Þjóðviljinn - 20.03.1962, Qupperneq 7

þlÓÐVlLIINN |
&*t«l*ndl: B»œelnlnB»iT.oktnr alÞýBa — Bðslallstsflokknrlnn. — Rltstlðrari §
Hagnús Elartansson (áb.). Magnús Torll Ólalsson, SlgurSur OuBmundsson. —
Vréttaritstlórar: ívar E. Jénsson, Jðn Blarnason. — Auglýslngastjórl: QuSgstr ■
Hatnússon. — Hltstlúrn, afgrelSsla. auglýslngar, prentsmlBla: SkólavBrBust. 18. B
Katl 17-500 (5 llnur). ÁskrlítarverS kr. 55.00 á mán. — LausasöluverS kr. 3.00.
PrsntsmiSJa ÞlðSvUians bX < |
- - (
Álþýðan ein fylking J
y^lmennur og nærri broslegur flótti er brostinn í á- |
rásarliðið, sem fyrir nokkrum dögum hugðist ráða I
niðurlögum togaravökulaganna. Morgunblaðið veit •
varla hverjum afsökunum það á að veifa á undan-
haldinu, ritarinn í Sjómannafélagi Reykjavíkur, stýri- I
maðurinn og íhaldsþingmaðurinn Pétur Sigurðsson, er |
látinn skrifa heila síðu í Morgunblaðið til að minna á, |
að hann sé einn þeirra leiðtoga sjómannasamtakanna ■
sem treystandi sé hvað sem á dynji, og læzt hann
taka leiðarahöfunda Morgunblaðsins á hné sér og veita ■
þeim ráðningu. Sjálfstæðisflokkurinn hefur aldrei kom- |
ið nálægt málinu skilst manni! Nú er ekki annað eft- ■
ir en hrokagikkirnir í stjórn Félags íslenzkra botn-
vörpuskipaeigenda biðji opinberlega afsökunar á frum- I
hlaupi sínu og beiti sér í þess stað fyrir heiðarlegum |
samningum við togarasjómenn. Mætti ætla að sjó- .
mannaleiðtoganum Pétri Sigurðssyni ætti að veitast ■
-auðvelt að sannfæra flokksbræður sína í F í B og I
Vinmiveitendasambandinu um að miklu skynsamlegra I
er að semja við togaramenn án langs verkfalls, mað- .
ur hefði jafnvel getað álitið, ef nokkurt mark væri 1
takandi á áróðri Morgunblaðsins, að allir þessir mátt- |
arstólpar Sjálfstæðisflokksins hefðu átt að hafa vit á I
því að veita togarasjómönnum þær sanngjörnu kjara- _
bætur, sem farið er fram á, án verkfalls. B
¥aað skyldi þó aldrei vera, að ósvífnin gagnvart sjó- |
* mönnum og árásin á togaravökulögin séu til kom- g
in vegna þess, að íhaldið hafi verið farið að treysta
á ítökin í stjórn Sjómannafélags Reykjavíkur, haldið I
að þau væru svo sterk að þaðan væri ekki að vænta I
verulegrar mótsnyrnu. Það er búið að bjóða Alþýðu- g
flokknum svo mikið í núverandi stiórnarsamstarfi,
toppkratamir hafa svo fúslega og greiðlega tekið þátt I
í árásunum á lífskjör fólksins, að ósvífnustu klíkun- |
um í Sjálfstæðisflokknum hefur líklega fundizt að _
ekki munaði um einn kepp í sláturtíðinni, þó vöku- ■
lögin fengju að rúlla. En þar virðist þó 'hafi verið |
farið einu skrefi of langt. Foringjar Alþýðuflokksins |
skilja það sennilega enn, að togaravökulögin eru í vit-
und fólksins í verkalýðsfélögunum annað og meira en ■
reglur um hvíldartíma togaraháseta. Fyrir mörgum |
íslenzkum alþýðumanni, jafnt landmönnum og sjó- ■
mönnum, hafa togaravökulögin orðið eins konar tákn .
