Þjóðviljinn - 09.02.1969, Blaðsíða 13

Summudagur 9. febrúar 1999 — ÞJÓÐVILJI.NN — SÍDA 13
Háaleitisdraugurinn —
í þjóðsögu og í kvæði
□ Draugar hafa verið ýmsir ágætir á Suður-
nesjum sem og í öðrum plássuim. Er hér tilfærð
ein draugásaga, ekki af því að hún sé að ráði magn-
aðri en aðrar, heldur af því m.a. að hún hefur orð-
ið, samtímaskáldi yrkisefni — og þá í tengslum við
seinni tíma atburði. Kristinn Reyr er höfundur
kvæðisins um Háaleitisdrauginn. Birtist það íj bók
hans Teningum kastað 1958.
HóH er suður í Njarðvíkum,
sem heitir Háaieiti. Þar haia
oft sézt m'állmlogar mildir, enda
var mál manna, að þar væri
fótgið gulL Það var semit Jengi
vei, að eniginn ásældist gullið,
enda þótti ávaMt reimit á hóln-
uim kringum hann, og þykir svo
jaftnvel enn i daig.
Um 1850—60 bjó bóndi einn
skammt frá hióílnum. Hann var
smiður góður og var oft við
smáðar í smiiðju sinni. Smiðju-
dymar blöstu á móti hólnuim.
Einu sinni var bóndi útá í
smiðju sinni siem of'tar. Guð-
immdur nok'kur „klárt“ var
staddur hjá honum. Hann va,r
geðspektarmaður mikill og svo
rarniur að afli, að hann þótti
véra fullikominin tveggja manna
miaki að burðum. Þeir bóndi eru
að tala saman í bezta gæti
Bónda verður litið upp til hóls-
ins og sér hann, að þar gýs
uup blár logi aílOt í einu. Hann
stingur upp á bví við Guð-
m.und,- að þeir sikuli fara upp
á Háaleiti og reyna að kornast
yfir féð. Guðmundur fellst á
það.
Þeir ganga nú á logann og
dofnar hann eftir því, sem þeir
nálguðust hann. Þegar þeir
voru nserri þvl komnir að
honum, þá hvarf hann. Bóndi
spyr nú Guðmund, hvort hann
Staðarhverfíð autt - en heldur velli
Staöarhverfi var mork byggð í Grindavík, voru þar um síðustu aldamót átta jarðir, þar mcð tal-
ið prestsetur. Á árunum 1030—1940 hefst þaðan landflótti og árið 1964 lézt síðasti íbúi hverfisins.
Staðhvcrfingar hafa samt cinsctt sér að halda á lofti minningu síns fæðingarpláss og hafa mcð scr
allöflugt átthagafédag, sem um sjö ára skeið hefur látið að sér kveða í ýmsum grcinum. — Mynd-
in sýnir gamla prestssetrið á Stað.
HÖFUM Á AÐ SKIPA FULLKOMNUM OG ÞÆGILEGUM
Hópferðabifreiðum
til lengri og skemmri
hópferða ásamt þaulvönum bifreiðastjórum.
Sérleyfisbifreiðar
Keflavíkur
HAFNARGÖTU 12 - KEFLAVÍK.
SÍMI 1590 (2 línur)
vHIlji heiLdiur eiga við diraiugjnn
eða ná fénu, en mæilisit þó héld-
uir til þess að hann eigi við
dnauginn, því að hann sé þeirra
yngpi og færairi. Guðmundur er
til með það. Svo sernja þeir
með sér, að þeir sikuli sikipta
fénu jafnt með sér, ef þeim
auðnist að ná því. Að því búnu
fier kairl að grafa í hólinn.
Guðmundur verður einsikis var
fyrst, en ekki líðu-r á löngu áð-
ur en hamn finnur að gripið er
aftban í hann. Hann snýr sér
þegar við og aetfiar að veita við-
nám, en getur efkki fest hendur
á drauignum. Hann var eitthvað
svo undirstöðulítill viðkomu.
