Þjóðviljinn - 05.12.1962, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 5. desember 1962 -—--------ÞJOÐVILJINN — -----———----------- SÍÐA 7
Islenzkur stúdent sem dvelur í Purís vii núm skýrir frá
nýufstuðinni kosninguhryðju í Frukkiundi
Hershöfðinginn
lætur kiósa
PARlS, eftir kosningar.
á er þessu hávaðasama kosn-
ingatímabili lokið. Það var
búið að standa í einn og hálf-
an mánuð. Pólitíkusarnir geta
loks hvílt lúin bein og slappað
á raddböndunum. Blessaðir
kjósendurnir geta hætt að brjóta
heilann um helvítis pólitíkina,
hafi þeir þá nokkurn tíma gert
það. Þeir eru búnir að rækja
skyldur sínar við lýðræðið þrí-
vegis í röð á þessu hausti. Nú
geta þeir verið áhyggjulausir.
Hver dirfist svo að halda fram.
að lýðræðið okkar sé að deyja
út j Frakklandi.
Kosningar eru einatt merkis-
viðburður í lýðræðislöndum. Ég
tala nú ekki um þjóðaratkvæða-
greiðslur. Það er slæmt að við
Islendingar skulum aldrei fá að
greiða þjóðaratkvæði; en við
erum nú svo vanþróaðir eins
og allir vita. Frakkar hafa
þroskazt mikið að þessu leyti,
síðan Hershöfðinginn komst til
valda. Hann hefur kennt þeim
aftur að segja já eða nei. Þeir
voru næstum búnir að gleyma
því, eins og vonlegt er, höfðu
örsjaldan fengið að gera það
síðan á dögum Napóleons litla.
Þá var Frakkland keisaradæmi
og Napóleon keisari. Nú er
Frakkland víst lýðveldi, í
fimmta sinn í sögunni, og de
Gaulle foi-seti lýðveldisins. Sag-
an mun segja, að þeir hafi báð-
ir verið miklir lýðræðissinnar.
Þeir spurðu báðir þjóðina ráða.
I þæði skiptin var það þjóðin
sem réð, ekki satt?
En látum söguna eiga sig, nú
tíminn er miklu merkilegri.
Sumir segja að vísu. að kosn-
ingar i 5. lýðveldinu séu ekki
hótinu markverðari en morðið
í hænsnakofanum, en það er
eintómur rógur. Kosningar eru
alltaf kosningar og þing er allt-
af þing! Fyrst skulum við rifja
upp þjóðaratkvæðagreiðsluna.
sem fór fram í sl. mánuði. Hún
var sérstaklega skemmtileg.
Hershöfðingjanum datt semsé
i hug að breyta stjórnarskránni
sinni frá 1958, nánar tiltekið
beirri grein hennar sem kveð-
ur á um kosningu forseta lýð-
veldisins. Hann kvaðst vilja að
þjóðin sín fengi framvegis að
kjósa hann eins og hún legði
sig, í stað kjörmanna þjóðar-
innar (þingmanna, bæjar- og
hreppstjóra, bæjarfulltrúa o. s.
frv.), svo sem tíðkazt hefur.
Þetta fyrirkomulag væri langt-
um lýðræðislegra en hitt, sagði
Hershöfðinginn og þjónustu-
menn háns. Það væri milliliða-
laust lýðræði. Stjórnmálaflokk-
arnir voru allir á móti þessari
fyrirhuguðu breytingu — utan
gaullistaflokkurinn UNR. Þeir
sögðu í fyrsta lagi, að forset-
inn hefði ekki lagalega heimild
til að bera tillögu um stjórnar-
skrárbreytingu undir þjóðarat-
kvæði án samþykkis þingsins;
í öðru lagi að enga nauðsyn
bæri til þessarar lagabreytingar,
gamla fyrirkomulagið hefði gef-
izt ágæta vel til þessa, af þessu
hlytust aðeins óþarfa deilur og
flokkadrættir í landinu; í þriðja
lagi að fyrirhuguð breyting
stefndi ekki í lýðræðisátt með
því að forselinn væri þjóðkjör-j.
