Þjóðviljinn - 23.03.1965, Síða 7

Þriðjudagur 23. marz 1965
MÖÐVIUINN
SlÐA 7
t
Mannréttindavika ÆSÍ
APARTHEID?
Einhver mesta yíirsjón, sem
nokkur hópur manna hefur
gert á þessari öld, er sú yfir-
sjón hvita minnihlutans í Suð-
ur-Afríku að varpa ekki fyrir
borð stefnu, sem leiðir yfir
landið eyðileggingu og ógnir í
framtíðinni. Þessi yfirsjón er
því örlagaríkari sem höfundar
þessarar stefnu eru ákveðnari
í að framkvæma hana út í
hörgul gegn síharðnandi and-
byr reiði og fyrirlitningar hvað-
anæva úr heiminum og láta sig
afleíðingamar engu skipta.
„Ef okkur verður útrýrnt"
segja þeir „eru það örlög okk-
ar, en ekki yfirsjón.“ En ef
þeim verður útrýmt, þá kem-
ur fyTir lítið að barma sér yf-
ir örlögunum eftir á. Þessi
kenning um örlög endurspegl-
ar það hugarfar, sem Apart-
heid-stefnan grundvallast á, þ.
e. í Suður-Afríku býr þjóð og
þjóðleysingjar. Hér á eftir
munum við rannsaka ástandið
í S.-Afríku með sérstöku til-
liti til þessa hugarfars þeirra
hvítu.
Eðli Apartheid-stefnunnar -í
víðtaekasta skilningi eru að-
gerðir þær, álit og viðhorf, sem
þjóna þeím tilgangi að tryggja
pólitísk yfirráð hvíta minni-
hlutans og arðrán hans á Afr-
íkumönnum.
f framkvæmd Apartheid-stefn-
unnar skiptir liturinn höfuð-
máli, kynþátturinn er númer
tvö, mannverumar sjálfar
skipta minnstu máli. Samkv.
hugtakafrasði Apartheid er rétt
að segja: íbúafjöldi er 16
miljónir — en hins vegar væri
rangt að segja: það eru 16 milj-
ónir fólks í SA. Þar eru aðeins
3 miljónir-fólks. Foringjar þjóð-
emissinna gæta þess jafnvel
að ýkja ekki fólksfjöldann í
SA í opinberum ræðum. Sjald-
an eða aldrei er getið um
„hina suðurafrisku þjóð“ í op-
inberum skjölum.
□ Dagana 14.-17. apríl 1964 var haldin í London alþjóðleg ráðstefna
um refsiaðgerðir gagnvart Suður-Afríku. Eftir ráðstefnuna var gefin út
bók sem heitir Refsiaðgerðir gagnvart Suður-Afríku. í henni er m.a. að
finna grein eftir Suður-Afríkumanninn Oliver Tambo, sem þátt tók í ráð-
stefnunni og fjallar greinin um aðskilnaðarstefnuna, Apartheid, forsögu og
nútíð.
Q Fyrsti hluti greinarinnar birtist í blaðinu í dag og skýrir frá aðdrag-
andanum og eðli Apartheid. Við fáum meðal annars að vita,
að aðeins hvítu mennimir teljast þjóð, aðrir þjóðleysingjar
að 25 þúsund landnemar áttu 30 þúsund þraela árið 1906
að þeldökkir menn fengu á fyrri hluta þessarar aldar örlítil réttindi
þar á meðal kosningarétt, en ...
□ Annar hluti greinarinnar kemur á morgun.
Fyrsta grein núgildandi stjóm-
arskrár landsins frá 1961
ssgir; Þjóð lýðveldisins SA við-
urkennir yfirráð og handleiðslu
Guðs.
Að samningi stjómarskrár-
innar, umræðum um hana og
samþykkt hennar stóðu aðeins
hvítir menn. Útilokun íbúa SA
var að yfirlögðu ráði. Ákvæði
hennar lýsa aðeins óskum hinna
hvít'u og engra annarra.
