Þjóðviljinn - 15.08.1967, Blaðsíða 4

Síldveiðarnar og
lærdómar þeirra
Síldveiðar okkar íslendinga,
þær sem í venjulegu tali eru
kenndar við Norður- og Aust-
urland, haía gengið mjög erf-
iðlega í sumar. Síldarmiðin
hafa nú í sumar verið aðallega
á Jan Mayen svæðinu og nú
síðast norður undir Svalbarða.
Þetta er löng sókn á síldar-
mið og ekki fært að sækja
þá leið. þó að sumri sé, nema
á okkar stærstu síldveiðiskip-
um. Þau skip sem nothæf hafa
talizt til skemmri sóknar duga
hér ekki.
Þegar þessar. sérstaklega erf-
iðu aðstæður okkar síldveiði-
flota eru athugaðar, þá þarf
engan að undra þann mismun
sem er á aflamagni nú og á
sama tíma í fyrrasumar. Hitt
' er meira undrunarefni, að við
þessar sérstaklega erfiðu að-
stæður skuli þó vera kominn
sá afli til verksmiðjanna sem
aflaskýrslur hafa greint frá.
En það má öllum vera ljóst, að
síldarútgerðin, sem af er sumri,
héfur ékki verið ábatasöm. Og
hollt i væri þeim sem miklað
hafa fyrir sér tekjur sjómanna
á undanförnum tveimur árum
á þessum veiðum, að setja sig
í spor þeirra nú. Og því slæ ég
hiklaust föstu, að sókn ökkar
skipa á hin fjarlægu síldarmið
nú í sumSr var aðeins fær
vegna þess að þjóðin hefur
eignazt stóran flota haffærra
skipa sem beitt er í þessari
sókn af úrvals sjómönnum.
Kemur síldin að Aust-
urlandi í september?
Þetta er spurning sem nú.
brennur á allra vörum. Okkar
færustu fiskifræðingar á sviði
síldarrannsókna héldu því
fram strax snemma í sumar
að ekki mundi vera von á
miklu síldarmagni á miðunum
undan Austfjörðum fyrr en þá
ef það yrði i septembermán-
uði.
Að sú verði raunin á og sild-
in nálgist landið með haustinu,
það er sú von sem menn vilja
ekki gefa upp á bátinn að svo
komnu máli. Að þessi von ræt-
ist, við það 'er tengd afkoma
síldveiðanna hjá okkur nú í
ár, því að það má öllum vera
ljóst, að hin langa sókn á mið-
in nú veldur í mörgum til-
fellum taprekstri við veiðarn-
ar. í öðru lagi er slík spkn í
haustveðrum með mikla
hleðslu á skipi útilokuð, þó á
góðum skipum sé.
Það mun vera einsdæmi í
okkar síldveiðisögu að engin
síldarsöltun sé hafin þegar
röskur þriðjungur er liðinn af
ágústmánuðið, eins og nú er.
Og síldarsöltunin í ár sýnilega
stendur og fellur með því hvort
síldin nálgast landið með
haustinu. Norðménn hafa sent
veiðiskip á svæði Íslandssíld-
arinnar, sem ætlað er það hlut-
verk að salta síld um borð, þar
á meðal hafa þeir sent eitt
hvalveiði-móðurskip sem þeir
■effSIr
.d?« E, KsjScí
hyggjast nota sem fljótandi
söltunarstöð. Þá hefur eitt
veiðiskip þeirra, búið stórum
geymum, flutt síld í pækli til
söltunar af þessum miðum til
Norður-Noregs. Þetta er til-
raun sem Norðmenn binda
miklar vonir ^ við. Síldin var
sögð mjög vel útlítandi þegar
hún kom 'til hafnar.
Þá er rétt að geta þess að
tilraunir Norðmanna með ís-
aða síld í kössum af miðunum
í Norðursjó hafa gengið ágæt-
lega og hafa þeir náð alveg ó-
trúlegum hraða við slíka lest-
un, þegar þeir lestuðu þannig
á miðunum eitt af sínum stóru
veiðiskipum á fjórum klukku-
stundum. Áætlun Norðmannq
í ár er sú að salta í það
minn^ta 75 þús. tunnur af ís-
lándssild nú í sumar; hvort
þeim tekst þetta kemur svo i
ljós síðar.
Því ekki að vinna
kolmunna í mjöl?
Fyrir skömmu hringdi til
mín verkstjóri við eina síldar-
verksmiðjuna á Austfjörðum
til að vita hvort ég gæti upp-
lýst* hvaða verð Norðmenn
greiddu fyrir kolmunna í
bræðslu. Ég gat nú því miður
ekki upplýst þetta, og síðan
hef ég farið í gegnum afla-
skýrslur frá Noregi en hvergi
getað. fundið að þessi ágæti
fiskur hafi verið veiddur af
norskum skipum.
