Þjóðviljinn - 05.12.1964, Blaðsíða 7

Laugardagur 5. desember 1964
ÞIÓÐVILIINN
SlÐA 7
Lagt að Johnson að láta
de Gaulle sigla sinn sjó
iiiiili
fTlogstreitan um Vestur-Þýzka-
A land milli stjóma Banda-
ríkjanna og Frakklands harðn-
ar síféllt. Átökin valda því að
öll bygging NATÓ riðar, og
hafi harðsnúinn flokkur emb-
ættismanna í Washington sitt
mál fram getur þess orðið
skammt að bíða að tilveru
bandalagsins ljúki í þeirri
mynd sem það hefur haft til
þessa. Ýmsir nánustu ráðunaut-
ar Johnsons forseta um utan-
ríkismál og hermál leggja fast
að honum að halda til streitu
tillögu sinni um stofnun
sameiginlegs kjamorkuflota
NATÓ, jafnvel þó af hljótist
að Frakkland dragi sig í hlé
frá þátttöku í hemaðarlegu
samstarfi innan bandalagsins.
Þeir sem þama eiga í hlut eru
að verja sitt eigið afkvæmi,
þeir eru höfundar tillögunnar
um kjamorkuflotann. Eftir því
sem andstaða gegn framkvæmd
hennar eflist í Evrópu, verða
þeir áfjáðari í að látið sé sverfa
til stáls við höfuðandstæðing-
inn, de Gaulle Frakklandsfor-
seta. Menn éins og Ball að-
stoðarutanríkisráðherra, Fin-
letter sendiherra Bandaríkj-
anna hjá NATÓ og skoðana-
bræður þeirra telja að nú verði
Bandaríkjastjóm að láta ganga
fyrir öllu að slá föstu valdi
sínu yfir NATÓ með því að
knýja fram stofnun sameigin-
lega kjamorkuflotans án rót-
tækra breyt.inga á hinum
bandarísku tillögum.
formin um stofnun sameig-
inlegs kjamorkuherafla A-
bandalagsins eru búin að vera
ámm saman á döfinni. Þegar
Ijóst varð að Sovétrfkin eru
fær um að gera kjamorkuárás
á Bandaríkin með langdrægum
eldflaugum, tóku forustumenn
Evrópuríkianna í NATÓ að
velta fyrir sér hvort ekki gæti
svo farið' að Bandaríkjastiórn
hikaði við að kalla slíkar
ógnir yfir sitt eigið land með
því að grípa til kianrnrkuvopna
í átökum scm til kynni að
koma í Evrónu. Einkum var
bað vesturbvzka st.iómin sem
lét f Hós slíkar efasemdir. Þá
var bað að Norstad hersböfð-
i-pgi. RtikVnr’ fvrryoranríi frqm-
kvæmdastióri NATO og Aden-
auer kanslari komu sér saman
um uppástungu á þá leið að
bandarískar eldflaugastöðvar í
Vestur-Þýzkalandi vrðu settar
undir sérstaka NATÓ-stjóm.
Brátt kom á daginn að önnur
bandalagsríki vildu ekki fall-
ast á að hleypa Vestur-Þióð-
ver.ium eins nærri umráðum
yfir kiarnorkuvonnum og betta
fyrirkomulag hefði gert. Ýmis-
konar hugmyndir af svipuðu
tagi voru á sveimi næst.u árin,
og loks var það á stjómarár-
um Kennedy að lagt var til
að stofnaður yrði floti skipa
búinn kjarnorkueldflaugum og
með blandaðar áhafnir sjóliða
frá ýmsum NATÓ-löndum.
Eins og endranær var ekkert
Evrópuríki nema V-Þýzkaland
verulega áf-jáð í að koma mál-
inu í framkvæmd, og Banda-
ríkjastjóm rak ekki fast á
eftir fyrst í stað.
Breyting varð á afstöðu
Bandaríkjamanna síðastlið-
ið vor, eftir að Finletter flutti
Johnson skýrslu um ástandið
innan NATÖ. Ákveðið var að
hraða sem mest viðræðum
Bandaríkjanna og nokkurra
Evrópuríkja um stofnun sam-
eiginlega kjamorkuflotans. —
Bandaríkjamenn og V-Þjóð-
verjar eru reyndar einir um að
hafa heitið þátttöku, en Banda-
ríkjastjóm taldi til skamms
tíma engin vandkvæði á að
vísa yfirherstjórn bandalags-
ins á brott úr Frakklandi með
allt sitt hafurtask, en það hefði
í för með sér að Bandaríkja-
menn yrðu að rýma tugi her-
stöðva á franskri grund og allt
flutningakerfið NATÓ kæmist
á ringulreið.
