Þjóðviljinn - 31.10.1968, Blaðsíða 5

Firnimíbuidaigiuir 31. október 1968 — ÞJÓÐVXLJTNIM — SÍÐA J
FjárlagarœSa Geirs Gurmarssonar, alþingismanns
Reynslan af óbeizlaðri gróðastefnu einka-
brasksins er orðin almenningi bitur og dýr
„Þannig hefur afgreiðsla fjárlaga í tíð
núverandi ríkisstjórnar einkennzt af þeirri
óðaverðbólgu, sem stefna hennar hefur
valdið. Sú verðbólga hefur verið svo ör,
að samkvæmt skýrslum alþjóðlegra stofn-
ana finnast slíks ekki dæmi annars staðar
í heiminum, nema ef vera kynni hjá ein-
hverrj hinna alræmdu ríkisstjóma í Suð-
ur-Ameríku.“
Það fj árlagafruinwarp, sem ihér
er til fyrstu umræðu eir tíunda
fjárlagafrum.íviarp núverandi rík-
isstjónnar.
Vegna vaxandi aifilamagins og
hæikikandi afurðaverðs færði
sjávarútvegurinin siíaiuikin út-
fkitnángsverðimæti í þjóðarbúið
aiEt þetta tíimaibdl að undan-
sikildum tveirn s.l. ánum, að út-
ffluitmmigsverðmæti hvoirs árs um
sig hafia fialllið niður i ámóta
upphæð og árið 1962, en er þó
hasrra en öffl. áiri(n þar á umd-
ain.
Affleiðingaimar a£ þvi að út-
filutniinigsverðlmiætin hafa eikki
haldið áfram að hseikSka sem áð-
ur iítea hin tvö síðustu árin eru
þær, að hrun btasir við útgeirð-
inni og geigvænlegt atvinnuilieysi
um lamd ailt, e£ eklki verður
gripið til sérstaikra xáða og rík-
issfijórmiarfíloikikaænir hafa boðað
nýjar efnaihagsaðgerðir, seim
ha£a í för mieð sér stóríeilda
kjarasikerðinigu hjá almenndngi
í lanidinu til viðbótar við þá
kjamaskerðdnigu, sem þeigar er
komin fram.
Það er eikki að undra, þótt
ailmenningur spyirji: Hveirs
vegnia þoiir útgerðin ekki það
afilamagn og afuirðaverð, sem
þjíóðin þjó við fyrir svo siem
fijórum ámum, og var þá hið
hafði nokkru sinni þekkzt. Ætti
útgerðdn og þjóðin ötll jafnvei
ekki að standa betur að vígi en
þá, e£ hafit er í huga, að hún
ætti nú að nijóba þess afraksturs,
sem varð á hverju áranna 1963,
1964, 1965 og 1966 fram yfir
verðmætasköpun ársins 1962?
Samaniaigt nemur sú upphæð 6
þús. miljómum kr. á þvi gengi
sem þá gilti.
1 umræðum um efmahaigsmói
miða fuiltrúar ríkisstjómar-
filokkamna aldrei við annað en
þessi afflra mesitu toppór, en
ætti ekki einmitt hinn stór-
kostlegi auikaafraksibur þeirra að
auðveida þjóðinni að mæta nú
sömu verðmæbasköpun þjóðar-
búsimis og 1962?
Að sjáitfeögðu, e£ afflt hefði
vtetrið með fieildu um stjómar-
stefinuma umdamfiairin veilibiár, e£
ríkisstjómarflokkaimár hefðu
ednbeitt sér að baráttu getgn
verðbóiigunni í stað þess að
kynda umdir henná rnieð öfflum
síinum gerðium þennan ta'ma, og
vailda þvi að n.ú búa útffluibn-
ingsatvinnuivegimir við aiilt
arnnað og óihaigikvæmam verðlag
innanlamds en órið 1962.