Þetta genigur langalemgi. Guð-
mundi finnst hanin sibundum
haifa drauginn undir, en hamn
sleppur ailltaf úr gireiipum hans
og ræðst á hann aftur. Aftur
er það frá bóndia að segja, að
hann kemur niður á peninga-
kistil mikinm. Hann nær honum
og rogar honum af stað, en
Guðmundur á við drauginn allt
til morguns.
Þá er hann orðinn svo sOæpt-
ur, að hann á nóg með að kom-
ast heim til bæjár, og sefúr
fram á dag. Þetgar hann vakn-
ar fier hann út í smiðju til
bónda. Hann er bá að siló járn.
Guðmunduir spyr, hvað mikið
af peningum hafi verið í kistl-
inuim. Bóndi segir, að hann
skipti það engu og segist skuli
reka jámifileininn í geignium
hann, ef hann segi frá fjár-
fundinum. Guðmuhdi þótti
bóndi vera ófriðlegur og sá sinn
kost vænsitan að liofa bessu.
Bóndi gaf honum svo 20 spesí-
ur að sikilnaði, en Guðmumdur
sagði ölluim frá sögumni, sem
hafa vildu, því hamm var eklki
hnæddur við bónda.
Svo sagði Guðmundur seinna,
að drauguirinn hefði vcrið lik-
asitur uMairfSóka viðkomu. Hann
hafði ekki verið sterkari en
knár maður, og mundi sér ekki
hafa veitzt erfitt að hlaða hon-
um, ef hann hefði ekki alltaf
_ verið eins og nýr af nálinni.
(Þjóðsöigur ólafs Davíðssonar)
ÚHekt bónda
fvrir 80 órum
Áhugamenn hafa til skamms
tíma getað fundið uppHýsimgar
um úttekt forfeðna sinna í hálf-
sundurtættum verzlunarbókum
hinna gömHu stórvelda. Hór er
t.d. úttekt eins Njarðvikuirbónda
í janúarmániuði árið 1884.
Januar 10.
1 Pt. Br.vín 0.90 Fyrtöj 0.35 1.25
2114 b Manillatrosse 12.90
2. bt Hörtraad 0,25 2 ds
Tölur 0.16 0.82
Snafsglas 0.16 3 s Bly 0.40 1.36
16. 1 Pt Brvin 0.90 17. %
pt Brvín 1.58
25. 100 p. Rúg 1 Jemplade 10.00
lVs Pt. Br.vin 0.90
26. Betalt Sigurd 1.00 2.35
28. 4 p. Kex 0.25 3/4 Pt.
Brvín 0.90 1,68
Ekki guðleysi
í neinni mynd
EkM er gott að vita hvaða
siðferðisvottorð inætti gefa á
Suðumesjujm um þessar mund-
ir. Hitt er svo viitað, að árið
1901 gaf Jenjs Pálsson prófasitur
sóknarbömum kirtkjunnar í
Innri-Njarðvák svofielllldan vitai-
islburð:
„Húsflestruim, er allviða uppi
haldið í sökninni, sums staðar
mieð beztu reghi, annans staðar
meiri og mimmi brestur á þvf,
og á ednstafca hedmdli teilur við-
staddur sóknamefindarmaður
alls eigi haldið uppi lestrum..
Prófastur maedist táll þess að
viðstaddur siólknameEndarmaður
og söknameffndin öiffl vilji eftir
mætti með sótonarpresti hlynna
að og hvetja til þyess að bætt
verði úi’, þar sem brestur er á
þessu. 1 sökniinni tjáist yfir höf-
uð gott siðferði, sambúð ógiftra
persóna, er böm haffa átt sam-
an, einsdæmi. Reglu- og bind-
- indissemi mdkil, opinber krist-
imdámsafineitun engin, né guð-
leysi í neinni mynd, bama-
fræðsla firemiur ved stunduð, al-
menniL**
Háaleitisdraugurinn
hrekkur upp og kyrjar
I.
