Þjóðviljinn - 07.03.1962, Blaðsíða 4

tœkinu - ekki peningar auð-
mannsins
Morgunblaðið hefur nú um
skeið haldið uppi áróðri fyrir
því, sem það kallar almenn-
ingshlutafélög. Hér er þó ekki
um neina nýjung að rœða, því
um áratugi hafa slík áform átt
miklu gengi að fagna í hópi
peningamanna margra landa.
Ævinlega hefúr þó markmiðið
verið eitt og hið sama, að auka
á gróða þeirra, sem yfir auð-
magninu ráða.
Auðmannablöðin láta það
jafnan í veðri vaka, að með
„almennings“hlutafélögum fái
launbegar hina ákjósanlegustu
aðstöðu til þess að bæta kjör
sín: í fyrsta lagi með því að
leggia fé í arðbær fyrirtæki og
í öðru lagi hafi þeir það á
valdi sínu hvernig fyrirtækjun-
um sé stjórnað.
Reynslan af ,.almennings“
hlutafélögum hefur þó orðið
öll önnur fyrir launþegana en
áróðurinn hefur boðað. Hún
hefur sannað, að tilgangur at-
vinnurekenda með slíkum félög-
um hefur fyrst og fremst verið
sá, að seilast til þess sparifjár,
sem unnt væri. að fá launa-
stéttirnar til að safna af þurft-
arlauuum, og virkja það síðan
í þágu auðsöfnunar sinnar.
Þá hafa launþegarnir ver'ð
brýndir með því, að fyrirtækin
væru þeirra eigin eign og því
bæri þeim að leggja til hliðar
allar kröfur, sem orðið gætu til
þess að íþyngja rekstrinum,
Með iðni og þolinmæði mundi
hann ón efa gefa góðan arð
þegar tímar liðu, ef engin ó-
höpp steðjuðu að.
Þegar svo hins vegar kemur
að því, hverjir eigi að stjórna
þessum „almennings,,hlutafé!ög-
um og hvernig þeim skuli
stjórnað. þá hafa forsjálir at-
vinnurekendur og einstakir auð-
menn jafnan séð fyrir því, að
atkvæðisréttur auðmagnsins
gilti og meirihluti þess væri
í þeirra höndum. Jafnvel þótt
á papnírnum væri hlutaféð að
meirihh’ta eign launþeganna,
sem við fyrirtækið störfuðu
munu bess engin dæmi að at-
vinnn.rekandinn og auðmaður-
inn hafi ekki búið svo um
hnúta, að þeir með beinum eða
óbeinum þvingunum á afstöðu
vissra hópa launþeganna, réðu
þar ekki lögum og lofum.
Hér á landi höfum við eitt
gleggsta dæmi sem hugsazt get-
u.r um almenningshlutafélag, en
það er Eimskipafélag íslands.
Varla er hægt að hugsa sér
víðtækari þátttöku almennings í
slíku fvrirtæki en þar var í
fyrstu. En það er heldur varla
hægt að ímynda sér fátæklegri
áhrif hins almenna hluthafa
á gang mála, en í Eimskipafé-
lagi íslands í dag.
Þegar alþýða manna hafði
lyft hugsjónatakinu með fá-
tækrapeningi sínum komu auð-
mennirnir til skjalanna og tóku
ráðin, arðinn og aðstöðuna í
sínar hendur. Það hefur sann-
azt hér, að einu gildir af hve
ríkri hugsjón og trú á góðan
málstað slíkt fyrirtæki er stofn-
að í auðvaldsþjóðfélagi, sjónar-
mið auðmannsins mylur allt
slíkt mélinu smærra, traðkar
á trú fólksins, sem lét ginn-
ast. og notar fjármuni þess til
gróða og aðstöðu fyrjr sig og
sína. Þess hefur verið
vandlega gætt að fjöldinn með
smáu hlutina gæti engu ráðið
um stjórn félagsins eða ráðstöf-
un á fjármunum þess.
