Þjóðviljinn - 16.02.1963, Blaðsíða 7

Laugardagur 16. febrúar 1&68-
ÞJOÐVILJINN
SÍÐA J
Afíeiðingar byltingar
nasserssinna / iRAK
Ekki linnir ólgunni í löndum
araba. Hálfu fimmta ári
eftir að Abdul Karim Kassem
stjómaði atlÖgu hersins gegn
konungshöllinni í Bagdad. þar
Feisal konungur féll og með
honum öil konungsfjölskyldan,
og lik Nuri Said forssetisráð-
herra var dregið um götur
borgarinnar, lögðu vélbyssu-
kúlur aftökusveitar byltingar-
foringjann frá 1958 og nán-
ustu samstarfsmenn hans að
velli, en myndum af líkunum
var siðan sjónvarpað til lands-
lýðsins. Á þriðjudaginn var
hér í blaðinu rakin atburðarás-
in á valdaiíma Kassems, og
skal það ekki endurtekið. en
ástæða er til að reyna að gera
sér grein fyrjr hver áhrif síð-
ari byltingjn í frak er lík-
leg til að bafa í þessum óró-
lega heimshluta
Þegar Kassem steypti hinni
brezksinnuðu konungsstjórn
af stóli , var eitf fyrsta verk
hans að segja írak úr Bagdadb -
lagj Vesturveldanna. sem síðan
hefur verið að veslast upp.
Ýmsir bjuggust við að írak
myndi ganga í Sameinaða ar-
abalýðveldið, sem Egvptaland
og Sýrland voru nýbúin að
st'ofna, en af því varð ekki.
Afstaðan til Arabalýðveldisins
olli vinslitum með Kassem og
félaga hans Aref, sem nú er
orðinn forseti í stað þess að
aðhyllast arabíska þjóðernis-
stefnu Nassers fók Kassem upp
irakska þjððernisstefnu, hóf
landakröfur á hendur íran,
gerði tilkall tit yfirráða yf>r
Kuwait og háði mannskæða
borgarastyrjöld við Kúrda j
norðurhéruðum landsins. Álit-
ið er að striðið við Kúrda eigi
meginþátt í að herinn snerist
gegn Kassem. Þrátt fyrir mik-
ið mannfall og gífurlegan her-
kostnað hefur hernum lítt orð-
ið ágengt gegn Kúrdum í fjöll-
óttum heimkynnum þeirra.
Tilraun Kassems til að ná y
irráðum yfir hjnu olíu
auðuga furstadæmi Kuwail
varð honum hvorkj til fjár né
frægðar Fyrst kaliaði furstinn
brezkan her á vettvang sér til
varnar, en lið frá Egyptalandi
leysti Bretana af hólmi að
ráði Arababandalagsins og Ör-
vggisráðsins. Sagði Kassem þá
írak úr Arababandalaginu og
magnaðist enn fjandskapur með
honum og Nasser. Aftur á mótj
vingaðist hann við konungs-
stjómir Jórdans qg Saudi-
Arabiu.1 sína gömlu óvini. en
eftir byltinguna 1958 var Huss-
ein Jórdanskonungur kominn á
fremsta hiunn með að hefja
herferð til íraks tjl að hefna
Feisals frænda sins.
41!ir þessir andstæðingar
Nassers hugðti gott-til glóð-
arinnar þegar Sýrland braur.t
út úr Sameinaða arabalýðveld-
inu, og víst var það mikið á-
fall fvrir nasserismann, en hann
er nú óðum að rétta við í
sumar hófu herforingjar sem
líta á Nasser sem fyrirmynd
sina uppreisn gegn ejnvalds-
stjórn jmamsins í Jemen. Huss-
ein Jórdanskonungur og Saud
Arabíukonungur komu strax til
liðveizlu við jmaminn, en lýð-
vcldjsmenn fá vopn og liðstyrk
frá Egyptalandi. Borgarastyrj-
öid er enn háð i Jemen og er
óljóst hvorum veitir betur.
