Þjóðviljinn - 20.09.1969, Síða 4

/
4 SÍÐA — ÞJÓÐVTL/JINN — Laugardaigur 20. septamJber 1969.
— málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsife —
Otgefandi: Otgáfufélag Plóðviljans.
Rltstjórar: Ivar H. Jónsson (áb.). Magnús Kjartansson.
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Siguröur V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Olafur Jónsson.
Framkv.8t)óri: Eiður Bergmann.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýslngar. prentsmiðja: Skólavörðust 19. Síml 17500
(5 llnur). — Askrlftarverð kr. 150,00 á mánuðl. — Lausasöluverð kr. 10,00.
„HræBshm við Eíta
vv
^llar horfur eru á því að ríkisstjómin muni fyrir
áramót flytja um það tillögu á þingi að íslend-
ingar gerist aðilar að Efta. Þegar umsókn var send
á síðasta ári höfðu Bjarni Benediktsson og Gylfi
Þ. Gíslason um það stór orð að því aðeins kæmi
aðild til greina að ekki yrðu lagðar hömlur á freð-
fisksölu íslendinga í Bretlandi, en nú bendir allt
til þess að stjórnarflokkarnir ætli einnig að víkja
frá þessum fyrirvara, enda hafa þeir í því langa
þjálfun að láta bjóða sér allt í samskiptuim við er-
lenda aðila. Jafnframt er gripið til þess gamal-
kunna ráðs að bjóða landsmönnum upp á fjármuni
ef þeir fallist á stefnu ríkisstjórnarinnar í þessu
máli, svonefndan norrænan iðnþróunarsjóð með
rúmum miljarði króna, sem standi til boða, ef al-
þingi fallist á aðild að Efta. Slíkur málatilbúnað-
ur er auðvitað ósæmilegur með öllu, og því verð-
ur ekki trúað að ríkisstjórnir annarra Norðurlanda
geri svo freklega íhlutun um íslenzk innanríkis-
mál að forsendu fyrir aðild sinni að slíkri sjóð-
stofnun.
j^|eginröksemdin fyrir aðild ísiendinga að Efta er
sú að þar bjóðist landsimönnum 100 miljóna
manna markaður fyrir iðnaðarframleiðslu sína —
að vísu í skiptum fyrir aðgang 100 miljóna manna
þjóðíélaga að markaði okkar. Engin svör hafa þó
fengizt um það hverjar þær iðngreinar eru sem Is-
lendingar eiga að geta stundað af þvílíkum yfir-
burðum að þær brunl beina boðleið um markaðinn
mikla. Um það atriði fást engin svör hversu óft
sem spurt er, og engar áætlanir sem mark er tak-
andi á hafa verið gerðar uim iðnþróunina. Hitt er
vitað og viðurkennt af stjórnarvöldunum að þátt-
taka í Efta myndi ríða að fullu iðngreinum og fyr-
'irtækjum sem nú hafa þúsundir manna í þjónustu
sinni. Við vitum hverju við sleppum, þótt allt sé
í óvissu um það sem við eigum að hreppa. Þó mun
það vera ein skýrasta vísbendingin um raunveru-
legar hugmyndir ríkisstjórnarinnar, að Jóhann
Hafstein iðnaðarmálaráðherra var í sumar sendur
utan til þess að kanna það hvort atvinnurekendur
á Norðurlöndum væru reiðubúnir til að stofna
dótturfyrirtæki á íslandi, ef landið gengi í Efta.
Jðnrekendur eru að vonum uggandi um framtíð
sína ef úr þessum áformum verður, og það við-
horf mótar nú þegar framtak þeirra. Ingimundur
Erlendsson, starfsmaður Iðju, komst m.a. þannig
að prði í viðtali sem fulltrúar verklýðsfélaganna
í Reykjavík áttu við blaðamenn á mánudaginn
var „að verulegur samdráttur hefði orðið í iðnað-
inum. Það vantaði fjármagn til þess að kaupa inn
hráefni og fleira. Það væri meðal annars hræðsla
við Efta sem réði tregðu iðnrekenda til stærri á-
taka“. Þannig á ót'tinn við Efta nú þegar þátt í at-
vinnuleysinu, þótt óttinn sé aðeins forsimekkur
veruleikans. — m.