inn í reynd — kosinn af full-
trúum þjóðarinnar — að hún
myndi efla framkvæmdavaldið
óhæfilega mikið, ef samþykkt
yrði; að hún gæti leitt til þess
að ævintýramenn og lýðskrum-
arar, fláráðir hershöfðingjar og
áferðarfailegir fasistar hrepptu
forsetaembættið. Þetta sögðu
flokksforingjarnir jafnt til
hægiá sem vinstri. Hinir síðar-
nefndu sögðu enn fremur að
breytingartillaga Hershöfðingj-
ans byði einræðinu heim. Þeir
minntu á Napóleon litla sem
hefði kúgað frelsið í nafni þjóð-
arinnar, í krafti þjóðaratkvæðis.
Þeir minntu á Boulanger hers-
höfðingja sem hefði næstum
tekizt að ganga af 3. lýðveld-
Maurice Thorez
inu dauðu 1888. Þeir vöruöu
við bónapartismanum, þessum
erkifjanda franska þingsins síð-
an byltingin mikla hafnaði í
faðmi Napóleons hins mikla.
Stjórnarskrárráðið sem á að
standa vörð um stjórnarskrána,
skera úr hvað eru lög og ekki
lög, felldi þann dóm að fyrir-
huguð þjóðaratkvæðagreiðsla
væri ólögleg. Þjóðþingið var á
sama máli, samþykkti vantraust
á Pompidou, forstjóra rfkis-
stjórnarinnar og Rotschildbank-
ans. Hershöfðinginn sat vjð sinn
keip, rauf þing og boðaði til
nýrra kosninga eftir þjóðarat-
kvæðagreiðsluna.
Baráttan fyrir hana var eftir-
minnilegt dæmi um lýð-
ræði í lýðræðislandi. De Gaulle
lýsti stríði á hendur „gömlu
flokkunum”, kvað þá sitja um
að koma aftur á glundroða-
skipulagi 4. lýðveldisins. Bar-
áttan stæði milli sín og 5. lýð-
veldisins annars vegar, gömlu
flokkanna og 4. lýðveldisins
hins vegar — milli hinnar
styrku stjórnar sinnar, glorí-
unnar út á við (les: samvinnuna
við kristilegu lýðræðisvinina í
Bonn), öryggisins (les: atóm-
sprengjunnar), velmegunarinnar
(les 8% kjararýmun verka-
manna) og kreppuskipulagsins
gamla eftir stríð. Þetta reifaði
hann fyrir þjóðinni 3 — 4 sinn-
um í sjónvarpinu, á sinn föð-
urlega og almáttuga máta. Hann
sneri þjóðaratkvæðagreiðslunni
uppí kosningar um sjálfan sig,
de Gaulle (talar gjarnan um
sjálfan sig í þriðju persónu
eins og pabbinn við litlu börn-
in sín). Ef de Gaulle fær ekki
öruggan og ótvíræðan meiri-
hluta, þá er hann bara farinn!
Og ef hann fer þá tekur kaós-
in, glundroðinn og ringulreið-
in við. Einfalt mál, ekki satt?
Þannig var ' röksemdafærsla
Hershöfðingjans og fylgismanna
hans. Það gleymdist alveg að
spyrja elsku þjóðina hvort hún
vildi breyta stjórnarskránni.
Hershöfðinginn spurði hana í
hótunartón: Viltu mig áfram
eða ekki, já eða nei? Ef þú
svarar neitandi ertu búin að
vera.
Já, þetta var einkar skemmti-
leg kosningabarátta, óþrjót-
andi aðhlátursefni fyrir grín-
ista. Fallnir ráðherramir létu
móðan mása í sjónvarpinu, lof-
sungu leiðtogann og kerfið
hans. En foringjar stjórnmála-
flokkanna fengu hvorki meira
né minna en tíu mínútur til að
mæla með neiinu í sjónvarp-
inu. Ihaldsmenn og kaþólskir
voru reyndar loðnir og klofnir
í andstöðunni. UNR tefldi fram
sínum rpesta sjarmör, Chaban
Delmas þingforseta. Hann er
einn af þessum sem kunna að
bregða upp ómótstæðilegu og
hjartabrjótandi brosi á réttum
augnablikum. Hann ber nefni-
lega hagsmuni kvenþjóðarinnar
alveg sérstaklega fyrir brjósti.
