Þjóðviljinn - 09.04.1968, Side 7

Þriöjudagor 9. 1968 — 'Þ3ÖBWTLJ3383S — SÉDA J
Martin Luther King var
myrtur þegar svo var kom-
ið, að hann var ef til vill
farinn að trúa þvi, eins og
margir lærisveinar hans,
að stórslys vofðu yfir og
að sú stefna hans að berj-
ast án valdbeitingar hefði
beðið skipsbrot. Þýðir dauði
hans að flýtt er fyrir sögú-
Iegu stórslysi? Sænski rit-
höfundurinn Olaf Lager-
crantz, nýkominn frá Banda-
rikjunum, gerir hér grein
fyrir hugmyndum sínum
um þctta efni. Fólkið er
hrætt, segir hann. Blökku-
menn óttast útrýmingu,
hvítir menn uppreisn og
borgarastríð. lögreglan og
þjóðvarðiið vígbúast, ein-
staklingar verða sér úti um
vopn. Hvers má sín for-
dæmi dr. Kings?
Daiuði Mantóns Luitiheais Kings,
er miikiil óigæifa fyrir mainm-
kynið. Verið gotnr að ham.n
tákni u.ppimf fjöldadauða
blökkuimainna í Baindarilkjuiniuim.
Unigur blökkiuimannailjoirinigi
sagði við mig í Ohicago fyrir
viku: Bandan'ikin eru geðveikna-
hæli þar sem sjúkíiiTgamir
bjást af óllaeknandi geök'iofni'ntj'.i.
Hingað hafa menn komið frá
ölluim löndum Eviópu. Þegar
þeir stigu á iand hnópuðu menn
til þeima: Hór er fir-elsi, hér er
lýðræði, hér er boðið upp á
jafna möguloika fyrir ailla. I>ið
emð ykkar oigin hemar.
Ein, hált þessi uingi, þeldöklki
maður áCnam, merm hvísiuðtt og
öninur orð í eyra hiins hivíto
innflyt.jonda: Þú ert homi'nn tíl
Isnds þar sem þú ert kóngur.
Klæddu þig þeirri purpura-
skikkju som þér til'heyrir og
gríptu þá gæs sem liitanháttur
þinin gefur þór rótt tM. Þú gotur
verið asni iieiimskur, tröWiljóitur,
latur. leiður og griimimur, já og
þótt þú sért aÆbrotamaður ertu
samt þeiim svörtu fremiri.
Þannig var hiö bamdarisika
þjóðfólag gruodvaiilað á tvoim
ósættanleguim þáttum: á fneilsi
og kynþáttakúiguin. Þoir lifa ó-
sáttir hlið við hlið. Það er ekki
að undra þótt andlegar farsóttir
brjótisit út, þótt landið aillt verði
að geðveikrahæli, sem mun dag
nokkum sökkva í blóði.
Þú skalt ekiki halda, kæri
sænski lesand'i, að þessi maður
sé vitskertur og ekki sáka mig
um að dreifa hatursáróðri, þeg-
ar ég fer með orð hans. Með-
an á stóð ferð miinnd uim Banda-
ríkin, sem mú er nýlokið, vaikn-
aði hvað efitir annað með mér
aðdáun og bjartsýni. Um leið
heyrði ég jafnam enduróm af
störslysi, sem í hönd færi, í
hugsum allra mainna.
Eins og aililir vita var Martin
Luther King fuilltrúi þeiir-
ar stefinu að baráttan skyidi
háð án valdbeitinigar. En rnonn
sögðu mér, að hann hafi síð-
ustu mánuði ævi sinnar verið
mjög svartsýnn orðinm á mögu-
leika þess að halda áfraim á
sömu brauit. Borgararéttinda-
hreyfingin, sem hams nafn var
tengt við fyrst og fremst, hefur
umnið á. Bn þeir blökkumenn
sem ég ræddi við hötföu a|ðeins
eitt um þessa hreyfimigu að
segja: Borgararéttimdaihreyfing-
im sýnir að blöklkumaðurinn er
ekki borgari i landd sínu. Hann
hefur verið í landinu í 400 ár,
en hann hefur enm ekki fiengið
það sem hver hvítur iinmifilytj-
andi fær uim leið og hanrn stíg-
ur i lamd.
