Þjóðviljinn - 08.08.1968, Blaðsíða 5

land, Detroit, Gairy, Milwaa'kee,
Fknmbudagitsr 8. ágúst 1968 — ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA R
Frá kynþáttaóeirðunum í Cleveland.
Ranusoknarnefndin, sem
Johnson Bandarikjaforseti skip-
aði eftir hinar blóðugu kyn-
þáttaóeirðir í Detroit í Newark
í fyrrasuwiar, til að rannsaka
orsakir slíkra ócirða, hefur ný-
lesa gefið út nokkrar ítarlegar
skýrslur, sem varpa nýju ljósi
á niðurstöður nefndoirinnar.
Þessar niðurstöður höfðu verið
fengmax I heniiur Johnson for-
seta 29. febrúar í vetur, en hann
hefur lítið vilnað í þær fram
að þessu. I»ær vom einkum við-
vörun til bandarískra ráða-
manna um að þjóðfélag Banda-
rikjanna „væri að klofna í
tvö aðgreind og ójöfn samfélög,
annað myndað af hvítum mönn-
um og hitt af svörtwm“.
Em af vi-ðbótarskýrsiumiim,
sem nýlega bafa verið gefnar
út í Bamdiarí'kjuinuim, afsann'ar
þá þjóðsögu, að kym|>áll-aóeirð-
irnar séu „verk glæpalýðs og
áróðursimanin'a, sem séu frnm-
andi samfélaigi svertimgjanna, í
stuittu móli vork mjög lítils
minnihluta íbúanna“. bessi
rannsókn sem Robert Fogelson
og Robert Hail, kennarar í
Mass-achuseUs Institute of
Teohsóology og Columbíu-liá-
skólamim, verður að tól j'ast mjög
tri'iverðug, }>ar sem hún er
byggð á aUiugmmm á tíu þús-
und svertingjum, som hand-
teknir voru í óeirðum í Cincinn-
ati, Daylon, Doi.roit, Grand-
Rapids, Newark, New-Haven,
Boston, Bl'ainíield og I>hoemx.
í öllum þossum bongum hafia
að meðaitali 18% svörtu íbú-
aama tekið þátt í óeirðunum,
sem þar hafa orðið undanfarin
ár. Þrír fjórðu þeirra sem hand-
teknir voru höfðu fast starf, og
meira en tveir þriðju voru
eldri en 18 ára. Flestir voru
upprunrrir úr borginni söálfri,
og voru ekki aðfluttir beint frá
fátækuim héruðum Suðuirríkj-
Dagana 16. og 17. júní sl. hélt
Bandalag Mendinga í Norður-
Þýzkalamdi samtkomu i Hann-
over til að fagna þjóðfaátíðar-
deginum. Saman voriu komnir
flestir Islendingar í Norður-
Þýzkalandi, eða um 40 taisiins.
Jafnframt boðaðd stjórn
Bandalagsins . til aðalfundar,
sem settur var klukkan tvö e.
h. hinn sextánda í íéiagsheim-
ili „Róðrarfélags Hannover frá
1880“. Bygging þesisi stendur í
fögru umhverfi við vatnið
Maschsee
Á fundinum var Franz E.
Siemsen, rseðismaður Islands í
Lúbeck, einróma endurkjörin'n
fonmaður bandalagsins.
Að loknum fundi var drukkið
kaffi í boði ræðismanns íslands
í Hannover dr. Weimer Blunck
og firú.
tJm kvöldið mættu svo ailir
þátttakendur mótsins til hátíð-
arveizlu. Hafði undirbúnings-
nefndin gert sér far um að
gena andrúmsloftið sem ís-
lenzkast og bótti það takast vel.
Minni íslands flutti Axel
Bjömsson, námsmiaður í Gött-
mgen.
amma. Þótt 90% himmia hamd-
tekmi hafi verið kairimenn má
ekki draga af því þá ályktun
að konur hafi ekki teikið þátt
í óeirðumum, og sögðu rammsókn-
armeminimir að „lö'greglam hafi
af einihverjum ástæðum ekki
handtekið mikinm fjölda þeirra
kvenna sem táku þátt í uppþo-t-
unum“. Þótt 40 — 90% hinna
handtákmu haíi verið skráðir
í bókium lögreglunmair, þá þýðir
það ekki, segj.a höfumdar skýrsl-
iinnar, að meirihluti þeirra sem
stóðu í bardögunum hafi verið
glæpamenm. Miili 50% og 90%
fullorðinna karlmanna í hverju
„ghettá“ eru skráðir hjá lög-
reglunni, en af því leiðir þó
engan vegimn að þessir memn
sóu aillir glæpamenn, þar sem
eimunigis fjórðum.gur }>cirra, sem
eru handteknir, eru síðam dæmd-
ir. „Afbrotamenn eru ekki ó-
eðlilega stór hluti óei.rðarseggja.
