Þjóðviljinn - 05.01.1969, Qupperneq 3

/
flf- i'í','!'.
ANDALÚSÍUHUNDURINN, Bu-
nuel 1928. Augad og hnífurinn.
Þannig hugsar teiknarinn Al-
berto Isaac sér Bunuel á Spáni
1960 r’61 (sjá grein). Francó
býftur Bunuel velkominn en
maðurinn hrópar: „Bunuel er
svikari" og „Drepum Bunuei“.
En undir stendur: Kom, sá,
sigraði.
ur hainin. fundið til skyidieika
með hinum umgu spönsku kvik-
myndahöfundurii, og hann hef-
ur kannski ætlað sér að straða
einveldisstjóirninni og fara í
krimguim hana. Og það varein-
miitt það sem hann gerði. Bun-
uei hafði þegar sikrifað hand-
ritið að Viridiana og átti það
einkar vel við spænsikt um-
hverfi. Það s/Iiaipp í geginum eft-
irlitið m.eð smávægilegum
breytingum og myndin var tek-
in veturinn 1960-61. Hún var
frumsýnd í Cannes þá um vor-
ið og hlaut þar fyrstu verðteun.
En auðvitað hafði margt breytzt
fró upphaiflega handritimu þeg-
ar myndin var fullgecð. Kaþ-
ólsika kirkjan réðist strax til at-
lögu og ntállið varð að stór-
hneyksli á Spáini og myndin
bönnuð- E>n það var ekki hægt
að stöðva hana því hún var
kölluð mexíköinisk. Hún var sýnd
um aillan heim (hér í Hafnar-
bíói) og Bunuel hafði náð há-
ttaidá; orðinm einn mesti kvik-
myndaihöfundur sögunnar.
Síðustu myndir Bunuels, Eng-
ill dauðans (1962), (Bæjarbíó),
Dagbók hcrbcrgisþernu (1963)
(Nýia bíó), Símon í eyðimörk-
inni (1965) og svo Belle de Jour,
hafa allar aukið hróður þessa
sérstæða kvikmyndahöfundiar,
sem nú er að eigin sö'gm: „hrum-
ttr o.g heyrnarlaus alkóhólisti, til
einskis nýtitr." En edns og skýrt
var frá hér í blaðinu fyrir
skömmu vinmur hanm að-enm
einni kvikmynd, hinni tuttug-
ustu og áttundu.
— Þ. S. tók samam.
Helztu heimildir: ‘Artur Dumd-
kriist: Bunuel. Raymonid Durg-
ant: Duis Bumuel. John R.
Taý'or: Cinema Eye, Cinetm Ear.
Sunmudagur 5. jamúar 1969 — ÞJÓÐVIDJINN — SlÐA 2
Lúðvík Jósepsson varar ríkisstjórnina við afleiðingum árásarinnar á sjómannshlutinn
Sjómenn hafa orðið fyrir meiri tekju-
missi en nokkur önnur atvinnustétt
Margir hafa enn ekki gert sér Ijóst að síðustu dagana fyrir jól
samþykktu allir þingimenn Alþýðuflokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins, með Alþýðuflokksráðherrann Eggert G. Þorsteinsson að for-
sprakka, ósvífna og einstæða árás á sjómannshlutinn, gerbreyttu
með lagaákvæði samningsbundnum hlutaskiptareglum í samjningum
hvers einasta sjómamnafélags í landinu. Sjómenn sem voru þá að
koma af fjarlægum miðum áttu þess lítinn kost að fylgjast með
málum á Alþingi. Sjóimannasamtökin mótmæltu þó eimdregið þess-
ari árás, og á Alþingi stóðu þingmenn Alþýðubandalagsins og
Framsóknar með málstað sjómanna. Hér er birtur ræðukafli sem
v Lúðvík Jósepsson formaður þingflokks- Alþýðubandalagsins flutti við
1. umræðu málsiins í neðri deild, ef verða mætti til að skýra imálið
fyrir þeim sem ekki höfðu- aðstöðu til að fylgjast með því hvað þing-
menn Alþýðuflokksins og Sjálfstæðisflokksins voru að brugga sjó-
mönnum dagana fyrir jólin.
Eins og þegar hieifur komið
hér fratm, er hér uim einia af
meiri háttar hliðarr^ðstöfiunum
að ræða í sambandi við gemg-
islækkunairtilliö'gur ríkisstjóm-
arinnar í eínáhagsmáilum. Með
bessu frv. er lagt til að lög-
binda ýimis mikilyæg ákvæði,
sem snerta sjávarútveginn, og
þega.r hafa risið aililmikllardeil-
ur út atf.
