Þjóðviljinn - 29.09.1963, Blaðsíða 7

Sunnudagur 29. september 1963
HðÐVILIINN
SÍÐA 2
Á haustkyrrum sólskinsdög-
^ um heilsar Dýrafjörður
ókunnum gesti með svo ó-
væntri fegurð af samstöðu
nakinna fjalla og strandar og
sjávarflatar að hún snertir
hann djúpt og greypir í hug
honum skíra mynd og töfr-
andi, sem er íslenzkust allra
mynda, enda meginefni henn-
ar: fjörðurinn, óvíða til á
hnettinum.
Blaðamaður fer helzt ekki
í sumarferð í orlofi til að
ástunda blaðamennsku. En
ekki telst það til brota á þeim
sannindum að snúa sér í lok
örstuttrar dvalar til heima-
manns og rispa upp almenn-
ar fréttir um atvinnulíf og
menningarmál á staðnum.
Mér varð nú í haust að biðja
Guðmund Friðgeir Magnús-
son, formann Verkamanna-
félagsins Brynju á Þingeyri,
að fræða mig um nokkur
slík atriði.
Friðgeir er raunar sjómað-
ur fyrst og fremst, var að
hætta róðrum á trillunni
sinni, eivbann hefur í sumar
sem oftar sótt sjóinn einn á
báti. HaTm kom heim úr síð-
asta róðri-^umarsins á „Stíg-
anda“ glaður og reifur, þó
aflinn væri rýr þann daginn,
með svolítið hreistrugt ferða-
útvarpstæki í hendinni. Svo
eðlilegt er að byrja að tala
um bátasjómennsku.
— Þú vinnur á fámennum
viimustað í sumar!
— Já, ég hef lítið unnið
landvinnu frá 1949 að foreldr-
ar mínir fluttu til Þingeyrar;
alltaf verið á sjó á veturna og
tíu sumur á sjó, þar af tvö á
síld.
Trilluútgerð
— Og þú telur að trilluút-
gérðín eigi rétt á sér?
— Já, tvímælaiaust, hana
þyrfti að auka, jafnhliða út-
gerð stærri báta. Á stöðum
eins og hér á Vestfjörðum þar
sem varla kemur til greina að
lögð verði upp síld má heita
að víða sé afli litlu bátanna
eina hráefnið að sumrinu.
— Hvað kostar bátur eins
og „Stígandi“?
— Hann gæti sjálfsagt
kostað nú um 120 þúsund nýr
með vél. En reksturskostnað-
urinn er furðulega lítill, við
þær veiðar sem helzt er hægt
að stunda af litlum bátum,
handfæraveiðar, sem þegar
bezt lætur gætu staðið frá
15.—20. maí fram í miðjan
o'któber.
— Hvað gæti reksturs-
kostnaður á mánuði komizt
lágt að meðaltali ?
— Hann þyrfti ekki að vera
nema um eitt þúsund krónur,
segir Friðgeir og nefnir til
sönnunar alla helztu útgjalda-
liðina.
— Og hvað hefurðu svo
aflað í sumar?
— 1 sumar hef ég eiginlega
ekki stundað sjóinn nema tvo
mánuði, júlí og ágúst. Það
voru 26 róðrar og aflinn
15.350 kg., fiskurinn er seldur
slægður með haus; aflaverð-
mætið er kringum 50 þúsund
krónur
— Hvernig er að vera
svona einn á báti?
— Eg kann ágætlega við
það, og oft fiskast vel á eitt
færi á bát. Báturinn er lítill,
ég kem alltaf að á sama sól-
arhringnum.
— En er það ekki einmana-
legt?
— Ekki finn ég fyrir því!
Útvarpið á þóftunni og múkk-
arnir i kringum mann er góð
tilbreytni.
(Útvarpið! Mér hafði ein-
mitt flogið í hug að margt
hefði breyzt iíka á smábátum,
frá því ég var sjómaður, þeg-
ar ég sá Friðgeir koma frá
bát sínum með ferðatækið í
hendinni).
— Þú telur að trilluútgerð-
ina ætti að auka?
— Já, opnir bátar af stærð-
inn 2i/2—4 tonn geta verið
heppilegir til handfæraveiða,
og eins þilfarsbátar 6—10
tonn, en af þeim er einnig
hægt að stunda línuveiðar
með góðum árangri. Það geta
komið ár þegar betur aflast
með því að nota líka lóðir.
