Þjóðviljinn - 20.03.1966, Blaðsíða 3

Sunnudagur 20. marz 1966 — ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA J
UPPREISN GEGN VIDREISN
jr
A
HVÍLDAR-
DACINN
Gróðatíð
Á síðasta ári drógu íslend-
ingar á land meira en eina
miljón lesta af fiski. Er það
langmesta aflamagn sem um
gertur í sögu þjóðarinnar, og
þegar um það er rætt þurfum
við ekki að taka ýkjamikið til-
lit til fólksfjölda í samanburðin-
um við aðra; heildarafli okkar
er hvorki meira né minna en
fimmti hluti af heildarafla
Sovétríkjanna. En sé tekið til-
lit til fólksfjölda er hér um
að ræða langsamlega mestu af-
köst í fiskveiðum sem um get-
ur í víðri veröld, og raunar
mun erfitt að benda á nokkra
atvinnugrein annarstaðar sem
sé jafn arðsöm og sjávarútveg-
urinn hér, skili jafn stórfelld-
um árlegum verðmætum í sam-
anburði við fjárfestingu — til
að mynda er alúmínframleiðsla
frumstæð atvinnugrein í sam-
jöfnuði við fiskveiðar okkar,
ef annars vegar er tekin fjár-
festing og hinsvegar árleg
verðmætasköpun. Það mikla
aflamagn sem barst á land í
fyrra er aðeins hámark í sam-
felldri þróun sem staðið hefur
árum saman. Og það er ekki
magnið eitt sem verið hefur
sjávarútveginum hagstætt;
markaðir virðast takmarka-
lausir í öllum áttum — og
raunar hefur það verið eitt
helzta vandamál sölumanna
okkar, að viðskiptavinimir
hafa heimtað meira magn af
sumum fnamleiðsluvörum en
við vorum menn til að láta af
hendi. Og í þokkabót hefur
verðið farið hækkandi um
langt skeið, ár eftir ár, og það
mun örar en bjartsýnustu
’ menn gat órað fyrir. Síðast en
i ekki sízt hefur sjávarútvegur-
inn þá vitneskju í bakhönd-
* inrif'að með því að taka upþ'
fiskiðnað með nútímasniði
væri hægt að tvöfalda verð-
mæti aflans — en sú aukning
myndi jafngilda meira en
fimm þúsund miljónum króna
á ári miðað við verðlagið í
fyrra.
Fátækrastyrkur
Ástæða væri til að ætla að
atvinnugrein sem lifað hefur
þvílíka happatíma væri vel á
vegi stödd þangað streymdi
fjármagn allra þeirra sem
sækjast eftir gróða í þjóðfé-
laginu, þar væru nægileg aura-
ráð til þess að halda uppi
hvers kyns tilraunastarfsemi
i veiðum og fiskiðnaði, þar
væru kjörin bezt og afkoman
öruggust. En sú er sannarlega
ekki raunin. Einmitt um þess-
ar mundir liggur fyrir Alþingi
Islendinga enn eitt frumvarp
um sveitarstyrk handa s.jáv-
arútveginum, í viðbót við mjög
víðtækt og flókið uppbótakerfi
sem þanizt hefur út á und-
anfömum árum. Að þessu
sinni 'nemur fátækrastyrkurinn
80 miljónum króna. og hann
á að skiptast eftir ákveðnum
framfærslureglum milli báta-
flotans, togaranna og fiskiðnað-
arins.
Þannig gildir hér á Islandi
það kynlega hagfræðilögmál
að eftir því sem aflamagnið
eykst. markaðir stækka og
verðið hækkar, eftir því versn-
ar afkoma sjávarútvegsins og
hann þarf á þeim mun meiri
fjárstuðhingi að halda Mun
efnahagskerfi af þessu tagi
naumast fyrirfinnanlegt í
nokkru öðru landi.
