Þjóðviljinn - 09.02.1969, Síða 10

:2fcÆiáir»Hu}i:

JD SÍÖA — ÞtfÓÐVmiííN — Snminiudaigur 9. feibrúair 1969.
* -- *'• “™® -A V 'A. í \ w 'í V > SV. . V \ * w S^. ^
Á leið í kaffi. Ilámarkstími vinnuaflsþarfar í Straumsvík er líðinn og með 30.000 tonna ársframleiðslu verða þar ráðnir 350 starfs-
menn. Sennilega hafa þeir menn lægri laim en nokkrir aðrir starfsmenn áliðjuvera annars staðar í heiminum vegna síendurtekinna
gengisfellinga íslenzku krónunnax. *
framleitt?
Þessi mynd er tekin í kerjaskálafium svonefnda, sem mjög hefur komið við sögru í fréttum að undanförnu af þeim ástæðum að þar
hefur orðið hvfert slysið á fætur öðru. Kerjaskálinn er 650 metra Iangur og í honiun eru bræðslukerin^ — Á myndinni sést hvar kerj-
unum verður komið fyrir á milli steinstöplanna.
Hvernig er ál íramleitt?
Myndin hér með greininni geí-
ur nokkuð til kynna hvemig
framleiðslan á sér stað. $amt
er þess vart að væmta að al-
mennir lese'ndur geti gert sér
grein fyrir fi’amieiðsluferlin-
um í öllum atriðum með því að
horfa á myndina. Þe.ss vegna er
hér í sifcuttu miáii fjallað um
álfiramieiðslu.
Alún
Menn rekja álframleiðsluma
a'Btur til daga rómverska náfct-
lirufræðingsins Plxmusar, sem
var uppi skömmu eftir Krists
bxirð. Hanrx ritaði' í náttúrn-
fræði sinni xxm „alymen" eða
alún, en það er álsúlfat og önn-
ur málmsölt, sem notuð era til
lækninga og við súfcun. Á 18.
öld komust menn að raun um
að álöxýð er hluti af efnasam-
bandinu álún. 1807 komst
Humþhrey Davy að því að ál-
oxýð er málmur, sem hann
nefndi aluminium, sém er
bundin súrefni.
Fyrsta
álframleiðslan
Það var H. C. Örsted sem
fyrsitur framleiddi ál með rá£-
greiningu árið 1825, em. það leið
61 ár 'þar til Frakikanum Hér-
oult og Bandaríkjamanninum
Hal,l hugkvæmdist að leysa ál-
öxýð upp í krýólx’ti og vin-na
síðan álið með rafgreiningu.
Þeir lögðu þar með grundvöll-
inin að þeirri aðferð sem enn
er notuð., við á'lframleiðslu, en
það var árið 1890 sem Þjóð-
verjinn Bayer fann upp aðferð
til þess að vinna áloxýð úr
báxíti.
Aígengasti
málmurinn
*
Álið er algengasti málmur
jarðskorpunnar, enda þótt ekki
séu nema rúm 140 ár saðan
hann fannst. Ástæðan er að
sjálfsögðu sú hve málmurinn
bindst auðveldlega súrefni. Á1
finnst því eklkr í hreinu formi
í náttúrunni.
Þúsundfaldast
Árið 1900 voru framleidd
7.000 tonn af áli — 1966 nam
framleiðslan sjö miljónum
tonna, hetfur þúsundfaldazt.
Síðustu árin hefur framleiðslan
vaxið xxm 8% á ári og tvöfald-
ast því. á hverjum níu árurn.
Er nú sivo komið að miðað við
þyngd er framleitt næstum
jafnmikið af áli í heiminum
og hinum þromur algengustu
málmum öðram en járai, þ.e.
blýi, kopar og zinki samanlaigt
— og næstum helmingi meira
ef miðað ér við ^rúmmál. Frá
aldamófcum hefur framleiðsla
þessára málma þrefaldazt.
Kostir
Á1 hefur ýmsa kosti umfram
aðra málma. Það er létt og
sveigjanlegt og hefur góða
leiðni bæði fyrir hita og raf-
magn. Það hefur góða endur-
varpseiginleika fyrir ljós og
hefur góða mótstöðu gegn tær-
ingu af völdutm sjávairseltu. Á1
er ekki se©ulmiagn.að
Verðlag áls hefur ekki hækk-
að mjög mikið vegna hinnar
gílfhxirlegu framleiðsluaukningair.
Frá aldiamótum hefur verð á áli
hækkað um 9%, en verð á áð-
ur nefndum.. þrpmur málmum
um 85% að meðaltali.
Báxít
Báxít er svo nefrxt eftir fund-
aristað þess í Suður-Frakklandi.
Úr því er unnið álöxýð. Áætlað
er að vinnsluhæflt baxxt í jörð-
unni sé um það bil sex milj-
arðar tonna um allar heimsálf-
ur. Báxít er miulið, blandað
vítisóda og hitað í þrýsti-
geymislum, síðan er svonefnd
rauðleðja skilin frá í stöðikerj-
um og eftir verður álhýdroxýð.
Það er sáðan þurrfcað með gas-
eða olíuhitun í snúningsofnum
og er þá orðið að hvítu dufti
með 50% álinnihaldi.
AAikil raforka
Veginia þess, hve bræðslumairk
ák&íðs er hátt — um 2000
gráður — er álið enn unndð
Ragiiar Halldórsson er forstjóri
ísals. Á dögunum fylgdi Ragn-
ar blaðamaimi Þjóðviljans um
svæðið í Straumsvík og útskýrði
flókið framleiðsluferlið rétt eins
og hann væri að tala. um sokk-
ana sína, eða kaffibollann.
með rafgi’einingaraðfex’ðinn i,
þar sem rafvakinn er krýólít,
en’forskaut og bakskaut eru úr.
kolefni. Til framleiðslu á einu.
11 Alumðnium -
iHiÍIÉiá
Þessi skýring^rmynd á framleiðslu alúmíns hangir í anddyri
skrifstofubyggingarinnar í Straumsvík. Skýringar á mynd-
inni er að finna í frásögninni. En efst sést að til framleiðslu
á elnu tonni áls þarf 4 tonn báxít, sem við 10 þúsund kíló-
kaloríuhita gefa 2 tonn súráls, sem er hvítt duft. Með 15000
kílóvattstundum rafmagns, 50 kflóum af kriólít, 500 kílóum
kola í for- og bakskaut, 440 kflóum biksteins og llo kílóum
af olíukoksi fæst loks eitt tonn áls sem fyrr segir.
Hvernig
er B!-„fast
rafmagn"-
/