Þjóðviljinn - 27.05.1970, Blaðsíða 6

g SÍÐA — ÞJÖÐVmiNN — Miðvifcudagur 27. nruatf 1970.
Félagshyggja gegn sundrung
Viðtal við Ólaf Jensson lækni, sem skipar 6. sæti á lista AB í Reykjavík
leysi sjáiíir húsnæðisviandræði
er reyndar svo gaimall í
hettunni, að ég get talað
um að ég hafi undanfama ára-
tugi látið mig skipta ákveðnar
hliðar stjómmálafoaráttu fyxst
og fremst. Ég á við framgang
sósialískra hugmynda. í fram-
haldi af þvi máli er naertaek-
ast að hugsa til hlutverks og
afdrifa hins félagslega geira í
samfélaginu. svo að við not-
um hátíðleg tízkuorð — ég á
við ríkis- og bæjarfyrirtæki,
opinberar stofnanir, heilbri gð-
is- og fræðslumál og þar fram
eftir götum.
Ég var til dæmis að velta
fyrir mér ; greinarkomi á dög-
unum ýmsium atriðum í sam-
bandd við Bæjarútgerð Reykja-
víkur. f>að er athyglisvert í
því samhengi, að fulltrúar
einkaframtaksins bafa verið að
leggja drög að stærri fram-
leiðslueiningum að undanfömu,
talið líklegra að með þvi móti
maetti leysa ýmsan vanda í
rekstri. Svo virðist sem ákveð-
in fyrirtæki hins opinfoera séu
sérlega hæf til að gera slíkar
hugmyndir að veruleika —
þetta hefur gerzt í samstarfi
rafveitna bæjar og ríkis, Lands-
virkjun er þekktasta dæmið um
þetta. En þegar kemur að
rekstri Reykjavíkurborgar, þar
sem umfangsmikil stairfsemi,
eins og sú sem Bæjarútgerðin
rekur þýður upp á svipaða
möguleika, þá virðist sterk til-
hneiging hjá fulltrúum Sjálf-
sitæðisflokksins í bæjarstjóm
til að kljúfa niður stórfyritrtæki
í minni rekstrareiningar á veg-
um einkaaðila. Enda þótt hinn
kositurinn virðist liggja beint
við. í Reykjavík er bæjarút-
gerð og Ríkisskip — fátt væri
eðlilegra en samvinna milli
þessara aðila um vissar undir-
stöðugreinar í skipaútgerð. Það
má þá sérstaklega minnast fyr-
irætlana um þurrskipaikví, sem
mundi opna möguleika til
skipaviðgeirða hvort heldur
væri á flutningaskipum ríkisins
eða hugsanlegum skuttogurum
Reykj avíkurborgar.
í þessu samfoandi er rétt að
muna eftir afstöðu Sjálfstæðis-
manna til Landssmiðjunnar,
sem hefur verið starfsvettvang-
ur margra járnsmiða, og mundi
verða einn aðal .framkvæmda-
aðilinn í sambandi við skipa-
kví og skipaviðgerðir. Það
virðist sem sagt augljóst. að
möguileikiair t.il starfræksilu stórs
fyrirtækis á vegum ríkis og
bæjar hér í Reykjavík sé eink-
ar fýsilegir, fyrirtækis, sem
mundi nýta á stærri hátt en
nokkru sinni fyrr stóra starfs-
grein, járniðnaðarmenn í þessu
tilviki. Og styrkja atvinnuá-
standið í bænum að miklum
mun.
Þegar siíkir möguleikar á
fyrirtækjasamsteypu á vegum
ríkis og bæjar blasa við, þá eru
huigmyndir borgarstjómarmeiri-
hluibans vægast saigt barla lág-
kúrulegar — og reyndar í
beinni mótsögn við það sem
skipulagsfræðingar okkar hafa
verið að boða árum saman.