— Er langsótt á miðin héð-
an?
— Það eru árabil að því
hvað langsótt er, en venjulega
er hálfs þriðja til þriggja
tíraa keyrsla á miðin, þau
næstu eru út af Slétfanesi og
Barðanum. Svo er sótt vestur
undir Kóp og misjafnlega
langt til hafs.
Þingeyrarbátar
og aflabrögð
— Og hver hefur svo flot-
inn frá Þingeyri verið í sum-
ar?
— Héðan hafa róið fimm
smábátar, tveir opnir og þrír
þilfarsbátar 5—10 tonn, fjórir
heimabátar og einn frá
Reykjavík. Einn 46 tonna bát-
ur réri með línu tæpa tvo
mánuði, en afli var mjög treg-
ur, hann er nú farinn á rek-
netaveiðar í Isafjarðardjúpi.
Tveir bátar voru gerðir út á
síld, annar fékk mjög lítinn
afla og er hættur veiðum,
hinn hefur aflað sæmilega,
Framnes heitir hann, nýr bát-
ur, var keyptur hingað 1 vor,
um 160 tonn, hann er búinn
að fá rúm 10.800 mál og tunn-
ur. Fjórði báturinn héðan,
Fjölnir, var leigður til póst-
flutninga á Isafjarðardjúpi í
staðinn fyrir Fagranesið þeg-
ar það brann.
— Og hvernig hefur aflazt?
— Á færabátunum hefur
afli verið í meðallagi góður,
en af ýmsum ástæðum byrj-
uðu þeir óvenjulega _ seint,
ekki fyrr en seint í júní.
— Hefur fiskigengd á
grunnmið aukizt eftir land-
helgisstækkunina ?
— Stækkunin var tvímæla-
laust til stórbóta. Það er á-
berandi hvað ýsugengd hefur
aukizt á grunnmiðum eftir út-
færslu landhelginnar, þorsk-
afli jókst einnig fyrst eftir
útfærsluna. Sú aukning hefur
þó ekki orðið eins og vænta
hefði mátt og jafnvel dregið
úr fiskigengd aftur, það gæti
verið vegna stóraukinna fisk-
veiða á Breiðafirði og jafnvel
af vöidum dragnótarinnar.
— Ertu á móti dragnót-
inni?
— Já, ég held hún sé til
bölvunar, hún virðist stunduð
aðallega til þess að veiða
þorsk og ýsu, enda kolinn ill-
seljanlegur. Og til þess að
veiða þorsk og ýsu eru aðrar
aðferðir áreiðanlega heppi-
legri. Sjómönnum virðist líka
vísindalega eftirlitið sem vera
átti með dragnótaveiðunum
minna en skyldi.
Meiri friðun og
skipulagðar
veiðar
— Hvaða verkefni telurðu
mikilvægast varðandi þessi
efni?
— Að vinna markvisst að
friðun landgrunnsins, að við
helgum okkur landgrunnið.
Það er mikið mál, en hitt er
auðveldara og brýnt nauð-
synjamál, að við skipuleggjum
betur hve mikið magn megi
veiða, hvernig er veitt og
hvar er veitt. Og það ætti að
miða miklu meira við það að
koma með fiskinn sem gott
hráefni að landi en nú er
gert.
— Hefurðu eimhverjar sér-
stakar ráðstafanir í huga?
— Það er áreiðanlega brýn
nauðsyn t.d. að friða viss
hrygningasvæði, sjómenn hér
á Vestfjörðum telja það mjög
aðkallandi. 1 vetur var mik-
ill göngufiskur í Breiðafirði,
kominn þangað til að hrygna,
veiddur í net alveg takmarka-
laust. Það er margra álit að
slík rányrkja megi ekki eiga
sér stað, friða verði viss
svæði innan fjarðarins svo
fiskurinn geti hrygnt.
— Er mi'kið um ágang er-
lendra fiskiskipa á grunnmið-
um?
— Nei það er orðið frekar
lítið hér út af Vestfjörðum
miðað við það sem áður var.