Austfirðingurinn sagði að
talsvért væri nú af kolmunna
á síldarmiðunum undan Aust-
fjörðum og gengur hann í torf-
um eins og sild. Þrátt fyrir
mikinn skort á síld, þá er hann
ekki veiddur og ekkert verð
til á þessari fisktegund til mjöl-'
vinnslu.
Ég tel alveg sjálfsagt að gera
ráðstafanir til að slíkur fisk-
ur sé veidur og hagnýttur í
mjöl, sé það mikið magn af
honum á miðunum að það sé
gerlegt. Sú staðreynd að kol-
munna er hvergi getið í norsk-
um fiskiskýrslum er sjálfsagt
vegna þess eins, að lítið er þar
um hann, annars mundu Norð-
menn óefað veiða þessa fisk-
tegund ekki sáður en t.d. sand-
síli. Á norskunni nefnist kol-
munni, Kolmule eða Kol-
mund.
Betri hagnýting
síldarinnár
í erfiðum síldarárum eins og
í ár hjá okkur, þá verður sú
spurning áleitin hvort ekki sé
meira en tímabært að gera hér
alvarlega tilraun með betri
hagnýtingu á stærri hluta af
síldaraflanum heldur en gert
hefur verið til þessa. Hér á ég
við að vinna meira af okkar
ágætu síld til manneldis, ekki
aðeins með hinum ágætu hálfr-
ar aldar gömlu aðferðum, held-
ur líka með nýjum aðferðum
þar sem vara er fullunnin fyr-
ir neytendamarkað. Þetta verk-
efni, svo girnilegt sem það er,
hefur beðið alltof lengi eftir
framkvæmdum hér hjá okkur.
Þær . fréttir eru helztar af
verði bræðslusíldar-afurðanna,
að ekki er ennþá merkjanlegt
að verðið fari hækkandi á mjöli
eða lýsi á heimsmarkaði, enda
bíða hræringar í þá átt venju-
lega haustslns. Annars er því
ekki að leyna að útlitið á þesSu
sviði er alls ekki sem bezt í
dag. Notkun síldarmjöls hefur
farið vaxandi með hverju ári,
en framleiðsla þessara afurða
hefur þó vaxið örar; það er
meinið. Nú eru Argentínumenn
og Kanadamerm byTjaðir að
veiða síld í bræðslu til viðbótar
þeim þjóðum sem fyrir voru
á þessu sviði, og gera Norð-
menn ráð fyrir mikilli aukn-
ingu af _ veiðum þessara þjóða
á næstu árum. Að vísu setti að
vera nokkuð mikill markaður
í landinu sjálfu hjá Kanada-
mönnum, sem hafa svo mikinn
landbúnað eins og raun ber
vitni, en síldarmjöl hefur ver-
ið þar lítið notað tij þessa. Ef
Sovétríkin fara inn á þá braut
að fullnægja þörf síns land-
búnaðar fyrir síldarmjöl, eins
og núverandi landbúnaðarráð-
herra þeirra telur þörfina vera,
þá mundi þar koma aukinn
markaður. Framleiðsla Sovét-
manna á síldar- og fiskimjöli
nú mun vera alls nálægt 450
þús. tonn á ári. En eftir þvi
sem sjávarútvegsmálaráðherrá
þessa rikjasambands upplýsti,
þegar hann var hér á ferð, þá
telur landbúnaðarnáðherrann
þörfina vera sem næst 1 milj-
ón tonna á ári.
Er ekki skynsamlegra
að dreifa áhættunni?
Ég hef á undanfömum árum
bent á það hér í þessum þátt-
um, að nauðsyn væri fyrir
okkur íslendinga að dreifa
meira áhættunni sem alltaf
hlýtur að vera fylginautur fisk-
veiðiþjóðar, að skipuleggja
okkar sjósókn og hagnýtingu
aflans eftir því sem við verður
komið. Þetta gera flestar fisk-
veiðiþjóðir og eiga þó fæst-
ar þeirra eihs mikið undir því
að vel til takist á þessu sviði
sem við. Það er komið fram
á elleftu stundu að þessu verk-
efni verði gerð einhver skii
sem vit er í. Við vitum að bol-
fiskafli á miðunum við Græn-
land hefur verið sérstaklégá
góður á þessu ári, en hlutur
okkar í þessum afla er mjög
rýr og í engu samræmi við þá
þörf sem hér er fyrir hendi,
þar sem fjölda fiskvinnslu-
stöðva vantar beinlínis vinnslu-
fisk svo -eitthvért vit geti örð-
ið í rekstri þeirra.
Hér eru mjög aðkallandi
verkefni sem krefjast úrlausn-
ar Alþingis, ríkisstjórnar og
banka, ef þessir aðilar þekkja
sinn vitjunartíma. Þessum mál-
um verður ekki bjargað á þurrt
land með skattheimtu og
styrkjum einum saman heldur
aðeins með skipulögðu átaki
og trú á íslenzka möguleika
til sjálfsbjargar á vettvangi
okkar undirstöðuatvinnuvega.
