Þjóðviljinn - 22.05.1968, Page 5

MiövátettdasuiP 22. mal 1068 — PJÓÐVIiLJMN — SÍÐtA J
Leikfélag Reykjavíkur:
Leynimelur 13
eftir Þrídrang
Leikstjóri: Bjarni Steingrímsson
Sviðsmynd úr Lcynimcl 13. Frá vinstri, standandi: J6n Siffurbjörnss on, Guðmundur Pálsson, Sigríður Hagalín, Sigurður Karlsson. Sitj-
andi: Auróra Ilalldórsd óttir og Margrét Clafsdóttir
„Þetta er undarleg sjóíerð,
pjílitar góðir“, sagði Jónas Hall-
grtftmssan forðutm. Ýmsum kann
að þykja talsvert kyniegit að
litasrt um í leikhúsunum reyk-
vísku síðustu dagana, þar er
vart aliit með felldu. Stjórn
Þjóðleikhússins virðist telja að
vart þýði að bjóða sönigelskum
áheyrenduim íslenzikum annað
en óperettur Vínar, og að þvi
ætla miá vegna þess að sú létt-
væga og staðnaða listgrein hlaut
mikla aðsókn og eignaðist góða
vini fyrir mörgum áraitugum,
enda ekki í ömnur hús að venda
í þá daga. Og þó er það til-
tseki Leikfélags Reykjavíkur
enn furðulegira er vaikinm er
upp h'tilmótlegur fa;rsi eða
„glettur í þremur þáttum", ná-
kvæmlega aldarfjóii'ðunigs gam-
ail, „Leymimielur 13“ að nafni
— dægurfluiga sem höfundunum
þremuir, þeiim ágætu og þjóð-
kunmu listamönimum Emii Thor-
oddsen, Haraldi A. Sigurðasyni
og Indriða Waage hicfur áreið-
anlega aldrei látið sór ti’l hug-
ar koma að fliutt yrði að nýju.
Er hér eif til vill um einhvers-
konar sögusýningu að ræða?
Tæplega, líkið er snyrt ogsnur-
fusað að því - ég bezt fæ séð
og reynit að vissu leyti að faera
það til okkar tfrna, þótt ekki
takist mieð sérstökum ágætum.
Þess ber að geta að sviðsmynd
Jóns Þórissonar, hins komunga
nemanda Steinþórs Sigurðssonar
spáir góðu um framtíð hams,
hýbýli hiins mýríka Madsens
fclæðskerameistara eru hæfilega
litsterk, íburðarmákil og vitna
rétti'lega um lélieigam smiekk hús-
bóndans, allfyndið venk að
mínium dómii, og búningar kven-
þjóðarinnar gætu sómt sér hið
bezta á tízkusýninigum,
Að baiki „Leynimel 13“ ligg-
ur nokkur saga, en hvorki á-
nægjuleg né íáLenzkum leikihús-
mönnurn og áhorfandum tilsér-
staks sóma. 1 fimimtán ér eða.
um það bil nutu fá sviðsivlerk'
veruilegrar lýðhyi'li öninur en
farsiar þeir eða ærstlalei’kir sem
Leikfélagið sýndi a£ ofurkappi
og voru flestir þýzkir að upp-
runa, fánýtur samsetningur,
mei’niinga.plaust og smekklaust
grín. Gliems þetta var yfirleitt
fært til ísienakra staðhátta eft-
ii’ beztu getu, en hiinin erlendi
uppruni skein alstaðar í gegn,
forustumenn félagsitns létu auð-
sæi'loga undan lóleguim smieikk
og vanþroska almenfninigs og
stefndu jafinivei framtíð ís-
lenzkrar leiiMistar í voða. Loks
skildu þeir að vdð svo búið
mátti ekfci lenguir standa, og
tóku þá það til bragðs aðreyna
að semija skopleik sem hugsað-
ur værii á reykivísiku. Árangur-
inn varð „Leytniimelur 13“ og
virðist hafa verið samdmn í
miiklum flýti. Glens þetta ber
raunar flest einkemni hin.na er-
lendu farsa, fölik og atvik tek-
ið úr ýmsuim áttum, þó að sjálf
uppistaðain sé að vísu sóftt í
umræðuir og áikvæði um hús-
næðisivanda sinrnia tlma. En þar
er ekki uim neina ádeilu að
ræða og etkki eiimu sinni háð
uim samtímann, leikuriinin er
ærið suindurlaus, marflatur og
ckki huigtaskur í neinu. Þar er
talsvert uim orðaiteiiki og gam-
anyrði, mörg ósköp þunn og
slitin, öninur smellin, og að
þeim má hlæja emn í dag.