Árásin á siómanns-
hlutinn
í I. kafla lœssa frv. er gert
ráð fyrir því að g.iörbreyta þeini
reglum, sem í gildi hafa verift
um alllangan tíma um skipt-
ingn á afiaverftmæti fiskiskip-
anna milli skipshafnar annars
vegar og útgerftar hins vegar.
Það eru þessi ákvæði frv.,
sem sérstakflega hafa vaildið
deilum. Eiins og fram heftur
komið, þá er hér laigt til að sá
háttur verði tekinn upp að á-
kveða. að 10° af fiskverfti
fiskiskipanna, Iieqiar aflinn er
latrftur u,pp innanlands, — 10°',,
af aflaýerftmætinu, — verði
tekift af óskiptu, oa: laart í svo-
nefndan stofnfjársióð fiskiskipa.
sem er ætilað hað hlutverk að
standa undir greiðslum á af-
borguinuim og vöxtum á lánum
fisikiskipanna. Þó er gert ráð
fyrir þvf. að þegar um er aft
ræða rildveiðar og humarveið-
ar, bá eiei betta gjald af n-
skiptum afla aft nema 20°>,. Það
er auðvitað ölhnm lióst. að hér
er uim að ræða stórfeiRda breyt-
inigu, sem siraertir blutaslkipta-
kiörin á fiskiskipunum.
Þá er einnig í hessuim . I
katflla gert ráð fyrir, að 17% af
aflaverftmætinu, heqrar um inn-
anlandsiöndun á afla er nft
ræða, skuli renna til úteerftar-
aðila og dragast frá aflaverð-
mætinu áftur en hlutasklnti
eiga sér stað til skipshafnar
Með þessum tveim ðkvæðuim er
bví laigt til að tckið verði af
óskiptum afla á borskveiðum
sem nemur 27°/,,, 10n4i í stofn-
fiársjóð og 17 prósent vegna
almennrar hækkunar á útgerft-
arkostnafti skiwanna. cða sem
nemur 27% af óskiptu; oí betta
mundi koma fram í iækkuðtim
aflahlut sjómanna. Þegar um
er að rasða sfldveiðar. þá gæii
hetta numið 37n4i, sem vitan-
lega raslkar hlutasikiptaikjörun-
uim miög verailega frá því. sem
verið hefur.
í stað þessai*a ákvæða er svp
bað . að finna í þessum kaflia
að þega-r urm er að ræða sð
sikip selji afll^ sinm erlendis, þá
er gert ráð fyrir að á þemnan
sarniia hátt verði dregið frá ó-
skiptu verðmæti, sem nemur
22% af brúttósöluverði aflans.
Það að sú prósenta er ,
nokkuð lægri en í hioum til-
fellunuim, þegar um innan-
landsliönduri er að ræða,
byggist á því, að hún er
reiknuð.af aMmiklu hærra aflla-
verðmiæti, sem fæst fyrir afl-
ann ertendis, heldur en inri-
lenda verðið er yfirléitt.
Réðist viiistri stjórn-
in á sjjómenn?
Það er auðvitað ekkert um-
það að viililast, að hér er farið
inn á samninigakjör sjómanna
við útgerðarmenin, hér er lagt
til að breyta þeim sammingum,
sem í gildi hafa verið, með lög-
u’rp. og hað er ekki nem? von,
að bað kallli á hörð mótmæli.
af lri'-rfu þeii-ra manna, sem
hér eiga hlut að máli, og verða
fyrir vei'ulegri tekjuskerðingu f
þessu t-ilfellli. Ég tók eftir því.
að sjávai'útvegsmálaráðherra.
Eggert G. Þorsteinsson, gerði
nokkra tilraun til þess að láta
það líta svo út, að hér væri
ekki um neiea n.ýjunig að ræða
Ráðstafanir hfliðstæðar þessum
hefðu verið gerðar hér áður. En
það er mikilj miisskiliningur. En
af þvf að nokkrir fleiri hafa
reynt hér f uimræðumim um
betta máil að haJda fram svip-
uðu, þykir mér rétt eð fara
um það nokfcruim orðum, hvern-
ig þessum mállum hefur verið
háttað hér áður.
Það var á árinu 1951, sem upp
var tekinn hér svonefndur báta-
gjaldeyrir till situðnings fiski-
bátafjtgerðinmd í landinu, og ár-
ið þar á eftir naut útgerðin
ýimiss komar fríðinda, gjaildeyr-
isflríðinda, og stuðnings á ýms-
um sviðum og í mjö-g rnarg-
vísiegu formi. Þetta léiddi til
þess, að á næsitu árum á eftir
voru uppi aMmiklar deilur um
það á milili sjómanma og út-
vegsmanna, hvert væri í raun
og veru orðift fiskverð í land-
inu, en sjómenn hofðu haft
samninga við útgerðanmenn uim
það, að þeir skyldu hafa til-
tekinin afilaMut af fiskvei'ðdnu,
eins og það væri á hverjum
tíma.
