Þjóðviljinn - 25.06.1969, Page 7

Máðvíkiuidagur 25. júrri 1969 — "ÞJÐVTLJTNN — SlÐA 7
Páll Bergþórsson:
SJÁLFSVIRÐIN6
EÐA UNDIRGEFNI
RœSa fluft á ufifundi
Reykíavikurgöngunnar 17. Júni
Nú er ald aríj órðungur liðinn
frá þeim dásamlega degi, þeg-
air íslenzka .þjóðin safnaðist
saman á Þingvöllum og sibað-
festi fullt sjálfstaeði sitt með
lýðveldiiSStoÆnun. Hver sem þar
var staddur, hlýtur að muna
þá stund ævilangt, stund mik-
illa fyrirheita, stund bamalegra
rósrauðra drauma um eilíft
frelsi og óslitna hamingju.
Nú er kominn tírni til að líta
til baka, sikoða, hvað þeir boð-
uðu, þeir fagnaðarstraumar,
sem seitluðu um brjóstin þenn-
an dag, líkt og rigniimgin, sem
laugaði landið.
Ráðning draumsins um frels-
ið er hemám landsins. Þjóðin,
sem hátíðarljóðið sagði, að
þekkti hvorki sverð né blóð, er
gengin í hemaðarbandalag með
mönnum, sem vinna mikil ó-
dæðisverk á fátækum þjóðum.
Hún, sem hugðist lifia við þann
auð sem friðsæld gaf, ætlar sér
ná að byggja framtíð sína á
miskunn efnahagsband alaganna
og útíendra íyrirtækja, van-
rækir eigin atvinnuvegi, og
'vekur undrun fyrir alvarlegt
atvinnuleysi á uppgangstímum
nágrannaþjóða. Hvað veldur
þessari þróun? .
Ég held að orsökin sé fyrst
og fremst, hveroig stjómar-
völdin í 25 ár hafa komið fram
fyrir hönd þjóðarinnar og gagn-
vart sinni eigin þjóð. Eins og
í dagiegri umgengni fólks þurfa
þjóðir að temja sór háttvísa
framkomu, forðast undirgcfni
og talhlýðni, og ennfremur að
sneiða hjá öllum ofmetn.aði og
rembingi. Undirgefni skaðar
sjálfsvirðinguma, en án sjálfs-
virðingar verður engum vel á-
gengt. hvorki einst.aklinguÁn
eða þjóðum. E.f til vill ávinna
menn sér vináttu með undir-
gefninni. en hún er þá aðeins
látin í ljós með vörunum og
bak við orðin glittir í djupa
fyrirlitningu á hinum auð-
mjúka þjóni. • Þjóðrembingur
er varla skárri, því að hann
einangrar þann. sem elur hann
með sér og aflar honum lítils-
virðingar, auk þess sem stík-
um ofmetnaði fylgir iðulega
mikii siálfsblekking um eigið
ávæti. Og beim sem blekkir
sjálfan sig, hefnist illa.
