Þjóðviljinn - 10.07.1964, Síða 7

FBstudagur Ið. jöH 1964
HÓÐVILIIM
NUTIMATONLIST
OG STRAUJÁRN
Spjallað við Atla Heimi tónskáld
SlÐA 7
Atli Heimir sýnir okkur hér, hvernig skífan á nótnablaðinu get-
ur breytt ýmsu um flutning verksins, eftir því hvernig hcnni
er snúið. — (Ljósm. Þjóðv. A.K.).
Q Atli Heimir Sveins-
son tónskáld gat sér
engan orðstír, þegar
íónverk hans var flutt
á tónleikum Musica
nova á listahátíðinni
sem leið. Margir munu
þó kannast við hann af
smálögum, ssm óperu-
söngvarar sungu oft í
útvarpið hér í gamla
daga, en þær tónsmíð-
ar voru hálfgerð barna-
brek og nú vill hann
ekki um þær tala, enda
mörg ár síðan hann
samdi slíka tónlist.
Siðan hefur hann lokið námi
í píanóleik í Tónlistarskólanum
hér heima. Sigldi hann síðan
til framhaldsnáms og stundaði
þá tónsmíði og hljómsveitar-
stjórn sem aukafag í Köln í 3
ár, og útskrifaðist þaðan með
ágætum vitnisburði. Þrisvar
sinnum hefur hann sótt sumar-
námskeið í Darmstadt; þar er
eingöngu fengizt við nútíma-
tónlist. Síðastliðinn vetur sótti
hann og námskeið í þeim fræð-
um í Köln, m.a. kenndu þar
Stockhausen, Pousseur og
fleiri’ merkismenn. Eftir • ára-
mót dvaldist hann í Hollandi
og vann sjálfstætt að elektrón-
iskri tónlist undir handleiðslu
Koenigs, sem er eitt helzta
tónskáld á þessu sviði í Evrópu,
— Þetta er agalegt djobb,
segir tónskáldið, hann er að
sýna okkur hvemig hann skrif-
ar eða öllu heldur teiknar tón-
verk sín á stórar arkir. Þetta
eru býsna flóknar teikningar.
minna á nákvæma yfirlitsupp-
drætti um vélar og sumar síð-
ur mætti hengja upp á vegg
einsog myndlistarverk. Á sum-
ar síðurnar er fest skífu með
tölutáknum, — og það breyt-
ir öllu um flutninginn hvern-
ig skífunni er snúið, segir Atii,
— og það er alveg sama hvem-
ig henni er snúið. bætir hann
við hróðugur, þegar við leik-
menn rekum upp stór augu.
— Er það satt Atli, að strau-
jámin hafi vantað?
— Ég heyri það sagt, ég
veit ekki meir, var ekki við-
staddur.
Við erum að ræða um verk
eftir Atla, Fönsun III, sem
var flqtt á tónleikum Musica
nova, allnýstárlegt í byggingu
og hlaut hroðalega dóma.
— Hvemig lízt þér á gagn-
rýnina?
— Þau blaðaskrif, sem ég
hef séð get ég varla kallað
gagnrýni. Nýlega las ég blaða-
viðtal við Ashkinazy þar sem
hann segir svo um hlutverk
gagnrýnanda: Mér finnst þaS
vera hlutverk gagnrýnandans
að hjálpa listamanninum, ekki
bara láta £ Ijó* sína persónu-
legu skoðun — hver og einn
hefur sinn smekk. gagn-
rýnendur ekki síður en aðrir
og hvaða gagn cr i að lesa um
hvernig þessum eða hinum hafi
fundizt maður spila, ef hann
gerir ekkert til að rökstyðja
sitt mál?
Ég býst við að flestir hljóti
að samsinna orðum þessa á-
gæta tónlistarmanns.
— Þér finnst semsé gagnrýn-
in sem þú sættir illa undir-
núkkuð?
— Já, mikill hluti af því,
sem skrifað var um mig og
aðra, sem áttu þama verk, tel
ég ekki gagnrýni en órökstudda
sleggjudóma. T.d. skrifar Rögn-
valdur Sigurjónsson i Tíman-
um um verk Magnúsar
Blöndal sem flutt var á þess-
um sömu tónle'kum: ......næsta
,,verk” á cfnisskránni, það var
Sonorities eftir Magnús BI. Jó-
hannsson, einhver meSta della
sem hér hefur heyrzt og er þá
mikið sagt ...”
— Hér er vel gengið að
verki og röggsamlega, og ekki
lítið tekið upp í sig, segir Atli
og glottir. Síðan bætti ,,gagn-
rýnandinn” vð smáklausu i
sama dúr um verk mitt og
komst meðal annars svo að
orði, að það væri ekki músik.
Ekki gerir gagnrýnandinn
neinar tilraunir til að rök-
styðja sitt mál. Svona getur
hvaða táningur úr Þórskaffi
sem vera skal, ja eða gömul
kona á Elliheimilinu skrifað.
