Þjóðviljinn - 08.03.1966, Síða 8

g SlÐA — ÞJÓÐVIEiJINN — Þriðjudagur 8. marz 1966.
• Nýtt og fjöl-
breytt hefti af
„Æskunni"
• Febrúarhefti bamablaðsins
ÆSKUNNAR er komið út og
flytur að vanda afarfjölbreytt
efni við hæfi yngstu lesend-
anna. I heftinu er m.a. birtur
söngur Magga mús um tungl-
ið (úr barnaleikriti Þjóðleik-
hússins Ferðinni til Limbó),
fyrsti hluti sögunnar um Hróa
hött og kappa hans í Skíris-
skógi, sagan Ævintýri í höll
eftir Oddnýju Guðmundsdóttur,
sagt frá kvikmynd Walt Disney
Mary Poppins, framhald sög-
unnar um Davið Gopperfield
eftir Dickens, Sameinuðu þjóð-
irnar hennar Josephine Baker
og svo ótal margt fleira sem
of langt yrði upp að telja.
• Vágestur
fyrir dyrum
• „Kórsöngurinn á ekki erindi
í bama- og ungmennaskóla
landsins. Starfsemi kóranna er
hættuleg tízkuhreyfing í þeim
stofnunum, sem starfa fyrir
ungt fólk á vaxtarskeiði“.
(Jónas frá Hriflu í Mánu-
dagsblaðinu).
• Aukinn áhugi á
samtímabók-
menntum
• Komið er út mjög myndar-
legt eintak Mímis, blaðs stúd-
enta í íslenzkum fræðum, 1.
tbl. 5. árgangs. Eru í þessu
blaði færri stórar greinar en
verið hefur, en því fleiri
smærri greinar, ljóðrýni, leik-
húspistlar, bókadómar og f leira.
Sérstakt ánægjuefni má telja
það. að nemendur í íslenzkum
fræðum virðast nú >3
meira skipta s; v
menntir en raun var
nokkrum áram. Líklega
það þó heldur mikil bjartsyn,
að túlka þetta svo, að einnig
sé farið að leggja aukna á-
herzlu á samtímabókmenntir í
námsefni deildarinnar?
Höfuðáherzla er lögð á ljóð-
rýni í þessu tölublaði og era
í því níu greinar gagnrýnenda
um ljóð og ljóðabækur, en
tvær um aðrar bækur. Þá er
skrifað um ný leikrit Magnús-
ar Jónssonar, Odds Bjömsson-
ar og Jökuls Jakobssonar.
Sverrir Hólmarsson skrifar um
nýskipan heimspekideildar, —
Bjöm Teitsson á greinina
„Þorrabálkar og vetrarkvæði“,
um kvæði eftir Bjama Thorar-
ensen, Helga Kress sýnir dæmi
um hlutlægni Snorra Sturlu-
sonar. Riohard Ringler skrifar
um fyrirmynd kvæðis eftir
Stefán Ólafsson, öm Ólafsson
um sýnisbók elztu íslenzkra
handrita og Eysteinn Sigurðs-
son á greinina Skáld í van-
hirðu.
Ritnefnd skipa Helgi Þorláks-
son, Þorleifur Hauksson, öm
Ólafsson og Bergþóra Gísla-
dóttir.
• Leiðrétting
• Inn í greinina „Island kom-
ið yfir tekt í hernaðarmálum“
sem birtist í blaðinu sunnu-
daginn 6. marz, slæddist ein
villa. Þar stóð: „Fyrsta skrefið
i friðarátt var bann við spreng-
ingum ofanjarðar og neðan-
jarðar“, en á að vera „ofan-
jarðar og neðansjávar“, sem
hér með leiðréttist.
• Botnarnir
• Fyrir viku birtum við vísu-
part handa lesendum að botna.
Eins og fyrri daginn stóð ekki
á undirtektunum og bárust
nargir botnar. Fyrriparturinn
>á okkur var á þessa leið:
N a t veðra von
veður mani í skýjum.
Og botnamir:
Hlýja skó ég kaupi í Kron
kem svo á þeim nýjum.
v.
Lekur á Spánilon og don
úr lofti plútóníum.
Torfi Ólafsson
Skyldi Einar Olgeirsson
enda í flokki nýjum?
Gr
Ennþá pundar Adamsson
álögunum nýjum.
Leitt er hvernig landsins son
Ieggst með kanarýjum.
Liggja menn því lon og don
lífsglöðum hjá píum.
— á.
Biðji nú allir Bergþórsson
að blása vindum hlýjum!
Forvitinn.
Alltaf streymir áfram Don,
en orpin mold er Wium.
