Þjóðviljinn - 25.07.1970, Qupperneq 7

tÆUgairdagur 25. júTí 1970 — í>JÓÐVILJTNN — SÍÐA "J
Sisýfus
rykugur
og mettur
af méli
steins síns
er hugsjúkur:
Steinninn
eyðist
Tilgangsleysíð
hinn eilífi
bolvaði
tilgangur iðju hans
bölvun slegið
Minni
áþekk dvínandi steininum
meðaumkun skugganna
sem veitti honum kraft
til vanmættis
Brátt veltur lítil
vala
í torfærum brattanum
Hvað er eftir?
Aðeins kvölin
kvöl hans
að hafa lifað af
Þýð.: Erlingur E. Halldórsson.
Hráefni
Hjálmurinn er harður
og skínandi
og hentar vel
eins og fílabein
til útskurðar á
Iistrænum myndverkum
Þó er í mér hik
því hann Iykur t
eigið líf mitt
Að bera á hann
kynni að vera
lausingjalegt
En núna hefur angistin
nagað hann svo
að innanverðu
að hann brotnar sundur
af sjálfsdáðum
í smá mola
Ég fer undireins
að æfa mig
á þeim minnsm
Þá smíða ég altént
listaverk
úr lífi mínu
Kannski hrossabrest
sem maður getur glamrað
hátt til aðvörunar
í hvert skipti
þegar ellin sækir á
eða stríð er í nánd
Þýð.: Erlingur E. Halldórsson
Hugleiðingar yfir nýúfkominni bók
Kvöldstund með byltingarmanni
UUIW
[PDgTOtLtL
ar og segir síðan: „Ég var á
dögunum viðstaddiux athöfn,
sem hafði mdkla þýðingu íyrdx
mig. Salurinn var þéttsikipaður
verkamönnjum, sem voru full-
ir eidmóðs og andrúmsloftið
var þrungið nálaegð nýrra
tíma. Eitthvað af því afrækta
skáldi, sem í mér býr, birtist,
og ég gneip til yðar. Þetta var
hollustuvottur minn við yður;
ég bið yður að túlka það þann
vog“. Þessi persónulega játn-
ing minnir á annan byltingar-
mann — og ekki eins aíræfct
skáld, Majakovski, sam setlaði
reyndar ljóðum sínum hiutverk
þess byssustings, sem Che Gue-
vara greip tál: „Ég tróð
minn eigin söng fótum“, sagði
hann í síðasta stórverki sánu.
Þessir menn voru líkir að heil-
indum og aídráttarleysi í kxöf-
um. en gæfa Guevara varð
meiri að lokum: Hann féli fyrir
kúlu þeiira andstaeðinga sem
hann hafði kosið sár sj álfur.
Já, víst gerði Che Guevara
miklar kröfur til þeirra manna
sem vilja breyta hoiminum, og
af því að hann gerði mesbar
kröfu-r einmitt til sjálfs sín
verður hann ednn af þeim fáu
mönnum, sem getur talað og
ritað um réttlæti og sdðgæði
án blygðunar og með þeim
hætti, að menn verða að hlusta
og kjósa sér hlut. . Það er ekki
nema rétt, sem í; bókarlok er
haft eftir Amoroso Lirna, þekkt-
um Brasilíumanni: „Hann
sýndi okkur sumt það bezta í
eðli mannsins — hæfileikann
til að fórna sér fyrir réttmæt-
an málstað, og hatoamma mót-
spyrnu í nafni mannlegrar
reisnar gegn bölsýninni, gegn
ranglæti menningar okkiar og
gegn velmegun, sem byggir á
óréttlæti“. Vonandi eru það
þessi áhrif sem sterkust verða
af bók Che — og mætti ef til
vill orða öðruvísi og vitna þá
til sögumanns í amnarri bók,
einnig nýútkominni: „Ég reið-
ist sjálfum mér út af því, hve
i lítið gagn ég hefi getað gert í
heiminum".
