Þjóðviljinn - 21.03.1967, Qupperneq 7

Þriðj'Jdagttr ZL marz 1967 — ÞJÓÐVIMINN — SlöA f
Þrengt að útflutningnum - mörkuðum glopra
niður - aukið styrkja- og niðurgreiðslukerfi
Kafli úr ræðu Lúðvíks, Jósepssonar, formanns Þingflokks Alþýðubandalagsins,
við 1. umræðu „bjargráða" ríkisstjórnarinnar. - Ræðan var flutt 13; marz sl.
Ég hafði fyrr í ræðu minni
vikið að nokkrum aðalþáttum
sjávarútvegsins, hvernig ástatt
væri fyrir þeim rekstursþáttum
nú og hvaða ástæður laegju til
þess, að svo væri komið sem
komið er fyrir þessari atvinnu-
grein. Ég hafði sýnt fram á,
að það, sem méstu veldur um
erfiðleika sjávarútvegsins er
röng stefna ríkisstjórnarinnar
* á undanförnum árum í efna-
hagsmálum í mörgum greinum,
en þau vandamál, sem nú eru
að koma upp vegna verðfalls
á frosnum fiski á erlendum
mörkuðum eru í rauninni alveg
umfram þann almenna vanda,
sem ég var hér að gera að um-
talsefni og sem steðjar að þess-
ari atvinnugrein.
Þegar núverandi sljórnar-
flokkar tóku við sijórn sjávar-
útvegsmála og byrjuðu að
framkvæma sína nýju stefnu,
viðreisnarstefnuna, mátti segja
að hagur sjávarútvegsins í
landinu væri mjög sæmilegur
og enda er það viðurkennt af
öllum sjávarútvegsmönnum.
Árið 1958 var sjávarútveginum
mjög hagstætt ár. Afli var þá
mikill og málefni sjávarútvegs-
ins voru leyst það ár með víð-
tækum samningum við útvegs-
menn og við þá samninga var
staðið í öllum greinum. Segja
mátti, að jafnt hagur togara-
útgerðarinnar sem annarrar út-
gerðar í landinu og fiskvinnsl-
unnar var tiltölulega góður.
Það ár var almennt talið að
togararnir hefðu skilað tals-
verðum tekjuafgangi.
Sama var að, segja um árið
1959. Það var tiltölulega mjög
hagstætt ár fyrir íslenzka út-
gerð, og einnig það ár var tog-
araútgerðinni gott ár.
Þegar „viðreisnarstefnan“
var því tekin upp, áttu að vera
öll skilyrði tiltölulega hagstæð
til þess að hún hefði getað
heppnazt. Sá vandi, sem þá var
við að glíma var það, hvernig
ætti að koma fyrir í íslenzku
hagkerfi þeirri millifærslu,
sem átt hafði sér stað með
millifærslukerfinu þá um
nokkurra ára bil, og það leysti
ríkisstjórnin með nýrri skrán-
ingu á verðgildi íslenzkrar
krónu, fyrst á árinu 1960 og
síðan aftur á árinu 1961. En
þessar gengisbreytingar áttu
að tryggja það, að eftir hana
ætti sjávarútvegurinn almennt
séð að búa við ekki lakari kjör
en haftn hafði búið við áður.
eftir uppbótakerfinu.
Og síðan kom til stefna „við-
reisnarinnar" og hefur staðið
allan tímann þar til nú og það
er ekki undan því að kvarta,
að þessi „vðireisnarár" hafi
verið óhagstæð varðandi ár-
ferði. Enginn mun reyna að
halda því fram að erfiðleikar
sjávarútvegsins á þessu tíma-
bíli stafi af illu árferði. Og þá
er í rauninni engu öðru til að
dreifa en því, að það eru þau
kjör, sem ,við höfum búið þess-
ari atvinnugrein á undanförn-
um árum, sem eru.röng.
Við upphaf timábilsins hafði
staðið tiltölulega vel hagur
báta, togara og fiskiðnaðar í
landinu, s@m fyrr segir. Af-
koman var tiltölulega góð
reikningslega séð, og síðan hef-
ur verið um gott árferði að
ræða öll árin, en samt er svona
komið, eins og bent hefur ver-
ið hér á með afkomu sjávar-
útvegsins. Það er því í raun-
inni engu öðru, til að dreifa en
því, að stefnan, sem ríkj; hefur
í landi okkar ,í efnahagsmálum
og verðlagsmálum almennt séð,
hefur verið þessari atvinnu-
grein óhagstæð. En það virðist
vera svo, að hversu oft sem
þetta er sagt þeim mönnum,
sem standa að „viðreisnar-
stefnunni", breytir það sára-
litlu. Þeir a.m.k. halda' áfram
að þræta og þeir lemja höfð-
inu við steininn og virðast enn
halda sér í þessa alröngu
stefnu.
