efn-
is, -sem notað er í götur, eins
og um öflun hagkvæmra vinnu-
véla og þjálfun starfsliðs. Allt
þarfnast þetta athugunar og
mats sérfróðra rnanna.
Endurskipu-
lagning
Ég legg megináherzlu á end-
urskipulagningu gatnagerðar-
mála frá rótum í því skyni að
lækka kostnaðinn til stórra
muna og auka þannig haldgóða
gatnagerð í bænum. Ég er sann-
færður um að nýta má það
fjármagn, sem til hennar fer,
miklu betur en gert hefur verið.
Sennilega gætu þeir milljóna-
tugir, sem nú renna til gatna,
nægt fullkominni gatnagerð, ef
rétt væri á haldið og ekki þyrfti
að bæta fyrir gamlar van-
rækslusyndir. Það er vegna
þeirra, að ekki verðtír komizt
af án aukinna fjárframléga.
Fyrir þær syndir þarf að bæta
og það kostar fé.
Meginhluti þess fjár, sem til
gatnaeerðar fer, er fenginn
með útsvörum. Á þessu ári eru
30 millj. króna ætlaðar til nýrra
gatna og gatnaviðhalds. Af því
fé eru 23 millj. bein útsvör, en
7 milli. kr. eiea þeir að borna
aukreit.is, sem bygginparlóðir fá.
Flestir munu sammála um, að
óhepDilegt sé að taká með út-
svörum einum meira fé til
gatnaserðar en gert er. og bví
sé óh.iákvæmilegt að leita nýrra
tekjustofna, ef auka burfi veru-
lega framlögin til gatnaaerðar.
Inn á bá braut hefur lítilshá-tt-
ar verið farið hin síðari ár.
Þeir, sem nú hvggía hús, verða
að greiða allhátt gatnagerðar-
giald séro.+aklePa. Þeir, sem búa
við malbikaðar götur og óska
eftir gangstéttarhellvim framan
við hús sín, geta 'fengið þær
gegn vissri hlutdeild í kostnaði.
Hugsanlegt er að breikka hessa
fiáröflunarleið, t. d. með bví
að greitt yrði sérstakt giald til
gatnagerðar af beim fasteign-
um, sem hmkkað hafa í verði
vegna skinulagsperða eða ann-
arra ráðstafana bæjarfélagsins.
Nýir fekju
stofnar
Þó virðast mér aðrir tekju-
stofnar liggja nær og vera eðli-
legri, og á ég þar sérstaklega
við hlutdeild kaupstaða í ben-
zín- og bifreiðasköttum ríkisins.
Ættu bæjarstjórnarmenn að róa
að því öllum árum, að sú skip-
an kæmist á. ; '■*
Árið 1959 nam bifreiðaskatt- =
ur til ríkisins 16 millj. króna, =|
og munu reykvískir bifreiða- §§§
eigendur hafa greitt um 10 j|j|É
millj. króna af þeirri upphæð. jf=
Þó rennur ekki einn eyrir af ^gj
þessum skatti til gatna í bæn- ÍH
um, heldur fer unnhæðin óskÍDt |=|
í eyðsluhít rfkissióðs. Þetta virð- jÉE
ist ekki sanneiamt og því ætti =j
að fást á því leiðrétting. ÍE=1
Sama ár. 1959. nam jnnflutn- ==
inpspiald af honzíni 18 miili. |j||
kröna. Af hpim fá kavmstaðir §§§
e'ihveria lúsaxöpn op hannig =
f<*k.k Revk'"’n'k hng pr 65 bús. jf|§
kr.. pn árið n rvi r. p.T-TJfi við- —‘
yoj «s.r» nr' V'occ.j ~rzz:
povVrtrm'lrnr einar 23 Njp. kr. E-EE
Fr rcf ekki neitt ===
nrf ba.rf bb’/Mo’lH Vtíiirc+a^.q f
þeecnm c-ko+tí c.+óvcnikacf,. ===
’P.f til viH kr'rv>a til pi’DÍn.l, =
f 1 eiri lejðir t’1 V»p«?cor.nr f•i^r’r'pl_ ■■ ■ ~
iinnr. or» \]m V.o~.v 4cr (olrki rrrs.-
frekar nú. ev*^a. ronrVpvnleíít að
athnga bað rnói pnt miklu nán- ===
ar en hér eru tök á. ==
Ekki kostn- jj
aSurinn einn j§
Að síðustu vil ég fara örfáum [=|jj
orðum um kostnaðarhlið þessa jjjjjji
mikla máls. í janúar 1959 gerði §§§
verkfræðiskrifstofa bæjarins ==
lauslega athugun á því, hvað §||
kosta mundi að fullgera með ==
malbikun og hellulögn þær mal- §s
argötur, sem þá voru til og ==
gérðar höfðu verið samkvæmt j=
skipulagi bæjarins. Sú athugun §§§
benti til, að kostnaðurinn mundi j=
vera um 400 milljónir króna. §§§
Þessi kostnaðaráætlun . var ==
lausleg og síðan hún var gerð, ||j|
hefur margt breytzt. Malargöt- =§
urnar eru lengri nú en fyrir =j
nærri þrem árum, og dýrtíð j§§
hefur magnazt gífurlega, m. a. =
fyrir þá stórfelldu gengislækk- j^
un, sem tvívegis hefur verið j§§!
