Þjóðviljinn - 05.11.1967, Blaðsíða 7

nóvemfoer 1967 —=■ ÞJÖÐVILiJINN — SlÐA 'J
r
Q Um þessar mundir eru liðin 25 ár síðan orustan sem kennd er
við E1 Alamein í Afríku hófst, orustan sem sneri taflinu við í þessum
heimshluta og varð upphaf að endanlegum ósigri þýzku nazistahérj-
anna þar. — Grein sú seim hér er birt er þýdd úr dönsku blaði,
skrifuð af. Jörgen Halek sem tók þátt í bardögum þama í auðninni
með áttunda hernum brezka undir stjóm Montgomerys marskálks'.
Orustan við
4
El Alamein
Len.gi höfðum við vitað að
úrslitaorustan var í aðsigi.
Hinn hryggilegi ósigur okkar
við Ain el Gazala fyrir fimm
mánuðum, þar sem 50.000. her-
menn úr 8. hemum voru ýmist
fallnir, særðir eða teknir til
fanga, en aðalherinn hafði orð-
ið að hörfa hundruð kílómetra
til austurs, unz við vorum hér
komnir, áttum stutt ófarið út í
deltu Nílar, — þessir hræði-
legu atburðir voru farnir að
fyrnast.
Okkur hafði borizt liðsaukj,
— ungir menn bjartsýnir og
vónglaðir, af þeim kom hver
flokkurinn á fsétur öðrum. En
við fundum, að sú stund var að
því komin að renna upp, er
árásin yrði gerð. Við vissum
að Rommel yfirhershöfðingi
hafði líka fengið liðsauka, og
nú reið á því fyrir hvom fyr-
ir sig að hopa ekki fyrr en
annarhvor teldi sig 'hafa næg-
an Jiðsstyrk til að hefja árás.
Á þá lund höfðu atburðimir
gerzt í þessari voðalegu eyði-
mörk, þar sem engu var Iíft.
Okjcur fannst við gerþekkja
hana allt frá Buq-Buq til To-
bruk og frá Sidi Barrani til
Benghazi. Við þekktum hana
svo vel að við vissum upp á
hár hvaða hernaðaraðgerðum
varð við komið og hverjum
ekki, og okkur fannst við hafa
reynt allt 'það sem eyðimörk-:
in býður manni að reyna: ótt-
ann, ofstækið, sinnuleysið. Við
þetta var ekki 'unandi lengur.
Ekki heldur þessar smáskær-
ur, sem ' aldrei linnti, og kost-
uðu mörg mannslíf. Þeir sem
við kynntumst í byrjun, vorú
allir horfnir, ýmist fallnir eða
teknir til fanga af óvininum.
Meðan við biðum
Jafnvel sjálf- eyðimörkin var
eitthvað svo dauðahljóð á þess-
um heitu októberdögum, — ó-
umbreytanleg, dapurleg og ó-
hugnanleg, eins ‘ og væri hún
sjálf að bíða eftir úrslitun-
úm. Áður hafði það getað bor-
ið til, að hún hefði líflegt yf-
irbragð að morgni til, að bla-
ir og gullnir litir léku yfir
henni með annarsheimslegu
gliti, og stundum var fagur.t
að sjá: sólina koma upp. Tím-
inn leið, sept’ember tók við af
ágúst, og október af septemb-
er, skýlaus heiðríkja dag eft-
ir dag, viku eftir viku, og öll
skothríð var hljóðnuð. SuTn-
staðar var stutt á milli víg-
línanna, aðeins fáein hundruð
metra; annars staðar tveir kíló-
metrar eða meira. Stúndum
heyrðist sprengju varpað, og
svartur mökkur af reyk og
sandi steig upp þar sem hún
kom niður, en hjaðnaði svo og
sveif burt í brennheitu dauð-
kyrru loftinu. Stundum kom
það fyrir að tvær .óvinaflug-
vélar áttust við uppi í loftinu
tindrandi björtu, og vildi þá
oft svo til að önnur steypt-
ist til jarðar eins og logandi
laufblað. En annars bar fátt
til tíðinda á daginn. '
En svo var ekki um nætur,
einkum . eftir að komið var
fram í október. Þvi það er um
þetta leyti sem stormurinn
samún (hans*er getið í Man-
fred Byröns: Sjóðheitur gnauð-
ar innst á reginauðnum storm-
urinn Samún.. Þýð.), fer að
geisa urp nætur. Hann hrífur
með sér lausasandinn ofan af,
fínan eins og duft, þyrlar hon-
um hátt í loft upp og sáldrar
honum niður á margra ferkiló-
metra svæði. Illt var að festa
svefn á þessum nóttum, því að
sandurinn fyllti vitin, settist á
varir og munnvik og særði.
augun urðu rauð og þrútin,
en þar sem táraflóðið rann
niður vangana, mynduðust rás-
ir orpnar sandi til beggja
hliða.
