Þjóðviljinn - 30.01.1969, Síða 5

FíananáXKÍa^ur -30. jaai'ijar lá>69 — ÞJtóÐVŒíLJfTNlN —- SÍEXA J
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ:
CANDIDA
eftir BERNARD SHAW
Leikstjóri: GUNNAR EYJÓLFSSON
Ég fé ekki séð að það hafi
verið Þjóðleikhúsinu knýjandi
muðsyn að flytjia „Camdidu" að
þessu sinni, og eir mér þó sízt
í huga að g-era lítið úr alkunn-
uim og auðsæjum verðleikum
hins snjalla og hugtæka verks
og hitt einnig skylt að játa að
sýninigin nýj'a er fialleg áferðar
og með ótvíræðum menningar-
bnag. „Candida" var flutt ár-
im 1925 og 1949, en annars hafa
leikhúsán reykvísku sýnt skáld-
skap Bemairds Shaws nærri
furðulegt tómlæti; mörg af
mestu og umdeildusitu verkum
hans hggja enn óbætt hj á garði,
þótt því megi reyndar ekki
gleyma að útvarpið hefur flutt
þjóðinni nokkur þau helztu í
frábærusn þýðinigum Ám®
„Candida" eir ósvikinn gam-
anleikur þótt djúp aivara liggi
að baki, ekki verulega stórbrot-
ið verk né ríkt að miiklum at-
burðum, en samið af aðdáunar-
verðri tæfcnd, sálramu ininsæi,
þekkimgu á mönnum, þjóðfé-
lagi og málefnum. Skáldið var
oftlega um það saikað að sjón-
leiki hans sfcorti veruleg drama-
tísk átök, væru öðru framar fé-
laigsiegar og siðrænar prédikan-
ir. hótfyndmar kappræður um
þá hLuti sem efst vom á bauigi.
„Candida" verður að minmsta
kosti ekki borin þeim sökum,
skáldið beitir orðum sinum af
sjaidigæfri vígfimi, þar má ekk-
ert tilsvar m-issa og allt í rök-
rænu samhengi, og leikslokin
sjálf hafin yfir gagnrýni.
Skúlason) og séra Jakob Morell
Eugene Marchbanks (Sigurður
(Erlingur Gíslason).
Guðmasomar magi'sters. Shaw
er sígildur höfundur í mínum
augum, þótt ýmsir gieri enn mik-
ið úr annmörkum hans sem
sem skálds og manns; tíminin
einn fær skorið úr þeim mál-
um.
Fjölmargir fsien.dinigar þekkja
efni leiksins og hér verður eikki
frá því skýrt, endia sjón og lest-
ur sögu ríkairi. Það virðist lítt
nýstárleigit í- fljótu bragði: tveir
menn keppa um ástdr sömu
konu. Engu að síður er leilfur-
Húsbyggingar í Kópavogi:
Fleirí shúiir í bygg-
ingu s fyrra ers ''67
Þjóðviljanum hefur borizt út-
dráttur úr skýrslu byggingafull-
trúans í Kópavogi um bygginga-
framkvæmdir í kaupstaðnum á
sl. ári. 1 ársbyrjun 1968 var í
byggingu 461 íbúð á móti 478 <-
búðum í ársbyrjun 1967. Hins
vegar var hafin bygging 116 í-
búða á árinu og var það 26 í-
búðum fleira en byrjað var á
1967.
AHs voru því í byggingu á ár-
inu 1968 577 íbúðir og þar af
voru 111 fullgerðar fyrir árslok.
Eru því 466 fbúðir í byggingu
í Kópavogi nú í ársbyrjun 1069.
Kópavogi nú
Árið 1967 voru allis í bygginigu
568 íbúðir, þar af voru 107 fiuJI-
gerðar á árinu.
Þá voru í árslok 1968 í notkun
289 íbúðir í ófuMgerðum húsum
og 98 voru foikheidar. Samsvar-
andi tölur fyrir árið 1967 eru
279 fbúðir í ruotkun í ófuligerð-
Framhald á 7. síðu.
imin &umJiegiUfr og huigtætour á
fflesfca iuind: aðalhetj an er
preststfrúin Gamdida. en eisto-
huigaimár tveir eins óiíkir og
verða má: amnars vegar eigin-
maðurinn séra Morell, ferfcug-
ur að aldri, dáður ræðumiaður,
myndariegur og miannlegur,
hinsvegar átján ára skáld af að-
aisættum, Euigene Marchbanks
að nafhd, bamsiegur, feiminm,
viðkvæmur draumóramaður úr
hófi fram; báðir unina Catndidu
hugásitunfi, en með mjög ólík-
um hættd, og loks skerst í odda
og hún verður að velja á miili.
Segj a má að þessir gerólíku
keppiniautaæ séu báðir náskyld-
ir Shaw siiálfum, birti tvær
helftir af eðli hans. Séra Mor-
ell er eldheitur sósíalisti, um-
bótamaður og ræðumaður eins
og Shaw, Marchbaniks skáldið
og einstaklingshygigjumaðurinn
sem heldur að lokum einn sdna
leið út í nóttinia með dulinn
leyndardóm skáldsins í brjósti
sér. Shaw var maður mikillát-
ur og lét sjaldnast hjá líða að
gera sem mest úr mikiJmennsku
sinni og gáfum. en átti þó til
vissa sjálfshæðni er birtist
meðal annairs í þessum leik.