„Þjóðin“. sem um er talað,
er því hvíta þjóðin. Fyrri
stjórnarskrá Suður-Afríku-sam-
bandsins 1909, geymdi hlið-
stætt ákvæði, en „handleiðsl-
unni“ var bætt við 1925 með
frumvaroi formanns þ.ióðernis-
sinnán? Herzog hershöfðingja.
Vegná mikilvægis sins var þessi
grein sett númer eitt.
En ’Herzog og flokkur hans
voru ekki höfundar hugtaksins
„þjóð“ í merkingunni beir hvítu
einir. Þeir sóttu það aftur í
sögu þjóðár sinnar. Stjórnar-
skrá Búalýðveldisins Transvaal
eins og hún var fyrir innlimun-
ina í brezka heimsveldið 1877
hafði eftirfarandi ákvæði að
geyma: Þjóðin leyfir ekkert
jafnræði hvitra og litaðra íbúa.
hvorki í kirkju né ríki
Eftir að Transvaal lýðveldið
hafði verið endurreist 1896.
lýsti það vfir i lösum sínum.
að
þjóðin leyfir ekki að komið
sé á jafnrétti litaðra ibúa á við
hvita
Frjálsa lýðveldifi hafði svip-
uð ákvæði, orðið „þjóð“ var
þar notað i sama sambandi.
Þennan greinarmun á „þjóð“
og „þjóðleysingjum“ má rekja
til tveggja annarra orsaka. En
áður en svo verður gert, er rétt
Enn citt fórnarlambið fallið í valinn fyrir byssukúlum Verwoerds og ógnarstjórnarinnar.
er þó meiri hlutinn, hefur
aldrei verið „þjóð“ né „þjóð-
arbrot“, þeir eru þjóðleysingj-
ar, og kallaðir Bantú, litaðir
og Indverjar Kínverjar og aðr-
ir ibúar nema Japanir tilheyra
hinum síðastnefndu. Það er al-
ið á vitundinni um þennan kyn-
þátta- og hörundslitarmismun,
og henni er jafnvel neytt upp
á fólk með ýmsum áróðurs-
brögðum, sem taka til allra
sviða mannlegrar tilveru. Hinn
blakki Afrkumaður er ævinlega
settur neðstur, hvíti maðurinn
efst og afgangurinn þar á milli.
Svo lengi gem vitundinni um
ósamræmi kynþáttanna er við-
haldið í hugum íbúanna, með
sínu óhjákvæmilega manngrein-
aráliti, gera menn sér vonir um
að hörundslitar- og kynþátta-
mismunur geti hjálpað til við
að tryggja yfirráð og arðrán,
þar sem „þjóðin“ lifir á „þjóð-
leysingjum".
Við höfum rakið sögu þess-
ara viðhorfa aftur til ofan-
verðrar nítjándu aldar, að svo
miklu leyti sem þau lýsa sér í
stjómmálastefnu SA. Hinn
raunverulegi uppruni þeirra er
ekki stjórnmálalegs eðlis, held-
ur á hann rætur aftur í svart-
nætti þrælahaldsins.
Sá ótrúlegi gróði, sem vinnu-
afl þrælanna færði eigendum
þeirra í heimi vaxandi verzl-
unar milli evrópskra stórvelda
og nýlendna þeirra, gamfara
ákafri eftirspum eftir þrælum,
kom af stað verzlunarinnrás
þrælakaupmanna í Afriku, þar
sem þeir náðu í þúsundir
Afríkumanna og fylltu markað-
inn af afrískum þrælum. Þetta
varð til þess að þrælar af öðr-
um kynþætti hurfu úr sögunni,
orðið „þræll“ fór að merkja
„afrískur þræll“ og hið dökka
hörund varð alþjóðlegt tákn
um þrældóm og óæðri uppruna.
Afrískir menn voru barðir,
pyndaðir, hengdir og búið svo
að þeim, að þeir hrundu niður
í tugþúsunda tali ár eftir ár,
þeir voru ofsóttir og þeim var
ógnað, í stuttu máli þeir voru
þvingaðir til alveg sérstakrar
tilveru, líkari dýra en manna,
líkari dauða en lífi. Þetta gerð-
ist meðan Evrópa og Ameríka
urðu auðugri og til þess- að
gera þau auðugri voru negr-
arnir í Afriku lítillækkaðir og
þvingaðir undir harðstjórnina.