Uppreisnin gegn einvaldinum i
•Temen hefur skotið Saud Ar-
abiukonungi og ættmönnum
hans slíkan skelk í hringu að
Feisal konungsbróðir hefur
fengið. að gera nokkrnr brgyt-,
ingar á miðaldas'jórnarfarinu
sem þar rikir, meðal annars
að afnema þrælasölu. Banda-
ríkjastjórn hefur mikilla oliu-
hagsmuna að gæta í Saudi-
Arabíu. og þar er nú fjöldi
bandarískra hernaðarsérfræð-
inga að þjálfa flugher og fall-
hlífarsveitir og koma upp kerfi
radarstöðva og loftvarnavirkja
meðfram landamærunum sem að
Jemen liggja. Vö!d hins araba-
konungsins, Husseins í Jórdan.
byggjast á bandarískum og
brezkum fé- og vopnagjöfum
_ 'veizla konungsríkjanji
SJ veggja við imaminn í Jem
tafar af því að einvaldai"
r óttast, að sigur lýðvek
sinna þar myndi brátt hafr
för með sér að þeim yrðu gt
sömu skil. Þeir hafa enn me:
ástæðu til kviða eftir byltir
una í frak, því nú má búasv '
að nasserssinnar þrengi að þo
bæði úr suðri og norðri Út
er þó fyrjr að Nasser hyge'
geyma sér þessa höfuðóv’
þangað til siðast, fyrst v
hann rétta blut sinn í Sýrle"
Valdataka byltingarmanna
frak var naumasf fyrr
garð gengin en útvarpið
Kairó tók að spá því að sv
aðir atburðir myndu brátt r
ast i Sýrlandi. Vivað er
hluti sýrlenzku herforingt
stéttarinnar álítur að misráð-
ið hafi verið að slita sam-
bandinu við Egyptaland, og er
ekki ólíklegt að þeir hugsi sér
nú til hreyfings gegn stjórn
skilnaðarmanna. Ekki eru nema
nokkrar vikur síðan skrjð-
drekasveitum var stefnt til
Damaskus þejrra erinda að
gera stjórnarbyltingu. en á sið-
ustu síundu urðu skilnaðar-
menn yfirsterkari í herstjórn-
inni og tilvonandi uppreisnar-
foringjar voru sendir i útlegð.
það er að segja skipaðir her-
málafulltrúar við sendiráð Sýr-
lands i ýmsum Evrópulöndum
Valdataka nasserssinna í írak
hefur vakið ugg hjá fleir-
um en stjórnum Sýrlands. Jór-
dans Q? Saudi-Arabíu. fsraels-
stjóm óttast ekkert meira en
samstöðu arabaríkjanna, sem
,01] eru fsrael fjandsamleg. Ó-
friðarástand ríkir milli ísraels
og arabalandanna, en arabar
hafa undanfarin ár verið svo
önnum kafnir að dejla innbyrð-
is að þeir hafa lítt beitt sér
gegn fsrael. Nái nasserssinnar
aftur völdum í Sýrlandi og
takist þeim að steypa Hussein
.Tórdanskonungi af stóli, á
í''ráe]sstjóm von á hinu versta.
Öflugrj le.vniþ.iónustu ísraels-
ríkis er því beitt til að hindra
samstöðu arabaríkjanna. Til
eru þejr í fsrael. einkum í
Fyrsfu
morgundro parnir
,,í mánaskininu horfi ég í spegilmynd vatnsjns.
Ég lét heillast af dularfullri fegurð hvikullar myndar.
Hjarta mi'it skalf af .sælu.
En augu mín opnuðust og ég sá aðeins ískaldan bléma falsins
í spegilmyndinni sem ég hélt ódauðlega.
Og tár rnitt hneig niður i vatnið og gáraði myndina“.
líkiega ekki telja sig þurfa að
lesa. Þeir segja að menn eigi
að varast að láta prenta of
mikið og gæta þess vel að
ekkert fljóti með, sem fullnæg-
ir ekki hinum ströngustu kröf-
um. Þeir miða verk sin við
bina hörðu málma.
