Þjóðviljinn - 15.06.1965, Qupperneq 6

g SfÐA — ÞJÖÐVILJINN — Þriðjudagur 15. júní 1965
Síðarí heimsstyrjöld
og hlutverk Stalíns
Sovétfræðingar stefna að hlutlægara
mati en áður þekktist um þessi málefni
Blöð og tímarit í Sovétríkjunum hafa undan-
farið rætt ítarlega sögu heimsstyrjaldarinnar síð-
ari. Tilefnið er það, að tveir áratugir eru ný-
lega liðnir frá því sigur var endanlega unninn á
herjum nazistanna. Hjá því verður vart komiz.t,
að Stalín sé oftlega nefndur á nafn, og ýmsir vest-
rænir fréttamenn í Moskvu hafa í þe~su sam-
bandi talað um að gamli maðurinn hafi verið
„endurreistur“ eða eitthvað í þá áttina. Hitt er
þó sönnu nær, að nú sé reynt að gefa sannari
mynd af manni, sem jafnan verður talinn einn
helztur þátttakandinn í þessum hildarleik.
Sovézkir sagnfraeðingar segja
í þessu sambandi, að þeim
liggi einkum á hjarta að fá
fram hlutlsegari mynd af at-
burðum styrjaldarinnar. Það
sem við viljum gera er að
„endurreisa" þann sögulega
sannleika, segja þeir. Og í
þessu sambandi verður ekki
hjá því komizt að geta Stal-
íns að nokkru. Nafn hans er
tengt sögu Sovétríkjanna ó-
rjúfandi böndum, ekki hvað
sízt sögu styrjaldaráranna.
Hvort heldur var til góðs eða
ills, réði afstaða hans oft úr-
slitum, hann var aeðsti yfir-
maður herja Sovétríkjanna og
aðgerðir hans verður að vega
og meta, bæði jákvæðar og
neikvæðar.
Skyssur
Þetta sagnfnæðilega endur-
mat á sér stað meðan enn er
verið að gera upp sakirnar við
persónudýrkunina í Sovétríkj-
unum. Framan af var til-
hneiging til þess að vanmeta
sérstaklega hlutverk Stalíns á
styrjaldarárunum. Því hefur
verið haldið fram í því sam-
bandi, að Stalín hafi lítið um
hernað vitað og reynt að átta
sig á stöðu herjanna með
skólahnattlíkani. Hvað skipu-
lagsmálum hernaðar viðkemur,
hefur hann verið sakaður um
taugaóstyrk og jafnvel tauga-
bilun.
Sagnfræðingar þeir í Sovét-
ríkjunum, sem við sögu heims-
styrjaldarinnar fást, vísa slíku
vanmati algjörlega á bug.
Stalín tók bæði réttar ákvarð-
„Voite of America" sett
ondir stjórnareftirlit
■ Upp er nú komin deila milli Hvíta hússins og banda-
ríska utanríkisráðuneytisins annarsvegar og útvarpsstöðv-
arinnar „Rödd Ameríku“ (Voice of America) hinsvegar.
Hefur þessi deila haft það í för með sér, að útvarpsstöðv-
arstjórinn, Henry Loomis, hefur sagt stöðu sinni lausri
og ýmsir starfsmenn annaðhvort neitað að legg'ja nafn
framkvæma þau verk-
sitt við sendingarnar eða
efni, sem þeim voru fengin.
Ástæðan fyrir þeessari deilu
er sú, að Johnson Bandaríkja-
forseti hefur séð ástæðu til
þess að skipta sér af sending-
um útvarpsstöðvarinnar. Segir
bandaríska vikuritið „News-
week“ af þessu tilefni, að
krafa forsetans um samstöðu
fari nú óþægilega mikið að
minna á þá kröfu að allir hugsi
og tali eins.
