Þjóðviljinn - 22.05.1962, Blaðsíða 4

og íslenzkra togarasjómanna
Vefrarver-
tiB er lokiS
Vetrarvertíð á því herrans
ári 1962 er að baki. Þó ennþá
séu ekki komnar lokatölur
um aflann á vertíðinni, iþá er
hægt að fullyrða að afli vél-
bátaílotans hafi orðið í góðu
meðallagi, iþó hann sé ihins-
vegar nokkuð misjafn eftir
verstöðvum.
Síldveiðarnar hér sunnan-
lands hafa svo að segja verið
samfelldar í allan vetur, og
aflamagn oft mikið, og það
sem af er vori, er þar ekkert
lát á síldarafla. Hinsvegar
hefur iþað komið átakanlega i
ljós nú í vor, hve menn eru
hér vanbúnir til hagnýt-
ingar á þessum dý'rmæta afla.
Svo rammt hefur kveðjð að
þessu nú, að ekki hafa einu
sinni verið fyrir' hendi úr-
ræði til að hagnýta síldina til
mjölvinnslu hér innanlands,
heldur: hefur orðið að selja
bræðslusíld til Noregs. Síld-
arverksmiðja í Kristjánssandi
hefur keypt hér síld fyrir
■hærra verð en verksmiðjur
hér við Faxaflóa treysta sér
til að greiða. Og Síldarverk-
smiðjur ríkisins á Norður-
landi telja útilokað að kaupa
fyrir gangverð, ef þær þurfa
að flytja síldina á eigin
kostnað norður.
Það hljóta allir skynibornir
menn að sjá að hér eru ein-
hverjir maðkar í mysunni. Og
um það er tómt mál að tala,
að skjóta sér bakvið þá full-
yrðingu að Norðmenn geti
þetta sökum þess að þeir fái
verðuppbætur á síldina frá
norska ríkinu. Þetta er rangt,
því norska ríkið greiðir að-
eins uppbætur á síld sem
veidd er af norskum skipum.
En iþetta mál er ekkert nýlt
fyrir mig, og rakti ég talsvert
hér í þættinum gang þessara
mála í fyrrasumar meðan
sfldveiðar stóðu yfir fyrir
Norðurlandi. Það voru ekki
verðuppbæturnar frá ríkinu,
sem gerðu stærsta mismuninn
á verðinu þá, heldur sú stað-
reynd að íslenzkar síldarverk-
smiðjur voru ekki samkeppn-
isfærar gagnvart þeim
norsku.
Þvi liggja
togararnir?
íslenzku togararnir liggja
allir með tölu, aðgerðalausir
í höfnum, sökum þess að há-
setar hafa farið fram á bætt
launakjör. Þetta er dálítið
sérstætt í útgerðarsögu ís-
lendinga, að því leyti að þetta
mun vera í fyrsta skipti sem
togaraflotinn er bundinn við
land yfir bezta tímann á
vetrarvertíð, og út alla ver-
tíðina. Hitt mun svo hafa.
við rök að styðjast, að togar-
arnir margir hverjir hafa ver-
ið reknir með tapi um nokk-
urt skeið, sökum þess hve
illa hefur verið að útgerðinni
búið, með lágu hráefnisverði
á heimamarkaði, ásamt upp-
sprengdu verði á útgerðar-
vörum, og okurvöxtum af
rekstrarlánum, ásamt láns-
fjárkreppu, sem gert hefur
útgerðinni reksturinn erfiðari
á köflum heldur en efnf stóðu
til. Og á iþessu virðist ekki
vera neitt lát nema síður sé.
OÞað er mjög erfitt að fá ör-
uggar heimildir um meðal-
tekjur togaraháseta á sl. ári,
þar sem engin opinber stofn-
un hefur það hlutverk að
reikna út árstekjur starfs-
stétta í hinu íslenzka þjóðfé-
lagi. Hinsvegar hef ég séð
launareikninga nokkurra tog-
ara yfir árskaup háseta, og
séð, þá er hér ekki aðeins um
hagsmunamál togarasjómanna
einna að ræða, heldur engu
síður hagsmunamál útgerð-
anna, því aðeins með mikið
bættum launakjörum verður
hægt að manna skipin úr-
vals sjómönnum í framtíð-
inni, en það er eitt mikilvæg-
asta skilyrðið fyrir hagkvæm-
um togararekstri. Og þar sem
sú staðreynd blasir við á
næsta leiti, að togarasjómenn
nágrannaþjóða bera meira úr
býtum heldur en íslenzkir
togarasjómenn, þá ætti öllum
að vera ljóst að það er ekki
kaup togaraháseta sem sett
hefur íslenzka togaraútgerð
niður í öldudal, heldur eru
önnur öfl þar að verki, og
sem oft eru gjöful. Þó hef ég
sannfrétt að afli norskra tog-
ara var ekki hlufallslega
meiri en íslenzkra togara á
sl. ári nema síður sé, þó út-
gerðin virðist hafa gengið
betur, þrátt fyrir hærri launa-
kjör togaraháseta. En í því
efni hygg ég að mest hafi
ráðið mikið ihærra hráefnis-
verð og minni útgerðarkostn-
aður, betri lánskjör og lægri
vextir af rekstrarlánum.