Það þarf enga músikmenn til
að kveða upp svona dóma.
Atli brýndi róminn við þessa
upprifjun, en bætir sfðan við
og er nú dátt í skapi: — Ann-
ars er ekki öll vitleysan eins.
Ungur tónlistarmaður og
karlakórsstjóri, Jón S. Jóns-
son, skrifaði í Alþýðublaðið
og leitaðist við að sanna, að
þetta verk mitt væri íhalds-
samt, gamaidags og fjarska ó-
frumlegt. Síðan bollaleggur
hann um blóðug slagsmál, sem
gætu hlotizt af þessu, að fólki
geti verið mál, misst af Klepps-
strætó og klykkir út með hug-
le:ðingum um óstundvísi Is-
lendinga og sjávardýr. Þetta
getur verið harla fróðlegt fyr-
ir einhverja en mér finnst það
eiga lítið skylt við tónlistar-
gagnrýni. Já, það er leitt t'I
þess að vita, að flestir sem
hér stunda tónlistargagnrýni i
atvinnuskyni skuli ekki vera
starfi sínu vaxnir.
— En hvernig ætli almenn-
um áhorfendum hafi geðjazt
að verki þínu?
— Fyrst er þess að gæta að
ég var ekki viðstaddur og get
því ekkert um það sagt, hvern-
ig verkið var flutt. Og ég vil
undirstrika að það var ekki
nema lítill hluti þess fluttur,
hins vegar þekki ég spilarana
aðeins að samvizkusemi og
býst því við, að þeir hafi lagt
sig fram'. En ekki væri ég
hissa þótt áhorfendum kæmi
þetta spánskt fyrir sjónir.
Þrátt fyrir tónlistarfélag í 25
— 30 ár, tónlistarskóla, tón-
listardeild Otvarpsins og Sin-
fóníuhljómsveit í 10 ár, þá
er ástandið þanníg, að állar
nýjungar 20. aldar í tónlist
hafa farið fram hjá okkur ís-
lendingum. Þrátt fyrir. góðan
vilja og merkilegt starf að
ýmsu leyti, eru verk brautryðj-
endanna Schönbergs, Bergs og
Weberns nær því óþekkt hér
á landi. hvað þá heldur verk
yngri manna t.d. má nefna
Stockhausen, Cage, Boulez.
Nono, Pousseur og fleiri. öll
tónverk, sem yngri menn
semja nú á dögum eru lituð
áhrifum nýrra v:ðhorfa, sem
ollu gagngerðum breytingum á
tónsmíðum öllum á þessari
öld, hvort sem um er að ræða
ný form í hljóðfæratónlist,
nýjar aðferðir við nótnaskrift;
elektróniska músik og jafnvel
svokallað músikalskt leikhús
eða ,,happenings”.
— Er það eitthvað í ætt við
slíkt leikhús, þegar spilarar
fara og koma í miðju verki
þínu, straujám, skrúfur og
annað dót er sett í píanóið
o.s.frv Fer þetta ekki að nálg-
ast sýningu, þannig að á-
heyrendur verði að sjá verkið
flutt til þess að njóta þess svo
sem til er ætlazt?
— Að vissu leyti — kannski
þetta með spilarana, en þó hef-
ur þetta músikalskan tilgang
að mestu leyti,
— Hvemig þá?
— Ég vildi forðast þau á-
hrif, að þetta verk byrjaði á
einhverjum ákveðnum þunkti
eða endaði á ákveðnum punkti.
Það væri andstætt allri bygg-
ingu verksins í held. Þess
vegna brá ég á þetta ráð. Og
hvað straujárninu viðvíkur og
dótinu, sem þú kallar svo, þá
hefur það algjörlega músikalsk-
an tilgang. Þetta er notað til
að ná mismunandi tónblæ úr
nfanóinu. sem ég næ ekki á
annan hátt.
— Er sérstakur blær í strau-
jámum?
— Ekkert frekar, mergurinn
Hörg nótnablöðin í tónverki Atla FÖNSUN II eru miklu myndrænni en þetta. (Ljósm. A.K.)
Haraldur bað sína menn láta sem eigi vissu, hvað þeir
sögðu: „Vér gerum ekki að“, segir hann, „þótt vér rennum
til borgarinnar. Þeir bera vopn sín á oss undir fæt.ur sér
niður. En þótt vér komum í borgina með nokkra sveit, þá
hafa þélr vald á að byrgja inni þá, er þeir vilja, en suma
úti, því að þeir hafa yfir öll borgarhlið gæzlu sett.
Vér skulum gera þeim eigi minna skaup (skop) og skulum
láta þá sjá, að v"- -'“umst-þá ekki. Skulu vorir menn ganga
fram á vellina sem næst borginni og gæta þó þess, að ganga
eigi í skotmál þeirra.
Skulu vorir menn allir fara vopnlausir og gera sér leik og
láta það sjá borgarmenn, að vér hirðum eklri um fylltíngar
þeirra“. Síðan var svo nokkra daga.
I
♦