Þjóðviljinn - 08.07.1970, Síða 5

Miðvikudagur 8. ji'ilí 1970 — ÞJÖÐVILiJINN — SlÐA j
Gera könnun á því sem lýt-
ur að umönnun sjúklinga
á sviði heilsu- og sjúkragæzlu, á stjórnsýsluþættinum,
ólíkum menntunarleiðum og rannsóknarniðurstöðum
□ Við setnimgu þings Samvinnu hjúkmnarkvenna á
Nrðurlöndum (SSN) á mánudag flutti María Pétursdótt-
ir fortnaður Hjúkrunarfélags Islands ávarp og bauð þátt-
takendur velkomna. Ávörp fluttu eiinnig Eggert G. Þor-
steinsson heil'brigðismálaráðherra og Geir Hallgrímsson
borgarstjóri. Elín Eggerz Stefánsson flutti inngangser-
indi sem er birt annarsstaðar á síðunni og formaður SSN,
Gerd Zetterström Lagervall flutti setningarræðu þings-
ins. Fer erindi hennar hér á eftir, nokkuð stytt.
Segja má, að starfsemi SSN
þessi 50 ár hafi verið þrungin
baráttu — baráttu, sem sfcund-
um hefur borið góðan árangur
og stundum endað með von-
brigðum. Sem dæmi um góð-
an árangur má nefna, að hinn
norræni háskóli, sem ráðsteín-
an 1922 vildi láta koma á fót
fyrir hjúkrunainkonur, er að
nokkru orðinn að veruleika,
þar sem hjúkrun'arkonur eiiga
þess nú kost, ásaimt læknum
og öðrum stéttum á sviði heil-
bri gðisþjónustu áð stundia nám
við Norræn.a heilbrigðismála-
háskólann í Gautaborg. Ef til
vill getum við lífca bráðum
vænzt árangurs af því starfi,
sem unnið er innan vébandia
Norðurlandaráðs að undirbún-
ingi sérsta-kra deilda íyrir
hjúkrunankonur við nonræna
háskóla.
Um vonbrigðin má einniig
nefna daami. Hvej-s vegna hef-
ur þjóðfélaigið reynzt svo ófúst
að gefa gaum að reynslu hjúkr-
unarkvennastéttairinnair í sam-
bandi við skipulagningu heilsu-
og sjúkraigæzlu? Nú hafa
stjóipmáljamenn irnir áhy.gigj ur
af vaxandi sjúkrakostoaði.
Norrænar hjúkrunarkonur hafa
allt frá því ; byrjun þriðja tuigs
aldiarinnar látið til sín taka
það viðfangsefni, hverniig unnt
sé að draga úr kostnaðinum
við sjúkrahúsin, m.a. með
skynsamilegri áætlan.agerð á
sviði bygginga og stairfsmannia-
halds. Hjúkruniarkonur eru sá
starfshópur, sem öðrum frem-
ur hefur á sinni könnu hið
daglega heilsu- og sjúkira-
gæzlustarf, þ.e. aliiar þaar at-
hafnir, sem í umönnun sjúk-
linganna felast, jiafnhliða með-
ferð þeirri, sem læknar mæla
fyrir um. Þrátt fyrir þetta
verðum við að v'iðurkenna, að
okkur hefur ekki enn tekizt
að sannfæra rikisstjómir
landa okkar og þá aðila, er að
rekstri sjúkra'húsanna standa,
um að við höfum til að bera
ákveðna sérþekkingu, sem taka
ætti miklum mun meira tillit
til en tíðkazt hefur hingað til
í sambandi við gerð áætlana
til skamms og langs tima um
skipan heilsu- og sjúkragæzlu-
máia.
Á þeim tímiamótum, sem 50
ára starfsafmæli markar, er
mjög eðlilegt að staldra við
og helga þefcta þinig megin-
viðfiangsefninu „Hjúkrun í
hrennidepli". Ætlundn er að
gera tilraiun til — kannski er
of mikið að segja greiningar
— en a.m.k. könnunar á því
sem lýtur að umönnun ein-
sfcaklingsins/sjúklingsins, bæði
á sviði heilsu- og sjúkragæzlu,
á sljórnsýsluiþættinum, mis-
munandi menntunarleiðum og
rannsóknaniðurstöðum. Að
sjálfsögðu þurfum við einnig
að kanna firamJaig okfcar sjálfra
og félaigssamtiatoa oktoar.