Ég hef haft hugann við þenn-
an málaflokk bæði af þeim
persónulegu ástæðum, að margt
mitt fólk hefur verið tengt sjó-
mennsku og útgerð, og svo af
því, að þetta er enn eitt skýrt
dæmi um árekstra einkafram-
taks svokallaðg og félagslegrt
vinnubragða sem maður rekst
á þegar maður fer að líta í
kringum siig, út fyrir sitt stiarfs-
svið. En það leiðir nokkuð af
sjálfu sér, að mitt sfcarfssvið
setur mig niður næsfc heil-
brigðismálum í þeirri verkia-
skiptingu, sem borganmálaráð
Alþýðubandalagsáns þarf að
hafa.
★
Iþeim málurn komum
reyndar að svipuðum Mut-
um. Þótt vissulega sé hægt að
reka lækningastarfsemi upp á
gamla móðinn í smáeinining-
um og dreifðum sérdeildum, þá
ber að m.una eftir þeirri stáð-
reynd, að öll helzta aðsfcaða og
tækjabúnaður til læknin,ga er
á vegum hins opinbera, ríkis og
bæja. Þess vegna eru heil-
briigðismálin ein af þessum
hápólitísku kosningamiálum,
þótt sumiir yfirlæknar, nákomn-
ir íbaldinu, vilji gera sem
minnst úr þeirri staðreynd —
og hafa sína hentisemi við að
ráðsk'ast upp á gamla móðinn.
Ota sínum tota heitir það á
góðri íslenzku.
Það er ekki hægt að búast
við því í fram+íðinni að laun
lækna miðist við það, að þeir
og útvegi þann tækj abúmað sem
þarf til starfsins — á svipað-
an hátt og tannlæknar hafa
gert. Þróunin er í þá átt, að
meginiaðstaða til stiarfsins verði
leyst á vegum rikis og bæja
með byggingu hentugs húsnæð-
is, ekki bara fyrir sjúkrahús-
rekstur heldur einniig fyrir
lækningastarfsiemi utan sjúkra-
húsa.
Lausn þessa máls er brýn
vegna þess að annars blasir sú
framtíð við að læknar séu með
endalausar fjárféstinigar á eig-
in vegum og laiunabröfur í sam-
rærni við þær — en nú munu
um 40% af launum lækna sem
starfa Uitan sjúkrahúss tengd
kostnaði og fj árfestingu við
starfið. Það virðist liggja í
auigum uppi, að slíkt fjárfest-
ingarvafstur lækna verði leyst
varanlega fyrir læknaþjónustu
utan sjúkrahúsa eins og þegar
hefur verið gert að því er varð-
ar lækna sem starfa á sjúkra-
húsum.
Menn gætu e.t.v. sagt að hér
sé ekki um borgarmálefni
Reykjavíkur að ræða sérstak-
lega — en við verðum að muna,
að á borgarsvæðinu er lim
helmingur þjóðairinniar og stór
hluti af opinberum stofnunum,
það er því í mörgum efnum
ekki hægt að einangra Reykja-
vfkurmál sérsta'klega — allra
sízt á sviði heilibrigðismála,
þar sem helztu sjúkraihús lands-
manna eru hér.
★
Ólafur Jensson
Eg get að lokum lýst þeirri
skoðun minni, að ég álít
alla okkar pólitísku flokka
mjög gallaða — nema þá helzt
Alþýðufoandailagið. Ég tel að
það foafi til að bera þá kosti
sem launamenn og framfara-
sinnaðir menn yfirlei.tt þurfa
helzt að hiafg að bakhjairli. Og
ég held að ósamlyndj vinstri
manna geti ekki verið nema
tímabundið fyrirbæri. Menn
hafa ekki efni á því til lengd-
ar að skemmta skrattanum.
— áb.
N.k. fimimtudag, 28. maí, kl.
20 verður útvairpað umræðufundi
um bæjarmál á Akranesi. Hefur
hver floklkur til umráða 45 mín-
útur, sem skiptast í þrjár um-
ferðir. Otvarpað verður á bylgju-
lengd 1412kHz.
