Þjóðviljinn - 15.02.1962, Blaðsíða 10

pýtt 7-
Hér er birtur útdráttur úr
öðrum hluta framsöguræðu
Einars Olgeirssonar um áætl-
unarráð ríkisins.
★ Sjálfstæði íslands í veði
Valið stendur milli þess að
innlimast í Vestur-Evrópu-
bandalagið, sem nú er að mynd-
azt, Efnahagsbandalagið svo-
nefnda, og missa þar með alla
stjórn á þróun atvinnulífsins á
íslandi o.g grundvöll sjálfstæð-
isins, — og hins vegar að
reyna að koma hér á áætlunar-
búskap.
Hvað er það sem knýr okk-
ur til þess?
Það sem knýr okkur til þess
er tækniþróun.'n. Öll tækniþró-
un þessarar aldar hefur beinzt
að því að mynda stærri og
stærri heildir, það er þróunin
sem er að mynda hin risa-
vöxnu ríki í kr.'ngum okkur,
eins og Efnahagsbandalagið. Ef
við ætlum að reyna að lifa sem
lítið, sjálfstætt ríki. þá verðum
við sjálfir að standa saman.
Það þýðir, að í þessu fámenna
landi verðum við að skipu-
leggja þjóðarbúskap okkar sem
• eina þjóðfélagslega heild og
stjórna henni þannig, eins þó
við höfum mismunandi skipu-
lagsform innan þeirrar þjóðfé-
lagsheildar, hvað- rekstur snert-
ir.
Hér á íslandi voru við síð-
asta aðalmanntal, 1960, taldir
38 þúsund verkamenn. Það er
nokkurn veginn sama tala og
vinnur hjá stærsta fyrirtæki
Svíþjóðar. Ef við ætlum að
tryggja alþýðunni sæmilega
afkqmu, verðum við að geta
fullnægt nútíimakröfum í tækni,
en það verður ekki gert nema
hagnýttir séu yfirburð|r stór-
reksturs yfir smárekstur, eins
og frekast er unnt. En því eru
takmörk sett hve mikinn stór-
rekstur lítil þjóð getur lagt í,
og einmitt þess vegna er þörf
á samstarfi um hann og góðri
skipulagningu.
'Ef við ætlum að halda fs-
iandi sjálfstæðu landi verðum
við í ríkari og ríkari mæli að
taka upp áætlunarbúskap.
★ Hvað um stéttabaráttuna?
Menn kynnu að spyrja,
hvernig þessi boðskapur, ekki
sízt um slíkt samstarf milli at-
vinnurekenda, verkamanna,
bænda og annarra stétta, sam-
rýmist þeirri stéttabaráttu sem
háð er í þjóðfélaginu.
Tækist að koma á áætlunar-
búskap, og það áætlunarbúskap
sem einkennist af dirfsku og
stórhug og þar með að hraðri
aukningu í atvinnulífinu eins
og hægt værj hér, þá væru
atvinnurekendur og verkamenn,
bændur og aðrar stéttir þjóð-
félagsins einungis að koma sér
saman um að gera sem stærsta
kökuna, sam t:l skipta er, svo
ég noti samlíkingu sem hag-
fræðingarnir viðhafa oft um
þessar mundir. Að því ættu
menn að geta staðið sameigin-
lega, að auka þjóðarframleiðsl-
una sem mest og sem hraðast
og sem skynsamlegast. Að því
búnu verður stéttabaráttan og
valdahlutföll.'n í henni að segja
til um hvernig kakan skiptist,
alveg eins og þar gerist nú.
Þeim mun sterkari sem verka-
menn og aðrar alþýðustéttir
eru, og þeim mun betri sem
samheldni þeirra er, þeim mun
meira réttlæti geta Þær knúið
fram við skiptinguna, að þær
fái ekki skarðan hlut og auð-
valdið rífi ekki til sín með
venjulegum vargaskap allt of
stóran hlut.
