Þjóðviljinn - 30.03.1966, Blaðsíða 5

"T
Miðvikudagur 30. marz 1966 — ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
Sveinn Asmundsson
F. 16. júní‘ 1909 — D. 26. febrúar 1966.
Andí þinn á annað land
er nú fluttur burt frá mér.
Bandað hefi ég blcikan gand,
ber hann mig á eftir þér.
— Vald. Bcn.
Dauðinn er eitt þeirra fyrir-
bæra, sem enginn fær umflúið.
Enginn veit hver annan grefur.
Við kveðjum góðan vin eða
ástvin í dag — ef til vill fylgj-
um við í fótspor hans á morg-
un.
Það er þó óvenjuerfitt að
hugsa um dauðann og Svein
Ásmundsson í sömu andrá. Ég
held, að í návist eins.kis manns,
sem ég hef kynnzt, hafi hugs-
unin um dauðann verið jafn
fjarlaeg og fráleit og í návist
Sveins. Svo mikill lífsþróttur
bjó í honum og sá hressilegi
gustur, sem fylgdi honum.
feykti burt öllum dapurlegum
hugsunum. Sá gustur átti ekk-
ert skylt við bá þunglyndislegu
kyrrð. sem venja er að tengja
við dauðann. Því er það, að
þegar ég nú loks hef áttað mig
á því, að Sveinn Ásmundsson
sé allur, þá verður hugmynd
mín um dauðann öll önnur en
hún áður var. Hvernig getum
við hugsað okkur dauðann sem
útslokknun alls lífs. þegar við
minnumst persónuleika eins og
Svejns? Hvernig getur slíkt
lífsmagn í einni andrá orðið
að engu? Ég hygg. að það verði
fleiri en ég, sem bannig hugsa.
beirra sem bekktu Svein, og
að bað verði fleirum en mér
fvrst fyrir. að httesa um þann
hressandi gióst lífs og áhuga
sem stöðugt lék um þennan
sérstæða mann. Þeir munu fyrst
og fremst hugsa um líf — en
ekki dauða
Sveinn Ásmundsson var fædd-
ur þ. 16. júní 190í) að Mar-
landi á Skaga en fluttist viku-
gamall að Ásbúðum í sömu
sveit. þar sem hann ólst upp
hjá foreldrum sínum. Steinunni
Sveinsdóttur og Ásmundi Áma-
syni, unz hann á unglingsárun-
um flyzt til Siglufiarðar. þar
sem hann nam sfna iðn og
starfaði um áratugi sem bygg-
ingarmeistari. auk þess sem
hann lét ótal mörg áhugamál
önnur til sfn taka, því hann lét
sér ekkert mannlegt óviðkom-
andi. M.a. var Sveinn um all-
langt skeið formaður þjörgun-
arsveitar Slysavarnafélagsins á
Siglufirði. Þar sem annars
staðar vann hann afrek, sem
seint verða metin né launuð
svo sem vert væri, enda ekki
unnin með það fyrir augum
að hljóta lof né laun fyrir.
Slíkt var víðsfjarri lundarfari
Sveins. Árangurinn af starfinu
voru honum ríkulcg laun. Að
því starfi, sem öllum öðrum
gekk hann heill. Hann kunni
ekki þá aðfcrð, sem nú tíðkast
svo mjög, að ganga hálfur að
verki.
Þeir munu ófáir, sem nú
minnast hans með þakklæti
fyrir iffgjöf, sína eigin, eða
ástvina.
Svo sem áður segir starfaði
Sveinn um áratuga skeið á
Siglufirði og rak bar fyrirtæki
f félagi við aðra. Hann stóð þá
fyrir ýmiskonar byggingarfram-
kvæmdum.
Árið 1953 er brotið blað f
sögu Sveins sem hvgpínsameist-
ara. Þá flyzt hann frá Siglu-
firði til þess að taka að sér
forstöðu sjúkrahússbyggingar á
Blönduósi. Með þessu hefstný.r
þáttur í starfssögu Sveins, þvf
að segja má, að síðan hafi
hann nær eingöngu helgað
st.arfskrafta sína þessari tegund
hygginga. þótt hann hafi skotið
öðrum framkvæmdum inn á
milli, svo sem smíði hins glæsi-
lega félagsheimilis á Blöndu-
ósi.