gerð. Má af því ráða, að 400 |jp
millj. króna mundu nú ná §=§
skammt, og hirði ég ekki frek- s=
ar um það reiknisdæmi. jj§l
Hinsvegar er rétt að gera sér ==
ljós tvö atriði í sambandi við =j
slíka svimháa kostnaðaráætl- §i§
un. Götur verður að gera, hvort jjj||
sem það kostar mikið eða lít- =
íð. Léleg og haldlítil gatnager𠧧§
getur aldrei verið hagkvæm 5=5
fjárhagslega, og afkáralegur =
seinagangur í gatnagerð sparar j^|
ekki fé. ^§
Hitt atriðið, sem einnig ber |§§
að hafa í huga, þegar þessi is
kostnaðaráætlun er rædd, er j==
það, að hún er miðuð við þá til- =j§
högun óbreytta, sem nú rikir á §j=
öllum sviðum gatnagerðarinnar. ||||
Við þá tilhögun má einmitt ekki jjjjj|
miða lengur, bví að hún er í =H
möreum greinum, og kannski |pj
flestum, úrelt og óhagkvæm. §^j
Það er hún, sem hefur gert =jj
p-'tnaperðina dýra úr hófi fram. =
Vandamál gatnagerðar í Revkja- =
v’’k nr ekki a.ð langmestu Jeyti s§
fi4rv>''/>'KlePS eðlis, eins og hald- |==
ja b.ef'T vpxjð fram. Það er =
pro/t ivjiir ts/'r"'kfrt eðlls op á =
boö vnrðnr aldrei ofmikiK á- ==
hnrz'a lögð. Hjl
Trjuara Press ■
setti heimsmet |
London 20'9 — í landskeppn- §§jj
inni milli Sovétríkjanna og i§=
Englands í kvöld setti Tamara §§j§
Press Sovét. nýtt heimsmet í jjsj
kringlukasti kvenna 58,98. Hún S§j
átti fyrra metið 58,06. =
V erklýðsbaráttan
• Sækjast sér um líkir
íslenzka ríkistjórnin hefur
ekki farið dult með þá fyrir-
ætlan sína að koma fram veru-
legum breytingum á vinnulög-
gjöfinni. Ferill ríkisstjórnar-
innar gefur nokkrar hugmynd-
ir um í hvaða átt bær breyt-
ingar muni ganga, þegar til
kemur. Gera má ráð fyrir
að hún leiti sér fyrirmynda að
væntanlegum breytingum, með-
al bandamanna sinna, ein-
hverra hinna ..háþróuðu lýð-
ræðisþjóða Atlanzhafsbanda-
lagsins“. Það er því ekki ó-
fýsilegt að kynnast því hvern-
ig þessar þjóðir búa að verka-
lýðshreyfingunni. Ein þessara
bandalagsþjóða íslenzku ríkis-
stjórnarinnar eru Tyrkir. Grein
sú er fer hér á eftir, gefur
hugmynd um hvernig þessi
„lýðræðisþjóð“ hefur búið og
býr að verkalýðshreyfingunni
hjá sér. Grein þessi birtist
fyrst í Trud, dadgblaði búlg-
örsku verkalýðshreyfingarinn-
ar og er hér birt í lauslegri
þýðingu úr Trade Union Press.
• Nokkur atriði úr sögu
verkalýðssamtaka
Tyrklands
Fyrstu félagssamtök verka-
manna urðu til með byltingu
Ung-Tyrkia 1908, en voru leyst
upp í byriun fyrri heimsstyrj-
aldarinnar. Á árunum 1918—
1922, á tímum þjóðfrelsisbar-
áttunnar gegn ensk-frönsku
innrásaröflunum, byrjuðu
verkamenn að endurskipuleggja
þessi samtök s:’n og háðu þá
þegar nokkur verkföll. 1923,
eftir valdatöku borgarastéttar-
innar, myndaði ríkisstjórnin
„Samband verkalýðsfélaga“ og
hugðist með því hafa hemil á
starfsemi þessara samtaka. Á
árunum fram að síðari heims-
styrjöldinni uxu upp nokkur
samtök verkalýðsins er stóðu
utan þessa stjórnskipaða verka-
lýðssambands. En í stríðsbyrj-
un leysti ríkisstjórnin upp þessi
frjálsu samtök og jafnhliðfe
sín eigin samtök og lagði blátt
bann við starfsemi allra verka-
lýðssamtaka í landinu.