um réttindabaráttu og kjarabaráttu alþýðunnar. Það B
hefur verið svo augljóst réttlætismál að berjast fyrir |
því, að togarahásetar fengju tryggða fyrst sex stunda I
hvíld á sólarhring, svo átta stunda hvíld og loks á _
síðasta áratug er tókst með harðri verkfalla- og samn- 1
ingabaráttu að koma á tólf stunda hvíldinni, og nokkr- |
um árum síðar að fá hana lögfesta. Og gegn þessu I
rétlætismáli hefur verið barizt af öllu því ofstæki og -
blindu í)sm einikennir! hrokafulla og skilningssljóa ■
gróðabrallara og íhaldsmenn.
yítökin um vökulögin nú urðu á óheppilegum tíma
fyrir Sjálfstæðisflokkinn, fyrst ekki tókst að berja I
breytinguna í gegn á Alþingi tafarlaust, með hjálp Al- |
þýðuflokksins, Það eru kosningar framundan og þess
'vegna hefur Morgunblaðið og Pétur stýrimaður feng- I
ið fyrirskipun um að reyna að breiða yfir þessa skyssu ■
fram yfir næstu kosningar. En sjómenn og vandamenn
þeirra, fólkið í verkalýðsfélögunum, sem veit hverjir ■
hafa jafnan barizt eins og skynlausir þursar gegn
auknum hvíldartíma sjómanna, hafa fengið að sjá í ■
sjónhendingu hvað það er sem Sjálfstæðisflokkurinn |
vill og ætlar sér, ef hann fengi til þess óskoruð völd. ■
Þá er allri réttindalöggjöf alþýðunnar hætt. Árásin á
vökulögin er enn ein áminning til þess fólks, hvar í I
flokki sem það stendur, sem vernda vill ávinninga al- |
þýðusamtakanna, að fylkja sér þétt saman, og muna ■
hver og hvar andskotaflokkurinn er. — s.
TRYGGVI HELGASON:
Togaraútgerðin og leioir til oð
leysa verkfoll togarosjómanna
að meðaltali með aílann til
sölu erlendis. Þetta aflamagn
var miklu meira en þekkist
á sambærileg skip hjá öðrum
þjóðum eða um 130 til 150
tonn á hvern mann, sem á
skipunum störfuðu.
A sl. tveim árum hefur
rekstr; togaranna verið hagað
nokkuð á annan veg en hin
átta ár á undan. Skip'n hafa
siglt með m.k'nn hluta vetr-
araflans á erlendan markað,
eða sem næst 6 ferðlr að með-
altalj á hvért þeirra skipa,
sem gerð eru út nokkurnveg-
inn samfellt allt árið. Þessar
siglingaferðir hafa því tekið
um 60 daga af ársúthaldi skip-
anna.
Þessj tvö ár hefur afli líka
verið tregarj en árin á undan
eða rúmlega 3000 tonn á skip.
Aflamagn þetta er þó enn mik-
hátt sem að gagni má verða
og skal nú-drepið á- nokkur
úrræði.
Af útgerðimii verður að létta
vaxtaokri og óliæfilegum fluln-
ingsgjöldum af útflutnings-
afurðum, braski sH með af-
urðirnar og bæta • trygginga-
kjör og olíuviðskipti.
Samkvæmt þeim reikningum
togaraútgerðanna, . sem til-
tæk.'r eru, virðist vera algengt
að um 1,3 millj. kr. séu greidd-
ar í vextj af afla hvers togara.
Með því að lækka vexti um
þrið.iung mundi það lækka út-
gjöldin yfir 400 þús. kr. á
skip.
Það er nú orðið nokkurn veg-
inn upplýst að Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna hefur á síð-
ustu árum fjárfest í Banda-
ríkjunum og Englandi, að
mestu af andvirði framleiðslu
sjótryggingamálum hafi stakk-
urinn ekki verið sérstaklega
naumt skorinn, þó illa árj hjá
útgerðinni.
Með því að framkvæma þær
umbætur og lækkanir á kostn-
aði við rekstur útgerðarinnar,
vimist mikið meira en sem
nemur kaupkröfum sjómanna.
Þær kaupkröfur sem sjó-
mannafélögin hafa borið fram
til hækkunar á kjörum sjó-
manna eru þær helztar. að
fastakaup verði hækkað úr
3412 kr. á mánuði í 4000 kr.,
og að fyrir þann fisk, sem
lagður er á land hér heima,
verði skipverjum greitt sama
verð fyrir hlut sinn, sem er
17%, eins og útgerðin fær
greitt fyrir hveria tegund.