íu, hallast æ meira að sjónar-
miðum de Gaulle. Wilson for-
sætisráðherra Bretlands lýsti
nýlega yfir á þingi andstöðu
við kjamorkuflotann í þeirri
mynd sem rsedd hefur verið
til þessa. Á fundum með John-
son forseta f Wa°hington

k . „i var ætlunin að Bandaríkin legðu til ltjarnorkukafbáta í
samciginlega NATÓ-flotann, en síðar var gert ráð fyrir ofan-
sjávarskipum búnum eldflaugum. Nú reynir brezka stjómin að
Iosna við kjamorkukafbáta sem verið er að smíða fyrir Breta
f Bandarikjunum samkvæmt samningi sem Macmillan gerði til
sameiginlegrar flotadeildar. Myndin sýnir tvær gerðir bandarískra
kjamorkukafbáta, Slate að ofan og Seatvolf á neðri myndinni.
Hvor er búinn sextán eldflaugum.
Meðal NATÓ-ríkja sem ekki hafa tekið í mál að ciga þátt í viðræðunum um stofnun samcigin-
legs kjarnorkuflota eru Danmörk og Norcgur. Bandaríkjastjóm hefur þó lagt kapp á að fá þessi
ríki með. Á myndinni ræðir Dean Rusk, utanríkis ráðherra Bandarikjanna (t.h.) við Per Hækkemp,
utanríkisráðherra í Kaupmannahöfn.
fá í lið með sér nokkur af hin-
um ríkjunum sem að viðræð-
unum standa, en þau eru Bret-
land, Italía, Holland, Belgía,
Grikkland og Tyrkland. Talað
var um það í haust í Washing-
ton og Bonn að samningur um
stofnun kjamorkuflotans skyldi
undirritaður á fundi ráðherra-
I nefndar A-bandalagsins i
þessum mánuði, og var þess^
getið til að Johnson forseti
kæmi til Evrópu til að árétta
þýðingu athafnarinnar. Nú eru
þær fyrirætlanir úr sögunni, í
þess stað er rætt um það í
fullri alvöru í Washington
hvort kjamorkuflotinn sé svo
ómissandi að ekki sé horfandi
í að kljúfa A-bandalagið til
að koma honum á stofn.
Rifrildið um kjamorkuflot-
ann var rætt ítarlega hér
í blaðinu fyrir skömmu, og síðr
an hefur fátt gerzt í málinu
opinberlega en því meira á bak
við tjöldin. Ljóst er að sjónar-
mið Frakklandsstjómar vinna
á í Evrópu, en í Bandaríkjun-
um stendur í raun og veru yf-
ir endurskoðun á afstöðunni til
A-bandalagsins. Embættismenn-
imir sem áður vom nefndir
segja að nú verði Bandaríkin
að slá föstu forustuhlutverki
sínu í eitt skipti fyrir öli. til-
laga þeirra verði að ná fram
að ganga í meginatriðum,
hveriar svo sem afleiðingamar
verði. Sulzbergerí aðal utanrík-
isfréttaritari New York Timcs,
hefur rætt þetta mál f greina-
flokki í blaði sínu undanfam-
ar vikur. Hann er sannfærður
um að hafi bandarísku að-
gerðasinnamir sitt mál fram
þýðir það endalok A-banda-
lagsins í þeirri mynd sem það
hefur haft til þessa. Sulzberg-
er hefur að jafnaði aðsetur í
París og er nákunnugur æðstu
mönnum Frakklands. Hann
ségir að de Gaulle sé fyllsta
alvara þegar hann lýsir yfir
að Frakkland muni hætta þátt-
töku í starfsermi NATÓ ef
Bandaríkjastjóm knýi fram
vilja sinn. Jafnvel er gert ráð
fyrir að de Gaulle kmni að
Fleirum en Vestur-Þjóðverj-
um er allt annað en ljúft
að þurfa að velja milli Banda-
ríkjanna og Frakklands. Bros-
io, hinn ítalski framkvæmda-
stjóri NATÓ, hefur kveðið
uppúr með að sameiglnlegi
kjamorkuflotinn sé engin lífs-
nauðsyn fyrir bandalagið.
Spaak, utanríkisráðherra Belg-
hyggst Wilson leggja fram
brezkar gagntillögur, sem hafa
einkum það markmið að draga
úr hlut Vestur-Þýzkalands i
sameiginlegum kjarnorkuher-
afla og koma jafnframt kostn-
aðinum af kjamorkuflugflota
og eldflaugakafbátum Breta á
herðar NATÓ. Fjárhagsvand-
ræði Bretlands knýja Wilson
til að gera einhverjar ráðstaf-
anir til að draga úr herkostn-
aöi, og þar eru stærstu liðim-
ir kjamorkuvígbúnaður og út-
gjöld vegna brezka hersins í
Vestur-Þýzkalandi."
Igreinum Sulzbergers er á-
tökunum um stofnun sam-
eiginlegs kjamorkuflota NATÓ
líkt við tilraunina sem gerð
var fyrir rúmum áratug til að
koma á laggimar svonefndum
Evrópuher. Þar áttu Bandarík-
in einnig frumkvæðið, en.
markmiðið með Evrópuhemum
var að afla vesturþýzkra her-
sveita fyrir NATÓ. Bandarfkja-
menn fylgdu tillögu sinni fram
af ofurkappi, en málalok urðu
að franska þingið hafnaði Evr-
ópuhernum. 1 staðinn var
stofnaður sjálfstæður, vestur-
þýzkur her, sem nú er orðinn
sá öflugasti í Vestur-Evrópu.