StjómamELokkamir hafa hik-
laust firamkvæmit hverjar verð-
bólguráðstafianirmar á fæbur
öðrum í trausti þess, að árieg
afilaaukning og sífiefflt hærra
markaðsverð fileytti útgerðdnni
áfiram, en þessi sitefna hefur
leitt til þess, að jafnskjótt og
það gerðist, siem ávallt hlýtur
að fylgja útgerði, að afili minnk-
ar um tdma og afiurðaiverð lækk-
ar niður fiyrir það sem það hef-
ur hæst arðið skamman tíma,
þá hrymur öffl sipdllaborgin.
Vdssuiega hilýtur það jafinan
að vailda erfiðleikum hjá fisk-
veiðdþjóö, þegar afilamimnteun og
iætekun á afiurðaverðd á sér stað,
jafnvel þótt það verði í kjölfar
langs tfmabls sdvaxandi affla-
verðmæta, em, það sieim sker úr
um hversu útgerðdn og þjóðin í
heild er í stakkinm búin til þess
að mæta sJdfcum atbuirðum er
sú stefina, er stjómarvöldin hafa
beitt í verðJagsmálum og efina-
hagsmálum aimenmt á því tdma-
bili, sem á umdain er gengið.
Almeminingur i dandinu hetfiur
nú þegar tekið á sig í ríkum
mæli með sikertuim ldfiskjörum
þá mánnkum sem orðið hefur i
verðmætasköpuminni s.L tvö ár.
Afflahlutir sjómamna hafa hrap-
að stórlega og verulegur sam-
dráttur í vinmu hvarvetna á
landinu hefiur stórskiert launa-
tekjur samtímis þvi. sem fram-
færsJukostnaður hefiur hækkað
mjög vegna aukinnar dýrtíðar.
Þegar stjómarflokkarnir
boða nú, að tíJ viðbótar því,
sem orðið er þumfii Jaunlþegar
enn að taka á sig stórfefflda lífs-
kjaraskerðinigu vegna nýrra
efnahagsráðsítafama, sem nauð-
synliagar séu til þess að útfiJutn-
ingsatvinmuvegirnir geti staðizt
það að búa við ámóta verð-
mætasköpun og um var að ræða
fyrir fjórum árutm og var þó
hin mesta í sögu þjóðarimmiar, þá
er allþýða landsdms að súpa seyð-
ið a£ viðredsnarstefmunm.
Viðreisnarstefnan hefur byggzt
á þvd, að láta bJind gróðalogmál
hins kapdtaMstaa þjóðfélags al-
gerlega um þróun aitvinnuveg-
anna, að afnema siem mest affla
samfðlaigisllaga stjóm og skápu-
lagningiu á atvinmuldlfinu í land-
inu.
Sú stefna hietfiur haft tvö
grundvafflarsjómarmið, að gjald-
eyrisverðmæti frá útfflutningsat-
vinnuvegunum skyldu vera tíl
sem allra frjálsastrar ráðstöf-
unar fiyrir þá einkiaaðila, sem
fjármaignimu ráða tiJ imnfflutn-
imigs og fjárfestingar í gróða-
skyni án nokteuirs tifflifcs til hags-
muna þjtóðarheildarimnar, og
samhliða þvl fiylgdi sem aJlra
mest firjáJsmæði til álaignimgar.
Þessi tvö grundvallarstefnu-
mið stjómarfHökkanina eru í
beinni mótsögm við affla við-
Dleitni til að spoma við þeirri
verðbolgu, siem er úfcfiJuitnings-
vegunum hættulegust og hetfiur
nú komið þeim á heJjanþröm.
Þessi stefina hefur stoaipað
þann vítalhring, að stjómnar-
fflokkamdr hafa við afigredðsJu
hverra fjárlaga mætt affleiðing-
uinum a£ þessari verðbóJgu-
stefruu sánnl með nedkvæðum
ráðsitöfumium, skattahækkunum
og nýjum áJögum, sem hafia enn
aukið tekjukröfiur rikissjóðs og
magnað verðbólguna.