Þefcfca þing ætt| að geta lagt
sinn skerf til firamtíðarstarf-
semi SSN með því að vísa veg-
inn til áframibaldandi starfa á
þeim aldarhelmingi, sem við
blasir framiundan. Jafnvel þótt
við setjum markið hátt ; þess-
um efnum, er sjálfsagt raun-
sæjast að miða áætlanir um
starfsiemi SSN fyrst og fremst
við þann áratuig, sem nú er ný-
hafinn.
Þróunin er um þessar mund-
ir mjög hröð á öllum sviðum
þjóðlífsins. Þetta á ekki sízt
við um verksvið oktoar, heil-
brigðisþjónustuna, þar sem
náðst hefur stórfelldur árang-
ur, fyrst og fremst að því er
varðar iæknisfræðileg og tætoni-
leg atriði. En á oktoar herðum
hvílir sú skyldia að koséa kiapps
um að bæta hið daglega heilsu-
gæzlu- og hjúkrunarstarf, svo
að bróun }>ess fylgi í kjölfar
hinna læknisfræðilegu og
tæknilegu framfara. í því
felst, að við þurfum að beita
okkur kerfisbundnara en hing-
að til að efiingiu hins daglega
hjúkrunarstarfs sem í fram-
tíðinni mun verða að grund-
vallast á vísindalegum megin-
reglum.
Kröfur þær, sem gerðar eru
til hjúkrunarkvenna nú á dög-
um, eru miklar og munu áreið-
anlega fara vaxandi. Af því
leiðir aukna menntunarþörf, en
einnig, eins og SSN gerði sér
snemma ljóst — að starfs-
greiningin þari að verða sam-
keppnisfær, að því er tekur
til liauna og annarra starfs-
kjara. Ofckur hefur miðað
nok'kuð áleiðis, en mikið er enn
óunnið til að koma á jafnvægi
í maiti samfélagsins, þ.e. varð-
andi hlutí'allið milli laun-
anna fyrir sfcarfið og ábyrgð-
ar hjúkrunarkonunmar, hlut-
verks og menntunar.
En hálfleyst og óleyst vanda-
mál. jafnt og þau sem ný-
risin eru, veita örvun og hvatn-
ingu til frekara starfs innan
vébanda SSN. Þróun getuf af
sér þróun og krefst breytiniga
og aðlögunar. SSN hefur því á
undanfömum árum framkvamit
ýtarlega könnun á starfshátt-
um sínum. Tillögur að skipu-
lagsbreytingum liiggja fyrir
fulltrúafundi þeim, sem hald-
inn er í sambandi við þinigið.
Við gerum okkur vonir um, að
þær ákvarðanir, sem þá verða
teknar, muni stuðla að því að
SSN verði raunvirkur vett-
vangur fyrir árangursríkt starf
á komandi árum. Arfurinn, sem
okkur hefur hlotnazt, leggur
okkur sikyldur á herðar.
Formaður SSN, Gerd Zetterström Lagervall, sem einnig er for-
maður sænska hjúkrunarfélagsins.
Skortur á hjúkrunarfólki, á Norðurlöndum, nema í Finnlandii
Léleg lausn að grípa
til ódýrara vinnuafls
□ Skortur er á útlærðu hjúkrunarfólki á öllum Norð-
urlönduTium, nema í Finnlandi, þar se’m nokkuð ber
á atvinnuleysi meðal hjúkrunarfólks.
D Telja hjúkrunarkdnur að koma verði í veg fyrir þá
þróun, að hjúkrunarkvennaskorturinn verði leystur
með því að sjúkraliðar, og aðrir starfshópar, þ.e.a.s.
ódýrara vinnuafl með minni menntun og reynslu,
fari inn á starfssvið hjúkrunarfólks. Helzta ráðið til
úrbóta telja þær að kjör hjúkrunarfólks verði bætt
og þá einnig aðstaða til barnagæzlu, húsnæðismál —
og t.d. hér á landi vantar líka fleiri hjúkrunar-
kennara.