Soðning og
makarín
Ráðherrar okkar eru glögg-
nkyggnir menn og framsýnir;
um þessar mundir eru þrír
mánuðir liðnir síðan Magnús
Jónsson fjármálaráðherra spáði
þvi á þingi að óhjákvæmilegt
myndi verða að veita sjávar-
útveginum aðstoð eftir áramót-
in til þess að vega upp góðær-
ið. En ráðherrann sagði jafn-
framt að ekki myndi verða
þörf neinnar nýrrar fjáröflunar
í þvi skyni, enda var hann þá
nýbúinn að leggja á 10 — 20
nýja skatta sem námu að verð-
mæti mörgum hundruðum
miljóna króna á ári og hækk-
uðu flest sem hækkað varð,
allt frá bensíni til raforku. En
verðgildi ráðherraloforða er
engu traustara en verðgildi
krónunnar, og nú hefur ráð-
herrann boðað nýjar og stór-
felldar verðhækkanir til þess
að standa undir góðærisstyrkn-
um. Að þessu sinni er ætlun-
in að hækka hversdagslegustu
neyzluvörur í verði, einkanlega
soðningu og makarín. Menn
verða því að greiða fiskinn
hærra verði sökum þess að
aflinn hefur verið of mikill og
gjalda þess í makarínsverði hvað
þjóðartekjurnar hafa vaxið
ört; þetta er íslenzka viðreisn-
arútgáfan af hagfræðilögmál-
inu um framboð og eftirspum.
Hins vegar veit ráðherrann
ekki ennþá hvað hann þarf að
hækka vöruverðið mikið til
þess að standa undir 80 milj-
óna króna fátækrastyrk til
sjávarútvegsins — munu vera
uppi ýmsar kenningar um það
efni frá 150 miljónum króna
upp í 300 miljónir króna.
Hringavitleysa
Ástæðan til, þess að leggja
þarf á vöruverðið margfalt
hærri upphæð en þá sem nú
á að koma til útborgunar úr
ríkissjóði felst í sjálfu eðli við-
reisnarinnar, óðaverðbólgunni.
Soðning og makarín eru með-
al þeirra vömtegunda sem mest
áhrif hafa á vísitöluna, og þess
vegna hefur verð á þeim
vömm verið greitt niður til
þess að reyna að klípa eitt-
hvað af réttmætu kaupi
launamanna. Þegar einmitt
þessar vörur hækka mun vísi-
talan því taka betur við sér
en oftast endranær. Er launa-
menn em búnir að bera verð-
hækkanimar bótalaust í tvo
mánuði eða svo, hækkar loks
kaupgreiðsluvísitalan og þar
með aUt kaupgjald að krónutölu.
Útgjöld ríkissjóðs munu þá
aukast um tugi miljóna kr. en
atvinnurekendur munu um-
svifalaust velta sínum útgjöld-
um út í verðlagið og stuðla
þannig að nýi-ri stökkbreytingu.
vísitöluhækkun, kaupgjalds-
hækkun, auknum útgjöldum
ríkissjóðs, nýjum verðhækkun-
um og þannig endalaust, líkt
og það spil langavitleysa sem
lyktar ekki fyrr en menn
standa upp og fara. Af þessum
sökum munu uppbætumar til
sjávarútvegsins verða að engu
innan tíðar og hann þarf að
fá enn meiri aðs-toð úr ríkis-
sjóði eftir skamma stund. Það
er þetta sjálfvirka galihús við-
reisnarinnar sem veldur því að
ráðherramir em nú að vega og
meta hvað þeir þurfi mikla
varasjóði til þess að geta hald-
ið vitleysunni gangandi svo
sem fram að næstu áramótum.
Mongunblaðið hefur að und-
anförnu haft miklar mætur á
þeim orðum rússneska rithöf-
undarins Tarsis að hvergi geti
ungum Ijóðskáldum liðið bet-
ur í Rússlandi en á geðveikra-
hælum. Þegar hann kemur
hingað ættu gestgjafarnir að
segja honum svolítið frá efna-
hagskerfinu á Islandi svo að
hann kunni vel við sig.
Engir raunveru-
legir kjara-
samningar
A það hefur oft verið lögð
áherzla í þessum pistlum að í
óðaverðbólgunni birtist stétta-
baráttan í afiskræmislegri mynd
hún sé ábyrgðarlaus aðferð at-
vinnurekenda og stjórnarvalda
við að svíkja kjarasamninga og
raunar sjálf gróðamyndunar-
aðferðin í íslenzku þjóðfélagi.
