Þjóðviljinn - 01.09.1964, Page 6

g SlÐA
ÞI6ÐVILTINN
Þriftjudagur 1. sepemTser lHi
SEXTUGT SKÁLD
A KIRKJUBÓLI
K^^<%<^^'%<%<%<%<%<%>-^'%><%<%<%«^^<%-%<%-%<^^‘%^^<%'
Þegar svo talast til, að ég
riti nokkur orð um minn góða
vin Guðmund skáld Böðvars-
son í tilefni af sextugsafmæli
hans, þá hef ég vissulega reist
mér þungan hurðarás um öxl.
Hvernig ætti ég, kaldur prósa-
isti með kveðandi aldamótanna
í blóðinu, að þvú litla leyti sem
ég skynja kvæðið í Ijóðtöfrum
þess, að geta minnzt sem verð-
ugt er eins dáðasta formsnill-
ings þjóðarinnar? En því grip
ég penna í hönd, að fyrstu
kynni mín af Guðmundi standa
mér nú svo Ijóslifandi fyrir
sjónum, að það er eins og út
hafi verið strikuð 28 ár og ég
standi enn í dag frammi fyrir
honum eins og hann birtist
mér þá, óraleiðir í fjarska, en
lét ekki staðar numið, fyrr en
hann hafði þrengt sér til botns
í hjartahólfin og ég hrópaði
hið innra: „Það er dásamlegt
að hafa kynnzt þessum manni“.
Þá skildi það á milli okkar,
að ég sat niðri á Eyrarbakka,
en Guðmundur hefur sennilega
eitthvað verið'að puða í haust-
verkunum uppi í Hvítársíðu, ef
hann hefur þá ekki verið að
dunda við að skera ut eitthvað
til heimilisprýði, meðan hann
naut þess, sem útvarpið hafði
fram að færa þá stundina.
Rauðir pennar, og þa'ð voru
góðir pennar, höfðu borizt mér
£ hendur, og það voru þó nokk-
uð aðkallandi hlutir, sem mað-
ur lét ganga fyrir lestri þeirra.
Maður hámaði í sig hverja rit-
gerðina af annarri og síðan
sögurnar, allt í anda brennandi
hugsjóna líðandi stundar. Þá
gat það komið fyrir, að prósa-
ískur hugsjónamaður liti að-
eins lauslega yfir sum kvæðin
og gæfi sér ekki tíma til að
leita vandlega gimsteina, sem
þar kynnu að leynast. Svo fór
undirrituðum, og það féll í hlut
eiginkonunnar að impra á því
nokkrum sinnum, að í Penn-
unum væri kivæði, sem vert
væri að lesa vandlega. Það hét
„Vísurnar við hverfisteininn
árið 1936“ og var eftir Guð-
mund Böðvarsson. Þá hafði ég
þann mann aldrei augum litið,
og hvað sem birzt kann að
hafa af kvæðum hans áður,
þá hófust hér okkar fyrstu
kynni. Kvæðið var lesið æ of-
an í æ, og hver umferð veitti
æ dýpri nautn, ný og ný at-
riði brotin til mergjar og um
þau rætt, þar til höfundur stóð
Ijóslifandi fyrir manni og með
þeim sannindum, að eftir ald-
arfjórðungs nersónuleg kynni
er hver dráttur persónulegrar
gerðar sá sami og maður sá
fyrir sér í þessu eina kvæði.
Guðmundur Böðvarsson er
bóndinn, sem ræðir dýpstu
vandamál lífsins við sjálfan sig,
þar sem hann stendur við
margbreytileg störf sín í ein-
angrun sveitalífsins, en hann
hvíslar á þann veg, að fáir
Framhald á 9. síðu.
Á sextugsafmæli
Guðmundar
Böivarssonar
Persónuleg kynni okkar
Guðmundar Böðvarssonar eru
fárra ára, og lángdvalir höf-
um við ekki átt saman til
þessa. En um leið og ég árna
hollvini og sýslúnga heilla í
tilefni af deginum, þakka ég
honum fyrir „allt og allt“.
Svipað mun fleirum í huga.
Guðmundur hefur um ára-
tuga skeið erjað hörðum hönd-
um föðurgarð sinn, Kirkjuból,
og leingi' mun öll umgeingni
þar bera bónda og listamanni
fagurt vitni. Þar með er aðeins
hálf saga sögð og miður þó.
Einginn hefur gert borgfirzkri
mold innan túns sem utan
drýgri og dýrmætari skil í Ijóði
en Guðmundur Eöðvarsson,
sem þekkir Tvídægru einsog
túnið sitt, yrkir jafnt um
skuggaleg ornefni þar sem
einnig
himbrimatjarnir og hólmavötn
blasa við sýn,
hringing úr tröllakirkjum vind-
urinn ber —
sem um yndi kyrrðar og starfs
£ friðsælum dal, — og stend-
ur einsog mannkynið allt:
„milli myrkurs og sólar, milli
vonar og ótta“. Guðmundur
hefur í samtíð sínní fvlgzt með
för hins vaknandi manns gegn-
um eld og blóð, glaðzt og
þjáðzt með honum, og enn hef-
ur hann mátt bola með öðrum
íslendingum þá vanvirðu sem
þýngri er en iárum taki. Þess-
vegna orkar stórum fleira á
list hans _n átthagatryggð oi'
starfsgleði einar saman; kvæði
sem heitir Fjallabaksvegur op
visar á ytra borði til helfarar
manna í íslenzkri óbyggð.
dnegur hug lesandans þegar í
fyrstu línunum að vá líðandi
stundar.
