Þjóðviljinn - 28.06.1968, Blaðsíða 5

Eöstmdaguar 28. júra' 1068 — ÞJÓBVTUINN — SfÐA g
EINAR
A4ÁR
JÓNSSON
SKRIFAR
FRÁ
PARlS
(Ég byrjaði að skrifia gredmar-
kom þessi, ááur en atbuirðirfiir
í Frafckl'aiídi uráu eins víðtsekir
og raun hefur borið viitni. Upp-
haflega aetlaði ég aðeirts að
skrifa ura vandamál franskra
stúdenta og uppþcnt þeirra á göt-
um Parísar, @n þar sem kreppa
sú, sem hófst í háskófanum,
hefur breiðzt út og komrið af
stað verkfallsbylgj u og stjóm-
málakréppu, tiel ég rétt að enda
þessi skrif méð þvá að segja
frá gangi kreppunniar eftir að
stúdentar lögðu háskólaina und-
ir sig).
Verkfallsbylgjan
hefst
Kvöldið 14. maí var ég stadd-
ur á „aðalfundi" byltinigar-
manna í hátíðasal Sorbonne.
E>á voru þau tíðindi allt í einu
kunngerð, að verkamenn í verk-
smiðju einni í Nantes hefðu tek-
ið verksmið.iuna á sitt vald og
setzt þar að á sama hátt og
stúdentar í Sarbanne. Vinnu'-
tími hafði nýlegia verið stytit-
ur í verksmiðju Jiessarí og
kröfðust verkamenn hærra
tímaikaups, svo að heildiartekjur
þeiirra rýmuðu ekki.
Stúdentamir tóku þesisum
tíðindum með miklum faignað-
ariátum, en óg veitti ]>eim litla
athygli á þessum tíma og bjóst
ekki við að meira yrði úr þessu.
En næstu daga bárust fréttir
um fleiri verksmiðjur, sem
verkamenn hefðu laigt und'ir siig,
m.a. tvær verksmiðjur Reniault-
bílanna, og í lok viikunnar var
ekki nokkur vafi á því að alvar-
leg verkföll voru hafin í land-
inui. Hva,rvebna lögðu venka-
menn niður vinuu og tóiku
vinnustaðina á sitt vald: margiar
verksmiðjur í París vonu ,,her-
numdar“ föstudiaginn 17. mai,
sama dag voru tíu málmverk-
smiðjur hemumdar í Le Haivre
og meira en 30.000 verkamenn
gérðu verkfall í Lyon, og dag-
irin eftir lögðu námumenn víða
í Noirður-Frakklandi niður
vinnu o.s.frv. Svo til allar jám-
brautarsamgönigur Frakklamds
stöðvuðust á skömmum tíma
og samgöngur í stærstu borgum
laridsins, og mörg fluigfélög
urðu að aflýsa áæt.luðum ferð-
um. Stöðvar, þar sem bréf eru
aðgreind, voru hemumdiar og
lögðust þá allar póstsamigöng-
ur niður.
Skyndilega var mikil verk-
fallsbylgjia hafin í Frakklandi.
En þessi verkfiallsbylgja hófst
á óvenjulegan hátt: verklýðs-
samböndin stóðu ekki á neinn
hátt á bak við bam,a (C.G.T.
lýsti því yfir í byrjun að ekki
kæmi til nokkurra mála að boða
allsherjarverkfall nú) og fagaá-
kvæðum um verkfallsboðun og
frést milli boðunar verkfialls og
vijnnustöðvunar var ekk; fylgt.
E>að voru verkamenn sjálfir,
sem tóku aíít í ein-u upp á því
að leggja niður vinnu og her-
nema vinnustaðina. Það var
augljóst, að áhrif frá banáttu
stúdenta réðu þama miklu, og
það því fremur, sem stúdentar
höfðu beitt gömlum aðferð-
um úr verklýðsbairáttunni
(„hemám“ vinnustaða tíðkað-
ist t.d. í verkföllunum 1936).
Það voru einkum ungiir verká-
ménn, sem tóku stúdentana
sér til fyrirmyndar. Verkfalls-
menn settu fram ákveðnar kiöf-
ur, sem voru misjafnar eftir
vúnnustöðum, en venjuiegia
muinu þeiir hafa krafizt launia-
hæikkunar (einkum mikillar
hækkunar lágmiarksfauna, svo
að enigin laun væiru lægri en
600 frankar (um 7000 krónur) á
mánuði, sumir nefndu jafnvel
1000 frauka), 4<) stundia vinnu-
viku, breytinga á fyrirkomufagi
sjúkrasamlaiga o.fl. En }>rá,tt fyr-
ir þessar kröfuir virðist þó að
verkfallsa'Wan hafi í kjama sín-
um verið pólitísk: verkamenn
vildu fremur breytingu á stjóm-
arhóttum en eiustakar kjiaira-
bætur. Þeir vildu „alþýðu-
stjóm“.