Það var staða þrælsins, til-
gangur þrælahaldsins og þær
aðferðir, sem viðhald þess
óhjákvæmilega kostaði, sem
seinna urðu aflgjafi þeirrar
hreyfingar, sem barðist gegn
þrælahaldinu.
að vísa til tveggja annarra fyr-
irbrigða í orðaforða þeirra
Apartheidsinna.
Allt þar til fyrir skömmu töl-
uðu formgjar þjóðernissinna
um „tvær þjóðir“ á atkvæða-
veiðum sínum, og áttu þá við
hvíta menn enskumælandi og
þá er mæltu afríkanska tungu.
Óþarfi er að taka fram, að
með varúð var reynt að við-
halda hóflegu bili milli ensku-
mælandi þjóðarinnar og hinn-
ar. Siðan SA varð lýðveldi er
oftar talað um „þjóðina“. Af-
gangurinn af íbúum SA, sem
Daniel Malan,
brautargengill Verwoerds
rælarnir voru einkaeign
þrælahaldaranna og skiptu
verulegu máli fyrir efnahag
þeirra. Höfðanýlendan hafði
ekki orðið eftirbátur annarra
að afla sér þessarar „eignar“.
Árið 1906 áttu 25 þúsund land-
nemar samtals 30.000 þræla.
Þvi var það að sú ákvörðun
brezku stjórnarinnar að öllum
þrælum í brezku nýlendunum
skyldi gefið frelsi olli sárri
gremju þrælahaldaranna í
Höfðanýlendunni og var álitin
óréttlætanleg afskipti af inn-
anlandsmálum þeirra og einka-
réttindum, og væri óvirðing við
skoðanir þeirra og trú. Þræl-
amir fengu frelsi og gremjan
hélzt og varð síðan helzta á-
stæða margra hinna fyrrver-
andi þrælahaldara til búferla-
flutninganna miklu, sem end-
uðu með stofnun Búalýðveld-
anna. En hinir hörundssáru
fyrrv. þrælahaldarar höfðu
ekki týnt niður þvi hugarfari
að líta á svartan mann sem
þræl og þræl sem svartan
mann, og báða óæðri verur.
Þetta var ekkert einstakt Suð-
ur-Afríku fyrirbrigði, en þar
gem nú orðið er viðurkennt
alls staðar í heiminum að all-
ir menn séu jafnir, þá hefur
suður-afríska þjóðin ekkert
jafnrétti hvítra og þeldökkra
íbúa.
Enginn maður, hvorki af
svörtum eða indverskum upp-
runa hefur nctkkru sinni átt
sæti á þingi S.-Afriku. Það er
ekki einu sinni reynt að láta
líta svq út, að Afrikumenn eða
Indverjar hafi kosningarétt. Sá
hópur Afrikumanna í Transkei,
sem ekkert þing hefur, á hvorki
að baki almennan kosningarétt
Afríkumanna né neins konar
pólitísk réttindi þeirra. Fals-
kosningamar, þegar „þing-
menn“ á „þingið“ í Transkei
voru valdir voru fullkomlega
farsakenndar hvort sem litið
er á þær í samhengi við suð-
urafrísk stjórnmál eða út frá
íhlutun Suður-Afrikustjómar í
kosningabaráttuna, en hún hafði
þar hagsmuna að gæta. Þar
sem fólkið gat ekki komið í
veg fyrir kosningamar, þá
greip það tækifærið og mót-
mælti apartheid méð 'því að
kjósa gegn frambjóðendum
, stjórnarinnar, þrátt fyrir þving-
unarráðstafanir og hvers kyns
brögð, stundum lævísleg en oft
ruddaleg.
„Þingið“ svonefnda er þeg-
ar bezt lætur stjómarstofnun.
Að yfirlögðu ráði er því svo
fyrirkqmið, að höfðingjar, sem
jafnframt eru opinberir starfs-
menn og þiggja laun frá stjóm-
inni og em fyrst og fremst trú-
ir og háðir atvinnurekendum
sínum, ráða þar lögum og lof-
um. Engin ákvörðun þessa
„þings" hefur nokkurt gildi án
samþykkis stjómarinnar, og
hún samþykkir ekkert, sem
ekki samrýmist kynþáttaað-
Verwoerd.