Hér koma
staSreyndir
Síðan verkfall hófst hér á
togaraflotanum, hafa ýmsir
• Meðaltekjur háseta á norskum togurum sem leggja all-
an afla upp til vinnslu heima, voru síðasta ár meiri en
hæstu hátekjur á íslenzkum togurum sem seldu mikið af
aflanúm á metmarkaði erlendis.
* %
gefur það nokkra hugmynd
um launakjörln í heild. Það
árskaup' háseta sem ég hef
séð hefur verið frá 75 þús.
krónum og uppí 111 þús. og
fjögur hundruð krónur (að-
eins á einu skipi). Og svo
víðsvegar þarna á milli. Á
nokkrum skipum ihefur árs-
kaup t.d. verið á'milli 80 og
90 þús. krónur. Úthaldsdagar
þessara togara hafa verið frá
324 dögum upp í 365 daga.
Nú kann einhver að hugsa,
sem ekki hefur bekkingu á
togarasjómennsku, að þetta
séu allsæmileg kjör miðað
við ýmsa aðra vinnu. Þessa
menn vil ég upplýsa um, að
þetta árskaup togaraháseta er •
miðað við 12 klukkustunda
vinnu á sólarhring jafnt helga
daga sem virka allan ársins
hring. Þá má einnig minna á
að þessi vinna er oft af hendi
leyst við erfiðustu aðstæður í
allskonar veðrum.
Já, en togarasjómenn hafa
líka frítt fæði þessu til við-
bótar, hef ég heyrt menn
segja. Já, það er alveg rétt.
Hin tíðu mannaskipti á tog-
urunum á síðustu árum sanna
hinsvegar, að þessi launakjör
eru ekki eftirsóknarverð, því
svo tíð hafa oft mannaskipt-
in verið að til vandræða hef-
ur horft.
En svo kemur allmikill frá-
dráttur frá árskaupinu hjá
hásetum, sem nemur á mann
mörgum þúsundum króna á
ári í hlífðarfötum, vinnuvett-
lingum, stígvélum og öðrum
nauðsynlegum útbúnaði.
Sannleikurinn er nefnilega sá,
að engin vinna er jafn kostn-
aðarfrek á þessa hluti sem
togarasj ómennska.
Að ' öllu þessu athuguðu
verður að slá því föstu, að
launakjör togaraháseta þurfa
að batna, og verða að hækka
talsvert frá því sem nú er.
Og frá mínum bæjardyrum
gegn þeim þarf að snúast til
að. leysa vandann.
NorSmenn
tekjuhœrri
Þrátt fyri það, að íslend-
ingar hafa meira en hálfrar
aldar reynslu í togaraútgerð,
en Norðmenn eru í þeim efn-
um algjörir nýgræðingar, þar
sem togaraútgerð hófst í
Noregi fyrir örfáum árum, er
staðreyndin samt sú að norsk-
ir togarahásetar höfðu hærri
árslaun árið 1961 heldur en
íslenzkir stéttarbræður þeirra.
Eg ihef áður í þessum þátt-
um sagt nokkuð frá hinum
mjög svo hagstæða rekstri
nýju, litlu skuttogaranna
norsku. Þar munu norskir tog-
arahásetar hafa náð hæsta
árskaupi á sl. ári, eftir því
sem ég hef haft fregnir um.
En ég mun í þessum saman-
d miða við þessi
heldur upplýsa um árs-
kaup togaraháseta hjá stærsta
togaraútgerðarfyrirtæki Nor-
egs sem heldur til veiða 15
síðutogurum, og sem eingöngu
lögðu aflann á land í heima-
höfn til vinnslu.
Hammerfest er einn af
nyrstu fiskibæjum Noregs.
Þaðan eru flutningar langir
á alla fiskmarkaði nema ef
selt er til Rússlands og skip-
að á land í hafnarborginni
Múrmansk. Á alla aðra freð-
fiskmarkaði eru flutningaleið-
ir mikið lengri heldur en héð-
an frá íslandi til sömu staða.