Kom þetta frarn í viðtali sem
blaðamenn áttu við sfcjórnar-
meðlimi í SSN, Samvinnu
hjúkrunarkvenna á Norðuir-
löndum, er þinga í Reykjavík
þessa dagana.
ÍSLAND
María Pétursdóttir, formaður
Hjúkrunarfélags íslands sagði
að hjúkrunarkvennaskorturinn
hér á landi stafaði m.a. af þvi
að ekki væri hægt að anna eft-
irspurninni að umsókn um inn-
töku í Hjúkrunarskóla ísiands,
Til þess að svo væri yrði að
koma til fjölgun á hjúkrunar-
kennurum. En nám þeirra er
langt og dýrt; tekur 7 ár frá
því þær byrja í hjúkrunarnámi
og verða þær að fara til út-
landa í 2 ár til þess að öðl-
ast réfct til að kenna hjúkrun.
Lítill launamismunur hjá al-
mennum hjúkrunairkonum og
hjúkrunarkennurum er heldur
ekki til að hvetja konur sér-
staklega til að fara út í þetta
n ám. María kvað félagstoonur
vera óánægðar með launakjör
Nauösynlegt a5 skapa a5stö5u til
hjúkrunarmenntunar á háskólastigi
— fyrir hlutfallslega fámennan hóp hjúkrunarfræðinga
□ Á 13. þingi Samvinnu hjúkrumarikvenna á Norður-
löndum (SSN), sem stendur yfir í Reykjavík, flutti
Elín Eggerz Stefánsson inngangserimdi í Háskólabíói á
tnámudag. Fjallaði húm þar m.a um stöðu hjúkrumar-
fólks í þjóðfélaginu, memmtum þess og starfsmat á hjúkr-
um, sem verður eitt af aðalmálum þimgsims. — Fer hér á
eftir úrdráttur úr ræðu Elímar.
Hvar stöndum við? er sú
spuminig, sem norrænar hjúkr-
unairkonuir viljia spyrja sjálf-
air siig, er þær ætla að meta
afstöðu sína á raunsæjan máfca.
Á siðasfca þingi SSN í Stokk-
hólmi fyrir 4 árum var álykt-
að, að hjúkrun hlyti að styðj-
ast við vísindalegar meginregl-
ur. Hafa norrænar hjúkrun.ar-
koniur gert sér Ijóst, að srjálf-
sfcæðum atvinnuigreinum voira
daga er varla lífs von innan
um siharðnandi samkeppni
mannlífsins nema þær byggi
störf sín upp frá vísindalegum
meginreglum.
Þrotlausar rannsóknir eru
nauðsyn og árangur þeirra þairf
að koma að gagni í skipulagi
og framkvæmd hins daglega
lífs. Til þess að slíkt megi tak-
ast er framtíðaratvinnuigrein-
um bráðnauðsynlegt að fóstra
og hlú að menntun vísinda-
manna úr eigin hópi.
En fleira háir raiunhæfri af-
stöðu til hjúkrunar en skortur
rannsókna á hjúkrunarstarfinu.
Nokkuð má læra af ábendingu
prófessors í hagfræði, Eli Genz-
berg Ph. D. frá Bandaríkjun-
um, sem fyrir 10 árum taldi
hjúkrunairstéttina í því landi
hafa dregizt í rangan dilk í
þjóðfélagslegri flokkun sinni,
og að því miður bæti slíkt
hvorki kjör né aiuki virðingu
á hinum almenna vinnumairk-
aði. Ef hjútorunarkonur vilja
teljast til hinna lærðu stétta,
sem á enskri tungu nefnast nú
„professions", æfctu þær að afc-
huga, að siíku telur prófessor
Genzberg fylgj a eftirtalin skil-
yrði:
1. Að einsfcaklingar stéttar-
irmar bafi undirstöðumenntun
á hreiðum grundvelli. — 2. að
hópurinn hafi á að skipa við-
urtoenndum gáfumönnum í leið-
togastöðúm. — 3. að stéttin
stundi rannsókndr í all ríkum
mæli. 4. að stéttin sé nægi-
lega sjálfstæð til aö skilgreina
eigið verksvið.