ViÖ biöurn og biöúm f ofvæni
eftir fyrirskipunum hershöfö-
ingjans. Stórskotaliöið var fært
"út"í víglínuna á hverri nóttu.
Þegar dagaöi má.tti sjá þessar
gráu hlaupvíðu flallbyssur huld-
ar til hálfs undir neti. Nýlið-
arnir grófu skbtgrafir að baki
okkar og hver maður var önn-
•um kafinn. Við höfðum þá yf-
irburði í lofti að Luftwaffe gat
með engu móti séð hvað við
• vorum að gera.
Fyrirskipunin
Dagurinn rann upp. Það var
23. okt. 1942. Alltaf man ég
þennan mánaðardag, er við
fengum fyrirskipunina sem við
höfðum svo lengi vænzt. Orða-
lag Montgomerys hershöfðingja
var á þá leið að við skyldum
allir „framfylgja vorri béizku
skyldu og reka Rommel og Afr-
íkuher hans út úr Lybiu.*‘ „Er
þetta þá allt og sumt?“ spurð-
um við í nöpru skopi. „Er ekki
ætlazt til neins annars af okk-
ur?“
Deildarforingi okkar kallaði
saman lið sitt og sagði okkur
undan og ofan af um tilhögun
þessara verka, sem fyrir hendi
lágu. Víglína okkar og víglfna
óvinanna voru ekki langar,
varla meira en 76 km. En fram-
hjá víglínu okkar varð ekki
komizt, því hafið girti af að
noröan, en að sunnan hin ill-
kynjaða Qatara-kvos, þar sem
sandurinn var ein efja, sem
allt sökk í og engu farartæki
varð ekið um, pg þessvegna
var ekki nema ein leið fær, þó
að illfær væri: leiðm gegnum
víglínu óvinanna. ,
Þjóðverjar og Italir höfðu
lagt niður jarðsprengjur á stóru
svæði, og varði þá á meðan
stórskotalið, sem néði tfl á-
kveðinna varnarlína, og hafði
uppi látlausa skotlhrfð. Báðir
herimir höfðu orustuvagna sína
tilbúna til árása, þegar orustan
yrði hafin.
Fyrirspyrnin um tilhögun at-
lögunrtar var ljós og skýr. Við
áttum ekki að beita skriðdrek-
um heldúr fótgönguliði, flug-
vélum og fallbyssum. En skrið-
drekarnir skyldu hafðir til taks,
þar til fallbyssumar og flugvéla-
sprengjumar hefðu gengið svo
frá vígstöðvum óvinanna, að
fært þætti að senda þá af stað,
og fótgöngulið okkar hefði yfir-
bugað brynvagna óvinarins og
náð að gena honum jarð-
sprengjubeltið ónýtt. Þegar tek-
izt hafði þannig að rjúfa víg-
línu pvinarins, ætlaðist Mon\go-
mpry til þess að skriðdreka-
sveitimar færu þar í gegn og
dreifðu sér síðan innan um fót-
göngulið óvinarins, yilu þann-
ig glundroða og felmtri meðal
hermannanna og neyddu skrið-
drekasveitir Rommels til að
koma móti okkur þar sem við
helzt vildum. Montgomery og
Alexander hershöfðingjar höfðu
borið saman ráð sín og hugs-
að þau vandlega. Þetta leit vel
út á pappírnum. En svo þegar
til kastanna kom, vorum það
við sem allt valt á. Bros okkar
var þvingað, þegar ofurstinn
kom að kanna liðið.
Montgomery marskálkur fylgist með bardögum í eyðimörkinni úr
brynvörðum vagni síðla árs 1942.
meira og meira. Mér þótti .sem
ég hefði aldrei íyrr séð tungl-
ið svoná stórt. Við og við
heyrðist niðurbældur, óeðlileg-
ur hlátur, eða að blótað var
í hálfum hljóðum. Annars var
allt þögult. Við heyrðum hjart-
slátt okkar sjálfra. Eyðimerk-
urrotturnar komu út úr hol-
um sínum og fóru að rjála
sér í sandinum án þess að séð
yrði að þær tækju nokkuð eft-
ir okkur.
Slík bið sem þessi er verri
en nokkuð annað. Tíminn ætl-
ar aldrei að líða, hver mín-
úta virðist óendanl'eg, og eft-
ir því fer líðanin. Úrið gengur
svo hægt — en samt alltof
hratt. Þessar þúsundir grá-
klæddra hermanna bærðu ekki
á sér, — þeir biðu.
gagnárás. Fram stigu þögulir,
dimmir skarar. Þá bar eina
svipstund við eldana að baki
til, svo hurfu þeir í púður-
reykinn bg sáust ekki úr þvi,
en sprengjumar féllu þétt.
