Þjóðviljinn - 20.03.1963, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 20. marz 1963
ÞlðÐVIUINN
SÍÐA 7
Viðtal við austnrríska leikstjórann Walter Fimer
Skylda leikhúss
að sýna verk
sem Andorra
Um næstu mánaða-
mót frumsýnir Þjóð-
leikhúsið leikritið And-
orra eftir Max Frisch,
en það hefur sigrað
leikhús heimsins með
skjótari og óumdeilan-
legri hætti en flest sam-
tímaleikrit önnur. Og
er kominn til landsins
austurrískur leikstjóri
og leikritahöfundur,
Walter Firner, að
stjóma sýningunni hér.
Hann hefur komið hér
áður, fyrir sex árum,
stjórnaði þá leikriti
sem hann gerði sjálfur
eftir vinsælli skáldsögu
Guareschi um klerkinn
Don Camillo og komm-
únistann Peppone. Sit-
ur Firner í Þjóðleikhúsi
og stjórnar æfingum
sex stundir á dag —
það verður svo að vera,
segir hann, ég hafði að-
eins fjórar vikur til
stefnu.
Hér er gott
að starfa
I Þjóðleikhúsinu er verið að
sefa, þar er Gunnar Eyjólfsson
á gangi, en hann leikur aðal-
hlutverkið, Andra, og á hann
ekki nógu sterk og góð orð til
að lýsa hrifningu sinni á leik-
ritinu — og þú ert ekki búinn
að lesa það, spyr hann, næstum
því hneykslaður eins og vonlegt
er.
Á sviðinu var verið að æfa
lokaatriðið; Kristbjörg Kjeld
segir lágri sturlaðri röddu: ép
hvítta, ég hvítta hús feðra
minna. Hún spyr föður Bene-
dikt og alla aðra menn: hvar
varst þú þegar þeir tóku bróð-
ur okkar eins og kind til slátr-
únar?
Æfingunni lauk, og Walter
Firner svaraði spurningum fjör-
lega og með ríkum svipbrigð-
um og handahreyfingum, var
skemmtilega suðrænn í öllu
fasi.
— Ég hafðí sérstakan áhuga
á því að setja þetta leikrit i
svið í landi sem sjálft þekkir
ekki til bessara vandamála sem
um er rætt af eigin raun. Ée
kom hingað fyrir sex árum, oe
kom aftur vegna þess að mér
líkar að vera hér. Leikhúsið
hér er gott Leikaramir hé>-
eru ferskir. þeir eru gott efni
Þeir eru betri en yfirleiv
gerist í býzkum leikhúsum. Éí
segi betta ekki til að vera kur*
eis. ég er álls ekki kurte.'
maður. Og þeir eru óspilltir. t
Þýzkalandi og Austurríki er'
leikarar spilltir á marga veg''
einkum af starfi sínu í kvis
myndum og fyrir sjónvarp. Þa*
er afskaplega erfitt að fá þá ti.i
að mæla á æfingar, það er allt-
af svo mikið að gera. Það er bá
helzt að æfa á næturnar — nú
það getur gengið einu sinni,
tvisvar, en ekki alltaf. Já það
er mikið að gera hjá þeim, os
þeir eru alltaf að nöldra, get-
urðu ekki tekið þessa senu á
morgun segja þeir, ég þarf að
skreppa uppí sjónvarp. Það er
mikil blessun fyrir ykkur a5)
vera lausir við sjónvarp.
En hér er mjög gott að vinna.
Leikararnir eru ferskir, óhuga-
samir, mér líkar mjög vel við
þá. Þú getur tekið hverja með-
alstóra borg í Þýzkalandi, segj-
um Köln, segjum Mainz — ekki
held ég að þú finnir þar í leik-
húsum menn eins og Gunnar,
Val, Róbert. Ef þú finnur bá,
þá eru þeir stjörnur. Og ef þeir
eru stjörnur, þá færðu þá ekki
til að leika. En að hafa svo
marga góða menn og hér í einu
leikhúsi, það er alveg furða-
legt.
Gegn hatri
— Þér sögðuð í viðtali um
daginn, að þýzk og austurrísk
leikhús tækju leikrit eins og
An.dorra og Dagbók önnu
Frank til sýningar ekki aðeins
vegna listræns gildis heldur og
vegna þess, að menn hafa
slæma samvizku.
— Já, það er eins og menn
séu að reyna að afsaka sig,
sýna að þeir hafi verið á móti
nazisma, en auðvitað þarf þetta
ekki að sýna að þeir hafi breytt
um hugarfar. Viðbrögð almenii-
ings þar? Þau eru auðvitað
mjög mismunandi. Gyðingar
eiga margir erfitt með að horfa
á leikritið, það get ég vel skilið !
