Þjóðviljinn - 17.09.1967, Blaðsíða 4

4 SlÐA — ÞJÖÐVILJIOT7 — Sunmudagur 17. september 1967.
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu — Sósialistaflokk-
Magnús Kjartansson,
urinn. <
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson, (áb.),
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson.
Framkvstj.: Eiður Bergmann.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar. prentsmiðja Skólavörðustíg 10.
Sími 17500 (5 línur) — Áskriftarverð kr- 105.00 á mánuði. —
Lausasöluverð krónur 7.00.
Landsprófíð
jþað hefur að vonum vakið athygli) að Morgun-
blaðið tók upp á því í síðustu viku að skrifa
um skólamál í gagnrýnistón t.d. á miðvikudaginn.
En þar er þó kafli, sem fæstir skólamenn geta tek-
ið undir. Niðurstaða greinarhöfundar er sem sé
sú, að landsprófið sé hemillinn á menntun æsku-
fólks, og það verði skilyrðislaust að hverfa. Það
ber að hafa í huga að þessi ályktun birtist í nokk-
urs konar pólitískri forystugrein stjómarflokks.
JJJiklu minni hluti hvers árgangs íslenzks æsku-
fólks lýkur stúdentsprófi en gerist í grann-
löndum okkar, og er það vissulega alvarleg stað-
reynd. Ein ástæðan til þess er vitanlega sú að
óeðlilega mikið hefur verið útilokað frá stúdents-
prófi í gegnum fallgildrur landsprófsins og menn'ta-
skólanna. En þó fáir ljúki stúdentsprófi eru enn
færri sem ljúka síðan háskólanámi, en stúdents-
prófið sem slíkt gefur mjög takmörkuð réttindi.
Ástæðan 1 þessu tilviki er vitanlega sljóleiki yf-
irvalda gagnvart fjárhagsafkomu stúdenta.
J^andsprófið í sinni núverandi mynd er mjög gall-
að. Þar mun að verulegu leyti lögð áhérzla á
minnisatriði; ályktunarhæfni eða kunnátta við að
fletta upp í handbókum er í engu þjálfuð. Auk
þess má segja að óeðlilega stór hópur falli á lands-
prófinu og ráða því oft annarleg sjónarmið að svo
er. Hins vegar er engu að síður nauðsynlegt að
hafa slíkt landspróf inn í menntaskólana, það
er samræmt próf yfir allt landið. Þannig er auð-
veldara en ella að tryggja að allir þeir unglingar,
sem hafa hug á námi í menntaskóla eða hliðstæð-
uim stofnunum fái jafnan rétt til að þreyta próf
inn í þá skóla. Landsprófið verður að laga, eins og
reyndar flest önnur þrep skólakerfisins, en afnám
þess leysir engan vanda, heldur er þvert á móti
hætt við að það auki á misréttið, nema fræðslu-
kerfinu verði gjörbreytt frá því sem nú er.
Ungir fístamenn
gíðustu vikur hafa verið haldnar nokkrar mynd-
listarsýningar á vegum ungra listamanna, bæði
sýningar á málverkum og „skúlptúr“. Þessar sýn-
ingar eru ánægjulegur vottur um nýja krafta í
menningarlífi þjóðarinnar. Unga fólkið, sem að
þessum sýningum stendur, hefur oft mætt fordóm-
um og jafnvel hneykslun góðborgarans. En full
ástæða er til að hlynna að hvers kyns íistsköpun
og eiga hinir ungu listamenn ekki síður skilið að
þeim sé réttur stuðningur en þeir sem eldri eru.
Fordómar leysa engin vandamál. — sv.
&
Jóhann Páll Árnason:
Nýkapítalismi og verka-
lýðshreyfing á Ítalíu
Meðal Vestur-Evrópulanda
hafa pólitísk áhrif verkalýðs-
hreyfingarinnar öll eftirstríðs-
árin verið einna sterkust á
ftalíu. Þó má á síðari árum
segja um ítalíu hið sama og
önnur kapítalísk lönd: að
verkalýðshreyfingin hefur ekki
verið fær um verulega pólitíska
sókn, heldur þegar bezt lét
haldið í horfinu, og næstu
framtíðarhorfur hennar eru
nokkuð óljósar.
ftalski kommúnistaflokkur-
inn hefur síðaStliðna tvo ára-
tugi verið þungamiðjan í
verkalýðshreyfingu landsins.
Fyrst eftir stríðið var vand-
séð, hvor af hinum tveim
verkalýðsflokkum myndi verða
ofan á í samkeppninni um
þessa aðstöðu, en . árin 1946
og 1947 höfðu kommúnistar
smátt og smátt betur og nutu
þar betra skipulags og fast-
mótaðri stefnu. Síðan hefur
styrkleiki flokksins ekki tekið
verulegum breytingum (félög-
um hefur ’ að vísu fækkað
nokkuð síðan 1953, er þeir voru
flestir,- en atkvæðum fjölgað
hlutfallslega.) Á hinn bóginn
hafa heildaráhrif flokksins í
þjóðfélaginu minnkað eftir að
samstarfinu við sósíalista sleit,
enda þótt tengslin milli flokks-
ins og hins þjóðfélagslega um-
hverfis hafi ætíð verið nánari
og áhrifin meiri á báðar hliðar
en sagt verður um þann flokk
t.d., sem helzt er sambærileg-
ur að styrkleika til, franska
kommúnistaflokkinn.