Þegar maður lítur til hinna
erlendu markaða hafa öll skil-
yrði þar verið hin hagstæð-
ustu á þessu tímabili.
Það er ekki aðeins, aO
frosni fiskurinn hafj stórhækk-
að á þessum árum á erlendum
markaði. Saltfiskurinn hefur
hækkað enn meir, skreiðin hef-
ur hækkað tiltölulega mikið,
þó ekki eins mikið og hinar
tvær framleiðsluvörur okkar.
Og yfirleitt aðrar útfluttar
sjávarafurðir hafa hækkað
mikið í verði.
Það hefur verið mjög hag-
stætt árferði að þessu leyti til.
Hins vegar kemur fram, að
hin almenna viðskiptastefna
sem ríkisstjórnin hefur haldið
uppi, hefur líka reynzt sjávar-
útveginum óhagstæð og hefur
m.a. komið fram í sambandi
við markaðsmálin. Ég hef áður
bent á þáð, að mjög þýðing-
armiklir og góðir markaðir,
sem við höfðum unnið okkur
't.d. í löndum Austur-Evrópu,
hafa nú glatazt vegna við-
skiptastefnu ríkisstjórnarinnar;
Þar er mjög sláandi dæmi
dæmið um markaðinn í Tékkó-
slóvakíu.
í Tékkóslóvakíu höfðu ís-
lendingar á nokkrum árum
unnið sér markað fyrir frosinn
fisk, sem var á milli 7—8 þús.
tonn á ári. Þetta er land, sem
hvergi liggur að sjó, og það
mun því mjög seint Verða
sjálfu sér nóg um öflun á fisk-
meti. Þetta var því mjög þýð-
ingarmikill markaður, ekki
sízt, þegar það er haft í huga
að þessi viðskiptaþjóð borgaði
meira fyrir fiskinn okkar en
nokkur annar rtiarkaður. En
viðskiptastefna ríkisstjórnar.
innar hefur leitt til þess, að
nú erum við búnir að glata
þessum markaði. Nú selj.um
við svo að segja ekkert af
frosnum fiski til Tékkósló-
vakíu, vegna þess að stjórnin
hefur skipulega unnið að því
og margsinnis hælt sér fyrir
það að hafa náð árangri á
þessu sviði, að hún væri að
brjóta niður verzlunina við
vöruskiptalöndin.
Þetta hefur reynzt útflutn-
ingsframleiðslunni óhagstætt.
Hún hefur orðið í þessum
greinum að víkja af hag-
stæðum mörkuðum, sem hún
hafði þarna unnið sér, og leita
inn á miklu óstöðugri og verri
markaði.
Mjög skýrt dæmi kom fram
í þessum efnum á s.l. hausti.
Ég veit ekki, hvort alþingis-
menn háfa veitt því athygli, að
einmitt um það leyti sem
einna mest veiddist af síld á
íslandi og það flaaddi eiginlega
svo að segja út úr öllum döll-
um af síld, kom tilkynning um
það, að frystihúsunum væri
banna að frysta fhelra af síld
heldur en þau þá höföu gert.
Nú lá það þó fyrir, að það
var búið að frysta um þetta
leyti miklu minna magn af síld
heldur en gert hafði verið um
mörg ár. Hvernig stóð á þessu?
Jú, ástæðan hefur komið fram
m.a. í samþykktum frá sam-
tökum frystihúsamanna, þar
sem þeir hafa veriö að mót-
mæla stefnu ríkisstjórnarinnar í
viðskiptamálum við tiltekin
lönd. Það gerðist sem sagt á
s.l. sumri, að viijskiptamála-
ráðuneytið ákveður, að nú
skuli nýir viðskiptasamningar
gerðir við Tékkóslóvakíu og,
Pólland eftir kenningum þeirra
Jóhannesar Nordals o.fl., að nú
skuli öll viðskipti íslendinga
við Pólland og Tékkóslóvakíu
vera gerð upp á frjálsum gjald-
eyrisgrundvelli, þ.e.a.s. ef það
hallist eitthvað á í viðskiptun-
um á vissu tímabili, átti sá að-
ili, sem hallaðist á að borga í
frjálsum gjaldeyri.