það rifjar upp of sárar endur
minningar. öðrum líkar
kannski illa að koma í leikhús
til að láta refsa sér fyrir það
sem þeir bera e.t.v. einhverja
ábyrgð á sjálfir. En það sem
skiptir mestu, er hve frábærum
tökum Frisch hefur náð á við-
fangsefninu. Hann sýnir öll ein-
kenni, allar tegundir Gyðinga-
haturs og þá um leið haturs og
fordóma í garð negra eða ann-
arra þióðflokka og hópa sem
fyrir slíku verða. Og hann ger-
ir meira — hann skrifar verk
gegn hatrinu, einhverjum versta
eiginleika mannsins.
Þvf finnst mér skylda leik
húsa að sýna þetta verk. Op
mfn skylda er að gera eins ve'
og ég get.
Walter Flrner (til vinstri) ræftir við Gunnar Eyjólfsson um túlkun á cinstöku atriði í leikritinu „Andorra", en Gunnar leikur þar
sem kunnuga er eitt aðalhlutverkið. — (Ljósm. Þjóðv. A.K.).
Að breyta
leikritum
— Þér hafið talað um það,
að auk þess að semja leikrít
sjálfir, hafið þér breytt erlend
um leikritum, einkum amerísk-
um, til flutnings heima fyrir?
— Já, ég álít það sé misskiln-
ingur að taka leikrit og þýða
það frá orði til orðs. Það ei
stundum það versta sem hægt
er að gera. Við verðum að fæ*v.
leikritið nær áhorfendum, verð-
um að breyta því — ekki sízt
þegar um góð, þýðingarmik'.1
verk er að ræða. Sjálfur hef ég
breytt allmörgum amerískum
leikritum. til dæmis eftir Lilian
Hellman og Robert Sherwood.
Ameríkanar gera hið sama við
evrópsk leikrit.
Ef ég ætti að nefna dæmi um
það í hvaða átt þessar breyt-
ingar ganga? Amerísk leikskáld.
ágætir menn vissulega, geta átt
það til að taka einhverja per-
sónu, snara henni kannski inn
á sviðið í upphafi leiks, hún nr
þar í lausum tengslum við ann-
að sem gerist, og svo er hún
allt í einu horfin og enginn veit
hvað af henni varð. Slíkt get.i
Evrópumenn ekki þolað. Tökum
annað dæmi. Ameríkumen'i
eiga erfitt með að sætta sig við
hinn andnatúralistíska hugsun-
arhátt Evrópumanna. Þeir
kunna ekki við stílísérað form.
Það var meðal annars þess-
vegna að Andorra fékk slæmar
viðtökur í New York. Þeir vilja
hafa sinn natúralisma.
Eigin verk
— Það er langt siðan þér
tókuð að starfa að leikstjóm.
— Já, ég má segja það hafi
verið 1929 í Berlín, þá stjórn-
aði ég leikriti eftir Zuckmeyer.
Katherina Knie, hét það. Og
næsta verkefni var Heilög Jó-
hanna eftir Shaw. Ekki veit éa
hvað ég hefi stjórnað mörgurn
leiksýningum síðar, en auðvitað
hef ég sett mörg leikrit á svið
oftar en einu sinni, Pétur Gaat
t.d. þrisvar. En ég hef aðallega
stjórnað eigin leikritum. Ég hef
skrifað 26 leikrit ef við teljum
þau með sem ég hef þýtt og
breytt. Ég hef líka stjómað
kvikmyndum, skrifað fyrir
kvikmyndir og sjónvarp, í fyrra
var frumsýnt í Berlín leikrit
eftir mig sem heitir Gaukseggið,
og ég hef nýlega lokið við leik-
rit um Kalvin. Rétt áður en ég
fór hingað lauk ég við leikrit
sem heitir „Horfið á regnbog-
ann“. Það er verið að tala þar
um örkina hans Nóa og synda-
flóðið. Það er að koma nýtt
syndaflóð — síðasta senan ger-
ist í atómtilraunastöðinni í
New-Mexico þar sem fyrsta
kjarnorkusprengjan var
sprengd. Mennirnir eru sjálfir
að gera það sem guð gerði fyr-
ir þúsundum ára — og er leik-
ritið skrifað til viðvörunar ....
A. B.

Frá aðalfundi Trésmiðafélags Reykjavíkur:
Sókn íkjaramálum, samheldni
róttmikið félagslíf
Hæfileg fjarlægð
— Það er oft talað um það
hve Sviss sé leiðinlegt land og
smáborgaralegt land og sveiflu-
laust. Finnst mönnum þá ekki
undarlegt að þar skuli koma
fram leikritaskáld eins oe
Frisch og Durrenmatt. sem tekst
að glíma við mestu vandamái
heimsins og álfunnar með betri
árangri og meiri þrótti en flest-
um öðrum?
— Mér finnst það ekkert ein-
kennilegt. Ef við tökum lanrl
eins og Þýzkaland. þá hafa
menn þar mætt þessum vanda-
málum sjálfir. beinlínis, þeii
eru flæktir í þau, og því verðu
beim erfiðar að skrifa um þau
þar eð til þess þarf ákveðti-.
hlutlægni. Þessa hlutlægni hafr
Svisslendingar. Þeir eru utan
við. en þó nógu nálægt. Fjar
lægðin er hæfileg.
