Þjóðviljinn - 08.11.1964, Qupperneq 4

4 SlÐA
HÓÐVILIINN
Sunnudagur 8. nóvember 1964
UflOVmiNN
. Otgefandi: Sameiningarfloltkur aiþýóu — Sósíalistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb), Mágnús Kjartansson,
Sigurður Guömundsson.
Ritstjóri Sunnudags: Jón Bjamason.
Fréttaritstjóri: Siguröur V. Friðþjófsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja, Skólavörðust. 19,
Sími 17-500 (5 linur). Áskriftarverð kl- 90,00 á mánuði.
Málstaður þeirra mun sigra
p'asistastjórn Suður-Afríku hefur nú látið myrða
þrjá menn sem hún hefur sakað um þátttöku
í þjóðfrelsisbaráttu hinna svörtu íbúa landsins, en
þeir eru langsamlega meirihluti allra íbúanna.
Þessir menn, Mini, Khayings og Okabu, voru tekn-
ir af lífi í aðalfangelsinu í Pretoría í fyrradag, 6.
nóvember. Höfðu fjölmargir heimskunnir menn,
ríkisstjórnir og félagasamtök sent ríkisstjórn
Suður-Afríku áskorun um að aflétta dauðadómi
þeirra, og voru meðal áskorenda Ú Þant fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna, páfinn og rík-
isstjórn Sovétríkjanna. Ríkisstjórn Suður-Afríku
hefur samt kosið að leika böðulshlutverkið frammi
fyrir öllum heimi og láta myrða blökkumennina
þrjá.
J^n skamma stund verður hönd höggi fegin. Með
slíkum fasistískum aðgerðum gegn miklum
meiri hluta landsmanna er stjóm Suður-Afríku
að kalla yfir sig hinn þyngsta áfellisdóm og sá
sæði haturs og hefndarþorsta. Forystumenn blökku-
manna krefjast einungis jafnréttis og lýðræðis í
landinu. í hinni áhrifamiklu varnarræðu blökku-
mannaleiðtogans Mandela í réttarhöldunum í
fyrravetur lagði hann einmitt áherzlu á það í lok-
in. „Eg hef barizt gégn hvítri yfirdrottnun og
gegn svartri yfirdrottnun. Ég hef hlúð að hugsjón
frjáls og lýðræðislegs þjóðfélags þar sem allir búa
í samlyndi við jafna möguleika. Þetta er hugsjón
sem ég vona að ég muni lifa fyrir og sjá í fram-
kvæmd. En ef þörf krefur, herra dómari, þá er
það hugsjón, sem ég er reiðubúinn að deyja fyrir".
Þrír félagar Mandela hafa nú fært þá fórn hug-
sjóninni um jafnrétti og lýðræði. Og málstaður
þeirra hlýtur að sigra.
Furðuieg skrif um verkfall
Jpurðuleg skrif hafa orðið í blöðum vegna ný-
lokins prentaraverkfalls, og hafa ásakanir dun-
ið á prenturum. Hefur þar verið af lítilli sann-
girni ritað, og helzt á íhaldsblöðunum að heyra
að þau telji það orðið óleyfilegt á íslandi að verka-
lýðsfélag geri verkfall og haldi fram kröfum um
kjarabætur. Vísir gengur svo langt, að hann kre’fst
þess í leiðara í tilefni af prentaraverkfallinu að
se.tt verði þvingunarlög sem banni verkalýðsfé-
lögum að semja til skamms tíma! Þá he’fur Alþýðu-
blaðinu þótt við eiga að skera sig úr með skepnu-
legu orðfæri um verkfallsmenn, og fullyrðir það
blað að virðing Hins íslenzka prentarafélags hafi
beðið hnekki af verkfallinu.
Jjessi viðbrögð við samningakröfum sem fylgt er
eftir með verkfalli, þar sem að öllu leyti er
farið eftir núgildandi landslögum um þau mál,
eru stórlega vítaverð og eiga engan rétt á sér. I
íhaldsblöðunum birta þau hinn venjulega hroka
og ósvífni í garð verkalýðshreyfingarinnar, en í
Alþýðublaðinu eru þau til háborinnar skammar
blaðinu og flokknum sem gefur það út, og ætlað
var að vera sverð o? skjöldur verkalýðshreyfing-
arinnar. Það er virðine Alþvðublaðsins og Al-
býðuflokksins sem í hættu er af slíkum skrifum.