NN
Eignast margur orðið son
eftir vegum nýjum.
T. F.
Seint mun Gylfi Gíslason
gefast upp á fríum.
S. J.
Enda býsn þeir kaupa í Kron
af kuldaúlpum hlýjum.
L. F. f.
Vietnam til Washington,
vopnabræður, flýjum!
L. F. í.
BHHI
-—
GROÐUR-
REGN FERÐASAGA FRÁ TÍBET
Eftir STUART og ROMA GELDER 36
því að vera Iandseigandi og á-
nauðugra manna, og ríkja sem
veraldlegur höfðingi yfir víð-
lendu ríki í meira en þrjár
aldir.
Það hefur verið sagt að „inn-
rás“ Kínverja í Tíbet hafi ekki
einungis verið stjórnmálalegt
gerræði og hatramleg undirok-
un sjálfstæðs ríkis, heldur
einnig nokkurskonar helgispjöll
þar sem guðdómleg vera hafi
verið hrakin af veldisstóli.
Ennfremur, að hið andlega veldi
þess guðs hafi verið að velli
lagt með saurgun mustera, og
pyndingum og drápi á þeim
sem musteri héldu og klaustur,
sem og almenningi. Það er á-
litið að Kínverjar hefðu tekið
Dalai Lama fastan og drepið
hann, ef hann hefði ekki flú-
ið úr landi.
En ekki var þörf á því fyrir
hann að bíða eftir því að Kín-
verjar kæmu til að murka úr
honum lífið. Hann sem búið var
að myrða aftur og aftur í fyrri
líkömum og það af tíbezkum
prestaöldungum, sem einnig
vora handhafar veraldlegs
valds, og skyldir voru að tigna
hann, en höfðu í þess stað kyrkt
hann eða gefið honum eitur,
stundum barni að aldri, stund-
um fullorðnum, en aldrei nema
hann þætti standa sér x Ijósi.
Samkvæmt helgisögn voru fjór-
ir Dalai Lamar á undan hin-
um „mikla fimmta“, en í raun-
inni gerði hann sig sjálfur að
þessu, og &á sem nú er talinn
vera hin sjötta endurholdgun
hans, var í rauninni önnur.
Samkvæmt þessu er sá, sem nú
ber tign þessa, ekki hin fjór-
tánda birting Avolokita á jörð-
unni, heldur hin tíunda. Og
má nú reyndar einu gilda um
röð þessa fyrir aðra en þá
sem þetta telja sig varða.
Sá í röðinni sem taldist vera
hinn sjötti, var mjög dáður af
samtíð sinni vegna persónu-
legra töfra, en hann var líka
hinn fyrsti, sem myrtur var af
prestunum. Hann hafði gert
það fyrir sér, að rísa gegn
einlífisskyldu presta og munka,
og hneykslaði hann „stofnun“
sína með líferni sínu. Hann
tók sér margar frillur og stalst
stundum heiman að frá sér úr
höllinni til þess að gera sér
glaðan dag með kátu fólki.
Frillur sínar lét hann búa í
höllinni, sumar, en það var
bannað og talið, að höllin
saurgaðist af nærvera kvenna.
Hann orti afmorsvísur sem
svo þykja góðar, að þær era
enn lesnar og lærðar af mörg-
um. Þó hann hlyti að sæta því
hlutskipti að vera guð í manns-
líki, kaus hann sér heldur að
vera maður í guðslíki, og fram-
fylgdi því. En þetta var tíb-
ezkum guðsmönnum mesti þym-
ir í augum, því enginn guð má
láta í það skína, að hann sé
maður líka, Það er hætt við að
vegsemdin dvíni við það. Svo
þeir tóku hann í sína vörzlu
og síðan hefur ekkert af hon-
um spurzt. En fyrst ekki má
með neinu móti kjósa annan
fyrr en fyrirrennarinn er sann-
anlega dauður, er gizkað á að
þeir hafi kálað honum. En þá
virðist svo sem það hafi rannið
upp fyrir þeim sem höfðu haft
hann í vörzlu sinni að dauð-
legir menn megni engan veginn
að fyrirkoma guðlegri veru,
því þeir lýstu því yfir aö hann
hefði ekki verið annað en fals-
guð. Tartarakonungurinn Gink-
ir Khan, (Temudjin), útnefndi
munk einn, Ngwan Yeshe Gya-
mtso, til að taka við embætti
hans, og töframenn og spásagn-
ir voru á einu máli um það,
að ekki einungis andardráttur,
heldur og sál hins andaða kon-
ungs og guðs þeirra hefði tek-
ið sér bústað í líkama munks-
ins. Svo virðist sem þeir hafi
fengið eftirþanka. Setjum svo,
• í kaffitímanum
• Fólkið hefur lokið við að matast og situr nú og hvílir lúin bein, sumir tefla, en aðrir láta sér
nægja að rabba saman. Myndin gæti verið tekin hvar sem er á vinnustað í bænum, svo dæmi-
gert er kaffistofuandrúmsloftið sem yfir henni hvílir. Það var í Sænska frystihúsinu sem henni
var smellt af á dögunum. — (Ljósm. Þjóðiv. G.M.).
