Þjóðviljinn - 07.08.1964, Blaðsíða 7

Föstudagur ?. ágúst 1964
M6ÐVIU1NN
SIDA 7
Margar miljónir Bandaríkjamanna eru atvinnulausar.;
ir löngu misst rétt sirm til 26
vlkna atvinnuleysisbóta, fjöl-
skyldur þeirra lifa á ,,matar-
merkjum” eða skömmtum af
offramleiðslubirgðum á mjólk,
hveiti og baunum. Húsakynni
þeirra eru að mestu leyti tré-
kofar.
Harry Caudle, höfundur eft-
irtektarverðrar bókar, sem lýs-
ir aumum kjörum þeirra:
„Night Comes to the Cumber-
lands”. sagði mér, að hann
byggist við þvi, að innan ára-
tugs hefðu allir að gamal-
mennum undanskildum flúið
Já, vissulega, hvers vegna
skyldu þeir hanga þama á-
fram? Því hér er óheft frjálst
framtak önnum kafið við að
eyða landinu skipulega: trjám
og ökrum, ám og fiski, jarð-
vegi, dýrum, fuglum, mönnum,
konum og börnum.
Þrugur reiðinnar
Samt er vesöld námumann-
anna í Appalachian á margan
hátt betri en kjör landbúnað-
arverkamanna. Fyrir manns-
aldri lýsti John Steinbeck ör-
lögum landbúnaðarverka-
manna frá1 Oklahoma 1 bók
sinni ,,Þrúgum reiðinnar”, en
uppblásturinn rak þá inni
auðug landbúnaðarhéruð Kali-
forniu. Þessi bók er lesin eins
og saga frá fomum tímum, og
vekur minningar um Hitler,
Mönchensáttmálann og upp-
haf Roosevelt-stjórnarinnar.
Staðreyndin er sú að ekkert
hefur breytzt. sem máli skipt-
ir. Landbúnaðarverkamenn
hvort sem þeir eru hvítir fá-
tæklingar, mexíkanskir Banda-
ríkjamenn eða blökkumenn
njóta enn ekki réttinda sam-
bandslaganna um lágmarks-
laun né atvinnuleysistrygging-
ar. Flestir þeirra lifa enn f
hreysum eða vinnubúðum.
Jafnvel sömu vinnubúðirnar
sem Steinbeck lýsti enu enn
í notkun, þó aðeins hafi verið
ílikkað upp á þaer. Nærri Vis-
alia í San Joaquin Valley, sem
er líklega auðugasta landbún-
aðarhérað á jörðinnj heimsótti
ég vinnubúðir, The Linnell
Farm Labour Centre, þær voru
reistar sem bráðaþirgðahús-
nasði samkvæmt ákvæðum 1
landræktarstefnuskrá sam-
bandsstjórnarinnar 1938. Hálfri
öld síðar standa .þær þarna
enn, blikkkofarnir troðfylitir
mexíkansk-bandariskum verka-
mönnum og fjölskyldum
þeirra. Það eru tugir slíkra
vinnubúða, sumar verri, aðrar
skárri.
Það eru ekki aðeins lág laun,
sem valda eymd landbúnaðar-
verkamannanna, en fullkomið
öryggisleysi um atvinnu. Þeir
eru ekki ráðnir til viku né
dags en klukkustunda. 1
skuggahverfi Stockton, stasrsta
bæjarins í héraðinu, fer ein-
kennileg seremonía fram í dög-
un á hverjum degi um upp-
skerutímann. Þar er stór garð-
ur sem líkist einna helzt
fangabúðasvæði, um veggina
er gaddavír. Hingað senda
plantekrueigendur verkstjóra
sína til að ráða verkamenn,
troða þeim í bíla og koma
þeim út á akrana. Kaupgjaldið
er krítað á töflur („Aspargus,
1 $ tryggður á tímann”) eða
verkstjórinn kallar það upp.
Þegar menn eru komnir út á
akrana ef til vill í 30 mílna
fjarlægð komast þeir að því,
að það er ekki nema tveggja
tíma vinna fyrir þá, og Ijúka
dagsverkinu fáum centum bet-
ur stæðir en þeir hófu það.
