Þjóðviljinn - 09.12.1962, Qupperneq 12

Gulltunnan Arsenik
Framhald aí' 5. síðu.
ekki heitið að til væru xiema
tvær tegundir, þ.e. eineykis-
vagnar til vöru- og fólks-
flutninga, sem ultu ófram á
tveim hjólum dregnir af ein-
um hesti. Fjórhjólaðir tvíeyk-
isvagnar bæði til fólks- og
vöruflutninga, voru að vísu
til, en svo fátt var af þeim
að þeirra gætti lítið sem ekk-
ert.
Á þessum morgni ökutækja-
aldarinnar voru það tví-
hjóluðu eíneykis fólksflutn-
ingavagnamir sem mesta
lukkuna gerðu og ollu raun-
verulegri byltingu, enda þótt
þeir yrðu aldrei svo heitið
gæti annað en farartæki
þeirra voldugu og ríku.
Vagnar þessir voru þannig
gerðir að i þeim voru tvö
sæti hlið við hlið í miðjum
vagni, en fyrir framan þau
þriðja sætið, dálitið hærra en
hin, ætlað ökumanninum, þ.
e. þeim er hestunum stýrði.
Á daglegu máli voru þetta
kallaðir lystivagnar. Algeng-
asta notkun þeirra var sú, að
eigendurnir ferðuðust á þeim
á sunnudögum á sumrin, bæði
til Hafnarfjarðar og austur
eftir Suðurlandsveginum í
áttina til Hellisheiðar. Var
þá venjulega farinn akvegur-
inn á enda, svo langt sem
hann var þá kominn á hverj-
um tíma. Voru áningarstaðir
þá, þegar upp fyrir Árbæ var
komið, þessir: Baldurshagi,
Geitháls, Lögberg og Kolvið-
arhóll. Á þessum stöðum var
hestum áð og hressing veitt
mönnum.
Sá var munur á ríkum og
fátækum hér í Reykjavík á
þessum árum, að okkur sauð-
svartan almúgann dreymdi
ekki um það að stíga nokk-
um tíma í lystivagn. Þó
vildi svo einkennilega til að
útaf þessu bar með mig í eitt
skipti. Þannig stóð á, að ég
var málkunnugur ríkismanns-
fjölskyldu einni hér í bæn-
um. Eitt sinn að vorlagi skeði
það að húsbóndinn var fjar-
verandi vegna embættisanna
úti á landi, en sunnudag einn
þurfti frúin að ferðast til Víf-
ilstaða til þess að heimsækja
sjúkling. Frúin, sem orðin var
nokkuð við aldur, trúði mér
fyrir því að vera ökumaður í
elnni þessari ferð. Með sér í
vagninum hafði hún fimm
ára gamlan dótturson sinn,
sem nú er einn af stórmenn-
um borgarinnar.
Á þessum tímum voru þeír
er stýrðu þeim hestum sem
vagna drógu, hvort heldur um
var að ræða fólks- eða vöru-
flutningavagna, ýmist nefndir
keyrslumenn eða kúskar.
Að undanskilinni þessari
Vífilstaðferð hafði ég ekk-
ert af lystivagnadýrðinni að
segja, annað en það að á
sunnudögum, aðallega á milli
klukkan eltt og tvö, þegar
lúxusfólkið var að leggja af
stað í skemmtiferðimar, sem
ævinlega byrjuðu með því að
ekið var inn Laugaveginn og
austur Suðurlandsbrautina,
eins og áður var getið, þá var
það mín og margra annarra
bezta skemmtun að standa á
gatnamótum við Laugaveginn
og virða fyrir okkur þennan
dásamlega ferðalúxus, sem
fæsta af okkur dreymdi um
að verða nokkurntíma þátt-
takendur í .
Einn var sá vagninn og á-
höfn hans sem mesta athygli
vakti og mér er minnisstæð-
astur, það er sá vagn sem nú
hafði hlotið nafnið Gull-
tunnuvagninn, en innihald
hans var, eins og nafnið
bendir til, hinn áðumefndi
fyndni höfundur að Gull-
tunnunafnínu á riku heima-
sætunni, og hún sjálf, nú orð-
in eiginkona við hlið hans.
1 fáum orðum sagt leit
þetta þannig út: Maðurinn
eins og menn gerast flestir,
fallegasti vagninn dreginn af
fallegasta hestinum, nú og
svo sjálf Gulltunnan okkar,
auðvitað fínasta frúin, klædd
í pell og purpura, skrýdd
gulli og gimsteinum, og vís-
ast mun það hafa verið útlit
hennar eins og hún kom mér
fyrir sjónir í vagninum þama
á Laugaveginum, sem olli því
að til varð þessi ferskeytla.
Flýtir prjálið för um land,
fátt skal þar um ræða,
en skitna bók i skrautlegt
band
skoplcgt er að kiæða.
Nokkm lengur stóð þetta
hjónaband en marga gmnaði
í fyrstu að verða mundi, en
ný kona batt á það endahnút-
inn, dauðinn gerði það ekki.
Elías Guðmundsson.
Framhald aí 7. síðu.
bácks, er hann var spurður,
hvort hann hefði sett eitur í
vín þurfalingsins Per Olssons.