Auðmýkt og dramb virðast
óskvldir eieinleikar. en samt
hefur forráðamönnum lýðveld-
isins í aldarfjórðung tekizt á
furðuleean hátt að samei.na
þetta tvennt. Við hverja bend-
inpu frá Randarikjunum um
nauðsyn h»rsetu í landinu. hafa
þeim.-Staðið flestar dyr opnar
allt frá þvi að fyrsita áhlaup-
inu var hrundið, kröfunni um
hersföðvar til 90 ára. Jafnvel
niðurlfegjandi kröfu um einka-
rétt til siónvarps í landinti var
vel tekið. Herforingjum sttður
í Keflavík hefur verið veitt
fálkaorðan fyrir vasklegar
vamir landsins. enda þót.t þeir
hreyfðu sig ekki í það eina
skinti sem'landinu hefttr verið
sýnt hemaðarofbeldi. í innrás
brezka flo.tan,s í íslemzka land-
helei.. Og í auðmýktinni er aug-
unum lynignt hæfiiega mikið til
þess að þau sjái ekki þarnn
voða, sem þjóðinni stafar af er-
lendum herstöðvum,. ef svo
hörmulega kynni að fara, að
upp rynni athafníaöld hinna
lan,gdrægu eldflauga, nótt hinna
löngu hraífa. í atvinnumálum er
sam-a undirgefnin við útlend-
inga. Meðan islenzkum iðnaði
hrörmar, 'faor útiendur alúmin-
hringur hvers koraar íorrétt-
indi, tollfrelsi og mangfalt ó-
dýrara rafmagn en íslendiragar,
sem rauniar verður tekið af
nauðþurftum okkar innain
skamms tírraa. Það er meðal
anraars tilgan,gu.r l>ess að iaða
hima erlendu auðhriraga til
landsins að kaupmættj er hald-
ið lan.gt fyrir neðan það, sem
þykir sæma í öðrum löndum,
til dæmis Danmörku, sem var
sárfátækt land snmanborið við
íslnnd, þognr íýðvoldið var
stofraað. Og til þess að tryggja
iK'Ssum erlendu fyrirtækjum
aðstöðu í keppni um vinnu-^
aflið, er þja.rmað að íslenzk-
um atvinnuvegum með sam-
keppni við liágtollaðan iðnvam-
inig, að geigvaenilegt aitvinrau-
leysi myndiast, en innihald þess
orðs þarf því miður ekki að
úflisitg á líesisari lýðveldishátíð,
til þess er reynslan af því of
ný og bitur.
En þegar sljórnairvöldin mega
vera að því að snú.a sér írá
þeim útvöldu útlendingum, sem
lotnin.gin er sýnd, herveldum og
auðfélögum, þá broytist andlit-
ið og við tekur stærilæti og
hroki. Þogiar íslendi,ragar lýsa
vantrú sinni á brjóstgæði er-
»lendra auðhriniga, eru þeir út-
hrópaðir som úrtölumeran og ó-
viniir landsins. Og allir sem
kúgaðir eru an.nars staðar í
heiminum af hirau erlenda her-
námsveldi, eða af vinum þess,
verða um leið sjálfkjömir ó-
vinir íslands. Baráttumönraum
fyrir þjóðfrelsi í Grikklandi og
Viotraam or mætti með háðsyrð-
um og móðgunum af forsvars-
mönnum íslenzkra stjómar-
valda, blaðamönraum og emb-
ætlismönnum. Þanraig er þá
korraið íyrir hinum frelsisunn-
andi íslendin.gum, sem urðu að
þgiiast fyirir eigin sijálifistæði
í nærri 700 ár. Þaulrcyndir ís-
lenzkir verkfræðingar og sér-
fræðingar eru sniiðgenignir við
hin þýðingarmestu störf, en út-
lendin.gum greiddnr svimandi
upphæðir íyrir sömu verk, sem
iðulega einkenraast af stórfelld-
um mistökum og reynsluleysi
einkum þó í haigfræðilegum
efraum. Og ofan á drembilætið
er svo bætt sjálfsblekkiragunni.
að allt sé þetta gert í þágu ís-
lands, þótt verið sé að þókraast
erlendum öílum.
□
En eina málsbót er þó hœgt
að færa fyrir þá, sem þannig
hafa stjómnð lýðveldi okkar af
undirgefni og drambsemi í 25
ár. Hún er sú, að þetta er ekki
nýtt fyrirbæri ó fslandi. Til
sönnuraar því skal hér vitrnað
í einra merkast'a fslending, sem
uppi hefur verið, Þorvald Thor-
oddsen, hinn eljusama og frá-
bæra jarðfræðing. Árið 1876
var hann enn ungur stúdent
aðstoðarmaður hjá . dönskum
prófessor, sem ferðaðist um
ísland í rannsókraaskyni. Á
ferðalaginu komu l>eix, þar
sem hiraum danska prófessior
var boðið til veizlu hjá bæj-
armönn-um. En Þorvnldi var
ekki boðið. Og um það segir
haran siðar:
Þetta var eðlilega alveg þýð-
inigarlaust íyrir sjálfan mig, en
það var undarleg kurteisi að
setja mig hjá, af því að ég var1
islen7.kur. Ég nefni þetta sökum
þess, /að það var í fyrsta sinrai.'