Fallist maður á firamanigreind
skilyrði er hæpið, að hjúkrun-
arkonur eins og nú gerist og
gengur meðal okkar með 3ja
ára grunnnám að baki, geti
talizt til lærðrar stéttar. Öllu
fremur eru þær á borð vdð
ýmsa tæknimenntaða starfs-
hópa og mætti nefna þær
hjúkrunartækna, enda eru sií'k-
ir starfshópar í góðum metum
almennt talað. Jafnframt er
bráðnauðsynlegt að skapa að-
sfcöðu til hjúkrunarmenntunar
//f/// ’•'/ ,/, /t / t / ít/Zt. ^ tt
Elín Eggerz Stefánsson
á háskólastigi fyrir hlutfalls-
lega fámennan hóp hjúkrunar-
fræðinga, sem sfcaðið gæti að
forystu stéttarinmar í heild.
Æfclia mœtti, að Sarnnor-
ræni heilsuverndarháskólinn í
Gautaborg yrði kjörinn til að
sinna þessu mikilvæga hlut-
verki. frá íslenzku bæjarhomi
séð væri slíkt miki-ls vert.
í skýrslum Alþjóða heil-
brigðismálastofnuna'rinnar (W
HO) hefur komið fram að ekki
nægir að hafa á að skipa góð-
Framihald á 7. síðu.
stéttarinnar og kvað höfuðát-
riðið véra að ná góðum saíán-
ingum í haust. Hj úkrunarfélág-
ið er aðili að BSKB og sémur
bandaiagið fyrir, félagið, néma
hvað það er sjáíft samningsað-
iiLi við Reykj avíkurborg. Lafegst
launuðu hjúkrunarkonumar
eru í 15. launaflokki og þaer
hæstl'aunuðu, skólastjóri Hjukr-
unarskólans og fjóxar for-
stöðukonur stórra deilda, eru
í 24. flokki. Saigði María félags-
konur vænta breytinga til batn-. ,
aðar með stairfsmati BSRB.
Þær hafa í mörg ár farið fram
á styttingu vinnutíma fyrir
hjúkrunarkonur sem orðnar
eru 55 ára og einnig lagfæring-
ar á vinnutíma, þar eð þær
hjúkrunarkonur sem eru mest
á vöktum og hafa óhentugast-
an vinnutíma, bafa einnig
lengstan vinnutíma. Hún minnt-
ist á að betri aðstaða til
baimagæzlu við sjúkrahúsin
yrði til þess að fleiri hjúkmn-
arkon-ur kæmu til starfa. Að
vísu væru nú komnar barna-
gæzludeildir við Borgarspítal-
ann og Landspítalann, en ékld
nægilega stórar — og fleiri
sjúkrahús væru tii!
SVÍÞJÓÐ
Gerd Zettersfcröm LagérVall,
fownaðuir SSN og særtstoa
hj úkrunarfélagsins sagði að í
Svíþjóð væri eintoum skortur
á sérmenntuðum hjúkrunar-
konum en hjúkrun arstoorturinn
værj ekki eins alvarlegur þar
nú og fyrir noktorum árum.
Hún sagði að á meðan ennþá
eimdi eftir af þeim hugsunar-
hætti að hjútorun vseri líknar-
starf, væri erfitt að ná fram
þeim kjörum fyrir stéttina sém
væri í samræmi við þá ábyrgð
I er starfinu fylgdi. Hún ræddi
einnig um samei.ginlegan
vinnumarkað fyrir hjúkrunar-
fólk á Norðurlöndum, en fs-
land er etoki enn aðili að þéss-
ari samvinnu. Þótt miargar
hjúfcrunarkonur fari héðan út
tii starfa og náms koma sára-
fáar hingað frá hinum Norður-
löndunum. Lagervall sagði að
ef eitthvert gagn ætti að verða
af slíkum hj úfcrunarkvenna-
skiptum þyrfti að koma til
samskonar menntun hjúkrunar-
fólks á öllum Norðurlöndunum.
FINNLAND
Ástandið i Finnlandi er
þannig, að atvinnuleysi er í
stéttinni, sagði Toini Nousiai-
nen, formaður finnska hjúkr-
Frtamihalld á 7. síðu.
t