Ástandið var svo alvariegt, að
de Gaulle, sem var á ferðalagi'
í Rúmeníu, ákvað að koma
heirn laugardiaginn 18. maí, sól-
arhringi fyrr en ætlað hafðd
verið.
Næstu daga breiddist verk-
fallsbylgjan enniþá meira út,
verkamenn tóku fleiri verk-
smiðjur á sitt vald, starfsmenn
í útvairpsstöðvum og sjónvarpi
gerðu verkfall, svo að einungis
var útvarpað fréttum og tónlist,
og þótt verklýðssamböndin
hefðu ekki gefið neina fyrir-
skipun um allsherjarverkfall,
var það prðið augljóst skömmu
eftir helgina, að alls'herj arverk-
fall var skollið á. Að lokum
voru níu tii tíu miljónir Frakka
í verkfalli og efnahagur lands-
ins var laxnaðuí.
París á verkfalls-
tímum
París breyttist aldrei mitkið
meðan róstumar í fyrri hluta
maí stóðu yfir, þrátt fyrir tals-
verðar skemmdir, því að upp-
þotin urðu á litlu svæði og eft-
ir hvem bardagia var unnið
rösklega að því að koma öllu
í samt lag aftur. En um leið
og verkföllinn hófust gjörbreytt-
ist svipur borgarinnar.
Breytinigin varð mjög skyndi-
lega. Lauigardagsmorguninn 18.
maí var ég á ferli í neðanjarð-
arlest. Allt var eins og það
átti að sér, lestimar gengu ó-
truflaðar og fjöldi fólks var í
lestunum eða beið á neðanjarð-
airstöðvum. En a;Rt í einu, þegar
ég beið eftir lest á stöð einni,
kom starfsmiaður fram á braut-
arpallinn og kallaði: „Það verða
ekki fleiri lestir í - daig“. Þeir
sem voru þamia n,iðri, inrðu
hissa og spi(,rðu hvem annan
hvað gerzt hofði, en síðan
gengu þcir upp á götuna. Þar
blöstu við risastórar blaðafyr-
irsagnir um verkfallsbylgjuna
og heimkomu de Gaulle.
Strætisvagniar hættu að
gamga í París um svipað leyti
og neðanjarðariestir. Skömmu
síðair stöðvuðust allar póstsam-
gön'gur og víða urðu truflanir
á símasambandi. Þetta olli ákaf-
lega mikilli röskun á öl'lu lífi
Parísarbúa. Margur góðborgar-
inn varð hræddur við verkf'alls-
bylgjun.a og fór að búa si,g und-
ir lanigvarandi kreppu: ýmsum
vörutegundum var hamstrað.
svo að t.d. sykur var ófáanleguir
víða í París. Langar biðraðir
sáust fyrir utan alla ba-nka. unz
mörgum þeirra var um síðir
lokað. Svo breiddist verkfalls-
bylgjan æ meira út, stórverzl-
unum og fjöldamörgum öðrum
fyrirtækjum var lokað, þedr
sem önnuðust dreifingu blaða
lögðu niður vinnu um tíma, öll-
um blaðsölutumum var lokiað
og ekki vair hægt að fá þau
blöð, sem komu út, nem*a hjá
einstaka sölumönnum, sem
genigu um fjölfömustu götur.
Benzínfliutningamenn lögðu
snemma niður vinnu og smám
saman varð erfiðara að fá
benzín, unz það varð ófáan-
legt. Þá fór bílum mjög að
fækka á götum, og eftir nokkra
daga vom stóru boulevardamir
hálftómir. Sorphreinsunarmenn
gerðu verkfall og fylltust brátt
allar götur af illa þefjandi sorp-
hauigum.
Herbílar vom látndr annast
fódksflutniniga til og frá út-
hverfunum, og til að firra vand-
ræðum var herinn einrnig látinn
hreinsa sorpið burtu. Það mátti
því oft sjá lanigiar lest.i.r herbífa
á götum, og var ekki faust við
að sumir útlenddmgar, sem vissu
ekki á hvaða ferðalagi soldát-
amiir voru, yrðu aUskelfdir við.
En þeir sem þurftu að fana
um ósópaðar götur Parisia-r áttu
ekki anmars kost en ganiga eða
fara á þumalfinigrinum, og á
öllum ga-gnstéttum voru raðir
yegfarenda. sem reyndu að veifa
þeim fáu bdlum sem eftir vom.
Viðhorf verklýðs-
samtaka
Þagair verkfaUsbyl'gjan hófst,
viku stúdentarnir og málefni
þeiirra að nokkru leyti af sjón-
arsviðimi og leiðtogar verka-
mianrna fen,gu orðið. Stúdentar
höfðu fengið hinum fyrstu kröf-
um sínum framgengt og þa,r að
auki hem.umið Sorbonne og
þeir vom nú önnum kafnir við
að gera sdma „menningarbylt-
ingu“. En þrátt fyrir það
gleymdu þeir ekki áhugamáli
sinu, verklýðsbaráttunni. Eitt
aðal umræðuefnið á fundum
stúdenta í Sorbonne vom tengsl
þeiirra við baráitu verka-
manna, margir verkamenn
komu á fundina og tóku þar
til máls, og leiðtogar stúdenta
reyndu að hafa náið samiband
við leiðtoga verklýðsisamband-
annia. En nú kom í ljós þýðing-
anrmifcill muiwr á viðhorfum
hinnia tveggja stómu verklýðs-
samibanda C.G.T. og C.F.D.T.
gagnvart stúdentum og gagn-
vart verkfallsbylgjunnd yfirleitt.
