Þjóðviljinn - 07.05.1967, Side 4

4 SlÐA — ÞJÓÐVHJTNN — Suuiudagur 7. mai 1967.
Otgefandi: Sameiningarflokfcur alþýdu — Sósíalistaflokk-
urinn.
Ritstjórar: Ivar H- Jónsson (áb). Magnús Kjartansson,
Siguröur Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson-
Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson.
Framkvstj-: Eiður Bergmann.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmíðja Skólavörðust 19.
Sími 17500 (5 línur) — Askriftarverð kr. 105.00 á mánuði. —
Lausasöluverð kr. 7.00-
Stríðsglæpadómstóll
J^éttarhöldin í Stokkhólmi um stríðsglæpi Banda-
ríkjanna í Víetnam vekja heimsathygli og eru
líkleg til að ýta við samvizku manna og auka skiln-
ing á hinu ógnarlega og svívirðilega athæfi, sam
ríkisstjóm og her Bandaríkjanna vinnur þar 1
nafni „vestrænnar menningar“. Þjóðviljinn hefur
fyrir sitt leyti gert ráðstafanir til að ýtarlegar
fregnir berist af því sem fram fer í réttarhöldun-
um, með því að hafa þar íslenzkan fréttaritara, sem
skýra mun frá gangi mála jafnóðum.
^ fyrsta degi réttarhaldanna flutti franski lög-
fræðingurinn Leon Matarasso yfirlit um þau
alþjóðalög og samninga sem lögð verða til grund-
vallar' við réttarhöldin, og flest eru undirrituð af
stjómvöldum Bandaríkjanna. Skýrði lögfræðing-
urinn frá, að þeir stríðsglæpir sem Bandaríkja-
menn væru sakaðir um að hafa drýgt í Víetnam
og rétturínn yrði að taka afstöðu til væru þessir:
1. — Umfangsmiklar og kerfisbundnar árásir á
mannvirki án hernaðarlegs gildis, svo sem skóla,
sjúkrahús og íbúðarhús.
2. — Útrýming og ofsóknir á hendur óbreyttum
borgurum í Víetnam.
3. — Morð og pyndingar á stríðsföngum.
4. — Ólögleg vopn og tilraunir með ný vopn,
fyrst og fremst hinar svonefndu stálflísasprengj-
ur (lati hundurinn).
5. — Nauðungarflutningar fólks til svonefndra
víggirtra þorpa eða öðru nafni fangabúða.
6. — Eiturgas af ýmsum gerðum.
j ávarpi Bertrand Russells, hins aldna en síunga
brezka vísindamanns, segir m.a.: „Menning vor
er í hættu. Það er grimmd vor sem ógnar henni.
Það er ekki mögulegt að byggja mannfélag á ráni
og hópmorði án hræðilegra afleiðinga ... í Víet-
riám höfuim vér gert það sama sem Hitler gerði í
Evrópu. Skömm nazistaþýzkalands kemur yfir oss
nema vér hefjumsit handa ... Hið aumkunar-
verða er ekki þjáningar Víetnama. Þeir eru hug-
prúðir og veita viðnám. Hið auimkunarverða er
að finna í strætum Evrópu og borgum Ameríku
þar sem svo lágt er lotið að láta sér standa á sama.
— Alþjóðlegi stríðsglæpadómstóllinn er bylting-
ardómstóll. Vér ráðum ekki yfir herjum. Oss
skortir vald, jafnvel vald fjökniðlunartækjanna.
Það er löngu tímabært að hinir valdalausu dæmi
þá sem með valdið fara. Þetta er prófið sem vér
verðum að standast, ein ef svo vill. Vér erum
ábyrg gagnvart sögunni". Með svo ábyrgðarþung-
um alvöruorðum hefjast stríðsglæparéttarhöldin
í Stokkhólmi; þannig er samvizku vestrænna
manna vegna glæpanna í Víetnam gefin rödd, og
sú rödd á djúpan hljómgrunn í íslendingum. — s.
í kirsuberjagarðinum
Ég sit á kennarastofunni í
Kirsebærhavens skole ásamt
góðkunningja mínum Mogens
Juul kennara. Við sötrum ilm-
andi danskt kaffi og röbbum
saman. „Hvað segir danskur al-
menningur um handritadeil-
una?“ spyr ég.
í sama bili ber skólastjór-
ann, Orla Lundbo, að, og ég
endurtek spurninguna. Þeir eru
sammála um, að danskur al-
menningur láti sig málið engu
skipta... Mig langar til að
kynnast viðhorfi danskra
menntamanna, svo að ég reyni
að treina samtalið. Það er auð-
fundið, að Mogens hefur sam-
úð með málstað okkar, enda er
hann fæddur á íslandi og al-
inn þar upp til 20 ára aldurs.