Skipverjar fá nú greitt kr. 1,66
fyrir kg. af þorski, en meðal-
gangverð er nú 2,96 fyrir kg.
lögunum verði breytt nú a
þann veg að vinnutíminn verði
lengdur um borð í togurunum
úr 12 st, í 16 stundir er von-
andi að ekki þurfi að ræða
meira en orðið er. Reyndar
verður það að teljast nokkurt
undrunarefni að þetta elzta
vinnuveitendafélag landsins
skuli taka upp slíkt örþrifaráð
gagnvart hásetum á togurun-
um, ekki sízt þegar þess er
minnzt, að ekki var fjölgað
mönnum á togurunum þegar
hvíldartíminn var lengdur úr
8 st. í 12. Um þá fullyrðingu
að hásetarnir geti setið og
hvílt sig hálfa dekkvaktina,
ættu a.m.k. einhverjir hinna
gömlu skipstjóra að minnast
þess að þótt aflinn sé lítill á
stundum er þó alltaf vinnan
hin sama við veiðarfærjn, og
venjulega aldrei meiri en þeg-

Þeim fjölgar stöðugt togurunum scm bu ndnir eru við bryggju, vegna vorkfallsins.
Á þessu ári eru 55 ár liðin
síðan fyrsti togarirm, sem
byggður var fyrir íslendinga
„Jón forseti“, sigldi inn í
Reykjavíkurhöfn. Og í þessum
mánuði eru 15 ár síðan fyrsti
nýsköpunartogarinn ..Ingólfur
Arnarson'* kom fánum skrýdd-
ur inn í höfnina. Bæði þessi
skip mega teljast glæsilegir
fulltrúar þessa skipaflota sömu
gerðar, sem á eftir þeim ko.mu.
í nöfnum þeirra speglast sú
reisn, sem þesísi mjik)ilvir|ku
framleiðslutæki höfðu eignazt
í hugum landsmanna á þeim
tíma. í kjölfar togaraútgerðar-
innar með hinum hamslausa
þrældómi þeirra manna, sem
á togurunum unnu og sem vart
á sér hliðstæðu þó langt væri
leitað, hófst mikið framfara-
skeið á mörgum sviðum þjóð-
lífs okkar, og var togaraút-
gerðin af flestum talin styrk-
asta stoðin, sem þær framfar-
ir hvíldu á.
Nú er öldin önnur, og það
viðhorf til hins árangursríka
bjargræðisvegar okkar, togara-
útgerðarinnar, virðist a.m.k. nú
sem stendur vera allt annað
en fyrr. Nú segja — jafnvel
hinir ólíklegustu menn — hver
við annan, að við ættum að
hætta sem fyrst að gera út
togara. Þeir fiski ekkert o.s.
frv. Þrír hámenntaðir skóla-
menn voru á dögunum sam-
mála um að togararnir okkar
ættu allir að vera ko.mnir út
í hafsauga fyrir fullt og allt, og
sælgætisframleiðandi nýríkur
var reyndar á sama máli.
Þannig virðist látlaus áróður
fyrir erlendu fjármagni og
stóriðju á vegum erlendra auð-
jöfra vera á góðrj leið með að
bergnema hugi margra þeirra,
sem vistaðir hafa verið jafn-
vel hátt í stiga hinnar viða-
miklu yfirbyggingar í þjóðfé-
lagi okkar, svo að þeir líta
með óhug og jafnvel fyrirlitn-
ingu á þá atvinnuvegi, sem öll
þjóðfélagsbyggingin hvilir á,
og verður að gera a.m.k. í
næstu framtið. Þetta viðhorf,
sem hér hefur verið lýst, er
bæði rangsnúið og hættulegt
og verður að kveðast niður
með öllu.
Togaraútgerðin er og verður
að vera áfram einn aðal burð-
arás þjóðfélagsins.
Togaraflotinn er nú 46 sk'p,
þar af 13 skip með díselvélum.
