Þjóðviljinn - 25.01.1963, Blaðsíða 9

Föstudagur 25. janúar 1963
ÞJOÐVILJINN
SlÐA 0
Björgvin Þorsteinsson:
Eyrarbakki og Stokkseyri
eru ekki deyjandi kauptún
Tillaga um nýja Ölíusárbrú
1 4. tbl. Þjóðviljans 6. jan.
ér smáklausa með yfirskrift-
inni: „Stjórnarflokkarnir gegn
nauðsynjamáli Suðurlands“
Þar segir: „Við 2. umræðu fjár-
laga flutti Karl Guðjónsson á-
samt Ágústi Þorvaldssyni og
Birni Fr. Björnssyni þá breyt-
ingartillögu, að nýr liður komi
á 22.. gr. fjárlaga: að heimila
ríkisstjórninni að taka allt að
25 milljón kr. lán til að ljúka
undirbúningi og hefja brúar-
gerð yfir ölfusá hjá Óseyrar-
nesi.
Stjómarflokkarnir, Sjálf-
stæðisfl. og Alþýðufl., lögðust
gegn þessu nauðsynjamáli
Sunnlendinga og greiddu allir
viðstaddir þingmenn þeirra at-
kvæði gegn því að þessi heim-
ild yrði skráð í fjárlög ársins
1963. Þingmenn Framsóknar
voru með tillögunni."
Við umræðuna rökstuddi Karl
Guðjónsson tillöguna á þessa
leið:
„Þeir, sem til þekkja, vita
það, að þorpin þrjú á strönd
Árnessýslu, Stokkseyri og Eyr-
arbakki annars vegar og svo
Þorlákshöfn hinsvegar eru slit-
in í sundur af Ölfusá og er
ekki hægt að komast á milli
Þorlákshafnar og hinna tveggja
þorpanna nema því aðeins að
fara mjög langan veg um Sel-
foss. Þetta er mjög bagalegt
vegna þess að mörg undanfar-
in ár hefur þróunin gengið til
þeirrar áttar, að það er hætt
að vinna að hafnargerð á
Stokkseyri og Eyrarbakka að
mestu leyti, en Þorlákshöfn er
hinsvegar rísandi hafnarbær,
sem þarf margra hluta með,
ekki sízt vinnuafls, en þar eru
hinsvegar lítil húsakynni, allt-
of lítil til að hýsa allt það fólk,
sem við þann útveg þarf að
vinna, sem þar er þegar m.ynd-
aður og á vafalaust eftir að
vaxa í hlutfalli við stækkun
hafnarinnar þar.
Það væri vísastur vegur til
að bæta afkomu fólksins i þeim
þorpum þar sem hafnarskilyrð-
in fara þverrandi og minna er
sinnt um útgerð eftir að höfn
á nálægum slóðum opnast betri
og stærri heldur en þessi tvö
þorp Stokkseyri og Eyrarbakki
hafa haft, ef það gæti átt greið-
an gang yfir til Þorlákshafnar
til þess að stunda þar vinnu
sína, þá myndi þeim nýtast að
fbúðarhúsum sínum og einnig
mundi þá nýtast að þeim fram-
leiðslutækjum, sem þar í landi
eru eins og t.d. frystihúsum og
annarri fiskverkunaraðstöðu.
sem ekki er sýnilegt annað en
verði lítilsvirði ef ekki kemst
beinna og greiðara samband
milli þessara staða en nú er.“
Brúin og
útgerðaraðstaðan
Mig furðar á þeim ókunnug-
leik á þessu máli, sem kernur
fram i greinargerð Karls. Hann
segir: „Það væri vísastur veg-
ur til að bæta afkomu fólks-
ins .... ef bað gæti haft greið-
an gang yfir til Þorlákshafnar
til að stunda þar vinnu sína."