Mér skilst á Lundbo, að hann
geti vel unnt íslendingum að
endurheimta handritin, þó er
honum það naumast mikið á-
hugamál, enda varla þess að
vænta. Við erum sammála um,
að hér sé ekki deilt um laga-
legan rétt, og hann samþykkir
það með mér, að hefði Ámi
Magnússon haft minnsta grun
um, að einhvern tíma yrði
stofnaður háskóli á íslandi,
hefði erfðaskrá hans væntan-
lega orðið allt önnur, en hún
varð. Við erum líka sammála
um það, að það skipti ekki
neinu máli, hvort fyrri maður
Mettu, konu Áma, hafi verið
danskur eða þýzkur. Nú hef-
ur nefnilega, sem kunnugt er,
Westergárd-Nielsen gefið út
pésa og sannað þar, að fyrri
maður Mettu hafi verið dansk-
ur, en hvorki þýzkur né sænsk-
ur, eins og sumir höfðu ætlað.
Þar með á víst að vera kippt
öllum grundvelli undan rétti
íslendinga í handritadeilunni,
fyrst eitthvað af dönskum pen-
ingum var notað til að viðhalda
handritunum og afskrifa þau.
Þetta kvað vera eina vísindaaf-
rek Westergárd-Nielsen síðan
hann varð prófessor. Er þetta
kannski ekki lifandi sönnun
þess, að danskir prófessorar séu
manna færastir til að varðveita
og rannsaka íslenzk handrit?
Annars megum við fslending-
ar vera þeim Dönum þakklátir,
sem alltaf hafa staðið okkar
megin í deilunni. Þeir hafa haft
erfiða aðstöðu. Því hefur verið
lítt á loft haldið heima, að
því róttækari sem pólitíkus-
arnir voru, því betur dugðu
þeir okkar málstað. Kommún-
istaflokkurinn og S.F. hafa
gengið þar lengst. Þar næst
koma svo Sósíaldemókratar og
frjálslyndi hluti borgaraflokk-
anna.
Meðan Sigurður Nordai var
hér sendiherra vann hann að
málinu eins og vitað er, og þar
koma og fleiri við sögu. Það
er einnig minn grunur, að einn
góður íslendingur, próf. Jón
Helgason, hafi átt drýgri þátt
í því en ýmsa grunar að glæða
skilning Dana á okkar málstað,
þótt hann væri í þeirri aðstöðu
að hann gat ekki gengið fram
fyrir skjöldu. En illa og ómak-
lega hefur verið veitzt að hon-
um af sumum mönnum heima.
Eftir
HLÖÐVE'
SIGURÐSSON
Um þá mætti segja: „Maður,
líttu þér nær.“ Heima-íslend-
ingar hafa staðið sig illa í
þessu máli. Þeir hefðu fyrr
mátt koma upp handritastofn-
un, og þegar hafizt var handa
að safna fyrir handritahúsi, þá
reyndist það vera loftbóla, sem
hjaðnaði fyrr en varði. Og svo
datt Morgunblaðinu í hug, að
fá handritin heim til að fela
þau austur í Skálholti. En nú
fáum við handritin bráðlega
heim, og vonandi tökum við
mannlega á móti þeim.
En nú erum við komin nokk-
uð langt burt úr Kirsuberja-
garðinum, og þangað skulum
við snúa aftur. Þegar ég hugsa
til vetrarins 1932—33, og þess
sem ég kynntist þá af dönskum
skólum, er ég þess fullviss, að
á því herrans ári hefðu fræðslu-
yfirvöld Kaupmannahafnar ekki
haft þennan skóla til sýnis fyr-
ir útlendinga. Nú er hann
þeirra stolt og má vera það.
Sá andi, sem hér ríkir, var þó
til meðal nokkurra ágætra
skólamanna, en fræðsluyfirvöld-
in fóru með þá skólamenn eins
og Eva fór með óhreinu börn-
in sín. Ekki veit.- ég, hvort
danskir skólar almennt eru
svona breyttir, eða kannski eru
það bara viðhorf fræðsluyfir-
valdanna, sem eru breytt.
Ég ætla mér ekki að gefa
neina tæmandi lýsingu á skóla-
starfinu hér, enda varla fær
um það. Ég vil aðeins draga
fram nokkrar myndir úr skóla-
lífinu. Mogens hefur sagt mér,
að héðan hafi þeir aldrei þurft
að losa sig við vandræðabörn,
þau voru engin til. Auðvitað
fer mi-kill hlúti kennslunnar
fram á hefðbundinn hátt, og
því er óþarft að lýsa. Hér er
leiklist fastur liður á stunda-
skrá, enda að minnsta kosti
tveir kennaranna útlærðir úr
leikskóla. Þó þurfa ekki aðrir
nemendur að stunda leiklist en
þeir, sem óska þess sjálfir. Hér
virðast menn heldur ekki vera
neitt hræddir við nútíma bók-
menntir. Meðal lesbóka eldri
bekkja — skólinn er tíu ára
skóli — eru þrjú bindi 1000
þéttprentaðar síður, sem Lund-
bo hefur safnað til og gefið
út. Tvö fyrri bindin eru úrval
úr verkum núlifandi skálda
flestra danskra en einnig er-
lendra. Þriðja bindið „De fem
onde ár“, er úrval úr Ijóðum,
sögum og ritgerðum varðandi
hemám Þjóðverja. Danskir ung-
lingar eiga að fá að kynnast
því, hvað þjóðin varð að reyna.