Afrikumenn og litaðir gátu
ekki orðið þingmenn.
rátt fyrir þetta mátti halda
því fram 1907 og 1909
að kosningaréttur þeldökkra
manna væri örlítill neisti, sem
myndi með tímanum verða að
hádegisskímu nýs dags. Það
varð ekki, þessi neisti fölnaði,
þegar sambandsríkið var stofn-
að 1910 og slökknaði með öllu,
þegar þjóðemissinnar komust
til valda. Á þeim 53 árum sem
liðin eru gíðán sambandsríkið
var stofnað, hefur Suður-Afr-
íkuþing samþykkt örgustu kyn-
þáttakúgunarlög, sem fyrirfinn-
ast í öllum heiminum. Sívax-
andi áhrif þeirra og sú aukna
grimmd, sem hefur fylgt fram-
kvæmd þeirra sðustu sextán
árin hafa afhjúpað Apartheid
sem þrælahald í meginatriðum,
ef ekki á allan hátt. En sá
munur er fræðilegs eðlis í aug-
um Afríkumannsins, sem skynj-
ar þessa stefnu sem niðurlæg-
ingu, hungur, sjúkdóma, dauða,
fangelsi, barsmíð, pyndingar og
aftökur.
Lög um húsbændur og vinnu-
menn — leifar frá nýlendutím-
anum — telja það brot gegn
ríkinu, ef Afríkumaður óhlýðn-
ast húsbónda sínum, er fjar-
verandi frá vinnu án leyfis eða
„gildrar ástæðu“, eða brýtur á
einhvem hátt vinnusamning.
Tilgangur þessara laga er að
veita atvinnurekendum vald til
að þvinga Afríkumanninn til
undirgefni og auðsveipni svo
hægara sé að kreista út úr hon-
um sem mesta vinnu. Þessi lög
eru hluti af vandlega gerðum
kynþáttakúgunarlögum eins og
t.d. lög um vinnufrið í iðnaði
og lög um innfædda, sem lýsa
verkföll Afríkumanna ólögleg.
Lög um námur og verksmiðjur,
sem dæma Afríkumenn til að
vinna einungis sem ófaglærðir
verkamenn, lög um landrými
innfæddra, sem ræna þá rétti
til annars landrýmij en þeirra
13%, sem stjómin hefur úthlut-
að. Það mætti halda lengj á-
fram að telja upp lög, sem á
hverjum tíma hafa verið sett
til að tryggja sem rækilegasta
framkvæmd kynþáttakúgunar-
Þarna er fjölskylda ein fyrir utan „híbýli’’ sín í Durban í Suður-
Afríku. Svona fátækrahverfi og verri eru víða í landinu*
greiningu og hvítum yfirráð-
um
Litaðir íbúar Höfðafylkis fá
að kjósa 4 hvita menn til setu
í þingdeild, sem telur 160 þing-
menn. Hér er um að ræða rétt-
indamissi en ekki réttarbrot.
1909 voru 10,1% atkvæðis-
bærra manna litaðir en 85,2%
Evrópumenn. Enda þótt Afriku-
menn væru meir en helmingi
fjölmennari en hvítir menn.
voru aðeing 4,7% atkvæðis-
bærra manna Afríkumenn.
innar, og studd ýmsum reglu-
gerðum um tilskipunum og til-
kynningum. Með þessum laga-
bálki er Afríkumönnum haldið
í nauðungarþjónustu hvítu
mannanna. Hin illræmdu vega-
bréfslög samræma öll þessi lög
og gera úr þeim samstætt kerfi
og tryggja hinum hvítu, að
Afríkumenn skuli ekki aðeins
skyldir til að þjóna þeim, held-
ur verður gú þjónusta ótrúlega
ódýr. Á hvem annan hátt gat
„þjóðin“ hindrað jafnræði þel-
dökkra og hvítra íbúa?
i
í
*
í
*
i