Útflytjendur, m.a. frystihúsa-
menn, bentu ríkisstjórninni á
það hvað eftir annað, að þessi
breyttu samningaviðhorf
mundu leiða til þess, að þessar
þjóðir keyptu ekki af okkur
jafn mikið af frosinni síld eins
og þær hefðu ger.t til þessa, en
það höfðu þær skuldbundið sig
til með samningum til tiltekins
tíma. En þegar þær stóðu orð-
ið frammi fyrir því, að þær
áttu að eiga viðskipti við ís-
lendinga á frjálsgjaldeyris-
grundvelli, mátti búast við því,
að þær notuðu sinn gjaldeyri,
sem þær eignuðust h'ér til þess
að kaupa aðrar vörur. sem þær
höfðu um langan tíma sótt hér
meira eftir að fá, en ekki feng-
ið, eins og m.a. síldarmjöl og
síldarlýsi og fleiri vörur.
Það stóð ekki á því* að
reynslan sýndi hvor hefði á
réttu að standa, þeir, sem
stjórnuðu Seðlabankanum og
þeir sem réðu í viðskiptamála-
ráðuneytinu, eða framleiðend-
urnir sem mótmælt höfðu þess-
ari nýju stefnu. Útkoman varð,
eins og frystihúsamenn höfðu
sagt, hún varð sú að Pólverj-
ar svo að segja hættu að kaupa
frosna síld og Tékkóslóvakía
hætti sömuleiðis.
Við töpuðum þessum mörk-
uðum, en við sáum hins vegar,
að á sama tíma voru sendar
sendinefndir frá Norðmönnum,
keppinautum okkar, til þessara
landa og þeir hirtu þessa
markáði frá okkur.
En við, í miðju síldarfiski-
ríinu, gátum staðið frammi
fyrir því, að við hættum að
notfæra okkur síldina á þenn-
an hátt, sem við höfðum gert
áður. „Frelsið1* í viðskiptamál-
unum getur verið dýrt. Það
getur kostað peninga. Maður
getur beiniínis glatað niður
mörkuðum sem því aðeins
verður haldið að maður taki
eitthvert tillit til allra að-
stæðna varðandi framleiðslu-
mál eða önnur viðskipti.
Ríkisstjórnin vissi, að hún
var t.d. í þessum tilfellum og
í mörgum fleirum að gera ráð-
stafanir, sem hlutu að verða út-
flutningsframleiðslunni kostn-
aðarsamar. En ríkisstjórnin
skeytti ekkert um það. Hún
fór þvert gegn þeim ráðlegg-
ingum, sem framleiðendurnir
beindu til hennar, og hún fór,
eins og fyrri daginn, eftir
kenningum þeirra Seðlabanka-
manna og þeirra, sem réðu í
viðskiptamálaráðuneytinu, en
það voru fyrst og fremst inn-
flytjendur í‘ landinu, kaup-
sýslumenn. Hún fór eftir þeirra
kenningum, en það varð til
þess að gera hag útflutnings-
framleiðslunnar lakari en hag-
ur hennar var áður.
Auðvitað er enginn vafi á
því, að íslenzka bjóðarbúið
hefur tapað á framkvæmd
þessarar stefnu, því að þegar
við eigum nægilegt af síldar-
skipum fyrir, og við eigum öll
veiðarfæri, sem við þurfum á
að halda og við höfum mann-
afla og við höfum frystihúsin
ónotuð, var það vitanlega
fengur fyrir okkur að geta
margfaldað verð síldarinnar
með því að frysta hana og
flytja hana út þannig í stað
þess að geta ekki hirt hana,
láta hana liggja ónotaða, eins
og útkoman varð á s.l. hausti.
En þetta er auðvitað í miklu
fleiri greinm, sem svona er að
farið, en það er ekki verið að
minnast á það, hvað þetta „við-
skiptafrelsi“ kostar okkur mik-
ið, þegar því er beitt m. a.
þannig, að ekkert tillit er tekið
til hagmuna útflutningsfram-
leiðslunnar.