Þessi skipastóll mun hafa kost-
að milli 4 og 5 hundruð millj-
ónir króna. Yfir árabilið 1952
til 1959 mun meðalársafli flest
árin hafa verið um o.g yfir 4
þús. tonn miðað við slægðan
fisk með haus, nema karfj sem
er óslægður. Árjð U958 var þó
meðalaflinn mun mestur eðá
rúmlega 5 þús. tonn a skip, en
sú aukning var aðallega karfi
af Nýfundnalandsmiðum. Þessi'
átta ár var mest af aflanum
unnið hér heima' í fiskvinnslu-
stöðvunum. Aðeins siglt tæp-
lega tvær ferðir ,á ári á skip
ið meira en tíðkast á sambæri-
legum togurum annarra þjóða,
sem stöðugt eru að bæta við
nýjum og fullkomnari skipum.
Ársaflinn á ísl. togurunum er
þá enn yfir 100 tonn á hvern
mann er á þeim starfa, enda
þótt þeir flytji um þriðja hluta
hans á erlendan markað.
Á árinu 1960 stöðvuðust
nokkrir togaranna vegna fjár-
hagserfiðleika, og árið 1961
hafa 11 togarar legið í festum
allt árið, og 5—6 skip að auki
verið fr.á veiðum verulegan
hluta úr árinu vegn flokkun-
arviðgerða, og við síldarflutn-
inga. Hefur því útgerð togara-
flotans á s.l. ári vart verið
meiri en sem svarar ársúthaldi
32 til 33 skipa. En útflutnings-
verðmæti aflans og afurðanna,
orðið um 600 milljónir króna,
auk þess, sem togaramir sem
fluttu út síldina í vetur, hafá
gert stórkostlega gagn fyrir
vetrarsíldveiðarnar.
Ætti því að vera öllum dóm-
bærum mönnum Ijóst að út-
gerð togaranna er svo mikil-
vægur þáttur i framleiðslu-
^arfseminnii að við megum
ekki vanrækja hana eða van-
meta.
Nú verður því sjálfsagt ekki
á móti mælt, að mörg af tog-
araútgerðarfyrirtækjum eru
rekin á s.l. tveim árum með
allmiklum halla. Við þeim
vanda verður að snúast á þann
fryst.'húsanna, sem nemur yfir
hálfum milljarði króna. Tog-
araútgerðarfyrirtækin hafa átt
um eða yfir eínn þriðja hluta
af frysta fiskinum, sem SH
hefur braskað með. Það verð-
ur Því að gera nú þegar gang-
skör að því að Sölumiðstöðin
skili hinni févana útgerð þessu
fé, og að hætt verði að senda
mik'nn hluta freðfisksins út
í umboðssölu eins og gert hef-
ur verið. Með því að endur-
heimta þetta mikla fé, ætti út-
gerðin að geta iétt á sér veru-
legum skuldabyrðum og einn-
ig stórlækkað vaxtagjöld með
því að afurðimar verði fram-
vegis greiddar við afskipun,
en ekkj 9 til 12 mánuðum eft-
ir útskipun, eins og viðgeng-
ízt hefur.
Vátryggingargjöld fyrir hvern
togára munu nú vera um 700
þús. til 1 millj. kr. yfir árið.
Sjóvátryggingar togaranna ættj
íslenzka ríkið að taka að sér og
haga endurtryggingum svo, sem
hagkvæmast yrði talið af séi-
fróðum mönnum um trygg:nga-
mál. Þá verður að teljast ó-
eðlilegt að hinir eldri togarar,
sem eru orðnir 12 til 15
ára gamlir, séu tryggðir svo
hátt sem nú er gert, eða fyrir
um og yfir 20 milljóni'r króna,
meðan framboð er á sambæri-
legum skipum fyrir 5 til 6
millj. kr, Þannig virðist að í
af þorski og ýsu, Fyrir karfa
fá sk’pverjar kr. 1,40 fyrir
kg. en útgerðin fær kr. 2,65.
Auk þessara tveggja atriða eru
nokkrar smærri lagfæringar á
samningum.
Þessar kjarakröfur geta
svarað til að vera um 22 til
24 þús á ársúthaldi fyr.'r há-
seta. En það gerir samtals allt
að 500 þús. kr. á skip fyrir þá
sem sjómannafélögin semja
fyrir.