Södkar ráðstaifiaínir hafa hlað-
ið upp reksdurkostnaðinn inn-
anlands og á þeiim hefiur ekkert
Ját arðið öffl þessi ár, þeigar
afilamaign og afunðaverð fór þó
sihækkandi ár frá ári. Þessi
vítaihrinigur viðreisnarinnar,
vítahringur sjáJfivirkrar verð-
bólgumyndunar verður ekki
roÆinn nema með stefnuibreyt-
ingu í fijárfestinganméJum, inn-
filutninigsmáJum og viarðJagsimál-
um. Það sést bezt nú, að sú
stefniuforeytimig Jiefði fourfit að
vera koimin á fiyrir Jöngu. Þá
væri við minni vanda að
kJjást. Efmahagsráös.tafanir, sem
gerðar yrðu nú án sJfkrar
grundvafflar stefinuforeytingar,
koma að emgu haJdi og yrðu að-
eins áfraimlhaJd a£ þeim verð-
bóJguvdtahring sem við höfum
búið við, með enn afdrifariteari
affleiðingium í verðJagsimólum en
nokkru sinni fyrr.
Undainifarm ér, foegar við hef-
ur verið að etja verðbólguáhrif
stjómarstefnunnar haifia stjóm-
arfflokkamir hundsað allar til-
Jögur AJfoýðubandalagsins um
jákvæðar Jausnir. Um stjórn á
fjárfestingar- og innfflutnimgs-
máJum og öfflum atvinnumáluim
og um niðursikurð á rekstrar-
kostnaði ríkisbóJcnsins og þar
med minni slkattheimtuifoörf rík-
issjóðs og um ráðstafiamir til
þess að lækka netesfcurskostnað
útgeiðarinnar með Jækkun
vaxta og hagbvæmairi Jánakjöi--
um og með sérstöteum ráðstöf-
uiwm til. JæJdkunar á vissum
rekstrai'vörum, m.a. þeim, að
koma í veg fyrir óþarfa kostn-
að a£ forefiöJdu dreifingarkerfi
olíufélaganna; og sdðast en ekki
sízt með endumýjun togarafilot-
ans og sérstöfcum róðstöfiumum
En rikisstjómarfllokkamir
völdu í hvert eitt sinn liinar
neikvæðu aðgeröir, hærri ólög-
ur á Jandsmenn, í foví skyni m.
a. að skiJa einhverjum af foeim
aftur tffl útgerðarinmar, svo að
hún gæti ffleytt sér þar til hin
nýju verðbóJiguáhírif a£ þessum
sömu ráðstöflunum í efnahags-
kerfinu. Verulegur hluti a£ hin-
irm árlega aufcnu skatta- og
tollatekjum var svo notaður
til að þenja út ríkisbóknið.
Nú þeigar boðaðar eru stór-
fieHJdar efinahaigsaðigerðir vegna
aflaminnkunar, er ástæða til
þess að rifija upp ráðstafianir
stjómarffloktoanna noktour hin
sdðustu ár, sem á undan eru
gengin, þegar við engan slítoam
vanda var að giíma, heldur féll
þjóðinni í stoaut áriliega stórfeffld
auteninig á útfflufcningsverðmœt-
um, því að þær ráðstafanir, á-
samt þvl steflnuimiði að viðhalda
stjómiausri fjárfestingu og
hömlulausium inmfflutningi, valda
mestu um það hvemig nú er
komið, og hversu iffla fram-
leiðsJuatvinmuvegimir eru umdir
það búnir að meeta afflaminnk-
un pg Qæ'kteun á afiurðaverði.
Árið 1963 óx útflutningsverð-
mæti þjóðarbúsins um nálega
11.5% frá árimu áður. Fjárlög
fyrir næsta ár, þ.e.a.s. 1964, viora
afgreidd með 430 milj. kréma
hækteun á sköttum og tofflum,
en það dugði ríkisstjómimni
ekki, heJdur varð þegar í janú-
ar að umtuma nýsettum fjár-
lögum með hækkun söluskatts
úr 3% í 5‘/2%, og leggja með þvi
á landsmenn 300 milj. kr. niýj-
an áriegan neyzluskatt, sem
þegar tók að hafia sdn áhrif á
verðlagsþróunina.