Breytingar á lögunt um áburðarverk-
smiðju flutt á þingi með nýmælum
□ Einar Olgeirsson flytur nú á Alþingi frum-
varp til laga um breytingu á lögum um áburðar-
verksmiðju. Einar hefur áður flutt frumvarp um
þetta mál en nú er það með nokkrum breytingum
frá því sem áður hefur verið, þ.e. að bændasam-
tökin fái rétt til að taka þátt í verðákvörðunum
á áburði og hvaða tegund áburðar framleiða skuli.
ÞINCSjA ÞJÓÐVILIANS
Meginefni breytinganna er
að í stjórn verksmiðjunnar
skuli vera fimm menn í stað
þriggja nú. Þá er lagt til að
eftirfarandi viðbót komi við
eina • grein laganna svohljóð-
andi:
„Þegar verksmiðjustjórn
samkvæmt 8. grein laga (um
sölu áburðarins) áætlar og á-
kveður kostnaðarverð á áburði,
skulu taka sæti í stjórn verk-
smiðjunnar tveir menn til við-
bótar þeim fimm, sem kosnir
eru skv. 1. málsgrein þessarar
greinar (sem áður getur).
Skulu þessir tveir menn til-
nefndir, annar af stjórn Stétt-
arsambands bænda, hinn af
stjórn Búnaðarfélags íslands.
Þeir skulu hafa atkvæðisrétt
um verðlagningu áburðarins og
aðstöðu til að kynna sér for-$>.
sendur hennar. Þá skulu þeir
og hafa ákvörðunarrétt um,
hvaða tegundir áburðar skuli
framleiddar í verksmiðjunni."
í frumvarpinu er gert ráð
fyrir að 13. grein laganna fal.li
niður,._J,jallar hún um að rík:
isstjófniniii sé heimilt að léíta
eftir þátttöku félaga eða ein-
staklinga um hlutafjárframlög
og ef slík framlög néma minnst
4' milj. króna, skuli rikissjólur
legja fram það, sem á vantar
til þess að hlutafé nemi 10
milj. og skuli þá verksmiðjan
rekin sem hlutafélag. (Næstum
orðrétt úr greinargerð).
Þá er í frumvarpinu ákvæði
til bráðabirgða svohljóðandi:
„Hlutabréf annarra hlutháfa,
er hlutabréf hafa keypt í
rekstrarfélaginu Áburðarverk-
smiðjan h.f., er ríkissjóði skylt
að innleysa á nafnverði að við-
bættum sparisjóðsvöxtum af
upphæðinni, frá því þau voru
keypt. Þó skal ríkisstjórninni
heimilt að greiða hærra verð,
ef hluthafar krefjast þess, enda
hafi þá sérstök þingnefnd,
skipuð einum manni frá hverj-
um þingflokki, rannsakað allt,
sem varðar tæknilegt yildi og
efnahagslegan rekstur v.erk-
smiðjunnar, jafnfel frá upphafi,
ef þurfa þykir, og síðan sam-
þykkt að greiða hærra nafn-
verð mótatkvæðalaust.
Umboð núverandi stjórnar
áburðarverksmiðjunnar fellur
niður, enda sé kosin ný verk-
smiðjustjórn samkvæmt 4.
grein laganna (sbr. áður), á
yf.irstandandi þingi.“.
í greinargerð eru þessar
breýtingartillögúr rökstuddar.
Fer greinargerðin hér á eftir:
GANGUR MÁLSINS
Urrtræður um áburðarvinnslu
á íslandi hófust fyrir alvöru
árin 1934—1937, þegar skipu-
lagsnefnd atvinnumála var að
störfum. Lét hún gera allmikl-
ar rannsóknir á möguleikum
til framleiðslu tílbúins áburðar
hér á landi.
. Stjórnarfrumvarn um bygg-
ingu lítillar verksmiðju til
framleiðslu köfnunarefnis var
flutt á Alþingi 1944. Var frum-
varpinu vísað til nýbyggingar-
ráðs cg því farið málið til
frekari rannsókna. Á grund-
velli ran’nsókna þeirra, er það
lét gera, var aftur flutt stjórn-
arfrumvarp um byggingu á-
burðarverksmiðju á þinginu
1947, sem ekki náði þó af-
greiðslu. Haustið 1948 var
þetta frumvarp aftur flutt á
Afþingi nokkuð breytt og
verður að lögum vorið 1949.