Næst á eftir Héraðshælinu á
Blönduósi reisti Sveinn Sjúkra-
húsið a Sauðárkróki, og vorið
1964 er hann ráðinn fram-
kvæmdastjóri sjúkrahússbygg-
ingar í Húsavík, sem á þessum
skamma tíma er það langt kom-
ið, að líkara er ævintýri en
raunveruleika. Svo ekki sé
minnzt á þá hagsýni og skipu-
lagshæfni, sem birtist í svo lág-
um byggingarkostnaði, að eins-
dæmi mun vern.
Það var sérstæð reynsla, að
kynnast starfsaðferðum Sveins
Ásmundssonar. Það hefur verið
sagt um höfund Njálu, að hann
hafi haft síðustu setninguna í
huga er hann reit þá fyrstu.

Víktoría Haíldórsdóttir:
Leysum land vort
úr herf jötrum!
Sveinn Ásmundsson
Slíkur var starfsháttur Sveins.
Áður en hafizt var handa um
framkvæmdina, var hún í öll-
um aðalatriðum fullmótuð í
huga hans. Sveinn gerði sér
fyllilega ljóst, að smíði sjúkra-
húss var sérgrein í byggingar-
framkvæmdum. Þegar hann í
fyrstu sneri sér að þessari teg-
und bygginga, tók hann þvf t,il
við að heyja sér fræðslu um
sjúkrahús. Hann gerði sér þeg-
ar ljóst, að til þess að vera
fullfær til að veita forstöðu
slíkum framkvæmdum, var
nauðsynlegt að vita sem gleggst,
hvað fram færi á sjúkrahúsum
og hversu því væri sem hagan-
legast fyrir komið. Hann spar-
aði því hvorki tíma né erfiði,
sem því fylgdi að ferðast um,
skoða sjúkrahús og spyrja
starfsliðið spjörunum úr.
Árangurinn varð sá, að ég
hygg, að margur sjúkrahúss-
læknir hafi staðið ráðvilltur
gagnvart .ýmsum atriðum varð-
andi starfstilhögun á sjúkra-
húsum. sem Sveinn kunni glögg
skil á.
Það er álit mitt, að með
Sveini Ásmundssyni höfum við
Islendingar misst þann bygg-
ingarmeistara, er mest nálgað-
ist'það að geta kallast sérfræð-
ingur í sjúkrahúsabyggingum.
Þeirri stofnun. er Sveinn
vann við að reisa hér á Húsa-
vík, get ég ekki fært betri
ósk, en þá, að andi hans haldi
áfi'am að svífa þar yfir vötn-
um.
Ég hef orðið alllangorður
um starfsaðferðir og hæfni
Sveins við sjúkrahúsabygging-
ar, og er þó aðeins fátt eitt
talið af bví, sem gerði hann
Framhald á 7, síðu.
,.Sækjast sér um líkir". í
hug minn komu þessj fornu
spakmælj, þegar ég hlustaði
á það í fréttum að 3 íslenzkjr
stjórnmálaflökkar hefðu tekið
höndum saman. bæði fljótt og
vel. til stuðnings Nató banda-
lagjnu þegar de Gaulle Frakk-
landsforseti gaf því spark.
Þessir þrír flokkar hafa oft
látið mjög ófriðlega í fram-
kvæmdum mála jnnan lands.
Forystumenn Framsóknar-
flokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins hafa nú að undanförnu oft-
lega minnt á gamla, reiða ketti,
sem sitja tímum saman í sömu
stellingum, mæna heiftarlega
hvor á annan. hvæsa. urra og
veina. Þeir þora ekkí færa
sig úr stað. af ótta við árás
óvinar og keppinauts.
Það fá kjósendur þessara
flokka að reyna, að fátt nauð-
synlegt koma þeir sér saman
um og kjósendur mega oft bíða
lengi eftir því sem að menn-
ingu og þjóðþrifum stuðlar.
vegna flokkastreitu og skorts
á samstarfi.
En nú bregður svo kynlega
við, að þeir fallást í faðma.