Dregið hefur verið um röð
listanna og verðúr hún þessi:
1. D-listi Sjálfstæðisflokksins,
Lágmarksverð á
spærlingi
Yfirnefnd Verðlagsráðs sjávar-
útvegsins hefur ákveðið, að lág-
marksv. á spærlingi í bræðsiu svo
lengi sem spærlingsveiðar verða
leyfðar á þessu ári, skuli vera:
Hvert kg ......... kr. 1.45
Verðið er miðað við spærling-
inn kominn á flutningstæki við
hlið veiðiskips.
Seljandi skal skila spærlingn-
um í verksmiðjuþró og greiði
kaupandi kr. 0.05 í flutningsgjald
frá sikipshlið.
Verðákvörðun þessi var gerð
með atkvæðum oddamanns og
fulltr. fiskseljenda gegn atkvæð-
um fulltr. fiskkaupenda.
1 yfirnefndinni áttu sæti: Jón
Sigurðsson, hagrannsóknarstjóri,
sem var oddamaður nefndarinnar,
Jón Sigurðsson, formaður Sjó-
mannasambands Islands og
Kristján Ragnarsson, fulltrúi, af
hálfu fiskseljenda og Ámi
Benediktsson, framfcv.stjóri og
Guðmundur Kr. Jónsson, fram-
kv.stjóri af hálfu fiskfcaupenda.
(Frá Verðlagsr. sjávarútvegsins).
2. H-listi Frjálslyndra, 3. B-lfsti
Framsiólknainflokksins, 4. G-listi
Alþýðubandalagsins, 5. A-listi
Al'þýðuflokksins.
Af hálfú AIHþýðubBndalaigsinS
tala á fundinumj; Ánsæll Vaidi-
marsson bæjarfulltrúi, Guðmund-
ur Pálmiason, Bjamfríður Leós-
dóttir og Hafsteinn Sigiurbjöms-
son.
4-
r
Utvarpsumræður á Akranesi
Hver er sá maður sem Hannibal vill helzt líkjast?
Er Vennamo fasisti?
□ Al'lmflda athygli vakti
sigur Dreifbýlisflokks Veák-
kos Vennamos við síðustu
þingkosningar í Finnlandi.
Fékk hann 18 þingsæti og
er í einskonar oddaaðstöðu
í finnska þinginu — aðrir
borgaralegir flokkar hafa
96 þingmenn og verklýðs-
flokkamir 87. — Finnsk-
ur blaðamaður, Johan von
Bomsdorf, svarar í þessari
grein þeirri spumingu, sem
margir hafa lagt fyrir sig:
táknar sigur Vennamos að
fasismi hafi skotið upp
höfði á ný í Finnlandi? —
Og í svörum hans er margt
að finna sem bendir til
töluverðs skyldleika ís-
lenzkra og finnskra stjóm-
mála.
Aðrir flokkar reyndu lengst
af að lta á þau nýju
andlit sem komu með Venna-
mo sem hálfgert grín. Þessir
menn, var sagt, kunnu ekki
tungu stjórnmálamanna og þeir
lutu forystu lýðskrumara. En
Sigur Dreifbýlisiflokksins hefur
neytt menn til að gefa betri
gaum því fyrirbæri sem hann
er. Sú stefna í átt til stöðug-
leika, sem rekin hefur verið
í Finnlandi, hefur meðal ann-
ars orðið til þess, að háværar
ásakanir Vennamos í garð
„hinna spilltu gömlu flokka“
(samanber þann eina söng sem
Samtök frjálslyndra kunn.a hér-
lendis) ásakanir um „ofurvald
einokunarfyrirtæikja“ og „til-
raunir til að sfcapa Finnland
samyrkjubúa“ hafa fallið í all-
góðan jarðveg.
Hinsvega.r telur félagsfræð-
ingurinn Sepp>o Toiviainen ekki,
að það sé hægt að setja jafn-
aðaamerki milli Venna-
mohreyfingairinnar og fasisma.
Að vísu, segir hann, í( nýlegri
bók um þetta efni, vaxa allar
faisistahreyfingar upp úr smá-
borgarahreyfingum. En það
þýðir ekki að allar smáborg-
arahreyfin.gar séu fasískar.