í öllum þeim miklu umræð-
um og athugunum, sem fram
höfðu farið í sambandi við alla
meðferð málsins í hálfan ann-
an áratug, hafði enginn mað-
ur svo mikið sem imprað á
því, að nokkur annar en ríkið
ætti að eiga þetta fyrirtæki,
enda lá það ljóst fyrir öllum,
að fjármagn til byggingar þess
yrði ríkið að útvega annað-
hvort með framlögum eða lán-
um. Það var fyrst á síðustu
stigum málsins í önnum síð-
ustu þingdaga vorið 1949, að
flutt var í efri deild breyting-
artillaga þess efnis, að verk-
smiðjan skyldi vera rekin sem
hlutafélag. Var breytingartil-
laga þessi samþykkt sem 13.
gr. frumvarpsins.
SJÁLFSEIGNAR-
STOFNUN — HLUTA-
FÉLAG
Eins og login líta út núna,
er svo ákveðið í 3. gr., að
verksmiðjan skuli vera sjálfs-
eignarstofnun, en lýtur sér-
stakri stjórn. En í 13. gr. er
ákveðið, að ríkisstjórninni sé
heimilt að leita eftir þátttöku
félaga eða einstaklinga um
hlutafjárframlög og ef slík
framlög nema minnst 4 milj.
kr., skuli ríkissjóður leggja
fram það, sem á vantar, til
þess að hlutafé nemi 10 milj.,
og skuli þá verksmiðjan rekin
sem hlutafélag.
Þannig standa ákvæði lag-
anna, þar sem þessu síðara á-
kvæði hefur verið fylgt. Verk-
smiðjan er sjálfseignarstofnun,
en rekin sem hlutafélag.
Nú veit það hver maður, sem
eitthvað þekkir inn í venjuleg-
an hlutafélagarekstur, að hlut-
hafi er eigandi að jafnstórum
hlut í viðkomandi hlutafélagi
og hlutabréfaeign hans segir
til um. Það virðist einnig sýni-
legt, að þá reglu eigi að nota
til þess að koma eignarrétti
yfir áburðarverksmiðjunni í
hendur þess hlutafélags, þótt
3. gr. laganna kveði skýrt á
um, að hún eigi að vera sjálfs-
eignarstofnun.
REYNT AÐ BAKA
RÍKINU TJÓN
Á næstu árum eftir sam-
þykkt frv. í þessari mynd tóku
tveir forustumenn Framsókn-
arflokksins, þeir Hermann
Jónasson, er þá var um nokk-
urt skeið landbúnaðarráðherra,
og Eysteinn Jónsson, er löng-
um var fjármálaráðherra,
að lýsa ýfir því úr ráðherrá-
stóli á Alþingi, að verksmiðj-
an væri eign hlutaifélagsins,
þótt skýrum orðum stæði í lög-
unum, að hún væri sjálfseign-
arstofnun. Var þessum yfirlýs-
ingum strax harðlega mój:mælt
og átalið, að ráðherrar væru
að reyna að bréyta skýrum
lagaákvæðum með yfirlýsing-
um á Alþingi, er bakað gætu
ríkinu stórtjón. r
Áburðarverksmiðjan mun
hafa kostað um 130 milj. kr.
Þar af nemur hlutafé 10 milj„
og skulu aðrir hluthafar en
ríkið eiga % hluta þess, eða
4 milj. kr. Allt hitt fjármagníð
verður ríkið að leggja fram
Framhald á 9. síðu.
ALLTAF FJÓLGAR V0LKSWAGEN
ARGERÐ
1965

ENNÞA EINU 5INNI HEFUR VOLKSWAGEN VERIÐ ENDURBÆTTUR
Þér fáid aukið víðsýni...
konan yðar einnig
og auðvifað börnin
Þaí er ekki nóg að allar rúður hafi
verið stækkaSar svo aS víSsýni fjöl-
skyldunnar verSi meira úr Volks-
wagen 1965 . . heldur 23 aðrar
endurhætur ....
Vrlkswagen er örugg fjárfesting og
í hærra cndursöluveröi en nokkur
annar bíll.
Allt annað er eins. — f Samræmi við
áratuga reynslu er Volkswagcn ekki
breytt, heldur endurbættiu:.
Farið er eftir kröfum tímans og rcynt
að nálgast hinn fullkcmna bil.
Varahlutaþjónusta Volkswagcn
er þegar landskunn.
HEILDVItZlUMI M
HEKLA hf