Það er Candida sem á huig og
hjarta höfundairins — kvenleg.
góð og hjairtaihredm, gáfuð,
hleypidómalaus og fórnfús og
fer aldrei úr jafnvægi á hverju
sem genigur, rúmlega þrítug,
áistrík móðir og edginkona sem
enn er búin töfrum æskunnar:
afbraigð annairra kvenna í aug-
um Bemards Shaws. Sumir hafa
talfð að hún sé andstæða hinn-
ar óviðjafnanlegu Nóru Ibsens.
en þtað er hún áréiðanlega ekki,
þótt önnur yfirgefi heimili sitt
og bin verði um kyrrt.
Sýningin er geðþekk, vönd-
uð út í æsar, stillileg og hvergi
beitt ódýrum leiikbrögðum, en
ekki verulega tilkomumiikil og
vakti ekki sýndlega hrifninigu
áhiorfenda. Leikstjóri er Gunn-
ar Eyjólfsson og öllum hnút-
um kunnugur; hann setti leik-
inn á svið fyrir tuttugu árum
og lék sjálfur skáldið unga af
miklum ágætum; því miður
virðist leiikhúsið ekkj eiga á að
skipa jafnefnilegum og hæfum
umgum leikara, og er vissulega
dapuriegri staðreynd en um
þuirfd að ræða. Leikmynd Lár-
usar Inigólfssoniar er látlaust
verk og snoturt, bæði daigstofa
prestsins og búningar fólksins
bera einkenni hins liðna tíma.
en „Canddda" var frumsýnd
skömmu fyrir aldamót. Og út
á þýðin'gu Bjama Guðnasoniar
ætla ég ekki að setja.
Herdís Þorvaldsdóttir er
Candida, en hin ágæta leikkona
hefur of sjaldan birzt á sviðinu
um lan.ga hríð. Hún leikur af
auðsæjum skilndnigi og nær-
fæmd, beitir ljósiega hrein-
leika og hjartagæzku Candidu.
hefur megimatriði hdns fræga
hlutverks á valdi sínu: móður-
leg, mjög aðlaðamdi, raunsæ og
öruigg í orðsvörum og fram-
göngu; túlkunin falleg og sam-
ræmd heild og snjöilust undir
Hjónin bæði eru vandleikin
hlU'tverk og erfið viðfangs, og
má þó segja að skáldið uniga
sé torleikmastur af þremenning-
unum öllum, ekki sízt vegna
þess að Marchbanks verður að
vera i höndum mjög ungs leik-
ara. Siigurður Skúlason er að
vísu mjög skýr í máli, snöggur
í hreyfingum og leikur af á-
huga og talsverðum þrótti. En
Eugene Marchbanks er hann
ekki, hvorki í útiiti né innra
lífi, tekst ekki að birta ósvikna
viðkvæmni hans, hjálparieysi,
sveimhygli og draumóra; og mér
er ógerlegt að trúa á skáldgáfu
hans, en í augum Shaws er
hann fæddur sniilingur, á því
er enginn vafi. Ástríða, sann-
leikslöngun og skáldlegt hugar-
flu.g bans hafa djúp áhrif á
Candidu, en úr samskiptum
hennair og skáldsins verður stór-
um minna en skyldi og er sízt
sök Herdísar Þorvaldsdóttuir.
hún á vissulega betri mótleik
skilinn. Sífeld hlaup Sigurðar
um sviðið virðast helzt til þess
gerð að reyn.a að hylja sanna
ininlifun; hins er ekki að dylj-
ast, hann er efnilegur leikari
sem góðs má af vænta, þó að
hann fái ekki risið undir þess-
ari m.iklu byrði.
Þrjú minni hlutverk eru í
leiknum, ailt snjallar mannlýs-
ingar. Mest er vert um Burg-
ess föður Caindidu, ósvikinn,
grófgerðan og ómenntaðan
verksmiðjueiganda sem komizt
hefur í álnir með lítt skapfeUi-
legum ráðum og á ekki upp á
pallborðið hjá tenigdiasyni sán-
um. Valur Gíslason leikur þenn-
an fégráðuga náunga með sönn-
um ágætum, gervi, látbragð og
orðsvör svo sannfærandi að
ég get ekki að fundið, kátbros-
legur og skemmtinn þrátt fyr-
ir allt; það er eins og birii yfir
leikn.um í hvert sinn sem Val-
ur kemur inn á sviðið. Jónína
H. Jónsdóttir leikur Próserpínu,
vélritaira prestsins, þrítuga pip-
airmey sem auðvitað elskar hús-
bónda sinn af öllu hjairta. Jón-
ínia , er rétt mann.gerð, hœfilega
viðkvæm og önuglynd þegar
því er að skipta og missir ekki
tökin á hlutverkinu. Loks er
GísH Alfreðsson allur binn
hressilegasti og skemmtilegasti
aðstoðarprestur, hann er auð-
vitað líka stórhrifinn af séra
Moredi og stælir hann eftir
beztu getu, en sjaldnast með
tilætluðum áranigri. — Og að
lokum: Þeir sem ekki hafa
kynnzt Candidu og fólki henn-
ar áður ættu að rata í Þjóðleik-
húsið á nasstu mánuðum.
