Þjóðviljinn - 28.08.1966, Qupperneq 3

Sunnudagur 28. Sgöst 1966 — KJÖEfVTtJlNN — SÍÐA 3
Pétur var forgöngumaður — og hér Iiannar hann snjóbrú yfir allstóra sprungu. — Ljósm. J.G.
Þannig kvað Jón Helgason,
og betur verður ekki gert.
□
* \
Við höfðum veitt athygli
dálitlum skýhnoðra á austri,
sem hafði búið um sig á Rótar-
fjallshnúk — en nú var það
ekki aldeilis meinlaust lengur,
það hafði þétzt og stækkað
á meðan við vorum að brjótast
í sprungunum og var nú farið
að nálgast ískyggilega.
Nú var gangan hert að mun
til þess að freista þess að kom-
ast upp á sléttuna áður en
þokan dytti á. En það skipti
engum togum — við vorum i
síðustu og auðvitað erfiðustu
brekkunni þegar yfir okkur
lagðist þoka, svo svört, eða
réttara sagt hvít, að við urðum
að nema staðar. Við fengum
okkur að borða og hvildum okk-
ur góða stund.
Loks rotfaði til og áfram var
haldið, og höfðum skammt far-
ið þegar upp á brún kom.
öræfajökull er gamalt eld-
fjall og sléttan sem við vor-
um nú staddir á er gamall
gígur, um 3—5 km í þvermál.
Allt í kringum sléttuna er röð
tinda og er Hvannadalshnúk-
ur hæstur af þeim og tignar-
legastur, en allir eru tindamir
fagrir og margbreytilegir.
Við gengum nú yfir sléttuna
í átt til Hvannadalshnúks, sem
öðru hvoru hvarf í kófið. Við
gengum hver í fótspor annars
og það mótaðist slóð í snjóinn.
Þegar upp undir hnúkinn kom
var þar heldur kuldalegt um
að litast. Austurhlið hnúksins
skar sig frá, svört og gapandi,
með margra metra löngum
grýlukertum, sem brotnaði af
í stormnæðingnum.
Við komum okkur fyrirund-
ir berginu og bárum saman ráð
okkar. Hvað skyldi gera? —
Útsýni var ekkert af hnúknum
eins og á stóð. Það varð úr
að við ákváðum að bíða í
nokkrar klukkustundir og
freista þess að rofaði til. Síðan
fluttum við hafurtask okkar í
íshelli einn mikinn, en held-
ur torfarinn, ofar í hnúknum.
Við skoðuðum nú eftirföng-
um umhverfi hnúksins og
sumir gerðu tilraun til að ganga
upp, en urðu frá að hverfa;
sáu .ekki handa skil fyrir þoku,
en hnúkurinn er mjög sprung-
inn og verður að fara að með
gát. En þó ekki rofaði vel í
hnúkinn, þá ophaðist okkur
samt dýrðarsýn: Einn tindur-
inn birtist af öðrum, hvitir og
hreinir, og lýsti af þeim upp í
blámann.
□
Um átta leytið um kvöldið,
þegar frost var tekið að bíta
verulega 0» ekki nein. sérstök
breyting á veðri, ákváðum
við að halda af stað, og réð
Pétur Þorleifsson, sem kosinn
hafði verið fararstjóri einum
rómi strax í flugvélinni, stefn-
un'ni. FyrSt í stað grisjaði vart
út úr augum og réði eðlisávfsun
Péturs mestu um stefnuna, og
brást hún ekki og er allt í einu
rofaði til, stóðum við á fjalls-
brúninni þar sem við höfðum
komið upp. Já, það rofaði til,
og meira en það, skýin greidd-
ust frá hájöklinum sjálfum,
sléttan hreinsaði sig að mestu.
Sólin lýsti lágt í vestri, rauð
og glóandi litaði hún tindana
gullna, og á himininn brá ó-
ótrúlegustu litbrigðum — það
var eins og að sjá inn í nýj-
an óþekktan heim, — en þetta
stóð stutt, — eins og flestar
búar vöknuðu — það var svo
sem ekkert sérstakt sem kall-
aði á þá — menn böðuðu sig
og rökuðu kjammana upp úr
bæjarlæknum — og tíndu blá-
ber, sem uxu þama hér og hvar.
Veðrið var gott hið neðra —
en þoka lá yfir hájöklinum.