í kennslubók í réttritun eftir
Verner Sörensen rekst ég á
endursögn um þann atburð, að
þýzkir nazistar taka höndum
og dæma til dauða flokk föður-
landsvina í Hvidsten. Frásögn-
inni lýkur með eftirfarandi at-
hugasemd: Átta dögum seinna
stofnuðu tveir ungir menn ný
samtök föðurlandsvina í Hvid-
sten. — Og að lokum þessi
vísa:
„Vi ved at fjæld kan sprænges,
og tvinges kan en elv,
men aldrig kan et folk forgá,
som ikke vil det selv.“
„Ánauð vér hötum, því and-
inn er frjáls," orti Steingrím-
ur. Þetta þótti góður bamalær-
dómur á mínum bernskuárum.
Næst skulum við líta inn í
bekk hjá 16 til 17 ára ungling-
um. Þau eru að halda málfund,
slíka fundi fá nemendur að
halda einu sinni í mánuði, auð-
vitað í kennslutíma. Nemendur
stjórna fundi sjálfir, velja um-
ræðuefni og undirbúa það. Það
eru tveir drengir, sem hafa und-
irbúið fundinn, valið efnið og
lagt fram nokkrar spumingar
sem umræðugrundvöll. Annar
stjórnar fundi en hinn innleið-
ir umræður. Fundarefni er
stríðið í Víetnam. Kennarinn
blandar sér ekki í umræður
nema til að leiðbeina drengjun-
um og minna þá á að halda sér
við rök en ekki slagorð. Skoð-
anir eru skiptar og málið er
rætt af nokkru kappi, þó 'fer
allt mjög vel fram. Svo sem
við er að búast rista röksemd-
irnar misjafnlega djúpt, en
kennarinn reynir að leiðbeina
nemendum í að beita rökum og
skýrri hugsun.
Nokkrum dögum seinna sá ég
og heyrði nokkra pólitíkusa
með forsætisráðherra í broddi
fylkingar ræða sama mál í
sjónvarpi. Þar voru líka skipt-
ar skoðanir, og líklega hafa nú
pólitíkusarnir verið fimari í
rökfærslunni, en varla hafa
þeir tekið drengjunum í Kirsu-
berjagarðinum fram í hrein-
skilni og heiðarleik.
Annan dag kem ég í kristni-
fræðitíma í þessum sama bekk.
Ég átti von á að sjá bók í
líkingu við kirkjusögu Valdi-
mars Snævars, og því kom mér
nokkuð á óvart, er ég sá náms-
bókina. Hún er eftir tvo amer-
íska höfunda, annan trúar-
bragðafræðing, en hinn uppeld-
isfræðing og heitir í danskri
þýðingu Verdensreligionerne og
de störste spörgsmál. Hér er
greinargott yfirlit yfir öll helztu
trúarbrögð heims. Við léstur
bókarinnar fæ ég samt þá hug-
mynd, að höfundar reyni fyrst
og fremst að draga fram hið
jákvæða í öllum þessum trúár-
brögðum, og jafnvel fegri éða
dragi fjöður yfir hitt. Þetta ér
sýnilega vel meint og saklaust
ekki sízt í svona bók. Aðalat-
riðið finnst mér vera það, að
bókin undirstrikar skýrt og
rækilega, að engin trúarbrögð
hafi fundið allan sannleikann.
Hver og einn einstaklingur
verði sjálfur að leita hans og
finna lífi sínu tilgang. Börnin
hafa lesið um trúarbrögð Ind-
verja og þau eru nú til um-
ræðu. Nú er það ekki kennar-
inn sem spyr. Nemendur hafa
sýnilega mikinn áhuga á efn-
inu. Þeir rétta upp hendur til
að bera fram spurningar og
koma með sínar athugasemdir.
Sumt finnst þeim merkilegt,
annað mótsagnakennt og jafn-
vel fáránlegt. Það er auðfundið,
að margir þessara nemenda
hafa gert sér far um að skoða
tilveruna með eigin augum og
skilja tilgang lífs síns, og þeir
eru ófeimnir að láta skoðanir
sínar í ljós. Kennarinn lætur
einnig í ljós sín sjónarmið. Þó
virðist mér hann alls ekki vilja
þvinga sínum skoðunum upp á
nemendur.