Markaðsbúskapur í samræmi
við þessar þarfir, hlýtur að vera
sú krafa sem illt verður að
standa gegn um það lýkur.
OLAtfýo

%
4 SteA — I>JÖÐVIlJ INN — í>riðjjudagur 15. Zgjúsi 1967.
Gera þarf alvarlega tilraun með betri hagnýtingu á stærri hluta af síldaraflanum helduir en gert hefur yerið til þessa.
diodviuinn
Otgefanii: Sameiningarflokkur alþýða. — Sósíalistaflokk-
urinn.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb). Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson-
Auglýsingastj.: Sigurðux T. Sigurðsson.
Framkvstj.: Eiður Bergmann.
Ritstjóm, aígreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja Skótavörðust 19.
Sími 17500 (5 linur) — Askriftarverð kr. 105.00 á mánuði. —■
Lausasöluverð kr. 7.00.
t------------——---------------------------
Iha/dsætlun
! þörf virðist enn að minna á að ekki var ágrein-
ingur milli stjómmálaflokka á Alþingi um laga-
setninguna um nýja stórvirkjun í Þjórsá, en Morg-
unblaðið er á sunnudaginn að reyna að læða því
inn hjá lesendum sínum að sams konar ágrein-
ingur hafi verið um Búrfellsvirkjunina og um
alúmínsamningana. Fyrir því er enginn fótur, lög-
in um stórvirkjun 1 Þjórsá voru samþykkt án þess
að það mál væri þá tengt alúmínsaímningunum,
enda full þörf fyrir íslendinga að ráðast 1 stór-
virkjun fyrir sjálfa sig, og þessi nýja virkjun ekki
meira stórvirki fyrir ísland nú á tímum en Sogs-
virkjunin var á sínum tíma. Um hitt reis ágrein-
ingur, hvort fara ætti þá leið, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn og Alþýðuflokkurinn vildu og farin
var, að henda orku þessa mikla raforkuvers í er-
lendan auðhring á laegra verði en hann borgar
nokkurs staðar annars staðar, og veita honum
öll þau fríðindi til 45 ára sem gert var síðar, með
alúmínsamningunum. Það er því tilgangslaust að
kalda áfram að gefa í skyn að Alþýðubandalagið
og stjomarandstaðan yfirleitt hafi verið á onóti
nýrri stórvirkjun í Þjórsá, enda þótt Alþýðubanda-
ltfglS állt og mestallur Framsóknarflokkurinn ýrði
á móti alúmínsamningunum alræmdu.
Eftir kosningarnar hefur það orðið áberandi að á-
byrgðarmenn alúmínsamninganna hafa fært sig
upp á skaftið og skrifa um það berar en áður,
einkum í Morgunblaðið, að halda verði áfram á
sömu braut. Af því stafar mikil hætta fyrir ís-
lenzkt atvinnulíf og efnahagslegt sjálfstæði, ef nú-
yerandi stjómarflokkum tekst það ætlunarverk.
Morgunblaðið hefur látið orð liggja að því að fleiri
slík mál hafi verið u'ndirbúin, en ekki ráðlegt að
hafa meira í takinu í einu vegna hinnar miklu
andstöðu sgm reis gegn alúmínsamningunum. Nú
virðast hins vegar þeir sem óðfúsastir em að
hleypa erlendum auðhringum inn í íslenzkt at-
vinnulíf álíta að þeir hafi fengið ný tækifæri
vegna þess að stjórnarflokkarnir héldu þingmeiri-
hluta. í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins á sunnu-
daginn er enn ymprað á þessari íhaldsætlan.
pVorysta Sjálfstæðisflokksins vantreystir íslenzk-
um atvinnuvegum og íslenzku framtaki. Hún
virðist telja þörf á því að ofurselja auðlindir ís-
lands og íslenzkt vinnuafl erlendum auðhringum,
og er svo að sjá sem íslenzkt auðvald eygi þá
helzta gróðavon að verða leppar erlendra auð-
félaga og hirða molana af borðum þeirra. Andstætt
þessari stefnu Sjálfstæðisflokksins hefur Alþýðu-
bandalagið jafnan lagt áherzlu á aleflingu ís-
lenzkra atvinnuvega; atvinnufyrirtæki eigi að vera
í eigu íslendinga sjálfra. Vegna þess stefnumunar
varaði Alþýðubandalagið eindregið við alúmín-
samningunum og greiddi atkvæði gegn þeim á Al-
þingi. Og onuna ætti forysta Sjálfstæðisflokksins
að flokkurinn stórtapaði í kosningunum í aðalvígi
sínu, Reykjavík; en það er m.a. ótvíræð bending
til flokksins sem mest beitti sér fyrir alúmín-
samningunum. — s.
f
*