Ilið nákvæma lögi-eglueftirlit í
svértinigjahverfumum leiðir til
þess, að m-jö'g mairgir svertingj-
ar eru einibvem tíma handtekn-
ir. Það er því ekki wndariegt,
þóít meirifaíuti óeirðarseggja
séu skráðir í bótouim lögreglumn-
ar“.
ÞjúðenúsiiIfiiHtiBg
svertingjaoit*
Önnur skýrsla, sem fjallar um
hugsuniarhátt íbúa ghettáamm.a,
styrkir þessar niðurstöður. Húm
er sarnin af Amgus Campell og
Howard Schuman, kennurum
við mnnsókniairstáfntm háskól-
ans i Michigam í félagsfræði, og
var húm byggð á viðtölum við
5000 menn frá Baltim'ore, Bost-
on, Ohicago, Cimcimmiati, Cleve-
Að loknu banðfaaidi var sýnd
ný Islands-mynd, sem Flugfé-
lafí Islands hefur látið gera.
Ennfremur voru ýmis örnnur
skemmtiatriði, auk þcss var
stigiine dams oCtir ísilenzkum
og erlendum hljómiplötum.
Klukikam tíu mougumiTm eftir,
Ijjóðhátíðardagimn, hittust land-
ar á ný. Var lagt af siað í
ferðalag um liæðirnar viö fljót-
ið Weser. Ekið var í lamigferða-
biifireið um fagra sögustaði og
m..a. skoðað ævafomit klaustur,
Corvey. Um liúdogið var komið
til borgarinmar Höxter, var þar
stigið á skipstjöl og siglt mcð
fljótabát niður eftir Wescrfljóti
til bæjarins Polle. Þar boið
otokar sami bíllimm og fyrr um
daigimn og filutti hamm otokur
nú aftur til Hamnover moð við-
kömu í bænum Bodenworder,
þar som lygalaupurimm frægi
vom Miinchhausem fæddist.
Hér lauk svo þessu Islemd-
ingamóití og þótti það takast
moð mestu ágætum. Um fram-
kvæmd mótsims sá HAFÍS —
Félag íslemdinga í Hamnover em
formaður þess er Guðmundur
Samúelssom, arkrtekt.
Newark New York, Fíladelfíu,
Pittsburgh, Sam-Framcisco,
Samt-Louis og WásMngtom.
Niðurstöður hemmar voru á
þessa leið: „Þót.t meirifaluti
svertimgja hvetji ekki til óeirða,
þá réttlætir hamm þær eftir á.
Flestir svertimgjar líta svo á að
uppþotóm séu óskipuilögð m.ót-
mæli gegn þeim óréttlátu lífs-
skilyrðum, sem þeiir verða að
búa við“.
un þjóðemistilfinmimgar svert-
inigjamna. Þammig sögðust 6%
þeirra svertimgja, sem spurðir
voru, vera hlynmtir stofnun sér-
staks ríkis svertingja, 20% litu
svo á að allar verzlonir í svert-
ingjahverfum ættu að vera í
ei'gu svertingja, 42% vildu að
bömum þeirra væri kennt Afr-
íkutumgumál, og 35 % voru sam-
roála þeim yfirlýsimgum leið-
Þegar lögin um sfldarútvegs-
nefmid voru samþykkt af Al-
þinigi, þá var það gert til þess
að koma á imedna öryggi við-
viikjamdi sölu á saltaðri sdld.
Áður höfðu mairgiir sdldiairsalt-
enidur orðið íyrri mdlkiluim
slcaða, þegar síld seidist illa,
eða verðdð fðll á mörfauðumum
á moðam vertíð stóð yíir.
Það er ekifai noifakur vafi á
þvi, að lögim uma Síldarútvegs-
nefmd voru merkur áfangji á
þoirri loið aö tryggja sölu salt-
sfldarimnar, þegair þessi lög
voru sett. Um hitt geta verið
skiptair skoðanir, hvort ekki
hafi verið nanðsynlagt fyrir
lömgu, að endumsfcoða þessd lög
og feQla þau betur að broyttuim
tíma.
Ég held að það sé orðið rnaiuð-
symlegt að gera þabta og ég
vei-t að ýmsir emu mér þar
saimmála. Nú þegar sdldarmiðin
hafa færzt burt frá lamdinu á
norðaustleegar slóðir, svo það
er orðin, margra daiga sdgling á
miðin, þá veldur það eitt út
af fyi-ir sig vanda, som engan
óraði fyrir þegar þessi lög
voru sott.