Konur, sagði Chaban, þér eruð
53% frönsku þjóðarinnar, þér
hafið val forsetans í hendi yö-
ar, ef þér segið allar já. —
Chaban hefur verið í Banda-
ríkjunum og mikið lært af
galdrameisturum lýðræðisins
þar vestra.
Franska þjóðin veitti de Gaulle
ekki hreinan meirihluta, því
síður öruggan og ótvíræðan,
eins og hann bað um. Aðeins
um 48% atkvæðisbærra kjós-
enda svaraði já. Það var mikill
ósigur. En gaullistar voru ekki
lengi að snúa honum í sigur:
þeir miðuðu hundraðstöluna að-
eins við greidd atkvæði og fengu
út 62%. Sem sagt öruggur meiri-
hluti. Hershöfðinginn fór ekki
fet og verðbréfin ruku upp á
kauphöllinni og öryggið og vel-
megunin héldu áfram að ríkja
í heimi borgaranna. Einveldi
forsetans hefur styrkzt að mun
til að viðhalda örygginu í téð-
um heimi. Og leiðin er opin
fyrir nýjan Naflajón. Hvort
það verður de Gaulle eða ein-
hver annar skiptir minnstu
máli: ríkisvaldið er einkaeign
stórborgarastéttarinnar.
★
En hvað um þingræðið hér
í Frakklandi? Það er ekki með
öllu fyrir bí, undir venjulegum
kringumstæðum getur þingið
fellt ríkisstjórnina með van-
traustsyfirlýsingu. Það gerðist
í október. En forsetinn má þá
rjúfa þing, hvenær sem er,
hann má taka sér alræðisvöld
í hendur. I raun og veru hefur
þingræðið breytzt í skrípamynd
sína. Mikilvægustu ákvarðan-
irnar eru teknar utan þings.
Ríkisstjórnin þarf að jafnaði að
styðjast við þingmeirihluta. en
þessi meirihluti (sem kann að-
eins að hafa minnihluta þjóð-
arinnar á bak við sig vegna
ranglátrar kosningaskipunar)
mótar ekki stjórnarstefnuna.
Það gerir forsetinn, leiðtoginn
— le guide. Ráðherramir gefa
þinginu skýrslu öðru hverju,
sem það má ræða og jafnvel
stundum greiða atkvæði um,
náðarsamlegast. Frumkvæðið
kemur allt frá efstu stöðum,
frá einvaldinum á Ödáinsvöll-
um. Þetta er mónarkí, þing-
bundið að vissu marki. En þetta
Hershöfðinginn ávarpar þegna
er ekki lýðveldi nema að form-
inu til.
Til lengdar gæti forsetinn
samt ekki stjómað landinu i
andstöðu við meirihluta þings-
ins: látlausir árekstrar og end-
urtekin þingrof mundu fljót-
lega skapa pólitíska kreppu.
Þess vegna eru þingkosningar
til franska þjóðþingsins ekki
tómur gamanleikur, sýnu merki-
legri en morðið í hænsnakof-
anum. Þær segjg enn fremur
til um pólitískt heilsufar þjóð-
arinnar, viðnámsþrótt almenn-
ings gegn áróðrinum að ofan
— sjónvarpsins, blaðanna og
útvarpsins. Lífsskilyrði auð-
valdsstjðrnar er að henni tak-
ist að blekkja kjósendurna, telja
þeim trú um að hvítt sé svart.
að bölvaldur þeirra sé bjarg-
vættur. Þetta hefur lengi tekizt
á íslandi og þetta hefur enn
tekizt á Frakklandi af því á-
róðursvaldið er þar sem auð-
urinn er.