Maður agans í rugluðum heimi
Mies van der Rohe
nýlega láfinn

Mies van der Rohe
Víða um heim bera nýlegri
byggingar — einkum eí þær
eru úr stáli — nokkurt svipmót
af Mies van der Rohe. Um
hann var sagt, að á tSma rutgl-
ings og breytinga hefði bann
jafnan getað haldið sánu striki
og aldrei hvikað frá sjálfsaga.
Hann fann form fyrir nýja
möguieika glers og stáls og
húsagerðarlistin hefur ekki orð-
ið hin sama síðan. Þessi mað-
Ur lézt fyrir skömmu í Chic-
ago, 83 ára að aldri. Hann
gerði sér aldrei grein fyrir því
hve frægiur hann var. Hann
nú eru sjálfsagður hlutur.
Hann velti fyrir sér heo-berg-
inu sem éiningu í byggingu og
komst að þeirri niðurstöðu að
komast mastti af án þess. Þetta
sannaði hann i hinum fræga
sýningairskála Þýzkalands sem
gerður var fyrir alþjóðlega
sýningu í Barcelona 1929. Síð-
an þá hafa lágar byggingar
hans einkennzt af samfelldu
þaki. en að innan hefur þeim
veirið skipt niður með léttum,
oft hreyfanlegum veggjum.
Þekktast þeirra er hátiðasal-
ur Illinois Institute of Techno-
logy, en þar starfaði Mies van
der Rohe frá 1938. Hann hafði
þá um skeið verið forstöðu-
maður hins fræga Bauhaus í
Dessau sem Walter Gropius
hafði stýrt — en varð að loka
þeirri miklu tilraunasitöð vegna
afskipta nazista.
Mies gerði mikinn fjölda
bygginga sem allar einkennd-
ust af miklum einfaldleika og
nákvæmni. Þegar ekki voru til
húsgögn fyrir hinar nýtízku-
legu byggingar teiknaði hann
sin eigin borð og stóla úr
leðri, stáli og gleri — eru
þaú verk löngu orðin sígild.
Hann sló aldrei af áformum
sínum eftir duttlungum þeirra
sem pöntuðu 02 hann gerði
líka miklar kröfur til þeirra
sem settust að í húsum hans.
fbúar leiguhúss eins í Chica-go,
Seagramhúsið á Manhattan
(1958)
sem Mies reisti, prðu að sætta
sig fyrir fullt og adt við
gluiggatjöld þau úr trefjaplasti,
sem hann hafði sett fyrir loft-
hæðarglugga í íbúðunum.
Sjálfur bjó hann í gamaldags-
íbúð við gríðarmikla vindla og
prýðilegt saln af málverkum
Klees.
Mies sagði: „Þegar húsa-
Hátíðasalur Tækniháskólans í Illinois.
Drög að glerháhýsi í Berlín
(1919)
gerðariist er upp á það bezta
snertix hún og lætur í ljósi
sjálfa innstu byggingu þeirrar
menningar sem hún sprettur
upp af. Ég hef reynt að skapa
húsagerðariist fyrir tækniþjóð-
félagið. Ég hef viljað halda
öllu skynsamlegu og kláru —
að skapa arkitektúr sem hver
maður getur unnið að“. Honum
tókst þetta að mjög verulegu
leyti. Arkitektinn Philip John-
son komst svo að orði um
þetta atriði: „Le Corbusier
gerir uppfinningar, finnur
margt stórkostlegt og eins og
Ronchamps býr bann til nýtt
form fyrir heiminn áð 'dást að.