Hann vildi ekki neita því, að
hann hefði borið það við, en
vildi sem minnst um það tala:
— Hann var alls ekki einn
af þeim, sem þjáðust mest,
svo ég skil eiginlega ekki,
hvers vegna ég var að því.
Ég man, að ég hugsaði mér
þetta, en svo fannst mér sem
hann hefði engan rétt á því
að hljóta þessa lausn. Mein-
ing mín var sú að eitra að-
eins fyrir þá, sem vom haldn-
ir ólæknandi sjúkdómi.
(Per Olsson var reyndar fað-
ir telpnanna tveggja, sem
voru á heimili prestsins.)
Lindback var að lokum ekki
ákærður „nema” fyrir þrjú
morð; ekki fyrir hinar endur-
teknu morðtilraunir á drengn-
um Daníel.
Hann var dæmdur til að
hálshöggvast, en fullnæging
dómsins dróst fram f sept-
ember 1865. Sagt er, að hann
hafi játað á sig fleiri morð
í fangelsinu, en ekkert var
skráð um það. Hann lét eftir
sig þrjú sendibréf, þar á með-
al eitt til biskupsins.
Vamarrit
Aðeins eitt þessara bréfa
hefur verið birt opinberlega.
Það er einskonar vamarrit
líknarmorðingjans. Þar skrif-
ar hann m. a.:
— Margir meðal haturs-
manna minna hafa gert öðr-
um verulega illt, en á þann
hátt, að ekki verður lögum
við komið. Þeir ganga lausir
án hegningar. En sá, sem alls
ekki ætlaði að gera meðbræðr-
um sínum neitt illt, verður
fyrir barðinu á lögunum fyr-
ir tilstilli fjandmanna sinna.
— því er það, að vísvitandi
illsku er látið óhegnt, en ó-
afvitandi afbrot, já, jafnvel
liknarverk, hefur refsinguna
í för með sér. Ég er ekki að
segja, að verknaður minn hafi
verið réttur, aðeins bað. að
hann var ekki f/ nu illa,
heldur aðeins á móti lands-
lögum og bess vegna refsing-
arverður. — Ég hef ekki
viljað gera illt, aðeins lina
þjáningar nokkurra volaðra
manna. — Sjá, þetta er allt og
sumt, sem ég hef af mér brot-
ið. —
Eins og sjá má, hefur hugs-
unin á bak við líknarmorð
ekki mikið breytzt á þeim
hundrað árum, sem liðin eru.
Afsökun Lindbacks er ekki ó-
lík því, sem fram kemur í
dag. Hann var að sinu leýti
það raunsær, að honum var
ljóst, að virðing hans fyrir
mannslífum var ekki í sam-
ræmi við það sem landslög
mæltu fyrir um, og hefði þvf
að líkindum hvorki búizt við
né kært sig um sýknudóm
eins og kveðinn var upp í
Liége.
Orðrómur komst á kreik
þess efnis, að Lindback hefði
áður, í annarri sókn, byrlað
fjölda fólks eitur, en sjálfur
lýsti hann því yfir, að það
hefði ekki verið fyrr en 1862
að hann hefði ákveðið að
hefja „líknarverk” sín.
Það er sem sagt öld síðan.
Og hér er að lokum hluti
af játningu þeirri, sem Anders
Lindbáck skrifaði:
— Skyldu sálusorgarans hef
ég skilið sem föðurskyldu. Ég
lét umsjónarmenn mína segja
mér, á hverjum sunnudegi,
hvar sjúka fátæklinga væri
að finna. Ég ferðaðist um
meðal þessa fólks með lyf og
lífsnauðsynjar og varð sjónar-
vottur að mikilli eymd og
vonleysi.
Þegar maður stendur frammi
fyrir ólæknandi sjúkum og
herfilega þjáðum meðbróður,
óskar maður þess af hjarta,
að hann megi leysast undan
sínum sundurskerandi þján-
ingum. Frammi fyrir þessum
hungruðu, fátæku og ólækn-
andi sjúklingum hef ég iðu-
lega staðið djúpt hrærður og
fullur samúðar og hugsað: Ef
ég sjálfur væri svo aumlega
kominn, myndi ég blessa þann,
sem stytti kvalir mínar, enda
myndi Guð fyrirgefa hinum
miskunnsaT^í-
Ég hugsaði einnig um þá
staðreynd, sem enginn getur
í móti mælt, að sárafáir hverfa
til annars heims á hinn nátt-
úrulegasta hátt — það er,
þegar likaminn er með öllu
útslitinn. Einhver ytri orsöki
er þess valdandi hjá flestum,
orsök sem Herrann ekki kem-
ur í veg fyrir....
Þess vegna hef ég trúað því,
að náðugur Guð dæmi mig
ekki hart, þótt ég stytti þján-
ingartilveru ólæknandi náunga
míns.
Á ytra borði er slíkur
verknaður vissulega móti
landsins lögum, en tilfinning-
in á bak við hann hvílir á
miskunnsemi og samúð. Með
djúpri iðran býður samvizka
mín mér að líða harða hegn-
ingu borgaralegra laga fyrir
þá syndsamlegu samúð, sem
ég hef auðsýnt þeim látnuv
er hér um ræðir.
12) — ÞJÖÐVILJINN