að ég varð var við. hvað ís-
lendingum oft var gjamt til í
orði og verki að lítilsivirða
sjálfa sig og sína menn. Þetta
mun nú hafa lagazt á sein.nV
árum, vænti ég! Hve oft heyrði
ég ekki siðar, að fslendiragar
trúðu betur útlendum, ómennt-
uðum labbakútum, enskum fé-
glæframönraum búðarlokum,
eða siátrurum, en mér. þegar
var að ræða um málma eða
önnur jarðfræðileg efni. sem
óg hafði sérstaklega lagt fyrir
mig, en þeir eðlilega ekkert vit
höíðu á. Ilve oft sá ég ekki sið-
ar em.bættisimonn og alþingis-
menn sýna útiendum spx|játr-
uragum lotningu fyrir hve.rt
spekiorð, sem út gekik aí Jæirra
munni, en sögðu um sama leyti
allt húmbug og hégóma, sem
ég var að fást við, af því að
ég var samlandi l>eirra og gat
eðlilega l>ess vegraa ekki haft
vit á slíkum hlutum.
Þetta sagði Þorvaldur Thor-
oddsen. Kannast menn eran við
sama fyrirbærið? Eða þurfa
menra að vera hissa á því, jafn-
vel enn í dag, að Þorvaldur
skyldi þegar bann sagði frá
þessu, setja háðsmerki aítan
við sehninguraa: Þetta mun nú
hafia laigazt á seinni árum,
vænti ég!
Það er eragira tilviljun, að
Þorvaldur talar þam'a um
embættismenn og alþiragismenn
sem sérstaka dekrara við fá-
visa útlendinga. Því miður eru
l>eir l>að enn í dag. Hér er því
um að ræða gamlan arf frá
eymdartímum, en eins og göm-
ul reynsla sannar, verður slík
arfleifð ekki upprætt á einum
degi. Hins vegar þurfum við
að vinna markvíst að því að
temja okkur nýja hætti í sam-
ræmi við nýjan tíma, nýtt frelsi
og nýja mögulei'ka efnalega og
andlega.
Ég veit að enginn viður-
kennir, að undirgefni og of-
metraaður eigi að stjóma gerð-
um heillar þjóðar. _En hvað á
að koma í sitaðinra? f stað hroka
og auðmýktar ■ á þjóðin að á-
stunda virðuleika og vinsemd í
skiptum smum við alla. Fyrst
GUÐRÍÐUR P. HELGADÓTTIR:
Nú em ek reiði
Ég skora ykkur á hólim, ráða-
menn Islands í daig!
Ég hendi framan í ykkur báð-
um hönzkum mínuim og mak-
legt væri að bnúar íylgdu!
Þið hafið brugðizt skyldum
ykkar algjörlegia og leitt þjóð-
ina út í ógöngur, sem illfært er
úr- Og ef þið bregðið ekki við
nú þegar og snúið til baka, ber
að hrinda yklcur fyrir björg, fá
þjóðinni aðra forystu og leiða
hana aftur á rétta braut.
ÞiO hafið sóað fé landsmanna
í einskisverða hluti og kennið
svo aflnleysi um, þó staðreyndir
sýni að aldrei hei'ur aflamagn
verið meira, ef arðinum hefði
verið réttilega varið og af hag-
sýni.
Samt svíkizt þið um að end-
urnýja skipaflotann og aðlaga
nútímatækni.
Þið semjið af okkur land
okkar undir erlendara her, þjóð-
inni allri til ævarandi svívirðu
og tjóns.
Þið bjóðið landið út til stór-
iðju fyrir lægsta hugsanlegt
verð!
Stói-iðju, sem leggur landinu
á herðar drápskilyf jar í skulda-
böggum erlendis, en gefur lítið
í aðra hönd. Erlendir auðhring-
ar hirða gróðann og sjá um að
koma honum beint úr landi.
Þið beitið öllum brögðum til
að drepa niður ísilenzkan iðnað
• og atvinraufyrirtæki, þó engum
ætti að vera það ljósara en ykk-
ur aö stóriðja krefst lítils mann-
afla eða handafla- En það skal
vera ódýrt! Og þá þarf að und-
irbúa jarðveginn með atvinnu-
leysi.