Ýmsir albýðumenn hér á
landi hafa bæði fyrr og síðar
orðið til þess að leggja nokkrar
uonhæðir fram í allf.iölmenn
hhjtafélög, en oftast með þeim
afleiðingum að þeir frystu að-
eins fé sitt á lægri vöxtum en
þeir áttu kost á að fá í banka,
réðu ekki nei.nu um rekstur
fyrirtækjanna vegna þeirra sem
fóru með stærstu hlutina og
gátu svo með engu móti losað
það fé. sem þannig lá óvirkt
og inni frosið. því enginn hafði
hug á því að lenda í sporum
þeirra.
Hins vegar er varla til aum-
kunnarverðara fólk en það, sem
heldur að bað séu fínir hlut-
hafar í fyrirtæki, sækir að-
alfund eftir aðalfund til þess áð
taka þátt í störfum, sem það
ímyndar sér að það fái ráðið
Framhald á 9. síðu
<S>-
Kvikmynd um námuslys
Gerð hefur verið í Suður-Afríku kvikmynd sem sækir efni í námu-
slys, sem varð þar í landi fyrir nokkrum árum. Hrun lokaði hóp
námumanna inni í djúpum göngum. Þrír hinna linnilokuðu námu-
manna satnþykktu að sprengiefni væri notað til að ryðja námu-
göngin og bjarga félögum þeirra, þótt sprengingin kostaði þá
sjálfa lífið. Ken Gampu ngfnist leikarinn sem leikur einn þeirra
þremenninga sem fórnuðu sér fyrir félaga sína, og sést hann hér
á myndinni.
Lögbundinn óréttur
Full daglaun verkamanna
miðað við allt árið, námu í
ágúst sl. kr. 56.759,04, en lág-
marksþarfir 4 manna fjöl-
skyldu yfr árið kostuðu á1
sama tíma, eftir útre'kningi
opinberra stofnana rikisins, kr.
. 69,159,86. Þessir útreikningar
voru gerðir skömmu eftir verk-
föllin o,g verðlag hafði þá ekki;
raskazt verulega m'iðað við
það, sem síðan er orðið. Þá
vantaði því kr. 12.400,82 tili
þess að verkamenn ■ ynnu fyrir
•því kaupi, sem hið opinbera
hefur staðfest að sé nauðsynleg
lágmarksþörf til að framfleyta
fjögurra manna fjölskyldu.
Þrátt fyrir þetta neitar ríkis-
valdið öllum leiðréttingum á
kjörum launastéttanna en eyk-
ur sífellt á óréttinn með vax-
and dýrtíð á vörum og allrí
þjónustu.
Norskt vinnutilboð
Nýlega barst reykvískum iðn-
aðarmanni bréf frá Noregi, þar
sem honum var boðin vinna
með kr. 1950,00 vikulaunum og
kr. 90 hækkun innan tíðar.
Vinnutími er 714 tími fimm
daga vikunnar, en 4% tími á
laugardögum, þ.e. 42 stundai
vinnuvika. Herbergi með hús-
gögnum fylgdi tilboði þessu.
Þessi iðnaðarmaður hefur nú1
fyrjr sambærilega vinnu eftir
taxta félags síns kr. 1315,00
fyrir 45 stunda vinnuviku.
Þetta vinnutilboð talar sínu
málj um það, hvernig komið er
fyrir íslenzkum launþegum í
kjaramálum þeirra, enda er
þegar farið að bera á því að
ungir iðnaðarmenn leiti úr
landi til starfa og er það
sama þróunin og á sér stað
um sérmenntnða menn í öðrum
stéttum.
BJÖRN BJARNASON; ALÞJOÐ ASAMBAND VERKALÝÐSFÉLAGA

Styðjið baróttu alþýð-
unnar í Suður Vietnam
i «
iiB?