★ 10% árleg frafnleiðslu-
aukning
Hins vegar verða skoðanir
sjálfsagt skiptar um það hve
hratt sé hægt að auka þjóðar-
framleiðsluna. Um það hef ég
tekið upp í frumvarpið eins
konar fyrirmæli Alþingis til á-
ætlunarráðs. Ég hef lagt til,
að reynt sé að auka þjóðar-
framleiðsluna um 10% á ári.
Mér er ljóst að með þvi er í
allmikið ráðizt. Aukning þjóð-
grframleiðslunnar í auðvalds-
löndunum hefur orðið á síð-
,asta áratug frá 3% upp i 9Vi%.
Mest- er hún, 914%, í Vestur-
Þýzkalandi, sem hefur aukið
atvinnulíf sitt mjög hratt á
þessum áratug, 1950—1960. Sós-
íalistísku löndin hafa aul^ið
iðnaðarframleiðslu sína all-
miklu meira, að meðaltali um
13%
Það er efalaust einna auðveld-
ast að auka hraðast framleiðslu
í þeim löndum, sem eru að hefja
iðnað og auka hann, og ég tel
■að við íslendingar ættum að
koma upp stórauknum iðnaði
til að v.'nna úr hráefnum sjáv-
arútvegsins o.g landbúnaðarins,
og auk þess að undirbúa annan
iðnað, sem gæti byggzt á inn-
fluttum efnum. Ég álít ekki
ofætlun að auka þjóðarfram-
le'ðsluna um 10% árlega, e£
rétt er að staðið.
★ Skynsaxnleg fjárfestingar-
stjóm
Ég vil vekja á því athygli, að
undanfarin 15 ár höfum við ís-
lendingar verið . með einna
hæsta fjárfestingartölu í Evr-
ópu, eða um 30%. Við höfum
þannig tekið upp undir þriðj-
ung'nn af því sem hver maður
vinnur, og fest það, ýmist í
framleiðslutækjum, húsum eða
öðru slíku.
En okkur hefur skort fram-
sýni, svo ekki sé meira sagt.
Fjárfestingu þjóðar er venju-
lega skipt í tvennt, annars
vegar neyzlufjárfestingu en hins
vegar framleiðslufjárfestingu.
Hjá Norðmönnum, sem hafa
skipulagt fjárfestinguna allvel,
er um 75% hennar í fram-
le'ðslutækjum, en 25% neyzlu-
fjárfesting. Við íslendingar
höfum yfirleitt verið með 50—
56% í neyzlufjárfestingu, meiri
hlutann, líklega einir allra
Þjóða í Evrópu.
Að nokkru leyti hefur staðið
sérstaklega á hjá okkur. Við
höfum varið meiru til húsbygg-
inga undanfarna tvo áratugi en
nokkur önnur þjóð, nema ef
til vill einhver þeirra sem
verst var leikin I stríðinu. Enda
var ísland illa húsað fyrir.
En 10% af allri fjárfestingunni,
þriðjungur.inn, hefur farið í
húsbyggingar. Auðvitað hefur
ekki alltaf verið byggt af hag-
sýni, og við hefðum sjálfsagt
getað byggt álíka margar ibúð-
ir, kannski heldur minni og
heldur hagnýtari, fyrir helm-
ingi eða þriðjungi minni til-
kostnað.
★ Fiskiðnaðarþjóð,
iðnaðarþjóð
Óstjórnin á fjárfestingunni
undanfarna tvo áratugi hefur
einkanlega verið vegna þess að
við höfum aldrei reynt að
stjórna henni sem einni he)ld,
en einmitt það verður að gera.