Sumarið 1964 áttu vertealýðs-
samtókin frumtovæði að samn-
imgum við ríkisvaldið um að
spoma við þessari óheiffláþró-
un og gera tílraum til að stöðva
verðbóJguna. Á því ári, 1964,
ótx afflamagm enn um hvorfki
rnedra né minma en 25.5%| og
útfilutningsverðmæti um 18%.
Þetta var því gjöfiuJasta ár, sem
þjóðdn hafðd Jifað, og við setn-
ingu fijáriaga á þvi hausti reyndi
á, hverjar yrðu efndir ríkis-
stjórmarinmar á samningunum
við vteitealýðsfiélögin um raun-
hæfar aðgerðir til stöðvumar
verðbólgunnar. Nú reið á að
gera sórsfcakar náðsitafanir til að
skerá niður rekstrarútgjöld rik-
issjóðs og sniúa við á verðfoólgu-
brautimnd og stefna á heillavæm-
legri leiðir í efnahagsmálum,
enda átfcu efflar ytri aðstæður
að vera foinar hagfcvæmusfcu til
þess að það væri unnt.
En ríkisstjómairffloJdcamir
völdu ekki játevæða lausn frek-
ar en fiyrr. Þessu sérstaka taeki-
færi til þess að tryggja grund-
vöffl undirstöðuatvinnuiveganna
til firambúðar með hemJunarað-
gerðum í verðJagsmálium var
kastað á glæ. Þess í stað sveik
rfkisstjórinin samkomulagið við
verkaJýðsféJögin með því að
hækka enn söluslcatt við af-
greiðslu fijáriaiga úr 57i% í 772%
og skattar og tofflar vom é-
kveðnir 800 mdlj. kr. hærri en
árið áður.
Hefði á þessu stigi, þegar um
metafflaór var að næða, verið
væri nú við minni vanda að
etja í etEnahaigsmálunum en raun
ber vitni, eftir affla þá verð-
bólguiþönóun, sem fiylgdi í kjöJfar
þessara neifcvæðu ráðstafiana
ríkisstjómarflokJcanna. Við a£-
gneiðsJu fjárJaga haustið 1964 i
framhaldi a£ samningunum við
verkalýðsfiélögin, vonu einstak-
ar aðstæður til þess að afgredða
fjárJög á þann hótt sem betur
væni í samræmi við hagsmuni
þjóðariieildarinnar. Á það lagði
ég sérstaka áherzlu við af-
greiðsJu fijárlaganna, og lauk
ræðu minni við 3. umr. fijártaga
með þessum orðum :
„Það eru mín síðustu orð 1
þessu máli að stoora enn á rík-
issfcjómina að fnesfca átevörðun-
um um hætekun söJuskafcts og
fresfca afgreiðslu fjárlaga, en
hefja þess í stað samniniga miffli
fiuffltrúa afflra þimgfokfca og for-
ustu verkailýðssamtakainna um
leiðir til þess að fiorða þjóðinni
frá nýnri verðfoólguskiriðu.“
Á þefcfca var ekfci hlustað þá.
Geir Gunnarsson
Þá treysti ríkisstjómin á það, að
enn mætti láta afflt vaða é súð-
um í þeirri von, að afflamagn
héldi áfinam að aukast og afi-
urðaverð að hæklca og áfram-
hald á fiyrri þróun gæti gert út-
gerðinni kledfit að jaflna áhrifini
á því stórhækJcaða verðlagi
innanJands, sem a£ ráðBtöfiuin)-
unum hJaiut að leiða.