Þessi ágireinin-guir leiddi til
þessi, að sjómenn fóru t í mál
við útgerðanmenn í þó nokkr-
um tilféllllium, til þess að fá úr
því skorið, hvort þcir fcngju
raunverulega þann aflahlui,
sem samuingaákvæfti segðu til
um, af því að á þessum ár-
um var það orðið harfa óijóst.
hvað vasri í rauninni orðið
fiskverðið.
Það gekk nú eins og fynri
daginn nokkuð misjafnlega að
fá úr þessu skorið með dómi,
og tfetta leiddi síðain til þess, að
sjómenn tóku almennt upp þá
reglu, að þeir sömdu við út-
vegsmenn um fast skiptaverð a
fiski, samningsbundift. Þannig
var samningum sjómnanma og
útvegsmianina fyrir komið um
margra ára sikeið, að í samn-
ingunum, sem í gildi voru á
millí útvegsmanna og sjómanna,
þá var skiptapróscnta sjó-
manna miðuð við tiltckið, þar
tii greint, fast skiptaverð. Nú
hefur því verið haildið hér fram,
að t.d. á vinstristjórnartímuinuim
ha.fi ég átt hiut að því, á svip-
aðan hát.t eins og gert er í
bessu frumvarpi, að raskaþeim
kjaraákvæðum, sem voi"u í gildi
miillli sjómanna og útvegsman.na.
Þetta er vitanlega algjör
þvættingur. Það, sem raunveru-
lega gerðist t þessu á þessum
tíma, var það, að þegar útvegs-
menn leituðu eftir þvi að fá
aukinn stuðning, þá átti ég, og
þeir, sem þá voru í ríkissljórn,
nokkum þátt í því, að tryggja
þaft að sjómenn fengju hækkað
sitt skiptaverft frá því, sem
samningar stóðu um á milli
þeirra og útgerðarmanna. Mál-
in snúa því aMt öðim vísd við.
Það sem geirðist á þessum tfma
var það, að ríkisstjórnin beitti
sér fyrir þvi, þegar aukinn var
stuðningur vift útvegsimenn, að
þá skyldu lítvegsmenn sam-
þykkja það um leið að breyta
þeim samningum, sem í gildi
voru, sjómönnum í hag;
Nú er hins vegar lagt fram
firv. um það að rifta þeim
saminingumH som í giOdi eru
miHi sjómannia og útvegs-
■manna. Það er só stóri munur.
Vinstri stiórnin stóð
með siómanmsam-
tökunnm
Enda kom heldur aldrei til
þess aft sjómannasamtökin í
Iandinu mótmæltu því, sem
gerftist á vinstristjórnarárun-
um í þessum efnum. Nei, það
var öðru nær. Núverandi for-
maður Sjómannasaimibandsins.
Jón Sigurð'sson. og aðrir af for-
ystumönnum sjómannasamtak-
anna í landinu, óttu samninga
við rfkisstjómdna um það, nð
hún viidi beita sér fyrir þvi
að skiptaverðið. sem þeir höfðu
somið um við útvegsmenn, yrði
t’ækkað sj’ómönnum f hag, um
’eið og útgerðarmenn fengi’J
ankinn stuðning....
. Og þaft var það, sem gerð-
ist. Svo ,þær einu breytdngar.
™ urðu í þessum efnum á
vinstristiómaránunum. vwti byí
"i'rðar í fiillu samráði vift sjó-
meira oir eingöngu þeim i hag.
“fwgt vift bað, sem er verið aft
"era nú.
En þessi saga er ekki öliisögð
en.n. En eins og ég hefi sagt,
hafði sikapazt á þessum tíma
sú venja í kjanasamningunum
sjálfuim, að hlutasikiptakjörin
voru orðin miðuð við þar tíi
tekið skiptaverð, alivieg án til-
lits til þess, hvað fiskverðið
var, því það var mjög óljóst,
hvað það var þegar einstök
fríðindi höfðu verið metin. En
vegna þess, að hér var mdðað
við fast skiptaverð í saimning-
um, þó var skiptaprósentan
þar af leiðandi tiltölulega há.