Eftir styrjöldina hófst verka-
lýðurinn handa að nýju. Á
skömmum tíma risu upp fjöl-
mörg verkalýðsfélög er tóku
upp barátu fyrir efnahagslegu
og félagslegu frelsi. Þau hófu
að gefa út sín eigin blöð er
kröfðust lýðræðislegri stjórnar-
hátta í landinu. Hinn öri vöxt-
ur verkalýðshreyfingarinnar
var ríkjandi stjórn mikill þyrn-
ir í augum og taldi hún völd-
um sínum stefnt í hættu af
völdum verkalýðssamtakanna
og í árslok 1946 bannaði ríkis-
stjórnin verkalýðsfélögin og
fangelsaði helztu forystumenn
þeirra. Jafnhliða setti þingið
ný lög er kváðu á um myndun
nýrra verkalýðsfé'aga undir
stjórn og eftirliti ríkisvaldsins.
Frá byrjun verkalýðshrevfing-
■arinnax í T.yrklandi og fram
á árið 1947 höfðu hin einstöku
verkalýðsfélög ekkert samband
sín á milli og raunverulegt
landssamband verkalýðsfélag-
anna var ekki stofnað fyrr en
í sept. 1951 að Landssamband
verkalýðsfélaga var stofnað
í Smyrna.
• Erfið barátta
Tímabil Menderesstiórnar-
innar 1950—1960 var sérstak-
lega erfitt fyrir verkalýðshreyf-
inguna. Réttindi hennar voru
skorin niður svo að segja mátti
að hún væri með öllu rétt-
laus. Þau félög, sem þóttu gera
of miklar kröfur. voru leyst
upp og kjör þeirra ákveðin
með valdbo.ði. Verkföll voru
bönnuð og heildarsamningár
bannaðir, fundir voru ekki
heimilaðir nema að fulltrúar
ríkisvaldsins væru viðstaddir
og starfsmenn félaganna voru
raunverulega tilnefndir af rík-
isvaldinu. Þannig voru verka-
lýðsfélögin gerð allsendis ófær
um að gegna hlutverki sínu.
Þrátt fyrir þessar erfiðu að-
stæður og þá spillingu er þær
buðu heim, reyndu þó ýms fé-
lög að sinna verkefnum sínum
og framkvæma raunverulega
baráttu fyrir hagsmunamálum
verkalýðsins og að halda uppi
verkfallsréttinum. En Mender-
es-stjórnin svaraði þeim með
miskunnarlausum ofsóknum.
Með stuttu millibili var aðal-
stöðvum samtakanna í Ankara,
Broussa og á Marmarahafs-
ströndinni lokað, og svo langt
gekk Menderes-stjórnin að
banna samtök sem skipulega
voru tengd Alþjóðasambandi
frjálsra verkalýðsfélaga, sem
er þó eins og allir vita dyggur
þjónn einokunarauðvaldsins í
Evrópu og Ameríku.
• Hörmulegt ástand er
ennþá ríkjandi
Þegar stjórn Menderes var
steypt ,af stóli, í maí 1960,
losnaði nokkuð um fjötra
verkalýðshreyfingarinnar. Þjóð-
lega einingarnefndin lofaði að
endurreisa efnahagslífið, stöðva
dýrtíðina og draga úr atvinnu-
leysinu. Meira en ár er liðið
síðan þetta loforð var gefið
en efndirnar hafa látið standa
á sér. Þvert á móti hefur á-
standið farið versnandi á ýms-
um sviðum. í byrjun þessa
árs var mörgum verksmiðjum
lokað vegna erlendrar sam-
keppni og skorts á hráefnum.
Tala atvinnulausra hækkar
með hverjum degi, á s.l. sex
mánuðum hafa 30 þúsundir
misst atvinnu sína í vefnaðar-
iðnaðinum einum. Verkamenn í
Ankara, Istambul og Smyrna
hafa farið fjölmennar kröfu-
göngur og krafizt úrbóta, en
stjómin hefur haft kröfur
þeirra að engu. Verkamálaráð-
herrann, Djahit Talas, hefur
lýst því yfir að um engar
kjarabætur geti verið að ræða
á næstunni, því kjarabætur.
myndu hafa í för með sér lok-
un atvinnufyrirtækjanna.
• Kröfur verkalýðsins
Síðari hluta nóv. 1960 hélt
verkalýðssambandið þing.
Fyrsta verk þingsins var að
víkja hinum stjómskipuðu full-
trúum Menderes-stjórnarinnar
frá völdum, þar á meðal for-
seta sambandsins, Nouri Bech-
er. Þingið krafðist verkfalls-
og samningsréttar Qg gerbreyt-
inga á vinnulöggjöfinni. 215 fé-
lög áttu fulltrúa á þinginu en
þar að auki eru um 100 félög
er utanvið standa.
f byrjun þessa árs útnefndi
Þjóðlega einingarnefndin 6
„verkalýðsfulltrúa“ til að taka
sæti í þjóðarráðinu og í orði
kveðnu viðurkennix hin nýja
stjórnarskrá verkfallsréttinn
Framhald á 10. síðu.
Fimmtudagur 21. september 1961 — ÞJÓÐVILJINN — fjj