Mie-s hreinsar og hreinsar til
b-ir til hann býr til sjálft for-
dæmi bandarísks háhýsis eins
og Seagramshúsið. „Mig langar
ekki til að vera forvitnilegur.
spennandi, mig langar til að
vera góður arkitekt" var bann
vanur að segja. Ronchamps
gerir furðulegri hluti, Guggen-
heimssafnið eftir Wright er
sérkennilegra miklu — en ef
til vill er Seagramshúsið það
bezta af þeim öllum“.
Með dauða Mies lýkur ex«-
hverjum merkilegasta kapítulk
byggingarsögunnar. Hann lagði
fram þær grundvallarreglur og
kröfur sem ekki verður hald-
ið undan framar.
(Endursagt).
sagði einbverju sinni: „Það er I
slæmt að vera of frægur. Grísk
musiteri, rómverskar basilíkur l
og miðaldakiirkjur eru okkur
dýrmæt sem siköpunarverk
heils tímabils fremur en verk i
einstaikra húsameistara. Hver
spyr um nöfn þessaira bygg-1
ingamanna?"
Mies kallaði verk sitt skinn-
og-bein-arikitektúr. Hann fædd-
ist áríð 1886 í Aachen i Þýzka-
landi, og hlaut aldrei formlega
menntun í húsagerðariist, en
hann lærði sitthvað af föður
sínum sem var múrari. Hann
fékk snemma andstyggð á falsi
skreytinga og sterka velþókn-
un á heiðarleika efniviðarins.
Hann velti fyrir sér gleri og
árið 1919 teiknaði hann 20
hæða sbrifstofutum úr gleri
sem reisa átti í Berlín. og þótt
bann væri aldrei smíðaður er
hann viðurkennd fyrirmynd
hinna miklu skýjakijúfa úr
gleri og stáli sem síðar fylgdu.
Hann velti fyrir sér stein-
steypu og árið 1922 teiknaði
hann skrifstofuhús með hin-
um ósiitnu gluggaröðum sem

Góður árangur af
umgengnisherferð
Samstarfsnefnd um „Hreint land
— fagurt land“ hefur nú til-
kynnt að umgengnisherferðinni
sé lokið í ár. Árangur herferðar-
innar sé ekki lakari en í fyrra
og henni verði haldið áfram
næsta sumar og þá væntanlega
i breyttri mynd. >
Þeir aðilar sem að herferð
þessari stóðu voru: Félag ísl.
bifreiðaeigenda, Ferðamálaráð.
Ferðafélag fslands, Hið ísl. nátt-
úrufræðifél-ag, Náttúruverndar-
ráð ríkisins, Æskulýðssamband
Islands Og klúbbamir öruggur
akstur.
í íréttatilkynningu sem sam-
starfsnefndin hefúr sent frá sér
segir m.a.:
Árangur herferðarinnar í sum-
ar er ekkj lakari en í fyrra.
Kunnugir menn á fjölförnustu
ferðamannaleiðum segja. að mik-
ill munur sé á allri umgengni
manna frá því sem áður var.
Þetta sýnir, að hin slæma um-
gengni, sem hefur verið landlæg
undanfarin ár úti i náttúrunni,
orsakast að mestu leyti af hugs-
unarleysi og lítið þarf til að
bæta úr.
Herferð þesisari mun fram
haldið næsta sumar, en þá vænt-
anlega í nokkuð hreyttri mynd.
því að samstarfsnefnd þessi mun
ekki sjá um herferðina að nýju,
heldur munu væntanleg Land-
græðslu- og Náttúruverndarsam-
tök fslands tak,a við starfi sam-
starfsnefndarinnar.
Samstarfsnefndin þakkar öll-
um þeim, er veitt hafa herferð-
inni lið, án þeirrar liðveizlu
hefðj herferðin verið nafnið eitt.
Að lokum biðjum við alla, sem
enn hafa áminningarspjöld okk-
ar uppi, að taka þau niður og
fleygja í næstu ruslatunnu.
ÍBUÐ
óskast til kaups í Keflavik
eða nágrenni.
Útborgun allt að 380.000,00
kr. — Tilboð sendist af-
greiðslu Þjóðviljans merkt
„ÍBÚÐ 1002“.
«