En sivo gerðist það, að nú-
verandi stjómarfiokkar beittu
sér fyrir samþykkt efnahags-
laiganna árið 1960, og þá settu
þeir ákvæði í þau lög um að
svipta í sundur þeim hluta-
skiptaregllum, sem áður höfðu
verið í gildi. Og þeir settu þá
samtökum sjómanna og út-
vegsmanna áfcveðinn frest til
þess að semja um hlutaskipta-
kjörin að nýju, og þá skyldu
hiutas'kiptasamningar miðaðir
við það fiskverð, sem ákveðið
yrði af verðilagsráöi á hverj-
urn tíma, og skyOdi það vera
saima fisfcverð til ■ útgerðar-
manna og sjómannia.
Íhlutun viðreisnar
stjórnarinnar
Það er rétt að rifja þettaupp,
að árið 1960 enu það núverandi
stjómanfilokkar, sem beita sér
fyrir löggjöf um það, að fyrri
ákvæði sbulu felid niður, og
sjómenn og útvegsmenn þvf
verða að semja um ný skipta-
kjör, og þau nýju ,skiptakjör
skyldu miðast við sama verð til
sjómanna og útvegsmamna mið-
að við hinar nýju ráðstaflanir
í efnahagsmáilum.
Þetta var gert, sjómenn oa
útvegsimenn tótou upp nýja
samninga og hlutaskiptapró-
sentan minnkaði, sjómönnum
veruilfega í ðhag, upp úr 1960
EGGERT G. ÞORSTEINSSON
Iiann færði sjómönnum jóla-
gjöf íhalds og Alþýðuflokks.
með tilliti til þess, að nú ættu
þeir að taka hlut úr sama verði
og útgerðanmenn. Þetta vargert
með beinuim laigafyrirmælum.
En nú koma þeirsömu stjóm-
málafllokikar, sem beittu , sér
fyrir þessu, þegar á þennan hátt
var tekið að fá sjómenn til
þess að lasfcka sína skiptapró-
sentu, nú koma þeir, og vilja
einnig afnema þetta með lög-
um. Slíkar ráðstafánir þýða
auðvitað það í framlkvasmd, að
það er með lögum verið að
lækka afflahlut sjómanna. Það
er því ósköp eðlilegt, að sjó-
menn — þagar svona stendur
á — komi mieð hörð mótmæ>li
gegn þessum vinnuþrögðum,
sem erusauðvitað hreinar árás-
ir á launakjör sjómanna og al-
veg einsdæmi, þvi þaft erueng-
in fordæmi um þaft áður, aft á
þennan hátt hafi verið snúizt
aft launakjörum sjómanna —
engin. Því eins og ég hef bent
á, að á áraibiílinu frá 1951 og
fram til 1960 þó giltu í þess-
um efnum gjörsamlega aðrair
grundvallarreglur. Ég held því,
að ef að sjávarútvegsmálamð-
herra Eggert G. Þorsteinsson,
og aðrir, seim um þetta hafa
tailað; vilja hafa hið rétta, bá
ættu þeir að kynna sér þetta,
sem ég hef verið að segja þeim
frá núna, því að þetta er í
samræmi við veruieikann. En
' hitt var aðeins út í bilóinn, það
sem ráðherrann sagði um þetta.
Sjómenn hafa líka orðið
fyrir áföllum
Þó er það mjög athyglisvert
i sambandi við þessd ákvæði í
frumvarpinu. sem snerta launa-
kjör sjómanna, að því er haldið
hér fram af ýmsum. að það sé
nú óhjákvæmilegt að breyta
skiptakjörunum á þantn hátt,
Sem hér er lagt til. til þess að
útgerðin fái risið undir aukn-
um útgerðarkostnaði.
Auðvitað er það reginmis-
skilningur að það gerist nokk-
uð hjá útgerðinni út af fyrir
sig við gengisbreytinigu, sem
raskar þessu hlutfiallli. Það er
ranigt Það eru auðvitað bara
aðeins ein rök fyrir því, að hér
þurfi að breyta þessu hlutfalli
og á þau rök hefur auðvitað oft
verið minnzt í þessum umræð-
um líka, en það er rétt að skoða
þau, hvort þau fá staðizt.
Sagt er að nú hafi þurft að
gera gengislækkun vegna þess,
. að afli hafi stórminnkað og afla-
verðmæti sé orðið miklu minna
en það var áður. Þetta eru meg-
inástæðurnar sem fram hafa
verið færðar fyrir þvi
að lækka gengi krónunn-
ar, hækka í verði erdendan
gjaldeyri útflutningnum í hag,
vegna þess, að afli hafi minnk-
að og aflaverðmæti lækkað.
Auðvitað þýðir þetta það í
Framhaild á 9. síðu.