Fjórir ungdr menn íslenzkir
hafa verið að senda frá sér
frumsmíðar, en bókrýndr svo-
kaliaður syndgar gegn þeim af
ókuirteisi um sinn til að blaða
næturlangt í bók eftdr Che Gue-
vara, byltingarforingja, skæru-
liða, manninn, sem fór frá
fræ-gum sigri og mannaforráð-
um á Kúbu aítur inn í frum-
skóginn tdl að berjast og deyja
— til að létta oki af öðrum.
Það var þarflegt uppátæki
hjá Máli og menningtu að í hitt-
eðfyxra fór féiagið af stað með
kiljuútgáfu sínia; í þeim flokki
áttu að koma bækur um sam-
tímavandamál ýmiskonar. Enda
orðið meira en brýnt að við
eignuðumst á íslenzku nokkurt
safn bóka um féiaigsleg efni,
samtíðarsögiu; þetta hefur verið
reynt allt um krin.g og gefizt
heldur vel, því að byggt er á
sívaxandi hópi ungra lesenda í
hverskyns skólum, fyrst og
fremst. í fyrra lá þessi útgiáfia
niðri í heiðursskynj við Reykja-
víkurborg. En nú er haldið á-
fram. Bækurniar eru orðnar
fjórar — þrjár þýddar: Félaigs-
fræði Bergers, bók Horowitz
um Bandaríkin og þriðja heim-
inn og nú síðast bréf, ritgerð-
ir og frásaignir Cbe, og ein
frumsamin: bók Jóbanns Páls
um sósíalískar hreyfingar.
Ég hef .lesið þýddu bækurniar
þrjár. Ekki sikal deilt um val
þeirra, þær hafa allar erindi.
Þýðendum hefur verið sá vandi
á höndum að koma á íslenzku
pólitískum texta, fræðilegum
texta með kynstrum af afstrakt
hugtökum, í sumuxn tilvifcum
hefur verið um nýsmíði að
ræða að einhverju leyti. Og þó
ýmislegt hiafi tekizt vel og
skifckanlega, þá er því ekki að
neita að ánangurinn er misjafn
og þó einnia síztur í þeinri bók
sem nú skal drepið á. Textinn
er of stirður, þrælslega bók-
legur, blátt áifram ekfci nógu
skýr. Stundum sækir að les-
anda sú huigsun, að þeim
manni, sem er sæmilega læs á
erient mál, veitist auðveldara
að hafa fullt gagn af þessum
textum t.d. á ensku eða norð-
urlandamáli en j þessu formi
og er illt til þess að vita.
En slepjj^m því. Það er aMia-
vega meir en ánægjulegt að
kynnast Che svo náið eftir lest-
ur greina, útlaigninga, útdirátta,
sem eru ekki lengur í fersku
minni, því rás viðburða er
hröð. Ég skal ekki fjailla um
tvo lengstu kafla Chebókar —
frásöigur ag byltingarstríðinu
á Kúbu og daigbótoarbirot úr síð-
ustu orustu hans í Bólivíu, þótt
merkilegir séu. Og ég ætla mér
heldur ekkj þá dul, að leggja
skynsamlegan dóm á pólitíska
kenningu Ches, raunhæft gildd
hennar hvorki fyrir skæruliða-
hreyfingar í Rómönsku Amer-
íku, sem nú starfia að ýrnsu
leyti á nýjum grundvelli, né
heldur fyrir vinstri hireylingu
á Vesturlöndum.