Árið 1965 óx afflamagnið enn
um 23.4% og útfflutningsverð-
mætin um náiega 17% frá þvi
árið áður, en enm var sömu
sfcefinunni hiaJdið. Togarafflotmn
látinn giro'tna niður, sJcattiheimfca
til ríkisins auikin og hún áætí,-
uð 225 miflj. kr. hærri en árið
áður. en til að mæfca stóraukn-.
um rekstrarkostnaði rikisins
vora verfklegar firamkvæmdir
skornar niður. Eétt var afi rikis-
sjóði haffla afi raílmaignsveitum
ríkisáns með því að velta 40
miJj. kr. ytfir á almemming og
atviranufyrirtæki með hæJctouðu
rafimagnsverði með tilllieyrandi
keðjuverfaunum,
Næsfca ár, árið 1966, var algert
metár um aflJahrögð og við-
skdptakjör. Afflamagn óx enn um
3.4% og var nú orðið 75% meira
en árið 1961, og úfcfllutningsvieirð-
mætin tvöfiait raiiedri. Þetta
haust var verið að setja fjár-
lög fyrir kosningaár og því tal-
ið nauðsynlegt að auka niður-
greiðslur og tala um sfcöðvunar-
sfcefnu.
Fjárlögin voru þó, þegar á
heildina var litið, í hrópandi
mótsögn við affla stöðvun, því
þau gerðu ráð fiyrir hvorki
meira né minna en 850 milj. kr.
hærri skattheimtu en árið áður,
auk þedrra 40 mdlj. kr., sem
rafimaignsverðið hækkaði um.
Þetta hlaut að valda nýrri verð-
bólguskriðu, enda átti það eftir
að koma á daginn. Þenslunni
í nkisrekstrinuim var enn hald-
ið skefjaiaust áfram, m.a. voru
fjárframiög til ýmissa dýrustu
embættanma auflcin um 30 til
50% á einu ári. Þann kostnað-
arauka hefur etnn ekki tekizt
að skerða. Það hefiur jafinan
reynzt hægara að auka rekstrar-
kostnað embættanna í ríkiskerf-
inu, en að draga út honum aft-
ur.
„Ætti útgerðin og þjóðin öll jafnvel ekki
að standa betur að vígi en þá, ef haft er í
huga, að hún ætti nú að njóta þess afrakst-
urs, sem varð á hverju áranna 1963, ’64, ’65
og ’66, fram yfir verðmætasköpun ársins
1962? Samanlagt nemur sú upphæð 6 þús-
und miljónum króna á því gengi sem þá
gilti“.
„Alþýðubandalagið mun beita því afli,
sem það hefur yfir að ráða til þess að tryggja
hagsmuni hinna lægstlaunuðu, við þau
rejkningsskil sem nú verða í þrotabúi við-
reisnarinnar, og heitir á allan almenning
í landinu til samstarfs og stuðnings í þeirri
baráttu“.
rnesta og hagikyæmasta, sem þá
til meiri fiutUyinmislu afflans.
„Rekstrarkostnaður ríkisins verður því ,
ekki minnkaður heldur stóraukinn, en rík-
isstjómarflokkamir era ekki í nokkrum
vafa um hverjir eigi að herða ólina, það er
verkafólkið í landinu.“
„yerkamaður sem þarf að framfleyta
fjölskyldu sinni og standa undir húsnæðis-
kostnaði og sköttum með kaup, sem er
2.365 kr. á viku eftir Dagsbrúnartaxta, hann
á í óðaverðbólgu og minnkandi atvinnu að
taka á sig afleiðingarnar af óstjóminni og
sóuninni í þjóðfélaginu undanfarin ár og
herða enn ólina.“
gripið til jákvæðra ráðstafiana,
„Það má nefna sem dæmi, að á sl. 3 ámm
hafa verið flutt inn nálega 100 tonn af nið-
ursoðnum fiski fyrir um 3 miljónir kr. á
innkaupsverði. Á sl. tveimur ámm um 118
tonn af tyggigúmmíi fyrir 7,6 milj. kr. og
á sl. þremur árum hafa verið flutt inn
2.270 tonn af kökum og kexi fyrir 76,2 milj.
króna á innkaupsverði.“
Fraimhald á 7. síðo.