þegar erlent herbandalag hróp-
ar á stuðning og þurfa þeir
þá ekki að þrefa lengi. Stuðn-
ingur er veittur. svo aðildar-
ríki Nató. Bandaríki Norður-
Ameríku. þurfi ekki að hætta
störfum í Vietnam.
f tilkynningu sinni um sam-
stöðu flokkanna þriggja - til
, styrktar Nató, telur íslenzka
I ríkisstjórnin að Nató hafi
starfað að verndun frelsis og
! öryggis. til eflingar friði, fram-
! förum og velmegun. Þetta er á-
lit islenzku ríkisstjómarinnar
á hryðjuverkum og morðum,
sem framin eru af her banda-
lagsríkisins, sem Johnson for-
seti stjórnar.

„E§ skal mei ánægju svara
spurningum yðar"
Eftir ART BUCHWALD
Hinn fjölhæfi blaðafulltrúi
Hvita hússins, Bill Moy-
ers talaðj af sér í opinberu
sjónvarpsvjðtali ekki alls fyr-
ir löngu — hann sagði að
stundum dreifði hano fyrir-
fram meðal blaðamanna
,þeirra“ spurningum fyrjr
blaðamannafundi meö forset-
anum Svo er mál með vextj.
sagði Moyers til útskýringar.
að ..maður veit aldrei fyrir-
fram hvað gerjst á blaða-
mannafundinum, og ég vil
vera viss um aö einmitt þær
spurningar séu lagðar fyrir
forsetann. sem hann hefur
begar tilbúin svör við“.
Reyndar hafa blaðafulltrú’-
arnir árum saman ..dreift“
spumingum meðal blaða-
manna til að gera yfirmönn-
um sínum lífið léttara, Qg lík-
lega er ekkert athugavert við
þetta afl bvj und.anskildu. að
eftir bví sem þau vandamál.
sem Tohnson forseti þarf að
glima við gerast flóknari. þeim
mun fleiri spurningum þarf að
flejri spurningum þarf að
,dreifa“ og svo getur farið,
að enginn tími verði aflögu
á blaðamannafundinum til ’ð
svara þeim spumingum sem
blaðamenn vilja bera fram
upp á sitt eindæmi
Éff get ím.yndað mér að
eftir nokkra mánuði muni hr
Moyers ávarpa forsetann
eitthvað á þessa leið:
★
— O'laðamannafundur yðar
W hefur nú verið undir
búinn, herra forseti. .Tart
mun af sjálfsdáðum spvri;
um Vietnam. Phil mun einn-
ig af sjálfsdáðum spyrja um
greiðslujöfnuðinn. Bob mun
spyrja um mannréttindalög-
gjöfina. en Nancy mun spyrja
um heilsufar yðar.
— Mun enginn fá áhuga á
að spyrja um snyrtingaráform
Lady Bird?
— Við gœturri stungifl upp
á því við Joe.
— Meðan ég man — hvað
kom fyrir á síðasta blaða-
mannafundi? Það var lögð
fyrir mig spurning, sem és
hafði ekkj einu sinni minnst?
grun um.
- — Það er rétt, það kom
reyndar fyrir smá óhapp. Þér
reynduð að koma awga á
Art Bucliwald.
Marianne, sem að minni beiðni
átti að spyrja um minnkandi
atvinnuleysi í Bandaríkj
unum en blaðamaðurjnn.
sem sat fyrir aftan hana, hélt
að þér væruð að leita að sér.
Og svo stökik hann á fætur
með sína eigin spurningu áð-
ur en ég gæti stöðvað hann.
En núna hef ég dreift spum-
ingum einnig meðal þeirra
blaðamanna, sem munu sitja
umhverfis þá sem spyrja. Svo
að ef einhver stendur upp
fyrir misgáning, þá mun hann
líka koma með spumingu,
sem þér vitið þegar af.
— Gott hjá þér Bill.
— Auk þess munum við
gera yður það til hagræðis.
herra forseti, að endurvarpa
svörum yðar við spumingun-
um á sjónvarpsskermi
frammi fyrir yðar augliti. Én
þá verðum við líka að sjá
um að blaðamennimir spyrji
í réttri röð.
— Það er mjög skynsam-
legt. Mér þætti það mjög leið-
jnlegt ef ég svaraði spurningu
um Vietnam með svari um
giftjngaráform dóttur minn-
ar, Lucy. Já og svo er það
eitt enn Síðast voru ljóskast-
arar sjónvarpsins svo sterk-
ir. að ég gat ekiki komið auga
á þá blaðamenn, sem áttu að
'oggja fyrij- mig spurningar.