En Norður-Noregur hefur
hinsvegar frá hendi móður
náttúru mörg sömu skilyrði
og ísland, að þaðan megi
halda út flota á fiskimið
togarahásetar komið að máli
við mig, og beðið mig að út-
vega upplýsingar urn launa-
kjör á norskum togurum. Út
af þessu sneri ég mér beint
til framkvæmdastjóra stærsta
norska togarafélagsins sem er
Findus A/S í Hammerfest og
bað um upplýsingar, jafnhliða
því sem ég greindi tilefnið. Ég
fékk svár eftir hálfan mán-
uð, þar sem framkvæmda-
stjórinn sagði að sér væri
sönn ánægja að því að veita
mér umbeðnar upplýsingar,
ásamt glöggum svörum við
því sem spurt var um. Fyrir
þetta vil ég flytja fram-
kvæmdastjóranum mínar
beztu þakkir. Það sem hér
fer á eftir eru heimildir frá
framkvæmdastjóranum, svo
það fer ekkert á milli mála
að upplýsingarnar eru réttar,
því þær eru komnar frá
fyrstu hendi án milliliða.
Upplýsingar
frá Findus
Findus í Hammerfest gerir
út til fiskveiða 15 togara og
auk togaranna leggja upp
nokkrir línuveiðarar hjá fyr-
irtækinu. Þarna er starfrækt
eitt stærsta og fullkomnasta
frystihús á Norðurlöndum.
Afköst frystitækjanna eru
eftir því sem forstjórinn upp-
lýsir 70 smálestir af flökum
á dag. Áætlun fyrirtækisins
fyrir árið í ár er um, vinnslu
úr 20.000 smálestum, og er
þá miðað við hausaðan og
slægðan fisk.
Laun togaraháseta og neta-
manna eru samningsbundin
milli fyrirtækisins og sjó-
mannasamtakanna og eru á
ísfiskveiðum 27% af afla sem
skiptist í 18 staði. (Á norskum
fiskiskipum skiptist hlutur
aðeins á milli manna sem
vinna á þilfari). Netamenn
hafa frítt fæði, en hásetar
greiða sjálfir sitt fæði, og
var fæðiskostnaður á dag á
mann á sl. ári kr. 8,50 norsk-
ar hjá Findus.
Hásetahlutur á aflahæsta
togaranum var árið 1961
23.500 norskar krónur, en
meðal hlutur hinsvegar á öll-
um togurunum 21.500 norsk-
ar krónur. Þetta verður í ís-
lenzkum krónum samkvæmt
skráðu gengi 141.564,00 og
129.516,00. Frá þessum upp-
hæðum ■ er svo eftir að draga
fæði hjá hásetum til að fá
.rétta útkomu samanborið- við
íslenzkar ,-árstekjur hjá tog-,
arahásetum. Sé miðað við 350
úthaldsdaga verður fæðis-
kostnaður á mann í íslenzk-
um krónum 17.885. (En þessí
úthaldsdaga fjöldi er líklega
alltof hár. miðað við árið
1960 sem ég hef séð tölur um.
Og frádráttur á fæðispening-
um þar af leiðandi of mikill.
Hreinar árstekjur verð.a þá ,
að frádregnu fæði sé miðað
við 350 daga. Á hæsta Find-
us togaranum kr. 123.679,00
og meðaltekjur ,á öllum Find-
ustogurunum kr. 111.631,00
íslenzkar.
Við þetta segir svo fram-
kvæmdastjórinn að bætisi
nokkur upphæð, eftirvinnu-
kaup. En hann nefnir ekki
hvað sú upphæð hafi orðið há
á mann árið 1961. Ennfremur
fá netamenn aukagreiðslu til
viðbótar ihlutnum og fríu
fæði. en framkvæmdastjórinn
upplýsir ekki hvað þær
greiðslur hafa numið hárri
upphæð á árinu 1961.
Að síðustu segir fram-
kvæmdastjórinn áð aðsókn
að hásetaplássum hjá Findus
sé góð, nema þá helzt á tíma-
bilinu júní—september, en á
því tímabili taka margir tog-
arasjómenn sér frí.
Óliku saman
oð jafna
Það ber svo að hafa í huga,
að árstekjur íslenzkra togara-
manna 1961 hefðu orðið mikið
lægri en raun varð á, ef tog-
ararnir hefðu landað öllum
afla sínum hér heima og
fengið gildandi verð hér til
vinnslu. Sannleikurinn er.
nefnilega sá ,að aflasölur .éin'-
stakra skipa á sl. hausti í
Englandi og Þýzkalandl, þeg-
ar fiskskortur var á mörkuð-
unum þar, lyfta árstekjum
háseta á þessum skipum það
mikið upp, að þær verða á
engan hátt sambærilegar við
það, sem orðið hefði, ef skip-
in hefðu lagt aflann hér á
land til vinnslu. Hinsvegar
Framhald á 14. síðu.
\
<»
)
<»
\
\
\
\
FISKIMÁL - Eftir Jóhann J. E. Kúld
'$) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagurinn 22. maí 1962