Þórunn Magnea: MOIIG-
UNREGNIÐ, ljóð. —
Hoigafell, Rvík 1962.
í þessari bók eru Ijóð sextán
ára stúlku. Þau eru barnsleg,
viðkvæm Qg einföld í sniðum.
og í þeim er sleginn hinn áng-
urværi strengur unglingssorg-
arinnar Barnið er að byrja
að sjá. Hin ódauð’.ega, glamp-
andi spegilmynd er sprúngin.
Og svo hefst fífið. Þetta líka
yndislega líf. meðan það varir
Allt í kríng er íiin umlykjandi.
hræðilega staðreynd, dauðinn.
Jafnvel ástin. sem er einhvers-
staðar mjög ná’ægt fær ekki
ráðið við hann
„Rós æsku rpinnai
hefur sprungið út
Ég veit að í kvöld
mun .ilmur hennar hverfa
og að með morgunstjörnunni
mun hún deyja“.
Þetta er mjög saklaust líf, og
lítt vitandi um mannlega
vonzku. Það er t.d. engin atóm-
sprengja. ekkert kveljandi auð-
vald 'engin nýlendukúgun eða
vinnuþrælkun. Það er einnjg
’i-ið um óhreinjndi. sem betur
fer. Þetta er mjög pent allt-
saman. nema hvað Stríðið
minnir á sig á bls. 40. f því
striði fórust aðeins þrír og ein
kona grætur með bam á
brjósti Þetta var ekki stórt
stríð. en strið samt. Svo er tals-
vert um tálvonir og freisting-
ar. og „beljandi fljót ástrið-
nnnar“ fellur á einum stað
'’-amhjá þessu- yndislega lífi.
I þessari bók er ekkert stórt.
'•’rnið hefur akki enn feng-
' fulla sjón en þó er þetta
káldskapur. Lítill, en svoiítið
elskulegur skáldskapur, sem
stóru gáfuðu mennimir munu
„Ég var litið barn
og ég spurði móður mína
hver munur væri á gleði
og sorg.
Móðir mín strauk yfir hár
mitt og svaraði:
Sá maður sem aldrei kennir
sorgar i hjart.a sínu
getur ekki glaðst
bví hann þekkir ekki
sorgina.“
Það er gott vegamestj að
eiga sér gáf.aða móður
—O—
Bókina prýða laglegar teikn-
ingar. en höfundar þeirra er
ekki getið. Þetta er fremur
snotur hók að sjá, og skemmti-
legur fengur i braskaraæðlnu
miðju Prófarkalestur hefði
mátt vera betri.
Jón frá Pálmholti.
SOVJET
SORTtHAVET.
KASP/SKE
—HAV—
AnKara
TVRKIET
Adatia
Most/ ‘r
*
Kitkuk
SYRIEN
CYPERtf
'Damaskus
----Beinl
LIBANON J
••• •AhlVf.
Vsaltm
Í JOR*
DAN.
.vPAUtSTH
A PER
T
KUWAIT
SAUDI'
A'RAElEN
tHnem
RUN/t
NIEN
BUL"
QARIE
^-1 S0VJE1
rllDDELHAl/ET-
•Teheran’
PERSIE.N
Cairom
Æ&YPTEN
ivot, „á iiagrannalöndum þess.
vinstri flokkunum, sem telja
þetta ranga stefnu. Þeir á-
líta að von sé um að sættir
takist með ísraelsmönnum og
aröbum ef arabiska einingar-
stefnan sigrar í öllum ná-
grannalöndunum, þá þurfi inn-
byrðis ósamþykkar ríkisstjórn-
ir í Egyptalandi, Sýrlandi,
Jórdan og Arabiu ekki lengur
að yfirbjöða hver aðra i óvin-
áttu i garð ísraels.