Að lokum beztu kveðjur
heim.
Hlöðver Sigurðsson.
Mecking sigraði á svæðamóti S-Ameríka
Eins og skýrt hefur verið frá
hér í þættinum urðu þeir
Panno (Argentínu), Bolbochan
(Argentínu), Mecking (Brasil-
íu) og Fougelman (Argentinu)
jafnir og efstir á svæðamóti S,-
Ameríkuríkjanna s.l. haust. —
Aukakeppni þeirra um þrjú
efstu sætin er nýlega lokið með
sigri hins 15 ára gamla Brasil-
íumanns Mecking. Hlaut hann
4% vinning, vann 3 skákir og
gerði 3 jafntefli. Sigur hans
kom nokkuð á óvart, því að
hann stóð sig ekki vel á síð-
asta jólaskákmóti í Hastings.
Með þessum sigri hlýtur Mec-
king alþjóðlegan meistaratitil,
og er hann yngstur þeirra,
sem þann titil bera í dag. í
öðru sæti kom hinn gamal-
reyndj stórmeistari Bolbochan
með 4 vinninga. Þriðji varð
Panno með 3 vinninga. Búast
hefði mátt við betri frammi-
stöðu hjá honum eftir glæsileg-
an árangur á síðasta olympíu-
skákmóti. Lestina rak svo Fou-
gelman með % vinning.
Hér kemur svo ein af skák-
um Meckings frá úrslitakeppn-
inni:
Hvitt: Fougelman
Svart: Mecking
Ben-Oni
1. d4 Rf6
2. e4 c5
3. d5 e6
4. dxe6 —
(Sjaldséður leikur, sem m.a.
rússneski stórmeistarinn Kotov
hefur beitt. Venjulega er leik-
ið hér 4. Rc3).
4. — fxe6
5. Bg5 —
(Eini leikurinn, sem gefur hvít-
um von um frumkvæðið, því
annars leikur svartur 5. — d5
án erfiðleika).
5. — d5
6. e4! —
(Þessi leikur kemur svörtum í
mikir.n vanda eins og eftirfar-
andi afbrigði sýna:
1) — 6. — dxe4; 7. Dxd8f,
Kxd8; 8. Rc3, Be7; 9. Rge2
o^.frv.
2) — 6. — Da5t; 7. Bd2, Dc7;
8. cxd5, exd5; 9. exd5, Rxd5;
10. Bb5f! ásamt Dh5f.
3) — 6. — Be7; 7. Bxf6, Bxf6;
8. e5, Be7; 9. Bd3, g6; 10. Rc3
(Casa-R. Garcia, Buenos Aires
1961) ).
6. — h6
7. Bxf6 Dxf6
8. cxd5 exd5
9. exd5 Bd6!
(Betra en 9. — Dxb2; 10. Rd2
með betra tafli fyrir hvítan).
10. Bb5+? —
(Þessi leikur er einungis tíma-
tap. Betra var 10. Rc3, 0—0;
11. Rf3 ásamt 12. Be2).
10. — Rd7
11. Rc3 0—0
12. Rf3 Re5
13. Be2 Rxf3t
14. Bxf3 Bd7
15. Dc2 —
(Hvítur er í miklum erfið-
leikum, því 15. 0—0 gengur
ekki vegna 15. — Df4. 15. Re4
dúgar ekki heldur: 15. — Hae8;
16. 0—0, Hxe4!; 17. Bxe4, Df4
og svartur vinnur tvo menn
fyrir hrók. Eftir 15. Re2, Bb5;
16. 0—0, De5 vinnur svartur
skiptamun).
15. — Hae8t
16. Be4 —
(Eftir 16. Re4, Bf5; 17. 0—0
(17. 0—0—0? Bxe4; 18. Bxe4,
Df4f og svartur vinnur). 17.
— Dh4; 18. Hfel (18. g3?, Bxe4
og svartur vinnur). 18. —■
Dxh2+; 19. Kfl, Bxe4; 20. Hxe4,
Dhl+ vinnur svartur. 16. Kfl,
Bf5 (17. Dd2, Bf4) er hagstætt
svörtum).
16. — Bf5
17. f3 —
(Stutt hrókun strandar á 17. —
De5; 18. f4, Dd4+. Eftir langa
hrókun hefði framhaldið orðið
17. — Bxe4; 18. Rxe4, Df4+;
19. Rd2, Dxf2 o.s.frv.).
17. — Dh4t
18. Ke2 —
(Auðvitað ekki 18. Df2?, Dxf2+;
19. Kxf2, Bxe4).
18. — b5!
19. g3 Dh5!
20. Kd2 —
(Nú dugar hvorki 20. Hafl,
Bxe4; 21. Rxe4, Hxe4+; 22.
Framhald á 8. síðu.