Pouj adeismin n. í Fraikfcl. (svo
nefndur eftir Poujade jieim,
kaupsýslumanni, sem náði með
lýðskrumi allmiklu kjörfylgi í
Frakklandi um tíma — var
þetta þó bóla sem hjaðnaði
skjótt) — var einkar smáborg-
araleg hreyfing og á reyndar
margt sameiginlegt með flokki
Vennamos.
★ "
Toiviainen segir m.a. að
Finnski dreifbýlisflokkur-
inn samsvari flesifcum skil-
greiningum smáborgaralegrar
fjöldaforeyfingar.
Hann er fcil orðinn í efna-
hagslegri fcreppu umihiverfis
mann, sem hefur vissa for-
ingjahæfileika til að bera.
Flokkurinn styður smáfram-
leiðenduif og smábændur á
grundvelli borgaralegs hugsun-
arháttar, þótt hann svo notl
einnig nokkur slagorð sem
minna á sósialíska flokka.
Hann hýður ekki upp á neina
heildarskiigreiningu í þjóðfé-
laginu.
(Það er athyglisvert í þessu
sambandi að málgaign hannibal-
ista sló sigri Vennamos í
finnsku kosningunum upp með
stríðsletri — og taldj sín sam-
tök bersýnilega eiga að gegna
sama hlutverki hér og Venna-
mo þar eystra).
Ef menn vilja afla sér sann-
ana um girundvallairviðhorf
flokksins, sem eru að vísu rugl-
ingsleg en greinilega borgara-
leg, geta þeir fundið þær í
þeim kafla flokksstefnuskrár-
inna-r sem fjallar um efnahags-
málastefnu: „Peninga og land-
eignir á að flytja frá stórfyr-
irtækjum og fámennisveldi rík-
isins til framleiðandi handa
fólksins á grundvelli einfcaeiign-
arréttar".
★
Fyrirrennari Dreifbýlisflokks-
ins var Smábændaflokkur-
inn sem stofn.aðu.r var 1959.
Harm var niðurstiaða þess
starfs, sem tollstjórinn Venna-
mo haíði unnið ; sérstakri svo-
nefndri Landnámsdeild land-
búnaðarráðuneytisins. Venma-
mo var yfirmaður jxissariar
deildar, sem sá t.d. um það að
koma fyrir þeim hundruðum
þúsunda sem bjuggu áður á því
land; sem Finnar missitu til
Sovétríkjanna. svo og að út-
vega hermönnum jarðnæði, er
þeir komu úr stríðinu.
Önnur ástæða fyrir flokks-
stofnuninni var sú, að Venna-
mo kost í andstöðu við Bænda-
flok'kinn (Miðflokkinn eins og
hann heitir nú) og fyrstu árin,
allt til 1963 átti hann fyrst og
fremst í persónulegu striði við
þann flokk sem bann bafði
klofið.
En það sem mestu skiptir í
þessu samhen.gi er samvinnu-
félagsþróunin í Finnlandi.
Eiginlega byrjiaði þetta allt
á kúnum. í Finnland; eru fleiri
kýr en ann.arsstaða.r gerist í
Evrópu — en svo illa viil til
að eklki er unnt að seljia 25%
af mjólkurafurðum landsins.
Hinsvegar eru 26% íbúanna
við landbúniaðarstörf. Ríkis-
skipuð nefnd hcfur lagt það til
að 340 þúsund hektarar lands
verði teknir úr ræktun strax
og síðan bætist 20 þús. hekt-
arar við á ári. Nú ber að
hafa það ; hugia. að mikið af
þessarj offramleiðslu kemur
einmitt frá þeim búum, sem
Vennmo var með í að koma
á fót. Þegar er byrjað á að-
gerðum í því skyni að leggja
búin niðuir, og þær koma helzt
niður á smábændum. Það *r
því ekki að undra þótt þeir
séu helztu stuðnin.gsmenn
flokks Venuamos — og þá ekki
sízt þeir, sem komnir eru frá
aukturhéruðunum.