1 Bostonblaðimu Le Chixmic,
sem ég áður‘ekki þekkti, las ég
við komu rriíma til Bandarikj-
anoraa grein etftir Stokeley Car-
michael. Þar stendur m.a.:
..Margir olkikar, margir aif okk-
ar kynslóð vita aö þeir, hinir
hvítu, hafa í hyggju að undir-
búa útrýmimigu okkar. Monn
malda í móinm og segja það sé
óþokkailegt að halda þvílíku
frajm um ammað folk. Það er
það vissulega, en við ættum að
gera það sem brúðir vor,
Malcolm X, gea-ði, — að rann-
saka sögu oik'kar." Carmichael
hélt í grein simnd áfram með
staðhætfingu um að Bandairíkin
hefðu orðið til með fjöldamorði
á Indíánum og að ekki sé á-
Olaf Lagercranfz:
Að
Martin
Idtnum
dreynWir «m. Þegsr þfeir taila mm
valdibeitiingH þá er það ailltaf i
siambaindi við það vaitd sem þenr
eiiu bedttir. „E5f að hvítir rraema
gei-ðu Ku Kílux Kilan að félags-
skap ám vaMlbeitingar þá immdi
ég stfyðja bcu'áíttuaðtferðir áo.
valds, sagða Maieolim X í næðu.
1 anmarri raeðu sagðá harnm: „Sé
vaHdlbeiMmg óróttlát í Bamdaríikj-
uinuan þá er húm órétlílát er-
lendis Mka. Bf það er rangt að
grvpa til etfbeldiis til að vermda
sv-airtar konur og svört böm, þá
er það eimnig ramgt atf Bamda-
ríkjunum aö kveðja okfcur í
hieirinn otg neyða okikur tfil rað
beilta vaildí eriendis tdl að verja
okikar lamd-“
stæða tól að ætla að hvífcii' menn
sý’iridu blöWkuimönrium meiri til-
litssemi nú, þegar ekki vseri
lenigur þörtf fyrir þá sem ódýrt
vinnuoifll.
Ég saigði við útgefairida hims
róttœika blöikikumannatímarits
Negro Digest: Er það í raun og
veru möguleglt að Ca-rmiohael
trúi á annað eims og þefcta? Ber
ekki að líita á tal hains uim
fjöldamorð, uim úti'ýtmiinau
blölklkuimianna sem hluta atf hams
baráttuaðiflerð, riitdeiíluaðferð,
sem ástlað ér að vara menri við,
vekja þá tiíL dáða?
Hinin þeldiilkiki ritetjóri kipr-
aði saiman varimar fyririittega
og sivaraði, að sömiu kyniþátfita-
kennimgar og herrnmaður nokk-
ur, Hitler, boðnði, hefðu
blómsfcrað í meira on hundrað
ár í Baindaríkjunuim. Myrtu
nazistar ekikii sex mitfjónir Gyð-
iniga af þeim sölrum að þeir
voru taldir af óæðri kymlþætti?
Hversvegna ættu menn þá að
hh'tfa blök'kumönnuim, sem einn-
ig eru sagðir óæðri menn? Car-
michaél er ekki lýðsikrumari.
Hanin er raunsæisnnaður.
Ég miinnitist þess sem Mailc-
olm X, sem eimmig var myrtur
en verður með hvei'jum degi
meira lifandi fyrir blökikumönn-
um í Bandaríkjunum, sivaradi
Mariin Luther King, sem hafði
kallað hann ötfigamann: Já, ég
er öfgBiimaður. Hinn blokki kyn-
þáttur litfir vdð einstalkflegia ve-
sæl kjör í Bandarikjunum.
Sýndu mér svartan mann sem
éfcki er öígiamaður, og óg flutfl-
yrði að hann eigi að flara boinit
til s'áiltfræðiinigs.
Eg hef alitaf tokið neikvæða
aiflstööu til saimanbuirðar á
glæpum nazistfa og stetfnu
Baindaríkjaimanna i Vietnam
eða gagnvart blökkumönnum.
En í þessu somlhenigi skipta til-
finniiingar ewrtíipsks sjó>narvotfih-r
ekki máli. Mesfcu skiptfá að
þessá samainlburður er geröur
og það gera menn sem em fuill-
komtfega með réttu ráði og eru
ágætir að marmiliostfum. Hann
sýnir vel í hvaða sálairásitaindi
mikill hiluti bandarísku þjóðar-
innar er í dag. Og eirnnig það
amdrúimsilafit sem ríkir þegar
skotinu er hleypt atf gegn Mar-
tin Lmther Klnig, og þessi sam-
anburður varpar óhu'gnanileguim
skugga iinn í fi'amtíðina. Það
er friðarverðlaumaihaflimn, læri-
sveinn Gandlhis, Tolstfojs, Thor-
eaus og heiilags Frans sem er
myrtur, einmitt þcgar hann
sjálflu-r byrjar e.t.v. að trúa því
að stfórslys sé í niánd, að bar-
átta áe valdbeitingar sé að bdða
skipsbrat — eins og svo margir
atf þeiim sem höfðu lært af horr-
uni.