Til uppiýsinga skal því skot-
ið hér inn i milli, að þau laun,
það er kr. 104 þús., sem togara-
útgerðarmenn hafa fært fram
í blöðum og útvarpi, að há-
setar hafi fengið greidd á sl.
ári, eru ekkj raunveruleg með-
allaun háseta eða neins ákveð-
ins manns, heldur eru það á-
ætluð laun eftir reglum, sem
ekki eru upplýstar. Þeim er
þetta ritar er kunnugt um
launatékjur allmargra togara-
háseta á sl. ári, og hafa þær
verið frá kr. 72 þús. og upp
í 94 þús. en af þeim tekjum
má í minnsta lagj áætla að
14—-16 þús. kr. þurfi nú yfir
árið í kaup á sjófötum, stíg-
vélum og öðrum kostnaði við
starf.'ð í ársvist á togara, auk
alls þess kostnaðar, sem því er
samfara, að þurfa að starfa
stöðugt fjarri heimili sínu.
;Um þá kröfu Félags ísl. botn-
vörpuskipaeigenda, að vöku-
ar minnst aflast, og þá ekki
síður það, að nú eru gerðar
mikið auknar kröfur um góða
meðferð og frágang aflans.
Um þá fullyrðingu að hvergi
sé þekkt að helmingavaktir
séu v.'ð togveiðar annars staðar
en hér, mætti minna á það að
35 ár eru liðin síðan slik vinnu-
tilhögun var upp tekin á tog-
urum við vesturströnd Atlanz-
hafsins, og 8 stunda vinnudag-
Ur er viðhafður á ölium Rúss-
neskum togurum.
Eins og hér að framan er
gerð grein fyrir eru mikl'r
möguleikar fyrir stjórnarvöld
landsins og forráðamenn tog-
araútgerðarinnar í sameiningu
að létta á útgerðinni 1. okur-
vöxtunum, 2. braskj Sölumið-
stöðvarinnar með afurð.'r út-
vegsins, 3. stórlækka sjótrygg-
ingagjöld af skipunum, 4. lækka
fiutningsgjöld, olíu o.fl.
Slíkar ráðstafanir myndu
gera mikið meira en vega á
móti réttmætum kjarabótum
sjómönnum til handa og sem
ekki verður lengur undan vik-
izt. Annars er varla nema
tveggja kosta völ, að ríkið taki
að sér að greiða uppbætur sem
duga, eða hitt að leggja upp
laupana, en varia geta það tal-
jzt þau búhygg'ndi, sem í hag
koma.
MUNKAR Á BEKK ÁKÆRÐRA
Svo sem sagt hefur verið frá hér í blaðinu eru hafin réttarhöld í Messina á Sikiley yfir fjór-
um munkum og jafnmörgum meðhjálpurum þeirra, sem sakaðir eru um morð, morðtilrauniir, fjár-
kúgun, óleyfilegan vopnaburð og ýmsa aðra glæpi. Málið vekur mikla athygli og á annað hundr-
að blaðamanna eru viðstaddir réttarhöldin. Hér sjást munkarnir á bekk ákærðra, frá vinstoti:
Bróðir Agrippino, bróðir Venanzio, bróðir Carmelo og bróðir Vittútrio.
520 þúsund gestir ó vor-
kaupstefnunni í Leipzig
Á fundi með fréttamönnum
hinn 15. febrúar s.l. gaf verzl-
unarsendisveit þýzka alþýðu-
lýðveldisins upplýsingar um
fyrirkomulag væntanlegrar^
kaupstefnu í Leipzig.
Sendisveitinni hafa nú borizt
upplýsingar um árangur kaup-
stefnunnar. Alþjóðleg sýningar-
þátttaka var meiri en nokkru
sinni áður, og miklir viðskipta-
samningar gerðir milli Austur-
og Vesturveldanna, burtséð frá
samningum Austurveldanna sín
á milli og Vesturveldanna inn-
byrðis. Yfirleitt voru sýnendur
mjög ánægðir með árangurinn.