Þvi má skjóta inn ílleiðinni,
að mikið er státað af' því, að
við eigum gjffldeyrisvarasjóð
erlendis, sem nemur í kring-
um 2000 miljónum kr. Og út
af fyrir sig getur verið gott að
eiga nokkurn gjaldeyrisvara-
sjóð, m.a. til þess að tryggja
liðleg viðskipti. En menn verða
líka að gera sér grein fyrir,
því, að við borgum mikið fyrir
það að eiga þennan sjóð.
Hvað halda menn, að við fá-
um í vexti fyrir þessar 2000
miljónir, sem við geymum í
bönkum erlendis? Meðaltals-
vextirnir, sem við fáum fyrir
þessa upphæð, ligja á milli 3—
4%. En á sama tíma borgar
Seðlabankinn hér heima þeim
aðilum, sem binda féð hjá hon-
um á móti þessari fjárhæð, frá
8—9% í vexti. Hanri" tapar á
þvi að eiga þessa upphæð upp-
undir 40 milj. kr. á ári. I
Það er rétt að gera sér al-
veg grein fyrir því, að þessi
pólitík varðandi hin frjálsu
gjaldeyrisviðskipti kosta líka
sitt. Þó getur það verið rétt-
lætanlegt að taka á sig slíka
bagga sem þessa varðandi
vaxtamismuninn, en þá fyrst
kastar tólfunum, þegar við för-
um að haga okkar málum
þannig, að við getum ekki nýtt
okkar framleiðslumöguleika,
við getum ekki nýtt þau tæki
sem við eigum, vegna þessarar
viðskiptastefnu höfum við ver-
ið að glata mörkuðum, en
þannig hefur verið haldið ,á
þessum málum að undanförnu.
Þegar svo ríkisstjórnin stend-
úr frammi fyrir því að sjávar-
útvegurinn er kominn í þann
vanda, sem hann er kominn í
nú, á hún ekki önnur úrræði
en grípa til uppbötargreiðslna,
seijí hún hafði þó algerlega
fordæmt sem alveg forkastan-
lega leið. Hún verður að grípa
til þess nú eftir 7 ára „við-
reisn“. Ríkisstjórnin vill láta
svo vera, að þetta sé nú aðeins
til eins árs eða svooghér sé
ekki um ýkja háa fjárhæð að
ræða.
En fjárhæðin sem hún notar
í uppbótargreiðslur, er miklu
hærri heldur en hún vill vera
láta. Sjávarútvegsmálaráðherra
talaði hér um, að þessi milli-
færsla gæti verið samkvæmt
þessu frumvarpi í kringum 310
—320 milj. kr. Ég held, að það
megi búast við að þessi greiðsla
verði miklum mun hærri. Auð-
vitað er réttmætt að leggja
þama við einnig þær aðrar
fjárgreiðslur, þó að þeirra sé
ekki sérstaklega getið í þessu
frumvarpi, sem eru algerlega
af sama toga spunnar, og eru
uppbótargreiðslur alveg eins og
þessar.
Ég skal nefna m.a. nokkrar
greiðslur, sem nú eiga sér stað.
Samkvæmt þessu frumvarpi er
gert ráð fyrir því að greiða til
sérstakrar fiskverðshækkunar
100 miljónir kr. og samkvæmt
þessu frumvarpi er gert ráð
fyrir því að greiða svonefnt
„hagræðingarfé“ til frystihús-
anna og fiskiðnaðarins 80 milj.
kr. Þá er gert ráð fyrir sam-
kvæmt þessu frumvarpi að
leggja fram fé til verðtrygg-
ingar til þess að mæta verð-
fellingu, sem frystihúsin verða
fyrir, með því að leggja fram
140 miljónir kr. En það er að-
eins áætlunarupphæð, vegna
þess að í frumvarpinu er bein-
línis gengið út frá því, hvernig
á að reikna verðlækkunina, og
samkvæmt frumvarpinu er rík-
issjóður skuldbundinn til þess
að borga alla verðlækkunina,
þó að hún fari langt yfir 140
milj. kr. Og þá þarf vitanlega
bara að bæta við fé.
Ef t.d. er miðað við þá á-
ætlun sem . frystihúsamenn
Framhald á 9. síðu.
Síldinni var mokað upp, frystihúsum var bannað að frysta meira: Stjórnin hafði glutrað niður
mörkuðunum.