Um hádegisbil gekk svohóp-
urinn vestur að Svínafelli um
fimm km leið í þeim tilgangi
m.a. að þomast í síma, til þess
að ákvcðá við forráðamenn
Flugsýnar hvenær flugvélin
skyldi sækja okkur.
V'. £,
Jökulgjá. — Ljósm. Pctur Þorleifsson.
ógleymanlegar stundir, en
mynd þessa kvölds stendur
þeim mun lengur við i' hug-
skoti okkar.
Á niðurleiðinni þræddum
við aðra leið en upp, fórum nú
nær Falljöklinum — og reynd-
ist sú leið mun betri og sprung-
ur færri, þótt einu sinni stæð-
um við tæpt á brún, og hengi-
flug fyrir neðan, niður á Fall-
jökulinn, en aðeins mjótt haft
yfir sprunguna, en það nægði,
óg yfir sluppum við.
Þegar hópurinn kom niður
undir jökulrönd var komið
myrkur.
Þótt ekki sæi handa skil gekk
ferðin niður Sandfellsheiðina
furðu greitt, enda er það .
reynsla göngumanna, að ef
urti þrekmikla menn er að ræða,
ganga þeir aldrei betur en dofn-
ir af þreytu og á þetta a.m.k.
við ef ekki þarf að sækja á
stífan bratta.
Við komum niður að tjöld-
unum um kl. eitt um nóttina
og höfðum þá verið á ferð um
það bil í 21 klukkutíma. Þessa
nótt var óvenju lítið skrafað í
tjöldunum, og fyrr en varði
ríkti þögnin ein í Öræfanótt-
inni. — Uppi yfir þessari
lágreistu tjaldbúð skaut hnúkur
upp kolli umkringdur skýjum
á alla . vegu. — Það var eins
og ögrandi ásýndin segði: —
Þið sigruðuð mig ekki. — þrátt
fyrir allt!
□
Það var ekki fyrr en langt
var liðið á. morgun að tjald-
Svínafell stendur undir sam-
nefndu felli. — Fellið er eld-
brunnið móbergsfjall, sundur-
grafið og ekki óáþekkt Réttar-
felli í Þórsmörk, sem flest-
ir þekkja. — 'Bæjarstæðið er
einstaklega fallegt og bærinn
blómlegur, húsum vel við hald-
ið og töluvert land í ræktun,
sýndist okkur. — Skammt vest-
an bæjar sér í fannhvítan
Svínafellsjökul, sem teygir sig
niður á sand. '—lYfirleitt virð-
ast skriðjöklar fylla hvem dal
í þessari sveit, og skapa þeir
skarpar andstæður og auka
enn á tröllsmynd landskaparins.
Bóndinn á Svínafelli, Þor-
steinn Jóhannsson tók okkur
ákaflega vel og sagði okkur
að Helgi bóndi á Fagurhóls-
mýri hefði hringt og beðið sig
um að vera okkur innan hand-
ar með bíla ef við þyrftum.
Þegar við höfðum kvatt
bónda og bæjarfólk að sinni,
stigum við upp í fararskjót-
ann, bláan „vibon“-bíl, og
stefndum. för okkar vestur að
Skaftafelli.
Ferðin að Skaftafelli gekk
heldur skrykkjótt, því að
öðru hvoru þurftum við út til
að mynda og dást að útsýninu
— og stundum birti til upp á
hájökulinn, og þá sýn stenzt
enginn.
Náttúruverndarráð hefur nú
nýverið lýst Skaftafell friðlýst
svæði — og er það ekki von-
um fyrr. Skaftafell er alveg
heimur út af fyrir sig — og
nú þegar leiðin austur- þangað
verður fær öllum bílum á
næsta sumri, ver^ur að gera
ráðstafanir til þess að þarverði
ekki griðarstaður drykkjulýðsá
stórhátíðum. — Vítið í Þórs-
mörk er til varnaðar.
Þarna verður að koma tjald-
aðstaða fyrir fólk; og þar þarf
að vera rennandi vatn, þannig
að ekki þurfi að troða skóginn.
□
Við höfðum ekki mikinn tíma
til. áð skoða okkur um þama.
Tveir klukkutímar höfðu verið
ákveðnir — og þennan tíma
notuðum við félagamir til þess
að skoða Svartafoss og nágrenni
hans. Frá bænum er um tíu
mínútna gangur að fossinum —
þrædd gata gegnum birki-
kjarr á gilbarmi, upp með bæj-
arlæknum.