Hershöfðinginn bað þjóðina
sína, í sjónvarpinu, að gera
svo vel að senda sér hliðhollan
meirihluta á þing. Þessi maður
sem er sagður svo fjandsam-
legur öllum stjórnmálaflokkum
gerðist sjálfur flokksforingi,
æðsti prestur UNR, nýkapital-
ismans í landinu. Til að tryggja
þennan meirihluta fékk hann
menningarraðherra sinn hann
Malraux til að stofna kosn-
ingasamband, kennt við 5. lýð-
veldið. Nokkur hluti frambjóð-
enda íhaldsmanna og kaþólskra
þá nafngiftina og gekk í banda-
lagið. Þessir flokkar eru mefni-
lega harðánægðir með 5. lýð-
veldið, sem tryggir einokunar-
hringjunum aukinn gróða og
kirkjunni vaxandi áhrif, styrk-
ir kaþólsku skólana óspart á
kostnað ríkisskólanna. Þeir voru
ásamt fleirum barnsfeður þessa
skipulags. Hershöfðinginn pirr-
ar þá svolítið með steigúrlátri
framkomu sinni og þeir stríða
honum í staðinn; þess á milli
fellur allt í ljúfa löð, And-
staða þeirra gegn stjórnarskrár-
breytingunni var greinilega á
misskilningi byggð, venjulegir
stuðningsmenn bessara flokka
fylgdu ekki foringjunum og
sögðu já við henni. Ihaldsmenn
og kaþólskir hugðust bræða sig
saman við Mollet í þingkosning-
unum á grundvelli þessarar
sameiginlegu andstöðu, en það
kom á daginn að sambræðslan
stóðst ekki eldraunina. Alræmd-
ir OAS-menn sem tilheyra í-
haldsflokknum og sósíaldemó-
kratar í verkalýðsstétt eiga ekki
saman. Skiptilínur stjórnmál-
anna fylgja sjaldnast henti-
stefnu foringjanna, heldur
stéttamörkum þjóðfélagsins.
esendur Þjóðviljans þekkja
J úrsiitin. Gaullistar sigruðu
allóvænt og eru orðnir lang-
stærsti hægri flokkur landsins.
Reyndar er villandi að tala um
flokk; þeir eru það sem for-
sína í útvarpi og sjónvarpi.
inginn er. Þeir eru mestir pers-
ónudýrkendur sem nú eru uppi
á Vesturlöndum. Eina samein-
ingartákn þeirra og boðorð er
skilyrðislaus hlýðni og auð-
sveipni við foringjann, „suivez
le guide”: fylgið leiðtoganum.
Hamingjusöm þjóð sem á sér
slíkt ofurmenni, ekki satt, og
getur falið því áhyggjulaust úr-
lausn allra mála. Er að kynja
þó stjórnmálalegt andvaraleysi
færist í vöxt með þjóðinni (31%
kjósenda neyttu ekki atkvæða-
réttar síns í fyrstu lotu). Með
tilstyrk íhalds og kaþólskra
gaullista hefur UNR hreinan
meirihluta á hinu nýja þingi,
alls 274 þingmenn af 485. öfga-
menn til hsegri — Ics ultras —
og íhaldsmérin' éru fórnárdýr
kosninganna, töpuðu 11% at-
kvæða miðað við 1958. Þegar
þess er gætt að vinstri flokk-
amir og radikalir töpuðu sam-
tals 3% miðað við sama tíma-
bil (hlutu 44,3% í stað 47,6%
greiddra atkvæða) sést fylgis-
aukning gaullista í réttu Ijósi:
hún er að langmestu leyti feng-
in á kostnað hinna hægri flokk-
anna, einföld tilfærsla atkvæða
milli þessara flokka. Pólitísk
þýðing hennar er ekki stórvægi-
leg, því UNR er enginn venju-
legur borgaraflokkur. Hann er
jafn tímabundið fyrirbæri og
foringinn.
Eini vinstri flokkurinn sem
jók fylgi sitt í fyrstu lotu
var, auk óháðra sósíalista,
kommúnistaflokkurinn. „Blett-
urinn” vill ekki hverfa af
Frakklandi, hátt í fjórðungur
þjóðarinnar heldur áfram að
Guy Mollet
ganga erinda Rússa! Þetta hlýt-
ur að vera skelfileg staðreynd
fyrir blessaða lýðræðissinnana
okkar hérna vestra. Það hlýtur
að fara um þá þegar þeir koma
til Parísar að gamna sér í frels-
inu og verður hugsað til þess,
að þriðji eða fjórði hver maður
sem þeir ganga framhjá á göt-
unni er kommi, staðráðinn í
að rsena þá frelsinu. Guð forði
þeim að fara út í úthverfin,
rauða beltið umhverfis París,
þar sem erkifjandinn hefur víða
hreinan meirihluta og jók hann
enn að mun. Thorez kallinn
hlaut, nú 58% atkvæða í stað
47% 1958 í kjördæmi sínu og
varaformaður flokksins, Wald-
eck Rochet, 64% í stað 48%
áður. Svona geta menn verið
þýlyndir, sólgnir í kúgunina.