Auðséð var, að óvinurinn var
ekki sigraður, heldur var hann
nú að ná sér og verða fær um
að leggja til atlögu.
íægar fylking okkar var
komin að fremstu víglínu óvin-
arins, voru handsprengjur ó-
vinanna búnar að vinna henni
mi.kið tjón. Ég man þetta
glöggt eins og það hefði skeð
í gær. Við misstum mörg
hundruð manna á nokkrum
mínútum. Óvinirnir; vildu berj-
ast í návígi. Þeir bqrðust af
heift, -en við hröktum þá aamt.
Fallbyssuskothriðin var látin

Í X

Þýzk herdeild býr sig til erustu í eyðimörkinni.
Auðséð var, að okkar her-
deild, svo margreynd í bar-
dögum um tveggja ára bil, var
ein af þeim sem áhlaup áttu
að gera þetta kvöld, og að okk-
ur mundi verða. fyrirskipað að
vinna' framvarðarlinur hinnar
frægu þýzku skriðdrekahersveit-
ar, sem andspöenis okkur var,
og halda þeim hvað sem það
kostaði, svt> að við næðum þar
vígstöðu til að verja leiðina •
unz skozka fótgönguliðssveitin,
sem að baki okkar var og ætlað
var að íylgja eftir áhlaupi okk-
ar, gæti komizt í gegn. Þetta
var býsna óskemmtilegur dag-
ur. Margt kom okkur í hug, og
allt með einu marki brennt.
Áhlaupið
Þegar kvöldaði og við fór-
um að færast nær gaddavírs-
’ girðingunni, var niðamyrkur,
en brátt birti, því að tungl
kom upp og skein í fyllingu
með hvitu ljósi yfir eyðimörk-
ina. Okkur sýndist þessi ryðg-
aði gaddavír bretta hvoft við
okkur í tunglskininu, en drun-
ur stórskotaliðsins voru að
deyja út í fjarska. Það birti
Svo gaus upp úr. Við heyrð-
um þungar drunur, ójarðnesk-
ar, sem fóru hækkandi og
urðu að svelgjandi hvin. Það
var skotið úr öllum hinum
1200 fallbyssum okkar í einu.
Það hvein og það ýldi í loít-
inu þegar sprengikúlurnar þutu
hjá. Nóttina birti af blikandi
eldum, sífellt hraðari, æstari
— þeir líktust dansandi ljósa-
röðum. Sjóndeildarhringurinn
stóð í einum eldi, sem rofn-
aði og breyttist án afláts.
Þetta var engu öðru líkt —
og skelfilegra en orð fá lýst.
Hér var háð ein hin mesta
stórskotaliðsorusta mannkyns-
sögunnar. Flugeldar, sem töl-
uðu merkjamáli, þutu upp af
viglínu óvinarins, rauðir,
grænir, og staðnæmdust í ioft-
inu, þessi réttnefndu mérki-
kerti, mjó og hátíðleg, en und-
ir niðri, þar* sem fáum andar-
tökum áður hafði verið dauða-
hljótt, sauð og ólgaði eins og
í vellandkötlum Vítis.
Árásin stóð í 20 mínútur.
Hún hitti þar som henni var
ætlað að hitta, og 10.000 óvina-
hermenn Iágu fallnir í valn-
um. Svo var skipað fyrir um
ganga á þeim og kúlurnar
hittu þúsundir af jarðsprengj-
um sem * sprungu eins og flug-
eldar og stjörnuhröp.
Allt í einu þagnaði allt. Eng-
inn fyrirvari, dauðaþögn eins
og í gröf. Það var engu lík-
ara en * að særðir menn vildu
ekki láta heyrast til sin kvein-
in, hefðu komið sér saman um
það. Sigurinn var ekki unn-
inn. Okkur hafði tekizt að
rjúfa skarð ív víglínu óvinar-
ins, og gera þar gangfært í
gegn. Nú áttu þeir sem gera
skyldu næsta áhlaup, að vera
komnir, taka við af okkur og
fullna verkið, samkvæmt áætl-
uninni. En hvar voru þeir nú,
læssir Skotar, hvað tafði þá?
Svo mikið mannfall hafði
orðið í okkar liði, að við gát-
um ekki gert neitt að gagni
framar. Við óttuðumst gagn-
áhlaup, og treystum okkur ekki
til að standast það, svo fálið-
aðir sem við vorum orðnir.