★
17n eftir að stjóm mið- og
vinstriflokika var mynduð
hefur Vennamo einnig aukizt
fylgi í bæjunum. Þetta er í
samhengi við hina ailmennu
kreppu í finnsku efnahagslífi
og erfiðleitoa á því að dneifa
framleiðslu á fleiri vörutegund-
ir. Þessi kreppa var enn al-
varlegr; en áður ; þeim borg-
aralegu stjómum undir for-
ystu Miðflokksins, scm ríkfcu
til, skiamms tíma.
’Alþýðufylkingarstjórn sú,
sem nú hefur setið, hefuir reynt
að rótta við með gengisfell-
ingu og „stöðugleika“ — sem
hefur orðið fyrst og fremst
eigendum auðmagns í hag.
Launamcnn og smáfyrirtæki
hafa orðið að borga kostnað-
inn af því að koma hinum stóru
útflutningsfyrirtæk.ium „á heil-
hrigðan grunilvöll“ og þetta
hcfur vakið óánægju.
Hvað er það svo sem Dreif-
býlisflokkurinn hefur upp á
að bjóða? Því er ekk; auðvelt
að svara. Slefnskrá hans er
furðulégur samsietnin.gur af ýt-
arlogum kiröfum, sem oft eru í
andstöðu hver við aðra. Það
er einskonar nægfcahom, þar
sem út úr fflóir af „rétti til
blesÐuniarríks móðurkærleikia“,
Vennamo: foringjahæfileikar, efnahagskreppa, loforðaregn.
kröfum um tryggt lágmarks-
verð á eggjum og kjötd. kröf-
um um að menn eigi að nedta
sér um að „jafna beygjur á
þjóðvegum“. Allt er borið fram
með kryddi ættjarðarmærðar,
löghlýðni og siðferðisprédikun-
ar.
Vermamostefnian er tákn um
kreppu í hinu finnska samfé-
laigi. Hún er byrjun en ekki
endir. Það er varla rétt að
tala um fasismia. Enn ganga
engar Venniamostormsiveitir um
götur og stórauðvaldið hefur
baldið sig í fjarlægð frá hon-
um síðan 1902, þegar Það kom
í ljós að fnamfooð Vennamos i
fflesitum kjördæmum mundi
h.iálpa Lýðræðisbandialaiginu til
að fjölgia þingsætum sínum.
★
T siðusfcu kosningum var þessu
1 eiginlega öfúigt farið. í kjör-
dæmum í Norður- og Austur-
Finnlandi, þax sem Vennamo
bætti miklu við sig. töpuðu
Lýðræðisbandalagsmenn. Eng-
inn vafi er á því. að þátttaka
Lýðræðisbandialagsdns í stjóm, '
sem hefur tekið að sér að
tryggj'a ágóða hinna stóru út-
flutn ingsfyrir tæk j a, ræður
mestu um þetta. Dreifbýlis-
flokkurinn hefur tekið að sér
allverulegan hluta þeirrar ga'gn-
rýni á síðkapítalískt þjóðfélag
og aðlögun þess að etfnahiags-
legum samiruna í Vestur-Evr-
ópu, siem annars hefði fallið í
hlut sósíalískra vinstriafla. En
þjóðfélagsleg ókyrrð mun ekki
að heldur minnka í Finnlandi
á næst.u áirum. Á síðasta ári
kom í Finnlandi til fleiri verk-
falia, sem knúin voru fram af
láglaunafólki. en nokkru sinni
fyrr. Þó að Lýðræðisbandalag-
ið (en þar eru kommúnistar
sterkiaist afl) foafi beðið ósigur
við þessar kosningar er engin
ástæða til að spá því — eins
og Sambandsflokkurinn, sem er
len.gst tdl hægri hefur flýtt sér
að gera — að vinstriöflin munf
deyjia út sm.átt og smátt í Finn.
landi.
Stjórn sem byggði einkum 4
Sambandsflokkinum og hefði
Vennamo að fjármálaráðherr's
mund; ekki dra-ga úr, trauslj
manna á vinstri öflunum. —>
Öðru naar.