Nágrannalönd íraks í norðri,
Tyrkland og Iran, óttast
einnig áhrif byltingarinnar í
Bagdad. Hinir herskáu Kúrdar.
sem Kassem átíi í höggi við
síðasta árið sem hann fór með
völd, byggja fjalllendi sem
skiptjst milli þessara þrjsgja
ríkja. Meðan Kúrdar í |frak
börðust við Kassem höfðu land-
ar þeirra í Tyrklandi og íran
hægt um ,sig, því að skæruliða-
flokkar á flótta undan Iraks-1^
her þurftu að eiga griðland
handan landamæranna. Nú
bendir ýmisTegt til að nýju
valdhafarnir í Bagdad hj’gg-
ist friða frak með því að
veita Kúrdum nokkra sjáífs-
stjórn, bæði stjómarfarslega
og menningarlega. Kúrdar
telja að bandamenn í heims-
styrjöldinni fyrri hafi heit'ð
þeim að gera fjallabyggðir
þeirra að sjálfstæðu ríki. og
barátta þeirra hefur jafnan
miðað að þvi að knýja fram
efndir þess loforðs Sjálfstjórn
tjl handa þeim hluta Kúrda-
þjóðarinnar sem byggir frak
væri fyrsti verulegi árangurinn
af áratuga viðureign við ir-
öksk. tyrknesk og írönsk yfir-
völd. Kúrdar í T.vrklandi og
íran munu ekki sætta sig með
góðu við minni rétt en landar
þeirra í frak, en stjórnimar í
Ankara Og Tcheran hafa jafn-
an bælt allar frelsiskröfur
þeirra niður með harðri hendi.
Ljúki Kúrdauppreisninni í írak
með réttarbót fyrir Kúrda, sjá
stjórnir Tyrklands og fraks þvi
fram á ,að þær verða annað
tveggja að breyta um stefnu
gagnvart þessari þjóð eða bú-
ast við innanlandsófriði
Iranskeisari hefur fleiri á-
stæður til að óttast bylting-
una í Bagdad en ein saman
áhrjf hennar á Kúrda í land-
inu. Mcðan Aref núverandi
forseti fraks var hægri hönd
Kassems fyrst eftir byltinguna
1958, hélt hann uppi harðri á-
deilu á stefnu og sfarfshætti
keisarastjórnarinnar í ná-
grannaríkinu í austri. Eins og
áður var getið bar Kassem
fram Iandakröfur á hendur ír-
m. en gat lítt fylgt þeim eftir
. bar sem hann fékk nóg að
gera að fást við Kúrda og
furstann í Kuwait. Takist nýju
byltingarstjórninni að semja
frið við Kúrda og hætti hún
að troða illsakir við KUwajt-
fursta. getur hún snúizt af því
meira afli gegn fran. en þar
stendur nú svo á að keisari
hefur meira en nógu að sinna
þó ekki bætist við landamæra-
deila Að undirlagi keisara er
hafin skipting stórjarða aðals-
manna og trúarstofnana milli
jarðnæðislausra bænda. Kallar
keisarastjórnin þetta „hvífa
byl1ingu“ og segist ætla að af-
nema lénsskipulagið í Jandinu
á skömmum tíma. Eins og geta
má nærri veldur jarðaskipting-
in mikiu umróti. Landsdrottnar
og klerkastéttin kalla hana
rártskap en vinstri menn segja
um um kák eitt sé að ræða.
Dómur margra erlendra land-
búnaðarsérfræðinga er sá, að
iarðarskjkarnir sem bændum
er úthlutað séu svo smáir að
lítil von sé til að þeir fái bæít
kjör, sín að nokkru ráði. Megi
því búast við alvarlegu aftur-
kasti að nokkrum tima liðnum.
þegar bændur komist að raun
um að loforðin sem embættis-
menn keisarans gáfu þeim við
jarðaskiptinguna fái ekki
staðizt,
Meðan íranskeisari er önnum
kafinn að framkvæma
„hvítu byltinguna“ má hann
ekki við neinum útistöðum,
hvorki við írak né Kúrda, en
hvorttveggja getur hlotizt af
byltingunni í Bagdad. Hún get-
ur því haft áhrif allt í kring-
um frak, þó skjótust sé breyt-
ingin á valdahlutföllum milli
arabaríkjanna. Nasserisminn,
draumurinn um sameiningu ar-
aba undir stjórn sem hefur
viíja og getu, til að. láta til
beirra taka í helmi nútímans,
hefur enn einu sinni reynzt líf-
seigari Qn umheimurinn gerði
sér í hugarlund.