Segja má að engir raunveruleg-
ir kjarasamningar hafi verið
gerðir á Islandi um mjög langt
skeið. Ef verklýðsfélag sem-
ur um kauphækkun er sá
samningur þvi aðeins raun-
verulegur að atvinnurekendur
taki að sér að greiða kaup-
hækkunina; í þvílíkri samn-
ingsgerð á að vera fólgin til-
færsla á fjármunum til verka-
fólks frá atvinnurekendum. En
slíkir samningar eru óþekkt
fyrirbæri á Islandi. Atvinnu-
rekendur hafa að vísu verið æ
fúsari til að undirrita kaup-
hækkanir á pappírnum en þeir
greiða ekki eyri af þeim sjálf-
ir; þeir velta upphæðinni allri
umsvifalaust yfir á viðskipta-
vini sína — og raunar oftast
ríflega það. Þegar ríkissjóður
semur við starfsmenn sína um
kauphækkanir veltir hann
upphæðinni á sama hátt yfir
á þegna sína í auknum álög-
um. Þeir atvinnurekendur sem
framleiða fyrir erlendan mark-
að eru hinir einu sem ekki
geta viðhaft þessa aðferð —
og einmitt þess vegna þurfa
þeir að fá hallærisaðstoð á
mestu góðæristímum _ sem sjáv-
arútvegurinn hefur liaft kynni
af, og á þann hátt er þeim
kauphækkunum einnig velt yf-
ir á almenninig. Og hringekja
óðaverðbólgunnar snýst hrað-
ar og hraðar.
í sjónhendingu
Stundum segjast stjómar-
herramir hafa áhyggjur af
óðaverðbólgunni og vilja gera
ráðstafanir til að hefta hana.
Svo var til að mynda þegar
þeir tóku upp á því að vísi-
tölubinda húsnæðislán til al-
mennings — þeim var það
auðvitað áhyggjuefni ef ó-
breyttir þegnar gætu notað
verðbólguvitleysuna til þess
að létta örlítið þann vanda að
eignast þak yfir höfuðið. En
einmitt sú ráðabreytni sýnir
áhrif óðaverðbólgunnar í sjón-
hendingu.
Lán þau sem þannig eru fá-
anleg nema 280.000 krónum og
eiga að greiðast upp á 25 ár-
um. Ef lánakjörin væru með
eðlilegum hætti og jöfnum árs-
greiðslum myndi lántakandinn
standa undir byrði sinni með
þvf að greiða kr. 18.398 á ári
hverju. En með vísitöluskuld-
bindingu er annafi upp; á
teningnum. Sé reiknað með
því að verðbólgan aukist um
10% á ári — eins og hún hef-
ur gert í hálfan annan áratug
— líta greiðslur lántakandans
þannig út:
Á tíunda ári verður hann
að greiða kr. 47.656 í afborg-
anir, vexti og vísitölubætur.
Á fimmtánda ári verður
hann að grciða kr. 76,912.
Á tuttugasta ári verður hann
að greiða kr. 123.832.
Á tuttugasta og fimmta ári
verður hann að greiða kr.
199.272.
Þegar maðurfnn er búinn
að greiða síhækkandi upphæð-
ir í 24 ár verður hann sem sé
að bæta við lokagreiðslu sem
nemur nær 200 þúsundum
króna, til þes, að standa undir
láni sem upphaflega nam 280
þúsundum. þá hefur hann sam-
tais borgað á þrfðju mjljón
króna!
Þetta er ekkert dæmi sem
búið er til af spéskap, heldur
íslenzk lög, sett af viðreisnar-
stjóminni.
Farið heilar,
fornu dyggðir
Sýnist mönnum þetta fárán-
legur og óframkvæmanlegur
þjófnaður skyldu þeir minnast
þess að nákvæmlega hliðstætt
fjármunarán hefur verið fram-
kvæmt á ári hverju síðan verð-
bólguþróunin hófst. Sérstaklega
hefur verið stolið frá öllum
þeim sem ástunda fomar
dyggðir og hafa reynt að safna
sér sparifé til einhverra
meiri háttar þarfa eða til elli-
áranna; um leið og þvílíkir
peningar hafa verið lagðir inn
á banka eða í aðra fjármála-
stofnun hafa þeir verið komnir
í ræningjahendur, og eftir því
sem þeir vom lengur geymdir
á ábyrgð stjómarvaldanna
fékkst minna endurgreitt. Ég
veit um mann sem keypti sér
líftryggingu ungur, og var þá
svo snauður að hann varð ein-
att að hætta við að kaupa sér
föt til þess að geta staðið í
skilum með iðgjaldið. Þegar
hann fékk líftrygginguna
greidda fyrir nokkmm ámm
nægði hún nákvæmlega fyrir
einum fötum. Samskonar rán
er framkvæmit daglangt og ár-
langt frá öllu launafólki; sú
upphæð sem menn fá í launa-
umslögum á föstudegi er orð-
in minna virði þegar á að
kaupa fyrir hana í verzlun
næsta dag. Eina vörn launa-
fólks hefur verið sú að endur-
skoða kjarasamninga sína sem
allra oftas.t, reyna að hreyfa þá
jafn ört og verðbólguhjólið.