Þó virðast Norðmenn vera að
færa sig til Islands meir og
meir. Mönnum fannst ein-
kenniiegt í sumar að sjá þrjá
norska hrefnuveiðibáta hér að
staðaldri úti fyrir Dýrafirði í
2—3 vikur, stundum í land-
helgi, Ekki hefur orðið
vart við undanfarið að þeir
væru svo grunnt að veiðum,
þó þeir hafi stundum komið
inn að sumrinu að taka olíu
og vatn. Það virðist einnig
aukast að Norðmenn stundi
aðrar veiðar fyrir Vestfjörð-
ura, lúðuveiðar og veiðar í
salt.
— Hvernig liggur Þingeyri
við útgerð?
— Útgerð ætti að eiga hér
framtáð fyrir sér, en þó er
dálítið erfiðam að stunda sjó
héðan á vetrum en frá sum-
um öðrum vestfjarðahöfnum.
Þegar sótt er suður undir
Röst og á Breiðafjörð höfum
við verri aðstöðu en bátar frá
Patreksfirði og Tálknafirði,
og hinsvegar liggja miðin við
Djúpálinn betur fyrir bátum
við Isafjarðardjúp. Þetta um
vetrarveiðarnar á einnig við
um Bíldudal, en á sumrin
gengur ftókur oft í Amar-
fjörð og Dýrafjörð.
Landvinna
á Þingeyri
Hvað er svo gert við aflann
þegar hann er kominn á land
á Eingeyri ?
— Þá er tvennt til: að hann
Guðmundur Friðgeir Magnús-
son formaður Verkamannafé-
lagsins Brynju á Þingeyri.
sé unninn í hraðfrystihúsinu
eða í saltfiskverkun. Tvær
fiskvinnslustöðvar em á
staðnum. Hraðfrystihúsið er
eign Kaupfélagsins, og Fisk-
iðja Dýrafjarðar, sem hefur
saltfiskverkun. Báðar stöðv-
arnar hafa svo allmikla
skreiðarverkun, smáfiskurinn
fer allur í skreið.
— Og fæst nóg hráefni til
stanzlausrar vinnu?
— Nei, hráefnið er ekki nóg
til þess, útgerðin of lítil til
að stanzlaus vinna sé miðað
við að það fólk sem er heima
hafi fulla vinnu. Við Fiskiðj-
una hafa ekki unnið nema
þrír menn að staðaldri í sum-
ar. I Hraðfrystihúsinu hafa í
sumar unnið kringum 20
manns. Talið er, að með góð-
um og stórum fiski unnið í
fljótunnar pakkningar ætti að
vera hægt að vinna þar 35
tonn á 10 tímum með 35—40
manns í vinnu, en það er lík-
lega hámark þess sem hægt er
að fá í frystihúsvinnu að vetri
til.
Beinamjölsverksmiðja er í
sambandi við frystihúsið, eign
Kaupfélagsins. Og kaupfélagið
og fyrirtæki þess eiga þrjá
stærri bátana, sem gerðir eru
út héðan.
— Við hvað er helzt unnið
hér á Þingeyri annað en út-
veg og fiskiðnað?
— Eitt helzta atvinnufyrir-
tækið er Vélsmiðja Guðmund-
ar. J. Sigurðssonar, sem er
landsþekkt fyrirtæki með
langa starfsreynslu að baki,
þar vinna nú 6 meistarar og
sveinar í járniðnaði, 4 nemar,
tveir verkamenn og einn tré-
smiður. Þama er unnið að
viðgerðum og nýsmíði árið um
kring.
Vegagerð ríkisins hefur hér
bækistöð sína fyrir Vestur-
Isafjarðarsýslu og er dálítil
vinna kringum hana.
Að sumri til er nokkur
vinna við byggingar, í sumar
eru tvö íbúðarhús í smíðum,
byggð hafa verið eitt eða tvö
íbúðarhús árlega undanfarið
auk þess sem unnið er að við-
gerðum.
Nokkrir menn hafa kindur
og garðrækt er talsverð, eink-
um kartöflurækt, enda gott
ræktarland. Einn maður hefur
myndarlegt kúabú og auk þess
er seld mjólk og mjólkurvörur
í kauptúnið frá næstu bæjum.
Afkoman 1962
— Hverjar heldurðu að hafi
verið meðaltekjur verka-
manna hér á s.l. ári?
— Eg tel að meðaltekjur
verkamanna hér á s.l. ári
muni vera 60—80 þúsund kr.