Bn þrátt fyriir þefta, þá er
eins og sfíldarútvegsmenm vænti
sér forustu írá hendi Síldarút-
vegsnofindar þegar róða þarf
fram úr erfiðieikum á þessu
sviði. Enda virðist rikisstjórn-
in hafa fiallið Sdldarútvegsnefnd
einsikonar iorustu um hagnýtingu
síldar ti'l söltunar frá binum
fjai-lœgu miðuim. Leiguskip það
sem Sildai'útvegsniefnd hefur
ráðið til að ilytja saltsíld til
lamds frá voiðifllotanum vitnar
uim þetta forustuWutvieirk nefnd-
arinnar. Bn sé það meining
ríldsstjórnar og þeirra lána-
stofnania sem veita lóm tii hag-
nýtimgar á síldinmi tii mammeld-
is, að Síldarútvegsnefmd ammist
það forustuihlutverk sem það
þarf að rækja ef möguleikór
til söitunar edga að nýtast að
einhverju ráði. á meðan sfldin
heidur sig á B.j amar-eyj armið -
togans Stokley Cainnicheal, að
svertingjar skyldu berj-ast fyrir
réttindum sínum með ofbeldi.
Hversvegna er þetta
sumar rólegt?
Þessar niðurstöður bemda all-
ar til þess að kymþáttaóeirðir
mumi aukast mikið, og gæti
mönmum því virzt svo, að þær
séu í ósamræmi við þá tiltölu-
lega miklu ró sem nú ríkir í
Bandaríkjumum, þótt margir
væru búnir að spá óvenjulega
„heitu“ sumri. Em menm verða
að varast það að draga álykt-
1 anir of fijótt: á þessu ári voru
í fyrsta skipti óeirðir að vor-
lagi, eftir morðið á Marteini
Uiin, þá verður nefmdám að gripa
til áhrifarmeiiri ráða heldur en
hún hefur gert hingað til. Þó
flutnimgasfci'P sé tdMætet tii áð
flytja saltsíld frá veiðiflotaoum
þá er það ekjki nóg. Það veirður
að gnípa til áhrifaimeiri ráða,
þeirra, að senda stoip sem gefa
tekið á irw>ti síldinmd nýrri og
saltað hama um toonð.
Sú leið sem Valtýr Þorstedns-
son útgerðaiimaður hefur valið
umdir þessum krimgumtæðum,
að senda ffljótamdd söltunarstöð
á mdðim, það eru rétt viðtorögð
gegn þedm enfiðleikum sem eru
á því að geta hagnýtt síldina
til manneldis þegar svona
stendur á. Ég hef áður bent á
hér í þættimum. að möguleik-
ar til síldarsöltunar um borð í
sjálfum vedðiskipunum eru
mjög takmiai'kaðir þegar veitt
er með snurpunót og kraft-
blökk. Til þeirra hiuta skortir
bæði plóss og vinnuafl, þar sem
skdpsíhafnir eru nú mikiu fá-
mennari, heldur en á meðan
nótabátar voru notaðir við
veiðaimar. Hinsvegar horfði
málið allt öðruvisi við, ef
vedtt vasri mieð reknebum. ís-
lendingar þekkja yfirleitt lít-
ið fel söltunar á hafi úti, þó
iminu vera til örfáir menm, sem
Lúter King í april. Auk þess
hafia allir bæir og öll ríki styrkt
lögxeglusveitir símar umdamfar-
in ár, bæði með því að fjölga
í þeim og þjálfa þær betur.
Þessi yfirvöld. sem geta einnig
treyst á sérþjálfaðar sveitir úr
alríkislögreglunni, eru nú fær-
ar um að kæfa strax smáskær-
ur sem hefðu auðveldlega get-
að orðið að miklum óeirðum
fyrir tveimur árum. Þannig fór
t.d. í Gary og Cleveland fyrir
nokkru, en þær borgir eru alls
ekki lausar við hættuna á upp-
þotum, þótt svartir borgarstjór-
ar sitji þar að völdum síðan í
nóvember.
Það nýja ástamd, sem nú ríkir
í bamdarískum svertingjahverf-
tekið hiafa þátt i slíkri söitun
á norskum steipum. Em ég ef-
ast stórlega um, að ísienzkir
ráðamemm í þessum efnum, hafi
ledtað nokkurira ráða hjó þedm.
Sfldveiðin í sumar, eða rétt-
ara sagt afkoma síldveiðanna,
veltur á þvi og því einu, að
allir möguleikar til hagnýtingar
á síldinni til manneldis séu
notaðir út í aesar. En það hefur
ekki verið gert til þessa, þvi
miður.