Öldin var imyrk og eyðihljóð
uppi á Háaleiti.
I?rap ég þar krumlu í dulinn sjóð
draugurinn logateiti
* í heiglanria blauða hug.
Fylltust þeir geig og greikkuðu sporið
að ganga við mig á bug.
Ginnti ég að mér Guðmund klárt.
Glettuimst við fram í skímu.
Erlendi bónda var eigi sárt
um úrslitin þeirrar glímu
en hrifsaði höndum tveim
silfrið, er þakti þúfuna mína
og þaut eins og kólfur heim.
Hraustmennið prúða hrjóstrin ber
holristi síðasta spre'ttinn
hálan sem álinn af herðum sér
hreif mig og rak á kíet'tinn
þar niður til mamimons míns.
Mælti ég um að aldrei hann brysti
askfylli brennivíns.
n.
Öldin er lýst en enginn finnst verður
upp koma af Háaleiti.
Dansa þar kringum dollarasjóð
dátamir kampateitir
af whisky í vígiahug.
Mynda sig og við morðtól og æfa
múgvíga æsiflug.
Glepja þeir flest og Guðvorslands þrátt
í glymskratta, þessir kundar.
Landsfeður virðast lifa í sátt
við líf sinnar þjóðar undir
erlendum atómdraug,
sindri við augum silfrið og höndlist
syðra á Kanans haug.
Tjörguð og steind og timbruð er hér
tortímingarh jálendan.
.
Hvenær mun landinn hrífa af sér
herfjötur þann og senda
á haf út til heima síns?
Öldin er lýst en enginn finnst verður
askfylli brennivíns.
Clettzt við kaupmann
Ég hieyrði talaö um mainn
nokikum, er Símon hót; var
hann óifieiminn viö Norðfijöfð
kaiupmann og sá eini af fiátæik-
llngunuim, sem ég heyrði talað
um, að hefði árætt að „sitamda
upp í háriou" á kauipmönnum-
um í Keiflavík. Til gamans ætla
ég að geta um tvö atriði í sam-
skiptum þeirra Ólafs Norðfjörðs
kaupmanns og Símonar. Norð-
fjörð kaupmaður var - maöur
rnjög feitur og hafði hásan mál-
róm. Heyrði ég talað umri, að
harnn heffði átt það tál að Vera
hæðinn og smáhrekkjóttur. Dag
einm, þegar Símon kemur inm í
söhibúð hams, víkuf Norðfjörð
sér að honum og segir:
„Hvemig líður konumni yðar
Símon?“
Siriion svarar: „Hóstað gat
hún fyrir fitunni í morgum“.
öðm simmi, þeigar Símom
kemur í búðdna, býður Norð-
fjörð honum vindil að reykja.
Lætur hann tvo vimdlla á búð-
arborðiö, amnam hamda Símoni
og hinm handa sér sjálfum.
Símoni þykir grunsaimllegt, að
fá svona gððgierðir og býst
við að eitthvað mumi úndir búa,
og hugsar með sér, að aTlur sé
varinrn géður. Þegar svo Norð-
fjörð snýr baki við honum til
að ná í eldstokk, slkiptir Símon
um'vindlana á borðinu, þannig
að vindill sá, er honum var
ætlaður, verður Norfijörðs mee-
in. Nú kveikja báðir í, og allt
gengur vel í fyrstu, en að lítilli
stumdu liðinni fara að koma
skéllir og eldiaflæringar úr vindli
þcim, er Norðfjörð reykti.
Seigir þá Símom: „Er nú amd-
skot.inn ke.mimm að sækja yður,
Óiafur Norðfjörð?“
Norðfjörð hafði þá verið bú-
inm að láta púðuragnir i vindil
þann, er hamm ætlaði Sfmcvni.
(Skv. frásögn Þorláks Beme-
diktssonar)
f