Bandarísku-r lögfræðdngur,
sem ég hitffci í New Yortk, og
haifði heimsótt Suður-Afríku á
vegurn Sameiinuðu þjóðanna
skýrði fró því, að hann tridi að
i-nnan skaimms mundu ski-pulögð
da-uðadómu-m yfir þeim. Til-
gangurinn væri ekki sá að
hræða blökkumennina held-ur
að skapa með dauðadiómunum
eim'b-eitnd gagnvart þeirri hæfct.u
sem sfcefndi að hinu-m hvífcu.
Það er þessi haetta sem votf-
ir yffir Ba-ndaríkjun-um í dag.
FóHk er hrætt. Blökkumenn
hálda að þoim verði úti'ým-t.
Hvítir menn halda að blökku-
menn undirbúi u-ppreisn og að
borgarastríð sé etf til viill fyrir
dyrum. í ölluim löndum er hafð-
ur viðbúnaður við óvæntum
tíðindwm, en hvergi í þeim
mæli sefm í Bandarikjunum.
Lögreglan hervæðisfc. Þjóðvarð-
liðið vígbýr siig. Einstalklinigar
verða sér útftf um vopn. Á þessiu
vori ern mál.jóni-r niýrra lása
settær fyrir bandarískair dyr.
Leig-uibliökkir í stórborguim lllkj-
asfc virkjuim þar sem dymvei'ðir
láta ekki niður fallbrúna fyiT
en eftir gaumgæfiiliega atfihugun.
Noam Cliomsky, mátffræðiing-
urinn miikli, sagði við mi-g, að
þýðinga.rmesta verkofnið í inn-
an-IandKistjórnmálum í nœstfu
f ramtíð væri það, að sjó til þess
að lögreglan odlpeitti ékk-i valdi,
að hú-n stigmaignaðd ekki að ó-
þörfiu sfcyrjöldiina á gii-tu-num. Ég
fann sterklega tlil þunga ©g
réttmætis þossara orða.
Sá hitler, sem sfceypt vair fyr-
i-r meira en tveimur áratugum,
sfcígur í dag upp úr djúpunum
og eitrar hugairfar manna. Þetta
er ófrinfleg sönnun þess hive
langt við höf-uim viilzfc af vegi.
Margir mdnna á spádómi-nn um
að gyði'ngamorðin væru ekiki ó-
hugnaniegur hátfándur í sogtt
gyðingaihatu.ns holdur upphaf
nýrra ttfrna fjöidamorða og út-
rýimingu hcilla þjóða.
En tii er greim-iilegu.r muniur,
sem ég vona að éldptí sköpum.
Edn forsenda þess að Þjóðverj-
ar biðu ek'ki andicgfc sikipsbrot
í heiimsstyrjöildinnd síða-ri var sú
að þeir siváflu. Ottinn, óginar-
stfjórmim, stfríðið, spren-gjumar,
hungrið, hjálpuðu þeim tfál að
sotfa. Ifefðu þei-r séð beint inn í
gasafnana hefðu þieir gengið af
vitimu eða neyðzt til að grípa
til einhverra aðgerða. Það er
margt til í dag som hjálpar
Baindaríkjaimön num um svetfn.
Landið er stórt Fíll sem hneyf-
ir sig mieð siliikum. fyrirgamigi að
ekíki heyrist til mýflugna í
ftruimskógmum. En þar er líka
ti'l sfcerkur vilji tii mótrmæla og
til skynsemi og aindúð, etf ekfci
hatur, á miðstjióma'rvaidi og
löggjatfarvaldi sesm varla á sér
Miðstæðu í Evrópu.
tii vffl loytfa menn sér í diag
að vonast etfti-r flriði í Vi-
etnam og endu-rskoðun á ailílri
bandariskri utamrífcisstetfnu I
kjölíar hoins. Og mér virðist
sem roddir flrá umiheimdmum
haifi néð til bandarís-ku bióð-
arinnar, og í þessu etfni hafa
þeir Olaf Pailme ráðherra og
Tage Eriamder forsætisráðherra
áfct litlu en heiðariogu hliutverki
að gegna.