Því ber ekki að neita, að margt
hefur mistekizt hjá o.kkur, líka
af iðnaðarfjárfestingu. Við höf-
um stundum staðsett skakkt
verksmiðjur og reist þær af
lítilli fyrirhyggju. Það er raun-
ar ekki óeðlilegt, slíkt kemur
fyrir hjá flestum þjóðum sem
eru að byggja sig upp, ef ég
má svoi að orð: komast. En að-
alatriðið er, að við lærum af
mistökunum. Ef við undirþúum
vel hina miklu fjárfestingu, sem
hér verður efalaust næstu ára-
tugi, og lærum af fyrri mis-
tökum, ættum við að geta skap-
að svo ör.ar framfarir með því
að halda áfram að verja um
30% þjóðarframleiðslunnar til
fjárfestingar, að 10% fram-
leiðsluaukning yrði árlega.
Ef við setjum okkur að verða
fiskiðnaðarþjóð og iðnaðar-
þjóð á fleiri vegu, eigum við
«að geta framkvæmt slíkar á-
æílanir, þó áætlanir séu hins
vegar alltaf érfiðar fyrir þjóð
sem er aðallega hráefnafram-
leiðandi
★ 7—8% árlegar kjara-
bætur
Aukning þjóðarframleiðslunn-
ar um 10% árlega mundi þýða,
svo framarlega sem þeirri
aukningu væri réttlátlega skipt,
að þó við héldum áfram að
taka 30% til fjárfestingar,
mundi það þýða milli 7 og 8%
lífskjarabætur á ári. hvort sem
það kæmi fram í aukinni kaup-
getu tímakaups eða öðrum
formum.
Það þýðir, að á einum ára-
tug væri hægt að tvöfalda þau
lífskjör, sem almenn'ngur í
landinu býr við.
Það er því engum efa bund-
ið, ef hægt er að koma á sam-
starfi um áætlunarbúskap, ef
allir aðilar leggðust á eitt til
að framkvæma jafndjarfa á-
ætlun og þá að koma á 10%
árlegri aukningu þjóðarfram-
leiðslunnar, gætum við lyft
Grettistaki í endurbótum á
lífskjörum almennings næstu
áratugina.
Að vísu verður allaf að hafa
það hugfast að sjálf aukning
þjóðarframleiðslunnar er ekki
einhlít í þessu efni. Tvennt
annað þarf alltaf að gerast um
leið: Réttlát skipting á þjóð-
artekjum. Um það er auðvit-
að deilt og um það eru átök, en
þó væri hægt, ef gerð væri al-
mennileg rannsókn á þjóðar-
búskapnum, að ganga úr
skugga um hvernig réttlátt væri
að skipta þjóðartekjunum. Hin
forsendan er skynsamleg skipu-
lagning á þjóðarbúskapnum.
Það er hægt að stjórna þjóðfé-
laginu svo vitlaust að þó þjóð-
arframleiðslan aukist fari verð-
mætin meira og minna í súg-
inn. Því er það eitt út af fyrir
sig að auka þjóðarframleiðsluna
ekki nóg. Réttlát skipting þjóð-
arteknanna og skynsamleg
skipulagning á þjóðarbúskapn-
um þarf að fylgja með.
★ Afnám vinnuþrælkunar-
innar
Kjarabæturnar sem yrðu, ef
þessum skilyrðum væri full-
nægt, þyrftu fyrst og fremst að
koma fram í því, að vinnu-
þrældómnum væri að verulegu
leyti létt af íslendingum. Um
það mál hefur verið ýtarlega
rætt í umræðunum um átta
stunda vinhudaginn, að kjara-
bætur yrðu að miðast við að
vinnutíminn styttist í átta tírna
á dag, en fyrir þá átta tíma
yrði borgað t. d. 75 þús. kr. á
ári, eða um 50% hækkun á
komið fram í fleiri myndum.
Teljast rnátti eðlilegt fyrstu
árin eftir stríðið að menn not-
uðu sér að geta unnið eins .mikr
ig og lengi og þeir gátu, rétt
eftir atvinnuleysis- og kreppu-
árin, ekki Sízt þegar eftir-
vinna og næturvinna var
greidd 50—100 prósent hærra.