• Nýr fyrripartur
m Hér kemur nýr fyrripartur
handa ykkur að botna. Síminn
er 17500.
Vetri hallar, hækkar sól,
Hörpu dagar líða.
Þriðjudagur 8. marz.
13.00 Við vinnuna.
14.40 Sólveig Theódórsdóttir
talar um snyrtingu almennt.
15.00 Miðdegisútvarp.
Þjóðleikhúskórinn syngur,
Rampal og kammersveitin í
Stuttgart leika Flautukonsert
nr. 1 eftir PergolesL Mún-
chinger stj. Berger syngur
lög eftir Schubert. Rosen
leikur Tilbrigði um ungversk
þjóðlög op. 20 og Etýður op.
18 eftir Bartók.
16.00 Síðdegisútvarp.
Hahn og hljómsveit leika
syrpu af sænskum þjóðdöns-
um. Schneider, kór og hljóm-
sveit flytja þýzk og austur-
rísk þjóðlög. Pepe Jaramillo
og hljómsveit leika syrpu af
lögum o.fl.
17.20 Framburðarkennsla í
dönsku og ensku.
17.40 Þingfréttir.
18.00 Tónlistartími barnanna.
Guðrún Sveinsdóttir stjórn-
ar tímanxxm.
18,30 Tónleikar.
20.00 Erlingur Vigfússon syng-
ur íslenzk lög við undirleik
Ólafs Vignis Albertssonar.
20.20 Frá Grænlandsströndum. '
Þorvaldur Steinason flytur
fyrsta erindi sitt um dvöl
sína þar vestra 1949.
20.40 „Daphnis og Chloe“, svíta
nr. 2 eftir Ravel NBG-sin-
fóníusveitin leikur, Toscan-
ini stjómar.
21.00 Þriðjudagsleikritið: „Sæ-
farinn“ eftir Lance Sievek-
ing, samið eftir skáldsögu
Jules Verne. Þýðandi: Ámi
Gunnarsson, Leikstj.a Bene-
dikt Árnason. Þriðji þáttur.
Leikendur: Gunnar Eyjólfs-
son, Guðmundur Pálsson,
Flosi Ólafss., Ævar Kvaran,
Jónas Jónasson, Steindór
Steindórsson, Valur Gísla-
son.
21.30 Píanótónleikar. Micelang-
eli leikur Sónötu nr. 32 op.
111 eftir Beethoven.
22.05 Lestur Passíusálma (25)
22.30 Húsfrú Þórdís. Séra
Gunnar Árnason flytur loka-
kafla söguþáttarins.
22.40 Hamborgarkórinn syngur.
23.00 Á hljóðbergi. Bjöm Th.
Björnsson listfræðingur vel-
ur efnið og kynnir. „Fröken
Julia“ eftir Strindberg. Leik-
stj.: Alf Sjöberg. Leikendur:
Inga Tidblad, Mártha Dorff
og Ulf Palme.
hugsuðu þeir, að trúaðirmenn
vilji ekki taka þetta trúanlegt.
Og var því blaðinu snúið við
og því lýst yfir að sálin væri
raunar komin í líkama son-
ar munks nokkurs í Drepung-
klaustri.
En svo kom babb í bátinn.
Þessir skipunarmenn guða í
embætti höfðu ekki munað eft-
ir Keisaranum f Kína, sem bú-
inn var að samþykkja útnefn-
ingu þess Dalai Lama, sem
Temudjin kaus, og lét nú taka
fastan þennan litla dreng frá
Drepung. En svo snerist honum
hugur og hann sleppti honum
og setti í Potala. En átta áram
síðar var honum steypt því
hann var granaður um aðhafa
verið viðriðinn samsæri' gegn
konungi landsins, þó að ólíklegt
væri, að svo ungur drengur
gæti átt þátt í slíku. Og var
nú annar kosinn. En ekki varð
sá langær, og drengurinn var
settur í sæti sitt að nýju. En
1749 lét keisarinn drepa stað-
göngumann þann, sem völdin
hafði og átti að hafa meðan
hann væri í bernsku, en þá
risu Tíbetar upp og stráfelldu
banamenn hans.