*
Nú þegar þetta er skrifað i
byrjum ágústmónaðar þá er
ektei vitað til, að gerðar hafi
verið neimar nýjar ráðstafandr
til söltumiar á hafinu og er það
að mdnu viti alveg ótækt. Með
sivona framtaks- og forustuleysi
á sviði síldairsöltunar, getur svo
farið að við stofnuim mörteuð-
um okkaf fyrir saltsíldina í
hættu. Ef kaupendur saltsfldar
emlendis komast að raun um, að
við séum efaki menn til að
hagnýba sflddna í sait, ef hún
heidur sig á miðum fjarri land-
inu, þá er hætt við að þeir
leggi lítið upp úr því að gera
við ofckur sölusammimga fyrir-
f.ram. Þebta mól er ailt að. kom-
ast í eindaga, og ef eitthvað á
að gema, þá verður að gera
það strax.
Á sama tíma og þannig er
bru'gðizt við eríaðleifeunum á
sviði síldairsöitunar af hálfu
oktear Isienddnga, eða opimiberra
stjórnarvalda og lánastofnana
þá eru Norðmenn kornnir með
ma,rgar ffljótandi söitunarstöðv-
ar á miðin við Bjarnarey.
Áður en fréttist að senda ætti
Kosmos IV á mdðin sem sölt-
unarsteip þá vissd ég um 6 skip
norsk sem komin voru á miðin
tíl að salta og var burðarmagn
þeirra firá 3500 tunnur upp í
7000 tunnur. Auk þessa voru
komin á miiðdn mörg veiðisikip
búin kæligeyrnutm sem flytja
eiga sild tíl Norður-Noregs tíl
um, gætf því leitt til óeirfia, sem
yrðu styttri en hin miklu upp-
þot, sem þar haía orðið síðan
1960, en etoki síður blóðugar. í
óeirðunum í Cleveland í sumar,
sem hófust með því að vopnað-
ir þjóðernissinnar börðust
fylktu liði við lögregluna. varð
í fyrsta skipti vart við n.k.
smáskæruhernað („mini-guer-
ila“) — mjög vel skipulagðan
— sem margir þjóðernissinnar
hafa hvatt til. íkveikjan í fjór-
um stórverzlunum í Chicago 29.
marz í vetur, var fyrsta ábend-
ingin um slíkan hemað. Hing-
að til hefur lögreglan þar (sem
er þó mjög dugleg) þó neitað
að gefa nokkrar upplýsingar um
þessar íkveíkjur.
söltuniar. En þar hafa verið
settar upp þrjár mjög stórar
söltunarstöðvar, og stendur að
þeina fjöldi fjársterkra fyrir-
tækja. Hið gamalgróna síldar-
útgerðar- og sfldarvinnsiufyrir-
taaki Johan Stangeland í Staf-
angri hefur t.d. tvö söitunar-
sfcip á miðunum við Bjamar-
ey. Þá tekur þetta fyrirtæki
einnig þátt í sfldarsöltun í
Norður-Noregi og í þriðja lagi,
þá lætur það fflytja sfld í sfcip-
um búnum kæligeymum til
Hardysund í Noregi, en þar hef-
ur það tekdð á leigu stóra sfld-
arvinnsiustöð og fflafcar þar
heáia skipsfanma fyrir markað í
V-Þýzfcalandi. Þann 18. júlí sl.
var fyrsita senddmgin komin tfl
Hamtoorgar ísuð í kössum og
líkaðd mjög vei. Frá Hardy-
sundi flytur Stangeland síldina
í kælivögnum tii Oslo og það-
an með ferju yfir sundið. Sfld-
in er ekki tekin úr kælivögn-
unum fyrr en í Hamtoorg. Flök-
in voru komin á markað tveim-
ur sólarhrdngum eftir að sfldin
var fflökuð í Hareíysund.
Ef við nú berum vinnubrögð
Norðmanina til hagnýtinigar á
sfldinni til mannettdis, saman
við aðgerðarleysið bér í þessum
málum, þar sem aðeins eitt
söltunarskip er haft á miðum
fyrir atbeina einstaklings, á
sama tíma og Norðmenn hafa
sjö fl.iótandi söltunarstöðvar og
þar af eina sem getur saltað
25—30 þús. tunmur eða mieira,
en þar á ég við hvalveiðiverk-
smiðjuskipið Kosmos IV, þá
verða úrræðd okkar sem fisk-
veáðiþjóðar heldur smá í snið-
um. Þegar þannig er staðdð að
málum, þegar erfiðleikar steðja
að, sem krefjast þess að öll
úrræði séu notuð tíl að bæta
okkar markaðs- og gjaldeyris-
stöðu, þá verður árangurinn
eins og títt er stofnað minni
heldur en hann hefði getað
orðið. ef með meiri manndómi
og faunnáttu hefði verið tekið
á þessum málum.
íslendingamót í
Hannover í júní
eftir JACQUES AMALRIC
Þessi skýrsla sýnir einnig þró-