22. febr. sl. sendi Fram-
kvæmdaráð Alþjóðasambands-
ins, W.F.T.U., frá sér eftirfar-
andi: í ályktun er samþykkt
var á 5. þingínu lýsti verka-
Þí-skalt ekki aira guðl hafa

Verkalýðsfélag eitt hér í
Reykjavík hefur undanfarið
verið að leita fyrir sér um
húsnæði til að halda afmælis-
fagnað félags.ns, en það
stendup nú á merkum tíma-
mótum, Til þess, að gera sem
. flestum meðlimum fært að
taka þátt í samkvæminu hef-
ur verið ákveðið að halda
fagnað.nn á laugardegi. en
umleitanir um húsnæði hafa
enn ekki borið árangur. Á-
stæðan mun vera sú, að ekk-
ert hinna stærri veitingahúsa
telur sig geta grætt nægjlega
á slíkri samkomu sem þessari
enda þótt bæði sé um borð-
hald og vínveitingar að ræða.
Hinn o.fsalegi gróði, sem vín-
veitingahúsin hafa af vínveit-
ingunum einum hjá fólki, sem
kemux þangað Um helgar ein-
ungis til að drekka, er orðinn
slíkur, að þau telja sig ekkj
geta- átt neitt á hættu með
gróða sinn, þegar um er að
ræða samkvæmi fólks, sem
hefur fle:ra í huga sér til
skemmtunar en vínið eitt.
Enginn hinna stærri sam-
komusala er opinn fólki, sem
vill njóta kvöldstundar við
minningar um liðin störf sam-
taka sinna, ásamt annarri
skemmtun.
Þannig er samkvæmismál-
um okkar komíð í dag, að
þeir, sem vilja aðra guði hafa
en Bakkus einan, komast ekki
undir þak.
* **~~*T'
lýðshreyfngin samúð sinni og
stuðningi við baráttu verka-
lýðsins í Suður Vietnam.
Alþjóðasambandjð lýsir
gremju sinni yflr framferði
amerísku ásælnisstefnunnar,
sem þrátt fyrir Genfar-sam-
komulagið ógnar sjálfstæði
Suður Vietnam, með freklegri
íhlutun um innanlandsmál þess
. og opinberum fjandskap sínum
við friðsamlega sameiningu
landsins. Þessi framkoma er
stórhættuleg fyrir friðinn í
Suðaustur Asíu og stefnir
heimsfriðnum í voða.
Einkum be'nast þéssar ógn-
anir að Alþýðulýðveldinu Vjet-
nam, í þeim tilgangi að tor-
tíma þeim pólitísku og efna-
hagslegu sigrum, sem verka-
lýðurinn þar hefur unnið.
Það er öllum ljóst að loforð
Bandaríkjastjómar um að
senda ekki herlið til Suður
V-etnam, var ekki gefið af heil-
indum. Átta liða áætlun
Bandaríkjastjórnar um Suður
Vietnam ásamt hernaðarbanda-
lagi hennar við stjórn Suður
Vietnam, eru órækar sannanir
fyrir árásar og ásælnisstefnu
Bandaríkjanna, bæði hernaðar-
lega, pólitískt og efnahagslega.
Bandaríkin hafa opjnberlega
viðurkennt að ný herstjórn hafi
verið mynduð, undir forystu
bandarísks hershöfðingja. Nú
eru .úflfendínu ýfir fjögur þús-
und svo kallaðra hernaðarlegra
ráðgjafa. Undir þeirra stjórn
rís hver herstöð'n af annarri og
þeir stjórna herferð Ngo Dinh
Diem, gegn alþýðu Suður Viet-
nam. Sjöundj bandaríski flot'nn
siglir um landhelgi Suður Vi-
etnam. Hergögnum allra teg-
unda er hrúgað inn í landíð og
Bandaríkin gera allt er þau
mega til að fá SEATO ríkin
til að blanda sér í málið.
Að boði Bandaríkjastjórnar
hefur Ngo. Dinh Diem og klíka
land.'nu og á þeirri forsendu
hans lýst yíir hættuástandi í
Framhald á 9. síðu.
'Æ) ~ ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 7. marz 1962