Eiinn höfundamna er enmþá
á lífi, on löngu setztur í helgan
sitein: Haraldur Á. Si’gurðsson
og við hann að sjálfsögðu við-
tal í leikislbránni. Þar víkur Har-
aldur meðal annars ofuriítið að
leiikdlómum hins liðna tfma. „I
þá daga voru leikdómaraimir
ekki að velta vöngum yfir því
hvað fyrir höfumdunum vekti
eða sá'lgreina hverja persónu
leikritanna. Ef þeir skemimtu
sér þá voru þeir ánægðir".
Ætli þessi orð séu ekki í
fuillu giildi einin í dag? Við vit-
um fullvel að fyrir höfundum
vatoti það eitt að koma gest-
unu'Vi til að hilæja eina kvöld-
stumd, og enigurn dettur í hug
að reyna að sálgreina fólkið í
öð'ruim eiins farsa, það hefur
enga sál. Hitt er annað mál að
við höfuim vist fæstir skemmt
ökkur val; tímarnir eru aðrir
orðndr.
Helzta sögu'hetja hins gamla
skrípateiks er Madsen sá sem
áður var nefndur, maður hrekk-
laus og samvizkusamur, en svo
bimdmdissamur að haildinn er
af taugaive'ilfclun og flogaveiki
og lækinast fyrst þegar hann
lemdir óvart á ærllegu fyllirii.
Ég sá aldrei „Leynimel 13“
forðuim, en hitt er alfcunnugt
að Alfreð Amdrésson lék ná-
unga þaninan og þó ég ætli
auðvitað ektoi að fuililyrða neiitt
get ég vairt öðru trúað en eki-
stætt skop og snilli hans hafi
átt drýgsitan þátt í mikilumvin-
sældum leiksins; sá sem leit
Alfreð í „Grænu lyíitumnii“ ætti
að geta sott sér túlkun hams
fjmir sjónir, enda virðast þeir
Bffly og Madsen skyldir að
fleiru en einu. KJmnigáfu Guð-
mundar Pálssonar dreg égekki
í efa, hún hefur meðál anrnars
birzt ljóslega í ,,Koppalogni“
Jónasar Ámasonar í vetur.
Guðmiundur léikur Madsen
rösklega og ofit fjörlega, en
mér þykir samt ekki veruilega
gaman að honum. Miklu minna
hlutverk er kona Madsens, en
verður nákvæmlega eins ung-
æðisleg, tildurs/leg, fríð ag
heiimsk í meðförum Guðrúmar
Ásimumdsdóttur og hún á að
vera.
Þrir leikendanna fara með
sömu Muftvertoim og fyiriir tutt-
ugu og filmm árum: Auróra
HaHdórsdóttir, Emi'lía Jónas-
dóttir og Jón Aðils. Mesturer
hlutur Emiilíu, hún er tanm-
hvöss tengdaimamima ems og
stuindum áður, þróttmdtoiiil og
sköruileg; ósivitoið skass og
pléga hin mesiba; mér þótti
meira gamam að svipbri'gðum
hennar og kátlegu látbragði em
orðs/vörumuim sjálfúm. Auróra
er sambýliskona slkósmiðsdns
eima og samirna, em báðar leik-
konurnar helzti sjélfum sérlfk-
ar; Auróra gerár þó skyldu
sína, húm á fyrir eilltefiu krötok-
um að sjá og skósmiðmum að
auiki; sannfrelsuð sá:l. Loks er
Jón Aðils damstour burgeds, lít-
ið hlutverk' og dólítið utam-
garna, en í öllllu hitnn sköru-
legasti náungi og talar dönstou-
blendinginn mteö prýði; öllþrjú
voru sérstafclega hyllt að lok-
um.