Þar sem vé|ar
éta menn
I grenndinni í San José átti
ég dauflegar viðrseður við dr,
Ernesto Galarza, sem hefur
barizt í meir en 25 ár langri
og biturri baráttu fyrir rétt-
indum landbúnaðarverkamann-
anna í Kaliforníu. Vegna starf-
semi sinnar er hann nú á
svörtum listum hvarvetna í
ríkinu og er að hugsa um að
flytjast brott. Hann játaði að
tilraunir sínar hefðu svo til
gjöpsamlega mistekizt. Á síð-
astliðnum 15 árum hefur hon-
um og samherjum hans tekizt
að tryggja kauphækkanir í
smáum stíl aðallega með verk-
fallsbarátbu. Kaup hefur vaxíð
úr 50—65 centum á tímann
1948 upp í 85 cent eða jafnvel
heilan dollar í ár (Það er samt
enn neðan við lágmarkskaup
sambandslaganna, sem er' 1,25
dollar á tímann). Einnig hafa
mjög smáar • umbætur verið
unnar í húsnæðismálum, lækn-
iþþjónustu og öryggi í sam-
göngumálum.
En þegar allt kemur til alls
eru hvítu verkamennirnir og
mexíkönsku Bandarík j amenn-
imir verr settir en þeir voru á
fjórða tugnum.
Tilkoma vélanna og innflutn-
irigur samningsbundins vinnu-
afls frá Mexico (braceros) hafa
grafið undan samningamögu-
leikum innfæddra Bandaríkja-
manna og rústað allar vonir,
sem eitt sinn voru til, að hægt
yrði að byggja upp sterk
verkalýðssamtök. Plantekrueig-
endur komast léttilega upp með
að neita að eiga nokkur skipti
við verkalýðsfélögin, nema þeg-
ar þeir geta lögsótt þau. Land-
búnaðariðnaðurinn sem er sá
stærsti í Kalifomíu veltir 3,300
miljónum dollara á ári, eig-
endurnir eru frábæriega skipu-
lagðir og reka afbragðs upp-
lýsingaþjónustu bæði í Sacra-
mento, höfuðborg ríkisins og
Washington, þeir hafa sýnt að
þeir eru reiðubúnir til þess að
eyða ótöldum fjárhæðum til að
koma í yeg fyrir nokkra lög-
gjöf, sem gæti skert forrétt-
indaaðstöðu þeirra. Eftir því
sem Galarza sagði, hljóta allar
tilraunir til að stöðva inn-
flutning bracero-vinnuaflsins
að mistakast, því plantekrueig-
endur hóta að flytja inn verka-
menn frá Fillipseyjum, Japan
— og það sem alvarlegast er,
blökkumenn frá Suðurríkjun-
um. Almenningsálit í Kali-
forníu vill heldur auka brac-
ero-kerfið en horfast í augu
við kynþáttavandamál, sem
koma upp ef blökkumenn
streymdu í stórhópum til Kali-
forníu.
Mögrileikar á þvi að tryggja
landbúnaðarverkamönnum al-
mannatryggingar eru álíka fjar-
stæðar. Ef takast ætti að láta
lögin um lágmarkskaup og al-
mannatryggingar ná til þeirra,
yrði að stunda stórfellt bak-
tjaldamakk í Wasington, sem
mundi verða þung byrði á
allri verkalýðshreyfingunni. En
landbúnaður er ekki hátt skrif-
aður í verkalýðsbaráttunni.
Þettá vita plantekrueigendurn-
ir og færa sér vel í nyt. Þann-
ig er landbúnaðarverkamönn-
um þröngvað niður í nokkurs.
konar efnahagslegt helvíti. í
Imperial Valley eru nokkrir
bæir — Brawley, E1 Centro,
Westmorland, Calipatia orðnir
draugabæir, sem jafnvel hinir
fátækustu hafa flúið. Bracero-
verkamenn eru nú 90 og jafn-
vel 95% vinnuafls í mörgum
héruðum. Hvað verður um þá
hvíta menn og mexíkanska
Bandaríkjamenn, sem missa
vinnuna? Þar sem þeir kunna
svo til ekkert til annarrar vinnu
og eru því ófærir um að fá
hana, samsafnast þeir og
hverfa í fátækrahverfi stór-
borganna.
Og þar finna þeir auðvitað
mannkyn á enn lægra stigii
aldraða fátæklinga. Þrátt fyr-
ir óendanlega flókin trygginga-
kerfi sambandsstjórnar, fylkis-
stjórna og einstaklinga litur
út fyrir að miljónir aldraðra
Bandaríkjamanna falli í gegn-
um öryggisnet velferðarinnar.
Talið er að helmingur þeirra,
sem eru eldri en 65 ára megi
opinberlega telja fátæklinga.
Kalifomía hefur hæst ellilaun
172 dollara á mánuði (sem er
samt langt fyrir neðan lág-
markslaunalögin), en þessara
réttinda njóta ekki aðrir en
þeir, sem háfa dvajizt í fylk-
inu um fimm ára skeið. Mörg
gamalmenni, sem hökta frá
einu 'yfirvaldmu til annars
missa bókstaflega lögheimili
sitt. Allir óttast veikindi meira
en dauðann sjálfan, vegna
þess að sjúkrahjálp, sem Dem-
okratar tóku á stefnuskrá sína
1948 hefur enn ekki ver.ð
samþykkt í þinginu. Möguleik-
amir á því að hún verði leidd
í Jög á þessu ári eru daufir.