— Núna höfum við tekið
fiórar fyrstu sætaraðimar írá
fyrir þá. Ég ráðlegg yður að
renna augunum um allan sal-
inn en kannast aðeins við
þá serft sitja i fremstu röð-
um.
— Þú hefur víst gert ráð
fyrir öliu. BiH. Hefur þú
dreift einhverjum spurning-
um sem gefa tækifæri til að
segja eitthvað spaugilegt?
— Ég bað Saru Maclandon
að forvitnast um hundana yð-
ar.
— Á hvaða stað á ég að
skjóta inn setningunni um t.rú
mína á frelsi blaðanna oc
rétt almennings á því að fr
að vita um hvað forsetinn e:
að hugsa?
— Á milli spurninganna ur
stálverðið og «m heimsókr
Arthurs Goldibergs til páf-
ans.
Eins og öllum er kunnugt
eru Bandaríkin i Nató. og hafa
herstöðvar á fslandi. Háttsett-
ir menn í Bandarikjunum hafa
í ræðu og riti átalið framferði
sinna manna í Vietnam og stór-
ir hópar manna í hinum sið-
menntaða heimi hafa lýst við-
bjóði síum á at'höfnum Banda-
ríkjamanna í Vietnam.
fslenzka ríkisstjórnin lýsir
aðdáun sinni á stefnu og starfi
bandalagsins. En varla munu'
allir kjósendur sammála þess-
um mönnum, sem þeir hafa
kosið til forystu í þjóðmálum.
um að það sé leiðin til friðar
og velmegunar að sprengja
skóla. sjúkrahús og samgöngu-
mannvirki í loft upp, pynda,
limlesta og drepa fólk, jafnt
saklaus böm, konur, gamal-
menni og æskumenn. Brenna
akra og alla uppskeru sem til
næst, strá eitri yfir stór svæði
og stuðla á allan hátt að kvöl-
um og hungurdauða þeirra,
sem sprengjur. eldur og ejtur
náðu ekki að tortíma.
Og æska Bandaríkjanna er
látin framkvæma þessi verk
ásamt æskumönnum annarra
bandalagsríkja ef þurfa Þyk-
ir.
Sem betur fer munu flestir
fslendingar telja manndráp,
pyndingar og eyðingu jarðar-
gróðurs glæp hver sem slíkt
fremur, þó að það væru frænd-
ur okkar og vinir sem slíkt
f ramk væmdu
En stríðsáróður bæði hér á
landi og annarsstaðar er skæð-
ur fyrir vanþroskað fólk. Þvi
tii’ sönnunar og íslenzkrj æsku
til viðvörunar ætla ég að birta
hér brot af grein sem ég las
í janúar s.l
Það var viðtal við ungan ís-
lending í islenzku blaði. Hann
sagðist vera 21 árs og hafði
gerzt amerískur ríkisborgari.
Hann .þráði ákaflega að kom-
ast til Vietnam, sagðist tví-
vegis hafa óskað eftir að fara
]>angað. en heryfirvöldin hafa
enn ekki kallað hann til starfa
þar. Hann segist samt ekki
vonlaus um að komast þangað
í stríðið ,.þar sem stórir hilut-
ir gerast". En hann vonar samt
að sleppa lifandi af vígvellin-
um eftir unnin stórvirki.
Átakanlega sárt fannst mér
að lesa þetta viðtal við ung-
an íslenzikan dreng. En það
var mikill og illur fyrirboði
að blaðamaðurinn taldi það
sóma íslands að drengurinn
hafði svo mikla þrá og hug-
rekki til manndrápa.
Sem betur fer eru víst fá
dæmi hér á landi um að æsku-
fólk þrái að komast í snert-
ingu við útrýmingarstarfsemi.
Hugrekki æskumanna hefur
beinzt að öflun verðmæta, þeir
hafa hætt lífi sínu í vetrar-
hríðum á sjónum við að sækja
björg í bú.
Hjá æskufólki íslands finn-
ur maður þrá til uppbygging-
ar og hjálpfýsi til nauðstaddra
og sveltandi manna. Það er
mér óblandin ánægja að finna
og sjá æskufólk taka höndum
saman við að stuðla að því að
hunigruð börn íái mat.