Hví þá það? Hví má ekki alveg
eins skapa þessu fólki skilyrði
til þess að stunda vinnu sina
heima hjá sér?
Á Stokkseyri og Eyrarbakka
eru frystihús á báðum stöðum
svo og saltfisksverkunarhús op
verið að stækka bæði. Nokkurr
veginn miðja vegu á milii
þorpanna er fiskimjölsverk-
smiðja, sem bæði þorpin reka
í féiagi, og veit ég ekki ann-
að en það fari allt vel. Á Eyr-
arbakka er auk þess slippur.
sem getur tekið upp flesta —
ef ekki alla — báta, sem eru
hér austanfjalls.
Karl G. talar um það að
flytja fólkið frá Eyrarbakka og
Stokkseyri til vinnu út í Þor-
lákshöfn og svo fiskinn úr Þor-
lákshöfn af Stokkseyrar- og
Eyrarbakkabátum (sem eiga þa .
að leggja upp í Þorlákshöfn)
austur á Eyrarbakka og Stokks-
eyri til þess að hagnýta fisk-
vinnsluhúsin þar. Nú vil ég
spyrja Karl: Hvaða fólk á að
flytja út í Þorlákshöfn til þess
að vinna að fiskvinnslu þar, og
hvaða fólk á að vinna að fisk-
vinnslunni á Stokkseyri og
Eyrarbakka, þegar búið er að
flytja það út í Þorlákshöfn?
Það er nefnilega ekkert vara-
lið iðnaðarins til á Stokkseyri
og Eyrarbakka sem betur fer.
En svo að við víkjum nú aftur
að þessum fólksflutningum:
Væri það hagræði fyrir fólkið
að skaka þetta fram og aftur
kvölds og morgna? Myndi það
lengja hvíldartíma þess? Eða
hvernig yrði með fæðið? Ann-
aðhvort yrði þetta fólk að hafa
með sér skrínukost, sem fæstum
þykir gott til lengdar, eða
kaupa sér fæði útfrá á hótels-
verði, eins og nú er — og hafa
þannig heimilin á tveimur stöð-
um, og væri það til búdrýginda
fyrir heimilin?
Það hefur verið talið, að
frystihúsin og fiskvinnslustöðv-
arnar gæfu yfirleitt allgóðan
arð. Af hverj u má ekki arður-
inn af striti þessa fólks renna
til þéirra fyrirtækja, sem eru
staðsett í þeirra eigin byggð-,
arlagi og það á kannski jafn-
vel einhverja hlutdeild í?
Síðar í greinargerðinni segir:
„Fullnaðarrannsóknir á kostn-
aði við þessa brú í Öseyrarnesi
eru nú að vísu ekki fyrir
hendi ....“. Nei, ekki aldeilis!
En samt eru bara heimtaðar 25
millj. kr. til þess að ljúka und-
irbúningi og hefja framkvæmd-
ir. 40 millj. kr. er lægsta upp-
hæðin, sem mig minnir að ég
hafi heyrt nefnda og allt upp í
60—70 milljónir. Svona miklu
skal tilkostað, að því er virðist,
fyrst og fremst til að geta
þvælt þessu blessaða fólki
þarna á milli þorpanna, svo
hægt sé að láta það strita fyrir
brauði sínu í annarri sveit.
Þá er það íbúðarhúsnæðið:
„Þá mundi þeim nýtast af í-
búðarhúsum sínum“ segir í
klausunni. Er mikið af ónýtu
húsnæði á Stokkseyri og Eyrar-
bakka? mér er spurn. Ég er nú
nokkuð kunnugur á báðum
þessum stöðum, hef unnið í
báðum þorpunum við húsbygg-
ingar, og ég veit ekki til að
þar sé neitt aflögu húsnæði
nothæft. Að vísu eru þama ör-
fá hreysi síðan um aldamót eða
þar um bil og hafa sum þeirra
staðið auð og yfirgefin í nokkra
áratugi. Býst ég varla við að
marga fýsi að flytja i þau.