í ýtarlegri skýrslu félags-
stjórnar sem Jón Snorri Þor-
leifsson, formaður Trcsmiðafé-
lags Reykjavílutr flutti á að
alfundi félagsins í Iðnó á laug-
ardaginn, kom glöggt fram að
míkill þróttur og fjölbreytni
hefur verið í starfi Trésmiða
félagsins árið sem leið. Það á
við um kjaramálin en á árinu
var komið í höfn gerbreyttn
verðskrá um ákvæðisvinnuna
og gcrftir almennir kaup- og
kjarasamningar, sem lciðrét'"
að nokkru Ieyti það bil em
orðið var milli kjara trésmiða
og annarra iðnaðarmanna. Það
kom einníg fram í félagslíf'
sem blómgaðist mcð vel sóttum
skemmtunum og þróttmikilli
skák- og bridgcdeild, hafin var
útgáfu félagsblaðs. Styrktarsjóð-
ir félagsins og lífeyrissjóður ert>
sívaxandi þáttur í félagsmálum
trésmiðanna. Fjárhagur félags-
ins hefur mjög rétt við, og a
árinu keypti félagið hlut Lands-
sambands iðnaðarmanna í hús-
eigninni á Laufásvcgi 8 og á
nú 90.5% eignarinnar. Sam-
þykkt var á aðalfundinum fil
laga um að hcimila félagsstjórr
að festa einnig kaup á því setn
eftir er, 9.5% cignarinnar, sem
nú er í eigu Meistarafélags húsa-
srniða, með filteknum skilyrð-
um. Félagið tryggði sér tvö
Jón Snorri Þorleifsson formaðui
Trésmiðafélags Reykjavíkur
sumarhús við orlofsheimili al-
þýðusamtakanna.
Einn kaflinn í ræðu formannf
um störf félagsins fjallaði um
kjaramálin og fer hér á eftir
útdráttur úr beim kafla:
Gerbreytt verðskrá
Hinn 1. júlí sl. tók gildi ný
verðskrá í ákvæðisvinnu, gefio
út sameiginlega af Trésmiðafé-
lagi Reykjavíkur og Meistara-
félagi húsasmiða. Undirbúning-
ur og samningar um hana höfðj
þá staðið lengi yfir eða allt frá
því 1955, að vísu með starfs-
lausu hléi um tíma. Með útgáfu
hennar féll úr gildi verðskrá
Trésmiðafélagsins frá 1952
Hvernig til hefur tekizt um
verðlagningu uppmælingarvinn-
unnar verðum við víst seint all-
ir sammála um. en rétt er að
hafa í huga að sú verðlagning
sem nú er í gildi er enginn ei-
lífðar óumbreytanlegur taxti..
heldur verður stöðugt að vinna
að endurbótum og breytingum.
í raun og veru er því verKi
aldrei fullkomlega lokið.
Við samningagerð sl. sumai
var samið um að allar uppmæl-
ingar skyldu endurskoðaðar af
fulltrúa Meistarafélagsins áður
en þær væru afhentar og hefur
sú tilhögun verið síðan um 20
september sl. Nokkurs uggs
gætti hjá sumum félagsmönnum
um þá tilhögun fyrst í stað. er>
það verður að segjast eins og
er, að samstarf við fulltrúa
Meistarafélagsins í því efni hef-
ur að okkar dómi sem að stönd-
um gengið vonum framar. oa
þótt nokkrir smáárekstrar hafi
orðið, hefur einnig mörgum
misskilningi og óþarfa tor-
tryggni verið eytt.
Knúið á með
ákvæðisvinnu
Með undirskríft kaup- og
kjarasamnings 20. ágúst sl.
sumar var einnig gengið frá
nýjum málefnasamningi millí
Trésmiðafélags Reykjavíkur og
Meistarafélags húsasmiða. Til-
drög þess voru í stuttu máli að
viðræður höfðu átt sér stað
milli félaganna allt frá í sent-
ember 1961 um breytingar á
málefnasamningi frá 1955.
Á félagsfundi í fyrravetur var
samþykkt að bera fram kröfu
um skilyrðislausa mælingavinnu
í nýbyggingum, og var hún
borin fram af stjóm félagsins
í viðræðum um breytingar é
málefnasamningi frá 1955.
Á félagsfundi í fyrravetur var
samþykkt að bera fram kröfu
okkar um uppmælingu. Samn-
ingsuppkastið var samþykkt ó-
breytt í okkar félagi en Meist-
arafélagið felldi tvisvar að bað
tæki gildi sem samningur.
Á fundi t.rúnaðarmannaráðs
28. apríl 1962 var samþykkt að
leggja til við félagsfund að
hann sambvkkti cinbliða aft tré-
Framhald á bls. 10.
i