Það hefur tekizt svo vel að nú
gengur fólk atvinnulaust þús-
undum saman um hábjargræð-
istímann, það sem ekki hefur
þá þegar f'lúið land, þetta að
miklu leyti ónumda land, sem
býr yfir ótakmörkuðum mögu-
leikum, aöcins ef þjóðinni er
gért frjálst og fært að snúa sér
að verkcfnum þess og velferð.
Það er þó sárasta raunin og
alvarlegasta, að ykkur hefur
tekizt á skömmum tírrxa að
sýna fólki fnarn á, hvað fyrir-
litlogir lslcndin,gar geta orðið
og auvirðilegir, þegar þeir glata
þjóðarstolti sínu og ættjarðar-
ást hundflatir og afvelta undir
hæl og svipu herraþjóöar, sem
krefst meiri fóma og undir-
gefni!
Þetta fólk flýr land í hópum
til þoss að þunfa ekki að horfa
upp á smán og niðurlægirtgu
þjóðar sinnar, og af frumstæðri
s j álfSbj arga rlivöt, sem gerir
uppreisn gegn tilbúrau atvinnu-
leysi og efnah a gsöi'ðuglei kum i
landi sem er með hæstu lþndum
heims hvað snertir tekjuöflun,
miðað við fólksfjölda, en getur
ekki greitt þeim sem virana
baki brotnu erfiðustu , verkin
kaup til lífeviöurværis.
Island má eldd missa þettó
fólk af sinni mannfæð. Verk-
efnin kalla allstaðar að og við
viljiun fá.að vinna Islandi alU!
Já, ég skora ykkur á hólm!
Þið hafið sjálfir lagt mér í
hendur vopnin!
Frjótt land, en ónumið og
óvirkjað að miklu leyti, ótæm-
andi orkulindir Dg auðs í hæfra
manna höndum, en smáð og
einskis virt á uppboði meðal út-
smoginna kaupsýslumanna;
óvarið, svívirt og einskis metið
af ykkur, forráðamönnum þjóð-
arinnar. — Ykkur, sem hefur
vcrið faliin forsjá og fjárráð
landsins á allt öðrum forsend-
um og grundvelli, og því ó-
merkir að öllum ykkar gjörð-
utn, án nýrra kosninga og
þjóðaratkvæðis.
Auðug fiskimið og nærtæk-
En úr sór genginn skipakost.
Ryðbrunna togararæfla í stað
nýrra sem aðstæður og allir
krcfjíist. Ónotuð frystihús, at-
vinnulaust fólk. Illa nýtt afla-
verömœti! Allsstaöar hnignun
og niðurlæging, hvar sem auga
er litið! Óstjórn og skiputags-
leysi á öllum sviðum.
Landiflótta fólk sem Islánd
má ekki missa að ógleymdum
þeim ættarrótxxm, sem engin ó-
stjóm hefur nokkurn rétt til að
slíta.
Atvinnulaust skólafólk í
hundraðaitali, sem vill vinna en
er meinað það af skammsýni og
hugsjónasnauðri stjóm, er
bregst skyldu sinni á því sviði
sem öðru, og bregður þannig
fæti íyrir fjölda æskufólks, sem
þar af leiðandi hefur ekiki efrai
á að kosta sig til fi-amhalds-
náms.
Atviranulaust verkafólk í
í þúsunda táli um hósumarið!
Ilvað mundi þá þegar vetrar?
Sundrað, kjarklaust og niður-
drepið af margendurteknum
gengisfellingum, kaupsairanings-
svikum og braski með þess hag.
Þorandi engum að treysta fram-
ar í sinmi forystu eða sitanda
saman um kröfur sxnar og kjör.
Uppspanað með blekkingum.
kennandi bændum um stig-
hækkandi vox-ðlag lffsnauðsyn-
legrar landbúnaðarvöru, sem
hækkar þó aðcins vegna rangr-
ar stjórnarstefnu í cfnahagsmál-
um, verðbólgu og tilkostnaðar.
En örfáar prósenitur renna til
og fremst a hun a-ð vera hún
sjálf í sitað þess að vera hluti
af stæTri heild eins og ta!s-#
meran undirgefninnar segja.