Að sjálfsögðu neyddist út-
varpsstöðin til þess að láta
undan kröfum forsetans; send-
ingar hennar eru nú undir eft-
irliti og sýna einhliða, mynd af
„féttlátari“ utanrikisstefnu
Bandaríkjanna. Málarekstur
forsetans hófst, er hann komst
að því að útvarpsstöðin hafði
einnig skýrt frá gagnrýni blaða
og tímarita á stefnu Banda-
ríkjastjórnar í Vietnam. Slíkt
gat Johnson bleggaður ekki
þolað, með áðurtöldum afleið-
ingiim.
Mælist illa fyrir
Þessi stefnubreyting gagn-
vart útvarpsstöðinni hefur
mælzt heldur illa fyrir með
bandarískum diplómötum er-
lendis. Þannig hefur Foy Ko-
hler, sendiherra Bandaríkjanna
í Moskvu, sent skeyti heim
og lýst áhyggjum sínum yfir
þessari ákvörðun. Segir Ko-
hler máli sínu til sönnunar,
að tiltekin sending útvarps-
stöðvarinnar um atburðina í
Santo Domingo hafi greinilega
verið samin með það fyrir
augum að styðja stefnu Banda-
ríkjanna, en minna hirt um
að skýra frá atburðunum sjálf-
um.
„ . . . Stalín hefði getað gert meira til þess að tryggja skjótari
sigur; en að segja það, að hann, hafi ekkert gcrt, jaðrar við sðgu-
fölsun . . .
land. Frá Moskvu kom aðeins
þessi áminning:
— Eruð þér með öllum
mjalla — viljið þér koma' af
stað stríði?!
Sérstök Tass-fregn frá 14.
júní stuðlaði einnig að því að
skapa ringulreið. Fregnin lagði
áherzlu á það, að stjóm Þýzka-
lands uppfyllti til fullnustu
skilyrði griðarsáttmálans og
því bæri allt tal um það, að
Þýzkaland undirbyggi stríð
gegn Sovétríkjunum, að skoða
sem óvinaaðgerð, sem stuðlaði
að því að koma af stað stríði.
Herdeildarforingi einn skildi
tilkynninguna öðruvísi. Hann
kallaði 'saman liðsforingja sma
og stjómmálasamstarfsmenn og
lýsti þessu yfir: „Við erum
hermenn og verðum þvi að
skoða Tass-fregnina sem
hvatningu til aúkins viðbún-
aðar“. Daginn eftir var hann
dreginn fyrir herrétt!
Bagramjan marskálkur seg-
ir, að óskynsamlegur áróður
Stalíns og stjórnmáladeildar
hermálaráðuneytisins hafi villt
fyrir hermönnunum, slævt ár-
vekni þeirra og í raun réttri
dæmt þá til aðgerðaleysis. En
hitt væri rangt að halda því
fram, að Stalín hafi ekkert
gert til þess að búa landið und-
ir hugsanlega árás; árás sem
Stalín bjóst fastlega við en
bara ekki í júni 1941 heldur
síðar. Honum láðist því að
hafa landamæraherina og um-
fram allt flugherinn tilbúinn.
Það var þessi skyssa sem
gerði það mögulegt, að skyndi-
árás nazistaherjanna kom Sov-
étherjunum á óvart.
anir og rangar, og hann var
ekki sá maður að undirskrifa
skjal án þess að vita, hvað í
því stóð. Jafnframt þessu vissi
hann vel, hvað um var að vera
á vígstöðvunum, enda þótt
hann kæmi þangað aldrei
sjálfur öll stríðsárin. Sagn-
fræðingar benda á, að í sam-
bandi við innrás nazista í Sov-
étríkin 22. júní 1941 hafi ver-
ið gerðar örlagaríkar og nán-
ast ófyrirgefanlegar skyssur.
Sá lærdómur var dýru verði
keyptur og svo heíur verið
fyrir séð, að slíkt endurtaki
sig ekki. Skyssurnar voru
margar og ýmsar miklar á
fyrstu árum stríðsins, en eft-
ir orustuna við Stalingrad má
með miklum rétti segja, að
herstjómin hafi verið sam-
eiginleg í höndum Kommún-
istaflokksins, ríkisstjómarinnar
og herforingjaráðsins. Stalín
hefði getað gert meira til þess
að tryggja skjótari sigur, en
að segja það, að hann hafl
ekkert gert, jaðrar við sögu-
fölsun.