Jafnvel þar sem eldra fólk
nýtur allra þeirra trygginga
sem það á að fá (og það er
geysilega flókið kerfi til að
gera það erfitt) dregur það líf-
ið fram aðeins rétt á mótnm
bláfátæktar. Það er einhver
frumstæður bragur á því,
hvernig bandarískt þjóðfélag
fer með gamalt fólk og las-
burða.
Máttlausar
miljónir
Allir hafa þessir hópar sína.
undirflokka, kynþættina rétt-
lausa. Hvar sem fátækt er i
Bandaríkjunum, er næstum
ævinlega innra lag blökku-
manna í ægilegri neyð. Mann-
talið frá 1960 sýnir að atvinnu-
leysi meðal þeldökkra er tvisv-
ar sinnum meira en meðalat-
vinnuleysi í landinu, og þetta
stendur enn í stað. Þó að stór-
kostlegar framfarir hafi orðið
á síðastliðnum áratug í því, að
tryggja blökkumönnum betri
menntunarskilyrði, hefur þetta
ekki komið fram í samsvar-
andi möguleikum á betri
kjörum. Þeldökkir menn sem
hafa lokið fjögurra ára námi
í æðri skólum geta ekki búizt
við að vinna sér inn meira á
ævinni, en hvítir menn sem
hafa ekki gengið í neina æðri
skóla. 1 rannsókn á tekju-
skiptingu í Bandaríkjunum í
bókinni „Rich Man, Poor Man“
sem kom út í ér heldur dr.
Herman Miller því fram að
ekki sé neinn fótur fyrir þeirri
skoðun að tekjuskipting sé að
verða jafnari: ,,Sá tekjuhlutur,”
skrifar hann. „sem kemur í
hlut lágtekjufólks hefur ekk-
ert breytzt síðastliðinn 20 ár“
og mismunur á tekjum hvitra
og þeldökkra hefur raunveru-
lega aukizt síðan 1957. Þetta er
reyndar ekkert undrunarefni,
þv£ eftir því sem þróun sjálf-
virkni krefst æ meiri fagþekk-
ingar, eru verri menntunarskil-
yrði blökkumanna þeim æ
meiri fjötur um fót. Jafnrétti
í skólum er þannig ekki aðeins
málefni kynþáttasóma, þegar
Framhald á 9. síðu.
31. DAGUR
Sveinn Úlfsson var þaö haust staddur á Skáni og byrjaði
ferð sína austui i Svíaveldi og ætlaði að gefa upp tigndmafn
það, er hann hifði tekið i Danmörk. En er hann var kominn
til hests síns, þa riðu þar til hans menn nokkurir og sögðu
honum tíðindin, þau in fyrstu, að andaður er Magnúss kon-
ungur Ölafsson. og það með, að allur Norðmannaher var í
brott farinn úr Danrpörk. Sveinn svarar því skjótt og mælti:
.Jjví skýt ég til guðs, að aldrei síðan skal ég flýja Danaveldi,
meðan ég lifi" Stígur hann þá 'á hest sinn og ríður þá suður
á Skáni. Dreif þó þegar mikið lið til hans. Þann vetur lagði
hann undir sig allt Danaveldi. Tóku þá allir Danir hann til
konungs. Þórir, bróðir Magnúss konungs, kom til Sveins um
haustið með orðsendingum Magnúss konungs, svo sem fyrr
var ritað. Tók Sveinn vel við homun, og var Þórir lengi með
honum síðan í góð«» yfirlarti.
Harsldur konungur Sigurðarson tók konungdóm yfir öllum
Noregi eftir andlát Magnúss konungs Ólafssonar, Rn er hánn
hafði ráðið Noregi einn vetur og er að vori kom, þá bauð hann
leiðangri út as. öllu landi, halfum almenningi að liði og ckip-
um, og hélt suður til Jótlands. Hann herjaði um sumarid víða
og brenndi og iagði í Goðnarfjörð.
Þá fór Haraldur norður og hafði sex tugi skipa, og voru
flest stór og hlacin mjög af herfangi, er þeir höfðu tekið um
sumarið, En er þeir komu norður fyrir Þjóðu, þá kom Sveinn
konungur ofan af landi með her mikinn. Hann barið þá Har-
aldix konungi að berjast og ganga á land. Haraldur konungur
hafði lið meir en hálfu minna. Hann bauð þó Sveini kon-
ungi að berjast á skipum við sig.