Það er heitasta bæn allra
islenzkra mæðra að börnum
þeirra vegnj vel og þau öðlist
réttan skilning á lífshamingj-
unni. sem er ,í því fóigin að
'biðla að friði, forðast svik
'S pretti við náungann og
ióðfélagið, hafa friðsamleg
iðskipti við þjóðir sem við
höfum sambönd vjð. en forð-
ast að tileinka okkar þjóð.
að.vinna öðrum þjóðum tjón.
fslenzkar mæður þurf,a að
vera bömum sánum fögur fyr-
irmynd innræta þeim kristi-
legan kærleik tjl þesg að þau
geti tileinkað sér það fegursta
í heiminum, frið. Ef mæðrum
tekst að rækta nógu snemma
kærleiks- og friðarhugsjón
með bömunum. geta ill öfl
síður náð tökum á að afvega-
leiða þau.
Það er von mín að uppal-
endum takist að vemda ís-
lenzka æsku fyrir þeim við-
bjóðslega stríðsáróðri sem rek-
inn er hér á fslandi. að telja
manndráp, hermennsku og
hverskonar hryðjuverk eftir-
sóknarvert starf og telja sóma
að íslenzkír æskumenn hafi
áhuga á slíku starfi.
Allir vita að heiðarlegir
samningar milli þjóða er það
sem getur veitt bömum jarð-
ar farsæld og hamingju, en
stríð og morð skapa heift Og
hefnd. Þessvegna er þetta jll-
ræmda Nató bölvaldur, því að
það hefur beitt vopnum og
lagt í rúst. í stað þess að vinna
að heiðarlegum samnlngum
milli þjóða. Það er ekkj sátta-
semjari. Það er yfirdrottnunar-
hneigð þeirra sem því stjórna,
sem hefur gert þetfa Nató-
bandalag að heimsfrægu eyð-
ingartæki. Þessvegna er svo
sárt að vita okkar blessaða
vopnlausa lýðveldi tengt þess-
um félagsskap og sárast af
öllu að heyra íslenzka menn
telja það vera til vamar of-
beldi og árásum.
Vonandj ber uppvaxandý
kynslóð gæfu til að skilja að
óhreint mjöl er í poka þeirra
sem halda því fram að ofbeldi.
sé til blessunar fyrir mann-
heim.
Menntun æskufólks hlýtur
að opna nýjar leiðir og skoð-
anir, svQ að stríð verði úrelf
og bardagar verði áðeíns háð-
ir með andans vopnnm og að
fsland verði enn á ný frelsað
úr hers höndum með andans
vopnum.
fsíland var frellsað utnd'an
ánauð erlends herveldis, öðl-
aðist fullveldi og var viður-
kennt af stórþjóðunum sem
frjálst lýðveldi. Það frelsi var
unnið án vopna af göfugum
mannvinum sem í alvöru elsk-
uðu frelsið og höfðu gáfur og
þrek til að fara samningaleið-
ina, þó að hún væri oft tor-
sótt.
Og áfram var haldið, þar til
klafinn var af þjóðinni leyst-
ur. Engum manni var unnið
grand eða fegurð spillt það
ríkti friður og farsæld eftir
gerða samninga. Og hátíð var
haldin 17. júní 1944, á afmæli
Jóns Sigurðssonar. Á þeirrj há-
tíð ríkti gleðin og sungið var
fullum hálsi og þvi heitið. að
fslands gæfa væri að eilífu
tryiggð og yrði aldrei framar
öðrum þjóðum háð.
En Jón Sigurðsson og hans
traustu samstarfsmenn voru nú
ekkj lengur brjóstvöm fslands.
þeir voru aðeins fögur og ó-
gleymanleg minning um trausta
og gáfaða fslands vini, sem
aldre; létu kaupa sig tþ und-
anhalds.
fslandssagan frá 1944 er að
mörgu leytj torskilin, sérstak-
lega er saga utanrikismála með
þeim hætti að undrum sætir,
fsland reyrt í herfjötra og það
miklu hættulegrj en danska
bandið var
Nú er fsland talið ómissandi
hlekkur í bandalagi sem telur
það hlutverk sjtt að herja en
ekki semja, ef einhver hefur
aðrar skoðanir í þjóðmálum en
bandamenn Nató teTia æskileg-
ar. samanber herna* Bandv
Framhald á 7. síðu.