Nú veiztu, nú veiztu hver arfur
aldanna var
til íslendingshjartans á grýtt-
um förumannsvegi:
sú freisting að leita sér skjóls
undir skútanum þar
sem skaflinn mun verða
þyngstur á næsta degi.
Og öll munum við kvæði
einsog Vísurnar við hverfi-
steininn, Smiðjuljóð, f vor,
Fylgd, 1 Bifröst. Kvöld í
smiðju, Bréf til bróður míns,
svo nefnd séu aðeins örfá.
Augu hins kyrrláta en geð-
ríka skálds eru skyggn á bitr-
an sannleikann, og í hiklaus-
..a viðbrögðum þess og frá-
bærri túlkun allri felst skýr-
íng þess að Ijóð Guðmundar
reynast okkur ævarandi hvatn-
íng, bak við þau slær hreint
hjarta og um þau rennur ær-
legt blóð. Kannski c<. uppgjör
þessa stórskálds við samtíð
sína einmitt afdráttarlausast í
kvæðum þarsem hann virðist
staddur í sínu kyrrláta
s.tarfi: við hverfisteininn, —
eða I smiðju sinni;
Og hvað er á að minnast
þó þögnin sitji um þann
sem þreytir stríð á virkra daga
sviði.
Þá fyrst er um að sakast
ef það verk sem maður vann
var vikasnatt í tjónsins málaliði.
Nú er mörg alvara á ferðum
og sköpum í meira lagi skipt
með okkar fólki. Ég sendi Guð-
mundi Böðvarssyni hugheilar
kveðjur og beztu óskir. Megi
hann hið fyrsta sjá ’ sitt
hreinsað af andsty"' að-
arbrölts og skrílrr megi
hann enn Hfa margar stundir
og glaðar; megi ljóðum hans
auðnast það lánglífi sem þau
eru borin til.
Tvö kvæði eítir Guðmund Böðvursson
ii i fjméjl !j iil'H' HtílffHfjPS:
Vísurnar við hverfí-
steininn árið 1936
Ég sem steininn stíg er þreyttur maður,
stari í leiðslu á hans hverfiflug.
Ungur hóf ég verk mitf vinnuglaður,
var mér enginn grunur þá í hug.
Enginn spurði, hví ég ekki hætti,
hvað mér lægi á. —
Enginn spurði, hvort ég ekki ætti
aðra starfaþrá. ,
Sjálfur spurði ég seinna, hví mér hefðu
sorgleg örlög haslað þvílíkt svið. .
Og ég mælti af hljóði: Herra, gefðu
heimi vorum grið.
Svarið brást ei: Sjá, hér er þinn staður,
sigðarinnar þræll, um dag og nátt,
því hinn mikli, þögli sláttumaður
þarfnast hennar brátt.
Vatnið fossar. Glifra í fagurglóðum
geisladrif í hvassri 'sigð.
Brennur mér í augum angurmóðum
eggjablikið, — hún er silfurskyggð.
Móðir allra hinna björtu blóma,
bráðum sérðu hinn grimma sláttudag
stjörnusystir, gæt þín. heyrðu hljóma
hverfisteinsins galdralag,
Vatnið grætur annarlegum ómi
yfir steinsins hrjúfu brá,
hjólsins ásar ískra hásum rómi
ömurlega spá.
Ef sá kliður við þig varað gæti,
væri raun mín létt.
En hann svæfir. Syngja undir faeti
sveifar, jafnt og þétt.
Brýnsluguðir, vel er verk mitt unnið,
vendilega þynnti ég eggjar blár. —
Vatnið fossar. Hjól mitt hefur runnið
hringi sína meir en þúsund ár,
Grasið stendur þroskað. Blómleg byggðin
brosir móti þér, ó, hel.
Brýnsluguðir, bítur ekki sigðin
bráðum nógu vel. —
(Rauðir pennar —- Hin hvitu skip).
Fimm visur úr harðindakvæði ti/ íslands
Víst heyrðum við gnýinn og f undum eim af þeim eldi
sem álfur og lönd hefur slegið og leikið grátt,
en í gróandans heilaga hljóðleik á júníkveldi
við hlýddum á rödd þína tala um mannlega sátt.
Og þess vegna er skyldugust geymdin um gjöfina þína,
hún gildir þig sjálfa — og lffilsvert annað flest.
— Hver bætir því barni sem misst hefur móður sína
og minnist þess nætur og daga að hún var bezt?
Um ókunnug lönd og borgir, um fjöll og firði
við förum, sem okkar sé jarðkringlan meira en hálf,
og samí skal það sagt um okkur, að einhvers virði v
erum við helzt hjá þér, og finnum það sjálf.
Og þess vegna er langt frá því örvænt að óvitar þínir
átti sig þegar þeir vaxa til manns hjá þér,
því of seint er þeim sem aleigu sinni týnir
að iðrast, rífa sín klæði og barma sér.
Og þess vegna, móðir, þó gangi á með gadd og snjóa,
fer gamall bóndi með ástarvísu til þín,
já, vegna þess blóms í brekku sem enn mun gróa
í blessun þíns friðar, meðan vorsólin skín.
(Úr síðustu ljóðabók Guðmundar. Landsvísur. 1963).
Þorsteinn frá Hamri %->>%«%<%<%<%<%<%<%<%»%<%<%<%.-%%<%«%»%<%%<%<%%►<%<%<«%<%<%<%<%<%<%>»%►%»%<%<%«%<%<%<%<«