Fremstur leikendanna alilra
þykir mér Jóm Si'gutrbjörmssom,
það er Sveimm Jón Jómsson slkó-
smiður, bragðarofur hinn
mesti, latur, ágjam, slóttugur
og kátbrosilegur og taJsivertupp
á heiminn; þóft undarilegt megi
kal'last tekst Jóni að gera lif-
aindi manm. úr honurn og bregst
aldred bogalistin, er alltaf sjálf-
um sér saimtovæmur; þammig á
að haga sér í grímlteik eins og
þessum. Þá er Sigríður Haga-
lín ágæt Maigga, miðóill og spá-
kona, faigurvaxim, ástleitim með
afbirigðum og klæðnaðuriinn til
fyrirmyndar, en skopið er ó-
sköp merglítið af höfundamma
hendi. Ósk dóttur hennar er
komnumg stúltoa, Amma Krilstiin
Arnigrímsdlóittir, lagleg og lip-
ur og á vonandi framtíð fyrrr
höndum; umnusta hennar leik-
ur Bongar Garðarsson kímiilega
og hressilega á flesta lumd-
Margrét Ólafsdóttir er þetrtna
Madsens, gervileg og bráðífjör-
ug ,og sópar að henmi. Lætondn-
um frænida Mæðistoerams er vel
borgið í hönduim Péturs Ein-
arssonar, þótt hamn sé ekfci
skoplegur að ráði; em Pétur
leikur blátt áfram og frteimur
notatega. Loks er Sigurði Karis-
sypi sú byrðd á herðar lögð að
leiika hið drykitofellldaogskeggj-
aða leirskáld Þorgrilm Guð-
mundsson, en slfldr peyar eru
orðnir helzti margir í ísllemaik-
uim skopledkjum, Sigurður er
skýnmiæitur og átoveðimm, í
framgöngu, em. skortir emn
verulega kttmná'gáfu.
Leikstjóri er Bjami Stein-
grímsson, en himm, um’gi maður
hafur áður sýnt nokíkra hasfi-
leika í þeim efnum. Sýning
hams er fjörieg og hröðog virð-
ist flestu til slkáila haldið eftir
ástæðum; leikendurmár furðu
jafnvigir, þótt langfæstir birti
nýjar Miðar leikgáfu sinnar.
Á frumsýnilnigu tóbu allmiarg-
ir áhorfendur sýnin'gunni með
kostum og kynjum, aðrir létu
sér árieiðanlega fátt um finn-
ast. Vera mé að „Leynimelur
13“ eigi eftir að öðlast aJl-
mdtklar vinsældir — ef til \öll
hafa íbúar Reykjavífcur eMci
breytzt að ráði sáðam á stríðsár-
iumum; ég þori ekki að fortaka
það, en spái samsetninigi þes&-
uim lítilla happa. — Á.Hj.
Guðrún Asmundsdóttir og Guðmundur Pálsson í hlutverkum sínum
Stefna /haldsins í fræðslumálum?
A lauigardaíg var haldinn
flundur um skólamál í Lídló',
og í gær, þriðjudag, birti
Morguiniblaðið frétt um hamn
sem Mýtur að vekja sérstaka
athygli fyrir tvennt. Um fram-
söguræðu Hediga Elíass'onar
segir svo: „... Fræðslumáda-
stjóri benti á, að auka þyrfti
veruitega húsnæði Kennara-
slkóla Islands og bæta aðstöðu
harus, með það m.a. í huga,
að skólinn útskrifaði kenmara
fyrir aMt gaigmfræðastigið.“ 1
amnan stað segir blaðið: ,.Árni
Grétar Fimnssom sagði, að
leggja þyrfti lamdsprófið nið-
ur í múverandi mynd... Þá
ræddi Ámi eimmig nauðsyn
þess, að etfla vertonám ogbenti
á, að gagnfræðastigið ætti að
vera eimvörðungu frjálst nám
og Ijúka með stúdentsprófi"
Hver verðuir svo útkoman, ef
lesaindinn leggur saiman þessi
umimæli, sem vitnað er til?