Verklýðss'ambanidið C.G.T.,
sem kommúnistar stjóma,
reyndi strax að rfa tanigarhaldi
á verkfaiUs'bylgjunni, sem hafizt
hafði án tilstiHis þess, og bar
fram ákveðnar kröfur um kj ara-
bætur (að mestu þær kröfur,
sem verkamenn höfðu þegar
borið firam). Hins vegar neitaði
verkalýðssambandið því alger-
lega, að verkfallið stefndi að
því að koma stjóminni frá eða
það hefði yfirleitt nokkum póli-
tiskan tilgiang. Svo virtist því
sem C.G.T. reyndi að bneyta
hreyfinigu verkamannia úr bylt-
ingarkenndri stjómmálabaráttu
í kjiarabaráttu í hefðbundnum
stíl, um leið og það máði stjóm
á hennii.
Hvað snerti viðhoirfið til
stúdenta, þá vildi C.G.T. greini-
lega forðast öH náin tenigsl við
þá. Leiðtogar þess lýstu að vísu
gjaman yfir samstöðu með bar-
áttu stúdentannia, en þeir neit-
uðu að bafa nokkurt samband
við forsprakka þeirra, og vildu
alls ekki að stúdentar skipt.u
sér neitt af málefnum sín-
um. Þeir gáfu stundum allharð-
ar yfirlýsimgar, þar sem þeir
vöruðu verkamenn við „ævin-
týramennsku“ þeirra, sem leit-
uðust við að breyta miarkmiði
hinnar „lýðræðislegu kjarabar-
áttu“ verkamanna og höfnuðu
öUu fölstu skipula'gi bairáttu-
samtafea, og visuðu á bug „hin-
um ötrúlegu kröfum sbúdenta
twn að ræðía við sig um miark-
mið og leiðir baráittunniar". Eel
leiðtogar C.G.T. vildu þó Mka
forðast algiert samibandisklit; við
stúdewta, og ef einíhver þedma
deildi hart á þá, leið venjutega
ekki á löngu áður en eirihver
ann-ar lýsti yfir samstöðu C.G.T,
með baráttu þeirra.
Viðhorf fransfeia kommiúnista-
flokksins tíl allna þessaira máfa
var hið sama og viðhorf leið-
toga C.G.T. En afstaða þessi
olli þó nokferum klofningi og
óró innan ve,rk,l ýðssamb andsins
og flokksins. Einn helzti e&a-
baigssérfræðinigur C.G.T., Barj-
onet, sagði sig úr sambandinu
og kommúnistaflokknum um
leið, og ýmsir menntamerm í
kommúnistaflokknum (m.a. Ar-
a,gon) reyndu að hnifea flokks-
línunni til, en án árangurs.
Viðhorf verklýðssambandsins
C.F.D.T. var hins vegar á nokk-
uð annan veg. Það taldi að nú
væni aðafatriðin efeki hefð-
bundnar kröfur um hærri laun
og bætt kjör, og vildi það því
leggja aðaláherzluna á að knýja
fram róttækar breytingar á öHu
kerfinu, m.a. vildi það aufea
mjög réttindi verklýðsfélaga og
stefna að þvi að verkamenn
fengju hlutdeild í stjóm verk-
smiðja eða verksmiðjumar
fengju sjálfsstjóm. Kröfur C.
F.D.T. um beinar kjarabætur,
voru heldur hófsamiar. Leiðtog-
ar þess töldu nefnilega góða
von til þess að vinstri stjóm
kæmist nú loksins að og vi'ldu
ekki gera henni of erfitt fyrir.
Leiðtogar C.F.D.T. höfðu tals-
vert samband við stúdenta,
enda fóru viðhorf beggja aðifa
um markmið þessarar baráttn
mjög saman, og einu sinni
héldu forsprakkar stúdenta og
stjómarmenn C.F.D.T. sameig-
inlegan bfaðamannafund. Þar
lýstu þeir aUir jdir því að aukn-
ing lýðræðis í hiásfeólum og at-
vinnulífimi hlyti að fara sam-
an. Baráttan fyrir hlutdéild
stúdenta í stjóm háskóla og
verkamanna í stjóm verksmiðja
væri sama baráttan.
En þessi viðhorf C.F.D.T.
höfðu í raunini ekki mikil á-
hrif. Þegar að því kom að samn-
ingaviðræður hæfust, urðu C.
F.D.T. og C.G.T. að samræma
stefnu sína, og þar sem C.G.T.
er mikiLu stærra, var það verk-
Framhald á 7. síðu.
í
i
i
i
V