Kommúnistar voru hraktir
úr ríkisstjóm ítalíu árið 1947,
eins og í Frakklandi, en það
hafði þó ekki sömu þýðingu í
báðum löndunum. f Frakklandi
var þetta upphafið að póli-
tískri einangrun kommúnista-
flokksins, sem stóð í nærri tvo
áratugi; á Ítalíu fóru sósíalist-
ar úr stjóm ásamt kommúnist-
um og bandalag flokkanna
hélzt enn í níu ár. Það var ekki
stjómarbreytingin 1947, heldur
kosningamar ári síðar,. sem
réðu úrslitum í ítölskum
stjómmálum. í þessum kosn-
ingum mynduðu kommúnistar
og sósíalistar alþýðufylkirigu
og buðu sameiginlega fram.
i, ...... i .
FYRRI HLUTi
Bjartsýnustu fylgismenn þeirra
töldu hugsanlegt að þeir
fengju hreinan meirihluta at-
kvæða. Aðrir töldu, að þeir
gætu gert sig ánægða með
40i%. Úrslitin urðu þeim mikil
vonbrigði: Alþýðufylkingin
fékk tæpan þriðjung atkvæða,
en kaþólski flokkurinn nærri
helming og hreinan meirihluta
á þingi.
Höfuðuppistaðan í kosninga-
áróðri kaþólskra hafði verið
sú fullyrðing. að á f talíu mundi
gerast nákvæmlega hið sama
og gerzt hafði þá skömmu áð-
ur í Austur-Evrópulöndunum,
ef alþýðufylkingin _ færi með
sigur af hólmi. Úrslit þing-
kosninganna sýndu, að þessi
áróður hafði sín áhrif langt
inn í raðir þeirra. kjósenda
sem studdu verkalýðsflokkana
í bæja- og sveitastjórnakosn-
ingum og sneru aftur til þeirra
í síðari þingkosningum. Komm-
únistar áttu erfitt með að
verjast honum vegna þess í
fyrsta lagi, að þeir studdu þá
enn gagnrýnislaust allar at-
hafnir stjórnarvaldanna í Aust-
ur-Evrópu og í öðru lagi vegna
þess, að þeir voru enn ekki
farnir að hugleiða nauðsyn sér-
stakrar ítalskrar leiðar til sósí-
alismans. Kosningastefnuskrá
alþýðufylkingarinnar lagði
ekki til neinar nærtækar ráð-
stafanir, er fært gætu þjóðfé-
lagið í átt til sósíalisma; hún
var of almenn og slagorða-
kennd til að hAi gæti leitt
verkalýðshreyfiqguna til sigurs.
Á hinn bóginn lögðu þessar
kosningar grundvöll að póli-
tískri, einokun kaþólska flokks-
ins, sem síðan hefur varla
breytzt nema að nafninu til.
Sannkaþólskir menn voru að
sjálfsögðu í minnihluta meðal
kjósenda hans; hinir studdu
hann á þeim forsendum, að
hann væri eina aflið, er stemmt
gæti stigu við hættunni frá
vinstri. Hinn öflugi efnalegi og
siðferðilegi bakhjarl, sem hann
átti í kaþólsku kirkjunni, gerði
hann sjálfkjörinn til þessa hlut-
verks og dæmdi þar með alla
hina hægri flokkana (og sér í
lagi frjálslynda flokkinn, fyrr-
um aðalflokk borgarastéttar-
innar á ítalíu) til áhrifalausr-
ar skuggatilveru. Forystumenn
kaþólska flokksins töldu þó að
stuttu tímabili undanskildu
hyggilegra að stjóma ekki,ein-
ir sér, heldur í samstarfi við
nokkra smáflokka (frjálslynda,
repúblikana og oftast nær
sósíaldemókrata.) Þetta breikk-
aði grundvöll stjórnarinnar og
kostaði þá engar verulegar til-
slakanir; flokkurinn réð ætíð
því, sem hann vildi ráða í
stjómarsamstarfinu.
Næstu þingkosningar, árið
1953, ætlaði kaþólski flokkur-
inn að nota til að tryggja erin
betur völd sín og skerða mjög
verulega lýðræðislega stjómar-
hætti. Þingið samþykkti frum-
varp um breytingu á kosninga-
lögunum, þess efnis, að ef ein-
hver flokkur eða flokkabanda-
lag fengi hreinan meirihluta
atkvæða, skyldu koma i hans
hlut tveir þriðju hlutar þing-
sæta. Ef þessi breyting hefði
náð fram að ganga, hefði hún
breytt ítölskum stjómmálum
mjög í afturhaldsátt; hún hefði
styrkt þann arm kaþólska
flokksins (Scelba o.fl.), sem
harðast barðist fyrir aftur-
hvarfi til hálffasískra stjórnar-
hátta, í líkingu við þá, sem
tíðkuðust í Grikklandi. Kosn-
ingarnar leiddu þins vegar í
ljós, að verulegur hluti af kjós-
endum kaþólska flokksins vildi
ekki fylgja honum á þessari
braut. Kosningabandálag stjórn-
arflokkanna fjögurra náði ekki
hreinum meirihluta atkvæða,
og þar með var lagabreytingin
dauð og ómerk.
Kosningarnar 1948 og 1953
höfðu þannig. markað hið póli-
tíska þrátefli verkalýðs og
borgarastéttar, sem einkfenndi
ítölsk stjórnmál um áratug eftir
það. Annars vegar hafði það
reynzt verkalýðshreyfingunni
um megn að knýja fram nokkr-
ar róttækar breytingar á þjóð-
félaginu; á hinn bóginn gat hún
hindrað borgarastéttina í að