Það var svo margt sem fólk
þurfti til að bæta úr brýnustu
þörfunum. Við munum þann
tíma þegar fólk hér í Reykja-
vík borðaði tros sex sinnum í
viku og gat varla veitt sér kjöt
á sunnudögum, við munum eft-
ir þeirri breytingu. þegar menn
fóru að geta borðað kjöt tvisv-
ar í viku. Við sem þekktum
fólk, er ekki átti sængurver eða
lök í rúmin sín, átti engin
spariföt, ekkert nema vinnu-
gallann. — við vitum hvers
konar lífskjarabylting það var,
þegar menn fóru að geta veitt
sér sæmilegan mat, góð föt,
jafnvel góð föt til skiptanna,
og þegar menn fór að dreyma
um það að geta eignazt íbúðir
sjálfir.
★ Samstaða gegn vinnu.
þrælkun
Og hvernig hafa menn ekki
líka tekið á, þessi 20 ár, til að
umskapa lífsumhverfi sitt. Nú
mun meirihluti verkalýðsins
hér í Reykjavík og enn fleiri
úti á landi, eiga eigin íbúðir,
þó að margur berjist þungri.
baráttu, vinni og þræli mikið
fyrir því og eigi nú sérstak-
lega um sárt að binda vegna
hinna miklu vaxta á lánum.
En nú er þessi vinnuþrældóm-
ur, t. d. hér í Reykjavík, búinn
að standa ein 20 ár, að vísu
með tveggja ára millibili þegar
atvinnuleysi var, 1951 og 1952.
Og þá er þrælkunin orðin svo
mikil að kynslóðin sem' hún
hefur mest mætt á, .bíður þeSs
ekki bætur. Sú kynslóð, sem
vinnur 11 og 12 tíma dag hvern,
svo að segja alla sunnudaga og
flest sín svokölluðu sumarfrí,
verður að fara á mis við svo
margt, ekki sízt menningarlega
og félagslega, að hún bíður
þess ekki bætur, nema þessum
vinnuþrældómi linni.
Þess vegna held ég að lífs-
kjarabæturnar á íslandi á næst-
unni eigi að vera þær fyrst og
fremst, að menn fái sæmilegan
vinnudag, 7—8 tíma, geti haft
af því góða afkomu og nægan
tíma til að sinna hugðarefnum
sínum, til menningar- og fé-
lagsþarfa.
Um það átak ætti vissulega
að vera hægt að skapa sam-
starf í 'þjóðfélaginu, hjá vinn-
andi stéttum til sjávar og
sveita. Og jafnvel skilning at-
vinnurekenda á því að vinnu-
þrælkunin er ekki heldur þeim
í hag.
Með samstöðu þjóðarinnar um
' áætlun, sem miðar að 10%
aukning þjóðarframleiðslunnar
árlega, og svo réttlátri skiptingu
arðsins að verkalýðurinn gæti
bætt kjör sín um 7—8% á ári,
er hægt að gerbreyta lífskjör-
unum á íslandi.
Við tölum oft um áð'Við höf-
um hjakkað í sama farinu
hvað snertir kaupgetu tíma-
kaupsins, og það er rétt. En
við skulum gera okkur grein
fyrir því að , það hafa verið
unnin stórvirki með hinum gíf-
urlega vinnuþrældómi.
Það þarf ekki nema líta á
Reykjavík, sem á 20 árum hef-
ur ekki einungis tvöfaldað í-
búatölu sína heldur líka hús-
byggingar. Og þar hafa verið
byggð íbúðarhús, líka verka-
kaupgetu tímakaupsins ef all- , mannaíbúðir, sem þótt hefðu
ar kjarabæturnar kæmu frarn lúxusíbúðir fyrir 30 árum.
í því, en þær gætu auðvitað Framhald í næsta blaði.
I
Útdréftur úr framsögurœðu Einars
I Olgeirssonar um óœtlunarróð ríkisins
ii O) — ÞJÖÐVILJINN — Fimmtudagur 15. febrúar 1962