En það sem við óttuðumst
mest, var að verða króaðir
inni, að óvinirnir mundu gera
að okkur afkróunarskothríð —
það þekktum við frá fyrri or-
ustum, þrengja að okkur frá
öllum hliðum, unz við neydd-
umst til að hörfa úr þessari
varnarstöðu, sem staða okkar
væri þá orðin, og missa allt
sem unnizt hafði. Við reyndum
að grafa okkur í jörð og styrkja
aðstöðu okkar, en það var svo
grýtt þama, og við vorum
sveittir, þreyttir og órólegir.
Okkur miðaði hægt við verk-
ið. Hvað var orðið af Skotun-
um?
Afkróunartækni Rommels lét
ekki á sér standa. Það var
slegið af heift líkt og með
krepptum hnefa í stálhanzka.
Fyrst heyrðust margir smáir
hvellir, líkt ' og fjöldamargir
tappar væru dregnir úr flösk-
um,' svo heyrðist þytur í lofti,
síhækkandi, eins og þúsund-
ir farfugla flygju yfir. Svo
hvein í fyrstu sprengjunni,
með sterkum, skerandi hvell-
um gný, eins og þegar rifinn
er strigi — og áður en varði
var allt umhverfis í einum
eldi af grenjandi sprengjum,
og við huldumst1 þykkum mekki
af grjóti og sandi, og náðum
ekki andanum.
Ryk- og reykskýin þéttust.
Okkur sveið í nasimar af púð-
ursvækjunni, og tunglið, sem
rétt áðan var svo bjart, varp-
aði daufum bjarma, eins og
Ijósker á skipi skíni gegnum
þoku. Stöðugt versnaði. Marg-
ir af hermönnum okkar, sem
áður höfðu ekki særzt, særðust
nú eða féllu, en fleiri voru
þeir af særðum og dauðum,
sem sprengjurnar hittu í ann-
að sinn. Nú þyrftu Skotarnir
að vera' komnir! Við vorum
að því komnir að tryllast, og
enn sló upp ^kærum bjarma af
nýjum sprengjum, ný sprengju-
brot flugu í allar áttir um-
hverfis.
Sekkjapípurnar
Þegar hæst stóð, bæði árás
óvinanna og felmtur okkar,
kom allt í einu að eyrum okk-
ar hinn lúfasti ómur. Svo lág-
úr að naumast varð greint.
Lágur, en greinilegur samt.
Þetta gat ekki verið nemá
eitt. .Sekkjapípur, SEKKJA-
PÍPUR! Aldrei hafði ég þolað
að heyra í því hljóðfæri, en
eftir orustuna við E1 Alamein
þótti mér fátt fegurra. Hærra
og hærra lét i þessum hátt-
bundnu, kveinandi tónum, og
NÚ, nú komu þeir í ljós út
úr reyknum meðan sprengj-
urnar féllu, komu þeir fram,
þessir skozku hermenn, gengu
ófylktu liði, hægt og örugg-
lega. Byssustingirnir glóðú í
tunglskininu. Fremstur gekk
fyrirliði píparanna, komungur
maöur. Það kvað við í sekkja-
pípunni hans, og pilsið og
taskan sveifluðust með hljóð-
fallinu í THE CAMPBELLS
ARE COMING! Á hæla honum
komu fyrirliðarnir, flestir ung-
ir menn með yfirskegg, og þar
á eftir rjóðir Hálendingar í
löngum röðum. Við flöktandi
eldsbjarma gátum við greint
það hve þéttir þeir voru á
velli og í lund, hve ákvörðun
þeirra var einbeitt, þessara
ungu manna. Á hæla hinna ó-
breyttu hermanna komu há-
vaxnir liðþjálfar, sem engin
vopn höfðu nema þessa mjóu
stafi, sem hafðir eru við her-
sýningar, og báru þeir þetta
undir armi sér með mikilli
hæversku og rósemi. Við og við
voru þeir að kalla til hermann-
: anna: „Áfram nú, piltar mín-
ir, áfram góðu Hálendingar
minir“. Stundum klipptu þýzku
hríðskotabyssurnar skörð í
raðirnar, og margir féllu í
einu, en nýir hópar komu að,
allf íylltist á svipstundu, og
aldrei varð nokkurt hik.
Þeir komu að okkur, fóru hjá,
horfðu stöðugt í vesturátt. Við
sáum gegn um rerkinn og
sandinn. sem þyrlaðist úpp,
hverjir þetta voru; þetta voru
THE SEAFORTH HIGHLAND-
ERS •— Seaforth-Hálendingar.
Þessi fræga herdeild gerir allt-
af hið sama og hefur gert svo
lengi sem menn vita, — þegar
í orustu er komið þá ganga
þeir fram, rakleitt gegn óvin-
inum. Og aldrei munu þeir fara
öðru vísi að, það er mín trú.
Fyrirliði píparanna féll. Ég
sá að hann reyndi að rísa upp.
Framhald á 8. síðu.