*Þessi foss á sér engan sinn
líka. Fegurðin og þó umfram
allt formfestan og þó ' breyti-
leikinn, eftjr því hvernig sólin
fellur á stuðlabergið, allt er
þetta með ólíkindum. Þetta
er eins og að koma í höll álfa-
kóngsins. Héðan hafði Guð-
jón Samúelsson fyrirmynd
sína að lofti Þjóðleikhússins —
og þó nær hann ekki fegurð-
inni til hálfs — það er engum
fært.
Ekki er fossinn vatnsmik-
ill, og ekki er stuðlabergsþilið
ýkja hátt, en að- öllu saman-
lögðu er þetta einn svipmesti
foss Jandsins. Þama ríkti því-
lík stemmning að strákarnir
köstuðu fötum og böðuðu sig
naktir við fossinn — það
var eins og böm væm að leik
í skjóli mildrar móður.
1 bakaleiðinni sáum við feita
og fallega rjúpu vappa yfir
veginn, skammt frá bílnum, og
af því tilefni spurðum við bíl-
stjórann: Er ekki mikið rjúpna-
land hér í öræfunum.
— Jú, hér er mikið af rjúpu
á haustinn, svaraði hann.
— Skjótið þið ekki mikið af
henni? spyrjum 'við.
— Ég skýt aldrei rjúpu, og
ég held ég geti sagt hiðsama
um flesta aðra öræfinga, svarar
bílstjórinn okkar að bragði.
Við vissum að hann meinti:
alla Öræfinga. Þessir menn
drepa ekkert kvikt að þarf-
lausu.
Þegar við komum að Svína-
felli aftur í bakaleiðinni, beið
okkar hlaðið borð af braíiði og
heimabökuðum kökum og inn-
dælis kaffi. Það er einhvern
veginn svo að maður færhvergi
jafn gott kaffi og á sumum ís-
lenzkum sveitabæjum — ef til
vill veldur því velvildin, sem
er svo rík í andrúmsloftinu.
Á einum veggnum er mynd
af tveimur mönnum á fjalls-
tindi. Á milli þeirra er íslenzki
fáninn á stöng. — Undir mynd-
inni er texti, og þar má lesa
að myndin sé af þeim atburði
er íslenzki fáninn var. í fyrsta
sinn reistur á Öræfajökli, árið
1925.
Bóndi sagði okkur eftir-
farandi sorgarsögu í sambandi
við þessa mynd:
— Annar mannanna var Jón
Pálsson frá Svínafelli. Tveim-
ur árum síðar, 1927 var hann
á ferð yfir Breiðamerkurjökul
ásamt fleira fólki með hesta-
lest. Það bar við sem oftar,
að höggva þurfti leið fyrirhest-
ana yfir torfæru á jöklinum.
Tvær konur voru með í ferð
þessari og héldu |)ær í hest-
ana á meðan. Sótti kuldi á
konurnar, og kölluðu þær í Jón
og báðu hann að taka við hest-
unum á meðan þær gengju um
sér til hita. Ekki voru þær fyrr
farnar frá en jökullinn sprakk
undan fótum Jóns, og hvarf
hann ásamt mörgum hestanna
ofan í djúpa gjá. Sprungan
grynnkaði í endann sem fjær
var Jóni, og þeir hestanna sem
fjarst honum voru náðust upp,
sumir þó dauðir, en Jón fannst
ekki né tveir hestanna. — Það
var ekki fyrr en vorið eftir
að lík Jóns fannst og þá of-
an á jöklinum — slík hafði
umbylting jökulsins orðið á
ekki lengri tíma.
□
Frá Fagurhólsmýri flugum
við um átta leytið um kvöldið.
Veðrið var eins gött og hugsazt
Framhald á 9. síðu.

A hásléttunni, Knappur t.v., Rótarfjallshnúkur t.h. — Ljósm. P.Þ.

/
y
1
1 ;
Höfundur.
|
z Á
; v.- 'Æ
W - ; ,í
i
■ jjjjjp
,;gg
vÆ
| Mmm
WÉmmk
Hvannadalshnúkur í baksýn. — Ljósm. P.Þ.

Svona voru þær margar. — Ljósm. Jörundur Guðmundsson.
1