Atvinnuhættir eru þannig, að
þó vinnudagur sé langur, t.d. á
vetrarvertíðinni, koma þó inn
á milli dauðir tímar, sem lítil
atvinna er. Ef hægt er að tala
um sæmilega afkomu verka-
fólks byggist það að nokkru
leyti á tekjum, sem menn
afla sér utan venjulegs vinnu-
markaðar, m.a. með garðrækt
og ýmsu fleiru. Þá er þess
og að gæta að fólk mun yfir-
leit ekki gera eins miklar
kröfur til ýmissa lífsins þæg-
inda og algengt er í Reykja-
vik og öðrum þéttbýlum stöð-
um.
Verzlunin
— Hvað er að segja um
verzlunina ?
— Hér eru fjórar verzlanir,
Verzlunarfélag Dýrfirðinga,
tvær einstaklingsverzlanir, og
svo kaupfélagið er hefur lang-
mesta verzlun, alls munu 14
manns hafa unnið að verzlun-
arstörfum á Þingeyri í sumar.
Hingað sækja verzlun tveir
hreppar, Þingeyrarhreppur og
Mýrarhreppur að fráteknum
Ingjaldssandi, og Auðkúlu-
hreppur að verulegu leyti. Á
haustin er talsverð vinna í 3
vikur við haustslátrunina, hef-
ur verið slátrað 5000—6000
fjár síðustu árin.
Fólksflótti
úr sveitum
— Hvar sem maður hittir
Vestfirðing talar hann með
söknuði um fólksflóttann og
auðar byggðir. Em mikil
brögð að brottflutningi fólks
úr Dýrafirði?
— Já, segja má að Þingeyr-
arhreppur hafi orðið hart úti
af þessum sökum, árið sem
leið hættu fjórir bændur al-
gjörlega búskap og sá fimmti
flutti til Þingeyrar og stund-
ar búskap að nokkru jafn-
hliða annarri vinnu. Flutt var
frá Sveinseyri, frá Höll og
Vésteinsholti í Haukadal, og
frá Lægsta-Hvammi, bóndinn
á Granda í Brekkudal flutti til
Þingeyrar. Talið er líklegt að
bóndinn í Hvammi bregði búi
á þessu ári, einn bóndi hefur
hins vegar flutzt í hreppinn
á árinu.
— Hver heldur þú að sé
aðalorsök þessara flutninga?
— Sennilega er höfuðástæð-
an hvað búskapurinn er ein-
hæfur, að mestu sauðfjárbú-
skapur og jarðimar ekki nógu
stórar til að bera stór sauð-
fjárbú. Víða er roskna fólkið
að hætta, en migt fólk fæst
ekki til að taka við.
— Er það ekki erfitt fjár-
hagslega að taka við?
— Jú, á mörgum jörðum er
óhjákvæmilegt að fara að
byggja upp; það verður ekki
gert nema með talsverðu f jár-
magni. Það stæði til bóta með
búskaparhætti ef bændur gætu
haft meiri mjólkurframleiðslu.
Vonir eru til að úr því rætist
með komu nýja Djúpbátsins.
Ekkert mjólkursamlag er hér
en ráðagerðir uppi um að
stofna það í sambandi við það
ef hægt verður að koma
mjólkinni til vinnslu á ísa-
firði.
— Er svipað um brottflutn-
ing úr grannbyggðunum ?
— Það er mismunandi. Þó
hefur Auðkúluhreppur einnig
orðið fyrir þungum búsifjum
vegna brottflutnings.
— Hvernig er aðstaða fyrir
unga fólkið sem vex upp að
setjast að?
— Margt af unga fólkinu
flytur burt, finnst ekki það
hafi hér eðlileg verkefni. 1-
búatala Þingeyrar hefur stað-
ið nokkuð í stað síðustu ár-
in, 320—350 manns. Þó virðist
aðeins vera að fjölga nú síð-
asta árið, en margir þeirra
sem hætta búskap í sveitunum
flytja í kauptúnið. Þar sem
svo fámennt er þykir ungu
fólki dauflegt að setjast að,
flytur heldur i fjölmennið til
Reykjavíkur og nágrennis.
Það eru lika atvinnumál. At-
vinnutækin hér eru ekki meiri
Framhald á 10. síðu.