520 þús. gestir frá 94 löndum
komu til Leipzig í tilefni kaup-
stefnunnar, þar af 280 þúsr frá
sósialísku.m löndum, 220 þús.
frá öðrum. Á meðal fyrirmanna
í gestahópi má nefna Mikojan,
utanríkisverzlunarráðherra Sov-
étríkjanna( Cyrankiewcz, for-
sætisráðherra Póllands og Sim-
unek, utanríkisverzlunarráð-
herra Tékkóslóvakíu.
Nokkrar deilur urðu í Vest-
ur-Þýzkalandi um væntanlega
þátttöku i kaupstefnunni. Engu
að síður höfðu 600 fyrirtæki úr
Sambandslýðveldinu sýningar-
deildir í Leipzig, og 10 þús.
gestir komu þaðan,
Fyrirtæki frá þýzka alþýðu-
lýðveldinu undirrituðu samn-
inga á kaupstefnunni að upp-
bæð 4327 milljónir þýzkra
marka, þar af 3273 við sósíal-
ísk lönd. Otflutningssamningar
þeirra einir saman námu 3070
milljónum marka, þar af 2401
við sósialísk lönd. Gerðir voru
stærri samningar við Vestur-
lönd en búizt var við, 1054
milljónir marka, í stað 950
milljóna áætlaðra marka.
Tvö íslenzk fyrirtæki höfðu suðuvörur. Þessar sýningar-
sýningardeildir, Rafgeislahitun deildir vöktu töluverða athj'gh.
h.f. með geislahitunarútbúnað, Næsta kaupstefna í Leipzig
og Marz Trading Co með niður- verður í september í haust.
Þörf íslenzkra
geðveikralaga
Alfreð Gíslason læknir flytur
í sameinuðu þingi tillögu til
þingsályktunai- um undirbúning
geðveikralaga. Er tillagan þann-
ig:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að skipa nefnd
sérfróðra manna til þess að
undirbúa frumvarp til geð-
veikralaga og að leggja slíkt
frumvarp fram á næsta þingi“.
í greinargerð segir flutnings-
maður:
Sérstök geðveikralög hafa um
langt skeið verið til í flestum,
ef ekki öllum menningarlönd-
um heim's, nema á Islandi. í
Noregi hafa slík lög verið i
gildi allar götur síðan 1848, en
skemur annars staðar á Norður-
löndum. Virðast flestar þjóðir
láta sér annt um þessa löggjöf
og vilja til hennar vanda. Það
má marka m.a,. á því, að víða
hefur á seinustu árum verið
lögð mikil vinna í að endur-
skoða hana og færa í það horf,
sem hæfir síðari tíma þróun
í félags- og heilbrigðismálum.
Standa Norðurlöndin hér fram-
arlega, eins og í menningar-
málum yfirleitt. Þannig hefur
þessi löggjöf nýlega hlotið end-
urskoðun frá grunni bæði í
Noregi og í Svíþjóð. I Bret-
landi voru sams konar lög síð-
ast endurskoðuð órið 1959.
Árið 1905 voru sett lög um
stofnun geðveikrahælis hér á
landi. Þau voru afnumin 1932,
og segir svo í lögum um af-
námið: „Þangað til sett verða
sérstök geðveikralög, skal dag-
gjald á hvorri deild“ o.s.frv. Af
þessum orðum má ráða, að fyr-
ir 30 árum hafi setning sér-
stakra geðveikralaga verið tal-
in sjálfsögðj þótt þá hafi ekki
bráður bugur verið undinn að
'henrii.' Síðan hefui* þörfin á
þeirri lagasetningu ekki verið
í hámælum höfð, svo að mér
sé kunnugt.
Þótt hér hafi ekki verið
komið á neinni heildarlöggjöf
um geðveikramál, hafa þó lög
verið sett um nokkra þætti
þeirra. Lög um fávitahæli hafa
verið í gildi síðan 1936 og lög
um meðferð ölvaðra manna og
drykkjusjúkra síðan 1949. 1 lög-
um um ríkisframfæri sjúkra
manna og örkumla eru ákvæði
um styrkveitingar til geðsjúk-
linga, og eru fávitar þar með
Framhald á 10. síðu.
£) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 20. marz 1962
ÞriÖjudagur 20. marz 1962
ÞJÓÐVILJINN — (7j