Megintilgangurinn með sam-
eiginlega kjamorkuflotanum er
að veita V-Þjóðverjum hlut-
deild í stjóm kjamorkuherafla.
Bandarfkjamenn halda því
fram að það sé vænlegasta
ráðið til að bægja frá vestur-
þýzku stjóminni freistingunni
að koma sér upp eigin kjam-
orkuvopnum. 1 því efni em
NATÓ-ríkin 1 Evrópu að
Þýzkalandi undanskildu á
annarri skoðun. Stjómimar í
London og París vilja að þýzk-
ir fingur séú sem fjærst kjam-
orkugikknum. Sovétríkin hafa
líka varað A-bandalagsríkin
eindregið við stofnun kjam-
orkuflota með vesturþýzkri
þátttöku og boða gagnráðstaf-
anir af sinni hálfú sé aðvör-
unum engu skeytt.
tJr
frslita í deildunum innan
NATÓ má vænta á næstu
mánuðum. Niðurstöður við-
ræðna þeirra Johnsons og Wil-
sons hljóta að leiða í ljós
hverjar ákvarðanir Bandaríkja-
forseti hefur tekið um stefnu
stjórnar sinnar. Á þeim veltur
mest hvað við tekur. Fram til
þessa hefur Johnson fátt gert
í utanríkismálum sem ekki er
beint framhald af aðgerðum
sem fyrirrennari hans hafði
hrundið af stað. Nú verður
hann að marka stefnuna á eig-
in spýtur. Bæði í samskiptum
við NATÓ og afskiptunum af
borgarastyrjöldinni f Suður-
Vietnam era Bandaríkin komin
í klípu sem ekki virðist unnt
að losna úr með neinu þægi-
legu móti.
M. T. Ó.
Þjóðleikhúsið:
,Stöðvfö heiminn' v erður jólaleikur í ár
Jólaleikrit Þjóðleikhússins
verður að þessu sinni söng-
leikurinn „Stöðvið heiminn hér
fer ég út“, eftir brezku höf-
undana Anthony Newley og
Leslie Bricusse. Leikurinn var
framfluttur í London í júní
1961 og lék Anthony Newley
sjálfur aðalhlutverkið. Leikur-
inn varð strax mjög vinsæll
og var sýndur í meira en tvö
ár samfleytt á sama leikhús-
inu f London. Ung brezk leik-
kona að nafni Anna Quayl lék
aðalkvenhlutverkið á móti höf-
undinum f leiknum, og þegar
leikurinn var fyrst sýndur á
Broadway, þá léku þau einnig
aðalhlutverkin þar. Stöðvið
heiminn hér fer ég út, er létt-
ur söngleikur í nútímastíl, en
bak við allt skopið og gáskann
felst þung ádeila á véla-
mennsku og auglýsingaskrum.
Leikurinn fjallar um Iitla og
umkomulausa manninn í nú-
tíma þjóðfélagi og rekur sögu
hans frá vöggu til grafar.
„Litlikarl", en svo nefnist að-
alpersónan í leiknum, er fá-
tækur og menntunarsnauður í
byrjun, en brýzt áfram
af atorku og dugnaði og kemst
til æðstu metorða. Hann svífst
einskis til að ná settu marki
og þvi fer sem fer, eins og
fyrir mörgum.
Margir af söngvunum, sem
sungnir eru f lelknum, hafa
orðið mjög vinsælir, og má nú
heyra þá í flestum óskalaga-
tímum, þar sem þeir eru ofar-
lega á vinsældarlistanum, eins
og t.d. lögin „Gonna build a
mountain”, og „What kind of
fool am 1”. bæði sungin af
Sammy Davis jr.
Aðalhlutverkin eru hér lefk-
in af Bessa Bjamasyni og Völu
Kristjánsson, og er þetta fyrsta
hlutverkið, sem hún hefur
leikið síðan hún lék Elísa
Doolittle í My fair Lady. Auk
þeirra leika þessar leikkonur
með í leiknum, Bryndís
Schram, Sigríður Þorvaldsdótt-
ir og Margrét Guðmundsdóttir.
Þá hefur Þórann Ólafsdóttir
söngkona einnig hlutverk í
leiknum. Auk þess koma fram
nokkrar dansmeyjar úr List-
dansskóla Þjóðleikhússins. Þýð-
ing leiksins er gerð af Þor-
steini Valdimarssyni, en leik-
tjöld gerir Lárus Ingólfsson.
Leikstjórinn er Ivó Cramér
frá Svíþjóð, en hann hefúr
þrisvar áður sett þennan sjón-
leik á svið í Svíþjóð, Osló og
Helsingfors, en í öllum þess-
um borgum hefur leikurinn
orðið mjög vinsæll. Tvó Cramér
er þekktur leikstjóri og „chor-
eograhper’’ f heimalandi s.ínu og
hefur langa reynslu að baki
sem stjómandi söngleikja.
Myndin er af leikstjóranum Ivó Cramér,