Á. Hj.
Boð tíl ís-
lenzkra rit-
höfunda
Eins og mörg umdanfiairin ár
býður sænska Samvinnusam-
bandið ísienzkum rithöfundi að
drveljast sér að kostnaðarlausu
á skólasetri Sambandsins. Vár
gárd, um þriggja vifcna skeið
á þessu ári, eða frá 21. apríl til
10. miaí n.k.. Váf gárd er í Sait-
sjöbaden, Htlum bæ rébt utain
við Stokkhódm.
Menntamálaráð hefur sein-
ustu ár veitt styrk sem nemur
fargjaldi til Stokkhólms og
heim aftur.
Þeir höfumdar innan Rithöf-
undasam.bands ísiands, sem
hug hefðu á að notfæra sér
þetta boð, sendi skriflega um-
sókn til fórm-anns Rithöfumda-
sambandsins, Eimars Braga,
Bjarniarstíg 4, Reykjavík, fyrir
10. febrúar n.k.
(Frá Ri'tihöfundasamb. fsi.)
Kamban í
Kópavogi
Föstudaiginn 31. janúar gengst
Leikfélag Kópavogs fyrir kynn-
ingu á verkum Guðmundar
Kambans í FéLaigsheiimili Kópa-
vogs.
1 upphafí mun Kristján Al-
bertsson í stuittu erindi segja firá
Kamban. Síðan les Bjöm Magn-
ússom kafla úr Ragniari Finnssyni.
Helga Bachmann les notokur Ijóð,
Sigurður Grétar Guðmundsson og
Theódór Halldórsson fiytja atriði
úr Þess vegna sfciljutm við. Auð-
ur Jóinasdöttir og Hedga Harðar-
dóttir fflytja arbriði úr Böddu
Pöddu.
Kynmimgin hefet M. 8.30 e.h. og
aðgangur verður nú sem fiyrr ó-
keypis og öiiuim heámiil.
Hótar að koma
upp um nazista
BONN 2871 — Adolf von Thadid-
en, leiðtogi fflokks nýnazista
(NPD) í Vestur-Þýzibalandi, sietgir
í viðtali við viikubttaðið „Der
Spiegel“ ad ef ‘ reynt verði að
banna fflokk sinn muni hann
birta sikrá yffir stjórmmálamiemn. í
öðrum ffloikkium sem hafi eitt
sinn verið nazisitar eða koanmún-
istar. Listar þessir muni birtir í
sjálfsvamarskyni ef þess reymisit
þörf í bók sem nú sé ummið að
og muni verða gefin út ef Bonn-
sitjómdn fer þess á ledt við stjóm-
lagadómstóJinn í Karisrulhe að
hanm úrsfcurði NPD ólögilegan.
lokin; þá er mestur styrkur ogý>
dýpstur inndtteikj í orðum henn-
ar og atböfmum. En það sópar
ekki attttltaf nóg að henni, og
attla töfra Candidu og marg-
rómiaða eiginleilka tefcst henni
á stundum ekfci að biirta tiil
fullrar hlítar, enda á fánra færi.
Séra Morell er að möingu leyti
vel borgið í roeðförum Erlings
Gíslasoniar, hann er gervilegur
maður og laglegur og skiljan-
legt að Candida elski hann og
konumar í söfnuðinum dáist að
honum, vel máli farinn, prúð-
mannlegur og góðlegur. Erling-
ur er þó of uniglegiur, ekki gædd-
ur þeirri frábæru mælskiu sem
er aðal hins áhugasama og ó-
þreytamdi umbótamanns, og
vantar nægan myndugleikia og
þungia; Shaw segir sjálfur að
hann sé „fjmst a flokks prestur“
og biskupsskirúðino virðist bíða
hans. Engu að siður féll mér
túlkun Erlings vel í geð, hon-
um tókst að sýn® að hinn dáði
klerkur er að sumu leyti edns og
stórt baim sem foreldrar, syst-
ur og eiiginboma hiafa alltaf bor-
ið á höndum sér, og ef asemdum
han® og auðmýkt þegar March-
bamks segir honum vægðariaust
til syndannia lýsir Eriingur oft
vonum betur, þó að attlt sálar-
stríð hans kormst ekki titt futtttna
skitta.
HALLDÓRA JÓNSDÓTTIR
in memoriam
6/9 1920 — 2V1 1969
Héðan var för þín forðum heiman búin:
framandleg spor í morgunljósi Klýju,
lengist þín ganga, leit að hæli nýju,
loks ber þig aftur hmgað, ferðalúinn
ieggur þú næmar, næmar hlustir að.
Náttmyrk og lævi slungin dauðakyrrð
breiðist nú héðan fjarst í órafirrð.
Framar ber enginn kennsl á þennan stað.
Þorgeir Þorgeirsson.