Einfaldlega þassii: Kennara-
skólinn á að útskritfa kenm-
ara fyrir allt gagnfræðastigið
og námi á því sti'gi á aðljúka
með stúdentsprótfi. Það þýðir
að sjálfsögðu að barnakenm-
arar og stúdemtar úr kennara-
sikólanum eiga að útslkrifa
stúdemta í framtíðdnni. Éða
hvað?
Nú vaknar sú sjöurning: er
rétt haft eftir fræðslumála-
stjóra, eða er um einhverskon-
ar fölsun að ræða? Og ef hér
er urn vísvitaridi fölsun á
ummælum hans að ræða — í
hvaða tilgamgi gerir blaðið
hama þá? (Mætti lífca spyrja
sem svo: af hér er um ó-
sjálfráða storiflt að i*æða, hvaða
leyndardómar hu'garfarsins
birtasit þá í hemni?) Eru þessi
atriði úr ræðum framsögu-
manna sett fnam til að túlka
srbeflnu blaðsins, en imiinna
skeytt um trúverðuga frásögn?
Eiinis og kumnugt er hefur
megináherzla verið lögð é
það í slkólamálaskrifum Morg-
unblaðsins og fundarsam-
þykktum umgra Sjálfstæðis-
manna, að leggja þurfi lamds-
prófið niður. Sá er yfiriýstur
tilgaogur þessa faignaðarerind-
is að verið sé að auðvelda ís-
lenzkum umgmennum leiðir til
framhaldsraáims. EkM þairf
langa yfirvegun til að koma
auga á það, að afnám landspróf s
skiptir etoki höfuðmáli, ef
menn vilja auðvelda íslenzk-
um ungmemnum framhalds-
málm, heldur er það siemmáli
stoiptir Cleiri og betri memmita-
skólar og sérskólar, fleiri og
betur monmtaðir kennarar,
m'eára og betra bótoavail. Við
þurfum etoki lúðraiþyt og
trumbuslátt holdur eimflaLd-
lega framlkvæmdiir. Afstaða
Morgumblaðs og Sjálfstæðis-
fllokks til hims rauiwerulega
vanda hefur birzt á skýrain og
ótvíræðan háibt í vetur með
niðurskurði á f járvedtingum til
skólabyggiiiniga og frEeðslumála.
1 því tilefni hreyfði skóla-
máilaritsitjóri Morgumblaðsins
ekiki mótmæluim, ekki svo
vitað sé. Og þegar hamn fékk
nú í síðustu viku í hiemdur
mótmælaálykitU'n frá mennta-
sklóllaneimum í Hamrahlíð
vegna ískyggilegs niðurskurðar
á fjárveitimigu til skóíla þeirra,
þá var hemmi að sjálfsögðu
holað miður þar sem minmstar
líkur væru til að nofcteur tæM
eftir. Eitt lítið, ferstot dæmi..
Af mörgurn dæmum, stórum
og smáum, liggur skölamála-
stetfna íhaldsdns Ijóst fyrir.
Hvað sem viljayfirlýsiinigum
lidur er rikisstjómin að Mca
leiðum íslenzkra umgmemna til
framihaldsnáms með fjárveit-
imgapólitík sinmi. Morgunblað-
ið læzt eíkfci vita af himumv
raunverulegu vamdamálum en
berst við vindmyllur — af
sýnu hæpmari hvötum en Don
Quijote Messaður. Fréttblaðs-
ins af fundimum í Lídó ersvo
eitt aí því sem vekur um-
hu'gsun um það, hvort raum-
verulegur tilgangur meðsta-if-
um þess sé sá að draga úr
kröfum ti'l memmtunar bæðd
nemenda og kiemmara í land-
inu. Eða hve'rnig ber að bregð-
ast við þessari furðufrétt?
A. B.