Svo þarf nú að leggja nýjan
veg að og frá þessari margum-
töluðu brú, og mundi hann
kosta margar milljónir, en út
í þá sálma ætla ég ekki að fara
að þessu sinni. Það gefst
kannski tækifæri til bess
^ótgróin vantrú
En vilt þú þá ekkert láta gera
Cyrir Stokkseyri og Eyrar-
bakka? mun margur spyrja
lú, vissulega, og það hefði átt
ið vera búið að því fyrir löngu
bað er ekki vansalaust að svc
tð segja ekkert hefur verið
gert af hálfu hins opinbera
fyrir þessi þorp. sem liggja svo
vel við hinum ágætustu fiski-
miðum, og það harðduglega
fólk, sem þau byggir. Á Eyr-
arbakka hagar þannig til að
með ströndinni liggur mikill
skerjagarður, eins og kunnug-
ir vita. Fyrir framan þorpið
myndar hann tvö lón, en fyrir
utan . þau fellur ú.thafsaldan
margbrotin og kraftlaus. yfir
skerin inn á lónið. Vestara lón-
ið er hin gamla stórskipalega
hreint lón 500 m langt 50—2Ö0
m breitt og 3.5 m djúpt um
fjöru. Fyrir framan þetta mikla
og djúpa lón er samfelldur
skerjaklasi. sem allur er uppúr
um fjöru, og talið að á honum
megi vinna um smá-
straumsflæði. Á þennan skerja-
hrygg þarf að steypa varnar-
garð sem tekur við ölduhroð-
anum, sem öslar inn yfir sker-
in og gerir ókyrrð á bátaleg-
unni. Þá væri kominn lygn og
sléttur sjór á legu og athafna-
svæði bátanna. Fengist þama
bátalægi, sem væri um þrisvar
sinnum stærra en hin fyrirhug-
aða bátakví í Þorlákshöfn.
Landmegin yrðu svo byggð ból-
verk og uppskipunarplön. Af
byggingafróðum mönnum er
þetta talið auðgert og myndi
áreiðanlega ekki kosta nema
brot af því, sem brú á ölfus-
árósa kostaði.
Væri nú ekki nær að verja
til þessara framkvæmda og
hreinsunar annars sundsins
með sprengingum t.d. 5—10
milljónum og skapa þama góð
hafnarskilyrði fyrir Stokkseyr-
ar- og Eyrarbakkabáta heldur
en fara að verja mörgum tug-
um milljóna í vafasama brúar-
gerð á ölfsárósa? Ég nefni Eyr-
arbakka af bví að þar eru tal-
in betri skilyrði til hafnargerð-
ar en á Stokkseyri, en auðvelt
fyrir Stokkseyrarbátana að at-
hafna sig þar, þegar þeir kom-
ast ekki inn á Stokkseyri, en
stutt að flytja fiskinn á milli.
Ég skal taka það fram, að eng-
in fullnaðarkostnaðaráætlun
liggur fyrir um þetta verk
fremur en um brúargerðina á
ölfusá, en byggingðarfróðir
menn telja, að höfn mætti gera
þarna fyrir þá upphæð, sem ég
nefndi hér að framan.
Hafnargerð á
Eyrarbakka
Það er furðuleg andúð og ó-
trú, sem þessum þorpum hefur
verið sýnd i ræðu og riti og
því fólki, sem þar býr. Hefur
hún komið fram víðar en ætla
mætti. 1 einu Reykjavíkurblað-
anna 21. des. 1961 segir svo:
„Eyrarbakki og Stokkseyri
eru deyjandi kauptún. sem eru
að verða mosavaxin og græn af
fúa, leifar frá horfnum vand-
ræðatímum, þegar samgöngur
voru engar á landi, en allar
nauðsynjar varð að flytja að
Suðurlandsundirlendinu á
dönskum skútum, sem urðu að
liggja óraveg frá ströndinni
sökum skerjagarðsins, sem ligg-
ur úti fyrir ströndinni. Þeir !