Einmenningskjördæmin krefj-
ast bandalaga milli skyldra
flokka í annarri lotu. Kommún-
istar beittu sér fyrir sameig-
inlegu framboði vinstri flokk-
anna og radikala, allra lýð-
veldissinna, um allt land. Mollet
hafði hafnað tilboði þeirra fyrir
kosningar, hann var þá að
nudda sér utan í íhaldið. En
eftir fylgistapið og andspænis
gaullistastraumnum féllust krat-
ar og radikalir víðast hvar á
samvinnu við kommúnista. Án
hennar hefði Mollet fallið í
kjördæmi sínu. Þessi samvinna
vinstri flokkanna á grundvelli
sameiginlegra framboða er án
efa það merkilegasta sem gerð-
ist x þessum kosningum. Aftur-
haldið sá móta fyrir nýrri Front
Populaire, Alþýðufylkingu, sem
það minnist einatt með ótta og
skelfingu. Hinn fallni forstjóri
Pompidou ávarpaði þjóðina í
sjónvarpinu og lét í það skína
að hún ætti að velja á milli
valdatöku kommúnista eða á-
fi-amhaldandi gaullisma, aust-
rænnar kúgunar eða áframhald-
andi öryggis og velmegunar.
Aftui'haldið tók kipp, fasistar
og íhaldsmenn drógu sig unn-
vörpum í hlé fyrir UNR til
bjargar frelsinu. Það gleymdi
alveg uppsteitinum gegn for-
setanum. Allt í einu lukust
augu manna upp fyrir þvi
hverjar þær höfuðandstæður
eru sem eigast við í frönskum
stjórnmálum: annars vegar
fulltrúar einokunarhringja,
stórbænda, nýlenduarðráns og
fasisma, studdir af öllum þess-
um óforbetranlegu smáborgur-
um, og hins vegar fulltrúar
verkamanna, smábænda og
menntamanna, hins vinnandi
og hugsandi hluta þjóðarinnar
sem heimtar sinn rétt og vill
endurskapa Frakkland í þeirri
mynd er framsæknir menn um
allan heim gera sér um það
og hlutverk þess. Þjóð sem
geymir í minni hugsjónir bylt-
ingarinnar miklu og Kommún-
unnar sættir sig seint við auð-
valdsstjórn.
egar öllu er botninn hvolft
unnu vinstriöflin varnar-
sigur. Samvinnan gaf víðast
hvar góða raun og kom því til
leiðar, að sameinað afturhald
varð að lúta í lægra haldi víðs
vegar um landið. Sérstaklega
var ánægjulegt, að Debré, einn
af höfuðpaurum gaullismans,
var felldur í sínu kjördæmi.
En hrópleg kosningaskipan
veldur þvi, að þingmannatala
vinstri flokkanna. einkum þó
kommúnista, er ekki í neinu
samræmi við atkvæðamagn
þeirra. Hlutfallslega hefðu
kommúnistar átt að fá 100
þingmenn, en hlutu 41, fjórum
sinnum fleiri en síðast. >essi
kosningasamvinna hefði orðið
mun árangursríkari ef kratar
hefðu gengið heilir til leiks.
Mollet hefur ekki tekið nein-
um sinnaskiptum, hann féllst
aðeins á samvinnu af taktísk-
um ástæðum. En fordæmið er
nú fyrir hendi og kommúnist-
um hefur tekizt að rjúfa 15
ára einangrun sína. Með sam-
eiginlegri kosningastefnuskrá
og framboðum hefðu lýðveldis-
sinnar mikla möguleika á að
ná meirihluta á franska þjóð-
þinginu. Þá mætti forsetinn,
hver sem hann væri, fara að
vara sig. Og auðvaldið kannski
líka!
Framhald á 5. síðu.
I