Hinn fyrsti af páfum þessum,
sem séður var aí enskum manni,
var hinn níundi. Thomas
Manning, sá sem sá hann, lýs-
ir honum svo, að hann hafi ver-
ið gæddur hrífandi skáldlegri
fegurð. Fáum árum síðar var
þessi maður myrtur, og haldið
er að staðgöngumaður hanshafi
gert það. 1 næstu holdtekju
var farið með hann á sama
veg, og líklega gerði bað hinn
sami, og var honum kennt um,
hann var handtekinn, settur af
og rekinn og kom aldrei framar
til valda.
Ekki farnaðist hinum næsta
öllu betur. Staðgöngumaður
hans drap hann þegar hann var
átján ára.
Um miðja nítjándu öld voru
sendir menn í dulargervi inn
r landid, og gerði það stjórn
Breta í Indlandi. Einn af þeim
sá hina nýju holdtekju (hina
áttundu eða tólftu eftir því við
hverja töluna menn kjósa að
halda sér) Dalai Lama og Kall-
aði hann „bjartleitan fríðleiks-
mann, frumvaxta“. Það var
1866, sem þetta gerðist. Átta
árum síðar, er hann var tutt-
ugu og fimm ára, dó hann og
varð brátt um hann. Haldið
var, að ríkisstjórnin hefði gef-
ið honum eitur.
Þannig hafa fimm af páfum
þessum dáið fyrir hendi ann-
arra manna á 170 ára bili. Og
er því ef til vill engin furða
þó að þeim sem virðist hafa
tekizt að sannfæra hinn fjór-
tánda um að líf hans væri í
hættu 1959, héldu sjálfir að
kínverskir kommúnistar, sem
ekki trúa á guði í mannslíki,
mundu ekki skirrast við að
kála þeim sem væri þeim svo
andsnúinn, sem raun gaf vitni.
Morð á guðum vora engin ný-
lunda í tíbezkum klaustrum.
Ennfremur var það vel skiljan-
legt, að þeim sem virtist búdd-
hatrúa vera mild trúarbrögð og
umburðarlynd, og Dalai Lama
vera Albert Schweitzer Tíbeta,
að því er snertir „lotningu fyr-
ir lífinu“, skuli finnast það
hlálegt að þessi maður skuli
vera hrakinn í útlegð af trú-
lausum kommúnistum. En þessi
hugarburður um trúarbrögð
Tíbeta á lítið skylt við það
sem kennt var í landinu ofar
löndum.
Það kann að vera að Kín-
verjar ýki sumt um ömurleik
ann á presta- og lénsveldis-
tímanum, og að ekki hafi ailir
lénsheiTarnir verið svívirðilegir
böðlar sínum undirmönnum,
en hitt mun þó enn fjarri sanni
að þar hafi ríkt almenn ánægja
og farsæld (svosem hinnfjór-
tándi Dalai Lama vildi hafa
fyrir satt), og hefði það verið
flestum ljóst sem komu til
landsins áður en hinir fyrstu
Kínverjar, sem einnig vora
kommúnistar, komu þangað.
A. L. Waddell, sem var yfir-
læknir í leiðangri Younghus-
bands, og höfundur frægrar
bókar um trúarbrögð Tíbeta,
og sannarlega mundi hafa séð
erkióvininn í kommúnisma,
sagði svo að hann hlakkaði til
að lifa þann dag þegar þjóðin
losnaði undan „hinu óbærilega
ánauðaroki munkanna“ og
fjanda þeirra ómennskra, sem
þeir hefðu gert sem grýlur til
að hræða fólkið.
Percival Landon sem fór
með Waddell lækni til Lhasa
árið 1904, hefur sagt svo um
Lamatrú Tíbeta, að hún væri
„kúgunartæki“, þröskuldur fyr-
ir hverri framför og hverjum
umbótum, og átakanlegt dæmi
um allt það sem við hér á
Vesturlöndum höfum barizt
gegn og að síðustu tekizt að
losa okkur við, og sem heiti
hefur af hræsni, grimmd og ó-
frelsi.
W. F. T. O. ’Connor, sem
var ritari og túlkur í leiðangri
Younghusbands, eins og Land-
on, var þegn í ríki þar sem
skiptingin í háa og lága var
aðeins að byrja að óskýrast,
svo að hann mátti trútt um
tala er hann bar saman kjör
írskra bænda og tíbezkra, slfk
skelfing sem honum þótti hið
síðara, en hitt varla nokkurs