M.T.Ó.
Glöggt er |iað enn
hvað þeir vilja
Eins og öllum er kunnugt
sem fylgjast með þingfréttum
bar Eðvarð Sigurðsson, formað-
ur Dagsbrúnar, fram á þingi
fyrirspurn til rí'kisstjórnarinn-
ar, hvort hún hyggðist gera
ráðstafanir til þess að sú 5%
kauphækkun sem verkamenn
hafa fengið yrði raunhæf eða
hvort því yrði velt yfi-r á verð-
lag. Þessari fyrirspurn svaraði
ríkisstjórnin ekki. Aftur á móti
stóð upp einn riddarinn úr
stjórnarberbúðunum og gaf
loðmullusvör við fyrirspurn-
inni.
Þessa fyrirspurn og svar ger-
ir Alþýðublaðið að umræðu-
efni í leiðara föstudaginn 8.
febr. á sinn sérstæða hátt. Þar
getur að líta m.a. með feitu
letri þetta: ,,Mætti tii dæmis
spyrja kommúnista hvort AI-
þýðusamband fslands vilji
beita sér fyrir því, að aðrar
stéttir komi ekki á eftir Dags-
brún og heimti sömu eða meiri
liækkun. Á þcsSu atriði bygg-
ist, hvort verðbólguáhrif hækk-
unarinnar verða mikil eða
Htil.“ Og enn fremur þetta:
„Einnig mætti spyrja framsókn
og kommúnista hvort þeir vilji,
í samræmi við óskir Eðvarðs,
beita sér fyrir því. að þcssj
hækkun Dagsbrúnar hafi ckki
áhrif á kaup bóndans og þar
með á verð landbúnaðarafurða.
Til þess þyrfti að vísu laga-
breytingu.“
Þetta eru eftirtektarvei-ð orð.
Þessar tilfærðu setningar sýna
glögglega hvað það er sem
„afturhaldið“ meinar með orð-
inu verðbólga. Verðbólga 1
munni S.jál'fstæðisflokksins og
Alþýðublaðsklí'kunnar er að-
eins hækkað kaup. Þótt krónan
lækki og allt verð á erlendri
vöru þar með hækki þá er það
ekki verðbólga að þeirra dómi.
Þótt vextir hækki og leggist
með þunga á framleiðsluna, þá
er það ekki verðbólga að á-
liti klíku þessarar. Og þótt
tollar og óbeinir skattar hækki
og stórauki vöruverð er það
ekki verðbólga, nei, ónei, ekki
aldeilis. En kaup þeirra sem
minnst bera úr býtum hækk-
ar lítillega, þá er það verð-
bólga.
„En það er meira blóð í
kúnni.“ Þessar tilfærðu setn-
ingar færa okkur einnig heim
annan sannleika. Þær færa
okkur heim þann sannleika að
sá flokkur sem kennir sig við
alþýðu er algjörlega á móti
öllum kauphækkunum. Hann
er á móti því að verkamenn,
bændur og aðrir láglaunamenn
fái með nokkru uppborið þá
hækkun sem með ofurvaldi
ríkísstjórnarinnar hefur skollið
á allri erlendri vöru og einnig
mestallri innlendri framleiðslu.
Þegar þessi leiðari Alþýðu-
blaðsins var skrifaður var ekki
orðið samkomulag um neina
kauphækkun hjá Iðju félagi
verksmiðjufólks. Þá voru held-
ur ekki komnir neinir samn-
ingar um hækkun á kaupi
verzlunarmanna. Það verður
þvi að álíta sem svo 1'eið-
Framháld á >e i
i