KynþátUwandamiálið er samt
óieyst, og enginn veit hvað
Johnson íorseti getfur gert í þvi
etfinii. Þeir som böisýmir eru bú-
ast okki aðeins við uppþotum
á komondi sumri he-ldur við
hroi-nu borgarastríði. Slík styrj-
öld getfur leitt til ástands sem
Iffcist dómdagssým Carmtfchaels.
Nú, þogar hcíur Martdn Lufcher
Kin-g verið myrtu-r, eins og svo
margir landar hans eru myrtir
á nóttu sem diegi — í fynra létu
ellefu þúsundir Bandarilkja-
mamii.a lífið með þessum
hætti — hetfur hættan á afbeidi
aukiizt.
Það er satt, að unigir for-
ystfumonn blökkumanna láta
uimmæli frá sér fara, sem óvin-
ir þeirra géta natfært sér og
gefa flramtfenði lögreglunnar a.
m.k. ytfirborðafsökun. En eitt
verða menn að hafa í huga.
Leiðtogar blökkumanna eru
ékki aitetontfr -hatri héldur kær-
leilka. Leiðtogar Mökkumanna
vtfija ekíki klj-úfa saimtfélagið.
Það er þvert é móti nýfct og
einlægara mannfélag sem þá
AMir gáðvifljaðir merm i
Baindarikjpnuim enu sam-
rraáia Waiter Liippmaim, þegar
þessi óviðjaflnanlegi og gáfaðd
Nestor bondaríislkra blaðamanna
segir, að blölbkumenn verði að
skapa sér sfcoflt og sjálsvirð-
ingu því kyniþáttafordóimaxnir
hafa rænt þá þessuim eiginileik-
um. Þrátft fyrir ýmsa heepna
fyXgikviMa er leið Bflack Power
(Vald hinma svörtu) hm eána
réfcta tjil þessa, segir Lipipimann.
Það er þá ekfci bara lýgi að
Bandaríktfn séu land þar sem
möntnum sku-li boðið frelsi.
Löniguntfm eifitir því, þorsfcinn í
það er ailflavega mikiltf og hetfur
gripið marga. Blökkumenn telja
að þeir hafS beðið otf lengi etftir
því að verða viðuricenndir sam-
borgarar. Þeir finna táil djúprar
reiði yfir því að hvítfar merm
korna ekki aiuga á það otfbéldi
sem þeir eru beittfcir. Margir eru
örvæntinigu gripnir. En Banda-
ríkin hafa ekki tæmfc alla
magufleika srína. Elf aðetfns «r
hægt að hailda affcur af atfbur-
haldsötfluim, sem fá stfuðning í
ótfca borgaranna við reiði
blökkumamna, þá ætfci að vera
til maguleilki fyrir það saraféfliag
hvifcra og svarfcra i Bandarikj-
unum sem Marfcin Lutfihier King
dreymdi ura. Hann verður við
h-lið Maflcoflms X einn þekra
manna sem haifia gefið eilfft tfor-
dæmó, heflgur maður fyriT
hrednan vilja sinn og hugrekfld.
Gegn stríðí
Framhald af 12. síðu.
era“ í stríði, þar kemur tfram
Eðli peninganna, en Hershöfð-
inginn netfnásfc Messías. þ.e.
sá sem kemur og verður
brátt ljóst að hann er hrein-
lega sturlaður og berst bann
sem slikur. Loks er þriðja
aðalpersónan, Hinn venjulegi,
sá sem gleypir það sem hon-
um er tilreitt og skortir allt
mat á því sem gerdsit Tvedr
þjóðlagaeangvarar úr skólan-
um koma fram á sýningunni
og þeirra raddir er óskin um
frið.
Nemendur völdu sér þetta
motfco sjálfir, sem á erindi tál
okkar. Hugmyndin um pers-
ónusköpun er tfrá nemendum
komin, sagði Niels, en ég
hjálpaði þeim til að karrua
þessu í bún-ing, en leikstjóri
í báðum þessum þáfctum er
Bjami Stedngrímsson.
Árshátíð Mennitaekódans «r í
Lido í kvöld, en æöiunin er
að endurtaka sýninguna fyrir
almenning nú efti-r páska.
í Suóur-Afríku róttariiöild yfir
Myudirnar voru tcknar í Metnphis í fyrri viku.
blöklcumöninum sem lyki á

\
k