En á sama hátt hefur verð-
bólgan aukið eignir allra þeirra
sem hafa getað fært sér hana
í nyt; það er hún sem greið-
ir meginið af allri fjárfestingu
á Islandi og gerir þá. seiri allt-
af em að „tapa“ að ríkustu
mönnum landsins. Verðbólgan
er gróðamyndunaraðferðin hér
á landi; það kerfi sem virð-
ist ganga í berhögg við al-
menna skynsemi er engu að
síður kaldrifjuð skynsemi —
fyrir suma.
Óhjákvæmilegt
Verðbólgan er aðferð at-
vinnurekenda og stjómarvalda
til þess að rifta kjarasamning-
um um leið og þeir em gerð-
ir, með aðstoð hennar em
fjármunir teknir af óbreyttum
þegnum og afhentir forrétt-
indamönnum. Af þessu leiðir
að verkalýðshreyfingunni ber
sérstök skylda til að einbeita
öllu afli sínu að því að stöðva
verðbólguna. Verklýðssamtökin
hafa raunar lagt mikla áherzlu
á þetta verkefni á undanföm-
um ámm, markað skýra stefnu
og sent stjómarvöldunum skyn-
samlegar ályktanir. Ríkisstjóm-
in hefur tekið orðsendingum
þessum vel i orði, og undan-
farin tvö ár hafa verklýðs-
samtökin haft þann hátt á
kjarasamningum sínum sem
ríkisstjórnin taldi bezt henta
til þess að koma í veg fyrir
verðbólguþróun. En efndir
stjómarvaldanna á fyrirheit-
unum um stöðvun verðbólg-
unnar hafa engar orðið, samn-
ingamir vom sviknir um leið
og þeir vom gerðir, enginn at-
vinnurekandi tók á sig að
greiða eyri í kauphækkun,
heldur velti skuldbindingunum
ýfir á aðra, og nú ''átéTná
stjómarvöldin greinilega að
nýrri stökkbreytingu sem ekki
getur leitt til neins nema stóc-
felldrar gengislækkunar. Al-
þýðusamtökin hljóta að líta
þessar vanefndir mjög alvar-
legum augum og gera ráðstaf-
anir sem duga til þess að koma
í veg fyrir að öflugustu hags-
munasamtök landsmanna séu
leikin á þennan hátt.
1 samningum þeim sem
framundan em ber að gera þá
skýlausu kröfu að þeir verði
varanlegir og raunverulegir,
að þeir feli í sér tilfærslu á
fjármunum f þjóðfélaginu, að
atvinnurekendur greiði sjáífir
það sem þeir skrifa undir.
Þetta er ekki aðeins óhjá-
kvæmilegt réttlætismál launa-
manna, heldur og þjóðar-
nauðsjm ef efnahagskerfið á
ekki að gliðna sundur í algem
stjómleysi. Nú dugar ekkert
minna en uppreisn gegn við-
reisn. — Austri.
Atvinna
Vegna stóraukinnar afkastagetu vil.ium við ráða
röskar stúlkur og karlmenn til starfa í verksmiðju
vorri nú þegar. — Upplýsingar hjá verkstjóra
(ekki í síma).
CUDOGLER H.F.
Skúlagötu 26.
"^mmmmmmmmmtmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm^mmmmmmmmmmmmmmmt-
Eftir að sjávarútvegurinn hefur flutt á land mesta aflamagn í sögu þjóðarinnar þarf hann á
meiri fjárstuðning að halda af almannafé en nokkru sinni fyrr!