Þetta land er svo auðugt, að
við höfum ekki lengur neina á-
stæðu til þeirrar vanmeta-
kenndar, sem lengi einkenndi
íslendinga. Á sama tíma búa
margar aðrar þjóðir við vax-
andi og géigvænleg land-
þrengsli. En vegna sérstakra
aðstæðna okkar ér þvi meiri
naixðsyn að apa ekki allt eftir
öðrum, og einmitt þess vegna
hafa mörg heilræðin frá er-
lendu svokölluðu sérfræðing-
unum reynzt fánýt, jafnvel þótt
vera megi. að þeir hafi géfið
þau af heilum huga. En það
er anraar kostur við fámennið
hér, það á að geta þjappað
okkur betur saman, sem þekkj-
umst svo náið og persónulegia.
En frumskilyrðið er að endur-
vekja með þjóðinni það sjálfs-
traust som forystixmennimir
hafa glatað, endurvekja sjálfs-
virðiragu henniar. Þá fyrst munu
aðrar þjóðir bera til hennar
sanraan virðinigar- og viraarhug.
Sá sem fyrirlítur sjálfara sig,
verður aldrei mikils metinra af
öðram. Og enigum tekst að
leysa vel af hendi verkefni, sem
hann er sjálfur varatrúaður á.
HrakföE íslenzkira stjómar-
valda, bæði inraanlands- og ut-
valda, bæði í innanlands- og
utararíkisimálum. þurfa því ekki
að vera neitt undranairefni.
Á þessum hiátíðis- og fagn-
aðairiegi er vissulega ástæða til
að vera stoltur yfir minnirag-
unni um hinm merka áfanga, er
náðist 17. júni 1944. En við
megumri samt ekki faEa í þá
gryfju að láta það stolt blinda
okkur eins og oft er reynt í
glamrandi hiátíðaræðxim. Þvert
á móti á það að opna augu
okkar til fulls, ma pna okkur
til nýrra dáða, til að læra af
reynslunni, hvort sem hún er
ánægjuleg eða beizk.
Ég færi ykkur öllum mnHeg-
ar ámaðaróskir og heiti á hvem
og einn að vinraa bæði af eld-
móði og skynsemi fyrir gæfu
og geragi íslenzku þjóðarinnjar
um langa framtíð.
bænda vlðt hverja hækkun og
langt frá til jöfnuna.r þeirri
kjaraskcrðingu, sem af henni
leiðir hverju sinni.
Erx bændur og verkafólk seim
ættu að standa saman sem einn
maður I órofa heild vegna óað-
skiljanlegra hagsmunamála —
bændur og verkafólk skulu eft-
ir ykkar pólitík rifast um nakið
beinið i ræsinu fyrir utan, með-
an þeir stóru loka að sér og
snæða rúllusteikina!
Reyndar eru nú bændur ekki
með í ykkar framtíðaráætlun!
Það gæti orðið ykkur of hættu-
legt að eiga í höggi við stétt,
sem ennþá trúir á landið og
þjóðina, og kynni jafnvel að
lasða inn hjá fleirum lúmskum
gx-un um að þrátt fyrir allt væri
það aðalsmerki Islendinga fyrT
og Hiðar og eina von, ef við
ællum að halda áfram aC vera
íslendingar á íslenzkri gnind
eða farkosti framvegis. Það era
líka -til fjölda mörg rammis-
lenzk og rótgróin sannihdi, sem
bændur þekkja vel og eru
manna visastir til að kenna öðr-
um svo lengi sem nokkur vill
læra. Eitt af þeim boðorðum
er að „duga .eða drepast“.
Og „oft er þörf en nú er
nauðsyn" að leggja sig allan
fram til „viðreisnar“ efnahag
og æru íslenzku þjóðarinnar.
Fyrr en þið hafið slegið öll
þessi vopn úr hendi mér og gert
mig ómerka allra þessara orða
— með sfaðreyndum — ée tek
ekki mark á orðaflaumi og
blekkingum, og það gerir
eraginn sem á horfir eða
hlýðir, — skuluð þið lydd-
ur heita og hvers manns níð-
ingar, óalandi og óferjandi og
ófriðhelgir hvar sem þið sjáist
eða dveljið! „
Og ég særi hvern þann, er
ennþá hefur samvizku og betri
vitund að vinna Islandi allt!
12. júní 1969.
Guðríður B. Helgadóttir,
Austurhlíð, Blöndudal,
A-Húnavatnssýslu.