sem séð hafa þennan skerja-
garð um háfjöru af Kambabrún
á björtum degi, ættu að skilja,
að útgerð verður ekki rekin
frá þessum stað svo nokkru
nemi, og mun þess enginn
sakna, sem kynnzt hefur sorg*
arsögu þessarar verstöðvar. þeg-
ar sjóróðrar voru ill nauðsyn,
brátt fyrir allar mannfómim-
ar“.
Það er nú einmitt bað. að
bessi skerjagarður brýtur út-
hafsölduna og skapar skipunum
hið ákjósanlegasta var inni á
'ónunum, eins og ég hefi sýnt
'ram á.
Enn segir í sömu grein:
„Eyrarbakki og Stokkseyri
eru smáþorp, sem harvga þarna
af gömlum vana. Þar býr fólk,
sem stundar kartöflurækt, sem
haldið er uppi af ríkissjóði,
sumir hafa eina eða tvær kýr,
sumir háifa kú á móti öðrum,
en flestir, sem þama eiga
heiina, sækja atvinnu sína til
annarra stöðva, með smíðum.
akstri vörubíla o.s.frv."
Ég skal taka það fram að
þessi grein er ekki eftir Karl
Guðjónsson og birtist ekki i
Þjóðviljanum. Hún birtist i
öðru blaði undirrituð K.H.S.
Fólkið, sem þarna býr, á allt<s>
annað skilið en því séu sendar
svona kveðjur. Þama býr harð-
duglegt fólk, eins og áður er
sagt, og vinnur hörðum hönd-
um allan ársins hring við
margbreytileg störf. Það er rétt,
að það framleiðir kartöflur og
það í talsvert stórum stQ, en
að það fái til þess ríkisstyrk
fram yfir aðra, eins og gefið
er í skyn í greininni, er ekki
rétt. Allir, sem framleiða kar-
töflur, hafa fengið verðuppbæt-
ur úr ríkissjóði, og eru Stokks-
eyringar og Eyrbekkingar þar
engin undantekning. En fólkið
í þessum þorpum framleiðir
fleira en kartöflur. Það fram-
leiðiy líka gulrófur og gulræt-
ur, mjólk og kjöt. þangmjöl,
einangrunarplast, vikurplötur,
holstein, skolprör, og fleira
mætti telja, að ógleymdum fisk-
inum, sem þeir sbekja á sín
gjöfulu mið. Og það má segja
að mörg sé matarholan á
Stokkseyri og Eyrarbakka.
En hugsunarháttur sá, sem
kom fram í áðumefndri blaða-
grein, kemur allt of víða fram,
og það læðist að manni grun-
ur um, að eitthvað þessu líkt
sé hugur þessara bingmanna
kjördæmisins, sem að bessari
breytingartillögu standa þ.e. að
þessi þorp séu svo illa í sveit
sett, að það sé ekkert fyrir þau
gerandi og til að halda líftór-
unni í fólkinu sé ekki annað
ráð vænna en flytja það í aðra
sveit til þess að gerast þar
nokkurskonar bónbjargarmenn
við annarra borð. En þessi
hugsunarháttur er misskiln-
ingur sem verður að breytast,
því „þetta land á ærin auð, ef
menn kunna að nota hann“.
Það á við um Stokkseyri og
Eyrarbakka ekki síður en mörg
önnur byggðarlög.
Það er líka ánægjulegt til
þess að vita, að í þessum þorp-
um er að vakna áhugi fyrir
hafnargerð, einkum meðal
yngra fólksins og vonandi ber
það giftu til þess að knýja
hana fram.