Endurmat
I grein í „Literaturnaja
Gazeta“ hefur varavarnar-
málaráðherrann, Ivan Bagram-
jan, marskálkur, haldið svip-
uðu fram. Sigurinn í síðari
heimsstyrjöldinni var okkur
dýru verði keyptur, segir hann.
Um eitt skeið var það mjög í
tízku að útskýra alla ósigrana
í byrjun stríðsins með hinni
lymskulegu skyndíárás Hitler-
herjanna. Það var Stalín sjálfur,
sem setti fram þá kenningu
og hélt því um leið fram, að
árásaraðilinn muni í stríðs-
byrjun ætíð hafa nokkurt for-
skot. Síðar féllu nokkrir sagn-
fræðingar í hina gildruna og
tóku að útskýra sérhverja ó-
heppni með mistökunum og
misskilningi æðstu herstjóm-
arinnar og þá einkum Stalíris.
Báðar þessar fullyrðingar fela
í sér nokkurn hluta sannleik-
ans, en aðeins nokkum hluta,
segir Bagramjan.
Bagramjan rifjar upp að-
stöðuna rétt áður en Hitler
gerði árásina og heldur því
fram, sem reyndar hefur lengi
verið vitað, að fyrir lágu nægi-
legar upplýsingar um fyrir-
ætlanir fasistanna, til þess að
unnt væri að dæma aðstæður
á raunsæjan hátt.
Nokkrum dögum fyrir árás-
ina bað yíirmaður hersvæðis
eins í Úkraínu hemaðaryfir-
völd í Moskvu um leyfi til
þess að skjóta aðvörunarskot-
um að þýzkum flugvélum, sem
þá voru 1 síauknum mæli
farnar að fljúga yfir sovézkt
Framhald á 9. síðu.
^ > r
— Ég spurði frúna hvort
hún væri ekkl hrædd um að
fuglarnir ætu krisuberin á
nýja hattinum hennar. Og
hverju heldurðu að kellingin
svari?
— Ekki meðan þú gengur
við hliðina á mér!
(Salon Gahlin).
"(nHHiHUiiimmuHmmiHinniHiiiiNmnninmmiiHMiiiniimiiiinuuHmiHiiim*
Kínversk listakona
vekur athygfí
18 ára stúlka hefur vak-
ið athygli í Kínverska al-
þýðulýðvéldinu fyrir frá-
bærar tréskurðarmyndir.
Stúlkan heitir Ako og ný-
lega var haldin í Peking
sýning á verkum hennar.
Meðal annars lýsa þau
þjáningum þeim og auð-
mýkingum, sem fjölskylda
hennar varð að þola af
hendi lénsherranna sem
réðu yfir lífi og limum
bændanna.
Ako er ættuð úr Liangs-
hanfjöllunum í Szechwan-
héraðinu, sem er í Suð-
vesturhluta Kína. Fjöl-
skyldan var ánauðugir
leiguliðar og eina nóttina
reyndi öll fjölskyldan að
flýja, en náðist. 1 hefnd-
arskyni var afí hennar
hengdur og amma hennar
lamin til bana. Móðir
hennar var lögð í hlekki.
Nú hefur ofurveldi léns-
herranna verið brotið á
bak aftur í Kína. Aku
var send í skóla sex ára
gömul, bróðir hennar er
háskólakennari og systir
hennar vinnur á stjórnar-
skrifstofu. 1959 fékk Ako
inngöngu í listaskólann í
Szechwan og lauk þar
námi á síðastliðnu ári. Við
sjáum hana hér að verki
sínu og einnig eina tré-
skurðarmynd hennar, er
hún nefnir „Mamma við
nám.“ Sýnir sú mynd aldr-
aða móður hennar læra að
lesa eftir að vera loks laus
úr viðjum þrældóms og
ótta.
»