En srvo mikið er víst, að Che
Guevara kemur af þessari bók
ekki fyrir sjónir sem óraun-
sær, rómantískur ævintýramað-
ur, eins eg víða er látið í skína
— þýðir þetta auðvitað ekki
að hann baíi verið óskeikull
fremur en aðrir menn. Ekki
er hann slíkur í þoim gireinum
til dæmis, sem bann skrifar um
reynslu byltingarinniar á Kúbu
og nauðsyn þess að tatoa sem
víðast upp vopn gegn vési
Bandarikjamanna í Þriðja
heiminum. Huigleiðingar hans
um byltinguna á Kúbu eiga
fiátt skylt við þá sjálfvirku og
valdsmannsleigu og sjálfum-
glöðu upptalningu á einföldum
(og því hæpnum) staðhæfing-
um, sem oft má heyra frá
sjálfkjömum höf uðbólum marx-
ismans. Óekkí. Þótt hann boði
vopnaða uppreisn, veiit hann
það ofurvel t.d. að sigur bylt-
ingar muni verða erfiðari
miklu annarsstaðar í Róm-
önsku Ameríku en einmdtt á
Kúbu, þar sem Bandaríkja-
menn garðu imangar frægar
skyssur (bls. 98). Það er ekki
hægt að benda á marga aðra
ráðherra í byltingairstjóm, sem
geri umbúðalaust gredn fyrir
því að „airæði öiredganna“
muni einnig bitna á öreigunum
sjálfum (bls. 122). Hann er
um skeið forystumaður { sósí-
alískri stjóm — og honum dett-
ur ekki í hug að þegja, af
diplómatiskum ástæðum, yfix
ávirðingum sósíalískra stór-
veldia. Hann ©r einn af sigur-
vegurum byltingarinnar á
Kúbu — og hann er hvergi
feiminn við að játa, að þegar
farið var af stað, áttu þeir sér
enga „samhæfða kenningu".
(Þetta leiðir bugann að þeim
róttæklingum sem leggja svo
miikið kapp á að vemda
„sanna" kenningu, að þedr
standa að lokum uppi með
hama eina — og spegla sig í
hennd).
Þeir sem vilja geta kallað
slíkan mann ævimtýramann.
Það skiptir ekki máli.
Og síðast en ekki sizt: Af
þessari bók má hafa kynni
af byltingarmanni sem í bar-
áttu og stjómsýslu gleymir því
aldrei, hvers veigna haldið var
af stað. Þessi skeggjaði efna-
hiagsmálaráðherra Castros er
ekki aldeilis á þeim buxum að
dáleiða sjálfan sig á firam-
leiðslutölum: „Vandinn felst
ekki í því, hwe mörg kíló af
kjöti menn éta, hve oft þeir
geta farið á baðströndina eða
hversu margar tegundir inn-
fluttrar munaðarvöru hægt er
að kaupa fyrir núverandi laun.
Mikilvægast er að einstaklimg-
urinn finni að líf hans er fyllra
og auðugra og að hahn finni
til innri styrks og miiklu meiri
ábyrgðar en áður“ (bls. 130).
Að slíkum orðum lesnum undr-
ar lesandi sig ekkj á því. að
hér og þar um Rómönsfcu Am-
eríku hafa þeir kaþólskir menn,
sem vilja öðrum fremur virða
siðgæðisboð trúar sinnar, geng-
ið svipaða leið og Che Guevara
um álfu hins dýpsta misréttis.
Eftir ÁRNA
BERGMANN
Hann segir reyndar sjálfur:
„Leyfið mér að hætta á að
verka hlægilega og sagja: Hinn
sannj byltingarmaður er knú-
inn áfram af mikium kær-
Ieika“. Presturinn Camillo Tor-
res, sem féll í Kólumbu fyrir
sömu kúlum og Che í Bólivíu,
hefði getað látið svipuð um-
mæli falla.
Nokkur bréf frá Che eru góð
viðbót við þá mynd sem
aðrir þættir bókiarinnar gefa.
Ég á þá ef til vill ekki fyrst
og frernst við fræ'gt kveðju-
bréf til Fidels Castro, þar sem
Che sogir af sér öUum mann-
vi rðingum á Kúbu vegnia þess
að „aðrar þjóðir heims krefj-
ast minnar lítilfjöriegu þjón-
ustu“ (bls. 85), heldux ýmsar
stuttar orðsendingar, skrifað-
ar af mismunandi tilefnum.
smámuni sem segja þó margt
um sterka skapgerð, heilindi,
kímni, manniega hlýju. Ég leyfi
mér að tilfæra kafla úr bréfi
til spænsks útlagaskálds. Lecns
Felipe, sem verður einkar hug-
stæður. Guevara talar um að
hann hafi fiáar stundir til lestr-