Heilbrigð atvinnu-
uppbygging
En það eru fleiri þorp í Ár-
nessýslu en þessi þrjú, sem ég
hefi nefnt. Þar er líka Selfoss
og er þeirra stærst. Þar koma
árlega 40—50 unglingar á
vinnumarkaðinn til viðbótar
þeim, sem fyrir eru. Það er
langt frá að svo mikil gróska
sé í atvinnulífinu hér, að það
geti tekið við öllum þessum
hóp, því að sáralítil uppbygging
hefur verið í atvinnulífinu hér
síðustu árin. Hér vantar tilfinn-
anlega ný atvinnutæki, og kem-
ur manni þá helzt í hug tæki
til þess að vinna úr landbún-
aðarafurðum t.d. kjöti, gærum,
’núðum og ull. Ég held það væri
heppilegra og eðlilegra að hér
risu upp vinnslustöðvar, sem
ynnu úr landbúnaðarafurðum
heldur en sjávarafurðum, þótt
sumir, hafi látið sér detta það
í hug. Það er alveg augljóst,
að hér rís ekki upp neitt at-
vinnutæki á næstunni, sem
heitið geti, nema aðstoð hins
opinbera komi til. Hér er eng-
inn aðili svo fjárhagslega stæð-
ur, að hann geti ráðizt í margra
milljóna fyrirtæki.
Væri nú ekki eins mikil þörf
að verja þessum 25 milljónum
ef einhvemtíma fengjust, til
hafnargerðar á Eyrarbakka og
til uppbyggingar atvinnulífsins
á Selfossi fremur en til brúar-
gerðar yfir ölfusárósa? Hvað
finnst háttvirtum þingmönnum
um það?
Brúargerð á ölfusá við Ös-
eyrames á kannski rétt á sér
einhvern tíma í framtíðinni. en
hún er ekkert aðkallandi nauð-
synjamál að minni hyggju, og
ég er ekki éinn um þá skoðun.
Selfossi, 10. janúar 1963
Björgvin Þorsteinsson.
Gæruúlpur
Kvenúlpur aðeins kr. 890.00.
Karlmannaúlpur kr. 990.00.
Miklatorgi.
Aöalfundur
Slysavarnadeildarinnar Ingólfs
Aðalfundur Slysavamadeildarinnar Ingólfs verður haldinn
sunnudaginn 27. janúar kl. 4 e.h. í Slysavamahúsinu
á Grandagarði.
Venjuleg aðalfundarstörf
jTJÓRN slysavarnad. ingólfs.
Verkamannaféloqið
Dagsbrún
K O S N I N G
stjórnar, varastjómar, stjómar Vinnudeilusjóðs, stjómar Styrktarsjóðs Dagsbrúnarmanna,
endurskoðenda og trúnaðarráðs Vmf. Dagsbrúnar fyrir árið 1963 fer fram að viðhafðri
allsherjaratkvæðagreiðslu í skrifstofu félagsins dagana 26. og 27. þ.m.
Laugardaginn 26. janúar hefst kjörfundur kl. 10 f.h. og stendur til kl. 9 e.h.
Sunnudaginn 27. janúar hefst kjörfundur kl. 10 f.h. og stendur til kl. 11 e.h. og er
?á kosningu lokið
Akvæðisrétt hafa aðeins aðalfélagar sem eru skuldlausir fyrir árið 1962. Þeir sem
skulda, geta greitt gjöld sfn meðan kosning stendur yfir og öðlazt þá atkvæðisrétt. Ekki
verður tekið á móti inntökubeiðnum eftir að kosning er hafin.
Kjörstjorn Dagsbrúnar
Skákkeppni stofnana
lefst í Lídó miðvikudaginn 13. febrúar 1963 kl. 19.30. Frestur til
'ð tilkynna þátttöku er til 4. febr. n.k. og skulu bátttökutilkynn-
ngar sendar tíl undirritaðs
KÁKSAMBAND ISLANDS. Pósthólf 674. — Reykjavík