Þjóðviljinn - 12.08.1970, Qupperneq 2

2 SlÐA — ÞJÓÐWLJENiN — MiðvifakteSur 12. áglúst 1970.
Markaðsbúskapur
og fyrirhyggja
Við Islendingar höfum sem
þjóð á síðasiiiiðinum sjötíu ár-
mn verið að vaxa frá fornum
búskaparháttum í landinu, jsar
sem hver einstakiingur varð
með eigin höndum að uppfyUa
frumstæðar þairfir sanar til að
geta lifað. 1 hinu foma þjóð-
félagá, sem við erum að mestu
að yfirgefa, var marlcaðsbú-
skapur svo lítilll þáttfur í þjóð-
arbúsfcapnum að hans gætti
mjög lítið. í stað þessa foma
frumstæða þjóðféiags, þá hefur
straumur tílmans boirið otakur
nauðuga viíljuga inn i nútima
þjióðfélagið sem einkennist af
iðnaði, iðju og mairfeaðslbúslkap.
Á þeissum staðreyndum virð-
ist efcki afllir ennþá hafa áttað
sig og Ufa að nofeikru leyti enn
í huigsunarhaetti hins gamla
þjóðfólaigsi. Við erum eylands-
þjóð, staðsettir í austanverðu
Norðu r-Atlanzhafi, og haf-
straumar sem ledka um iand-
ið gera landigrunn þess að eift-
irsóttum klaík- og uppeldis-
stöðvum nytjafiiska. Þetta er sú
gullnámai'sem giert hefur okkur
faert að þróast frá frumstaeð-
um háttum til markaðsbúskap-
ar. Mennirnir sem grundivölU-
uðu þessa þróun í byrjun tutt-
ugustu aldarinnar, þeir virðast
hafa verið miklir raunsæismenn.
sem skilið hafia sinn vitjunar-
tfma og þá mögiuileika sem hann
hafði að bjóða. Um þetta vitna
verk þeirra í sögunni, uppbygg-
tng stóirútgerðar og fiskvinnsllu.
Og það er eftirtefctarvert fyrir
þá sem nú llifa og liflka laEsrdóms-
ríkt, að virða fyrir sér þessa
‘■tippbyggingu. Brautryðjendur
þessarar nútíma þróunar vildu
eklki sætta sig viö, að við ís-
iendingar yrðum sem nútílma-
þjóð fyrst og fremst hráefna-
framleiðendur. Saltfiskverkun
þeirra var stór í sniðum og
byggð upp með fuUkominiustu
tækniþekkingu þes® tíma. Þeir
tengdu áunna verkþekki n gu ís-
lendinga þessum nútfmaiðnað!
stórútgerðarinnar, með svo
gilæsilegum árangri, að við
urðum ein fremsta salltfiskiðn-
aðarþjóð heilms á fáum áraitug-
um.
Þegar við vitum þessar stað-
reyndir, þé geitur enigum dulizt
að í sialtfisikfiramíleiiðslu ofckar
hefiur orðið affturtfiör á sfðustu
áratuigMm. Við höfium vikið út
af markaðri braut brautryðcj-
endanna á þessu sviði og fllytj-
um nú meginhlutann a£ salt-
fiskframleiðslu okkar á mark-
að í óverkuðu ástandi sem hrá-
efni handa öðrum þjóðum til
að vinna úr iðnaðarvöru, flull-
verkaðan, þurran saltflsk.
Á sama tflma, og þetta gerist
í okkar nútíma þjóðfólagi, þá
hefur tæknileg aðstaða tii sailt-
fiskverkunar tekið slik risa-
skref firam á við, að hún getur
staðdð hverjum öðrum mat-
vælaiðnaði jafnfætis í dag. Saílt-
fiskframleiðsian er svostórþátt-
ur i útflutningi okkar að við
svo búið má ekki standa. Sé
Sölusamiband ísílenzfcra fisk-
fraimileiðenda ekki þess megnugt
að þofca þessum mólum til
betri vegar á næstu tímum, þá
verður að finna eimhverjar aðr-
ar leiðir, því að ætlumi viðofck-
ur að ná og hallda sömu lífs-
kjörum og þær nágrannaþjóðir
okfcar sem fremstar stancla á,
því sviði, þá verður að sœkja
fram í öffllum gmnum físk-
framileiðslu okkar, þar duga
engin vettlingatök.
Það er efckert sem bendir til
annars en að salttfísfcfraimlleiðsila
og saltfískmairfcajðir eigi enrnþá
langa framtíð fyrir höndum,
því að ennþá eru að opnastný-
ir marfcaðir í löndum þar sem
þessarar fæðutegundar varefcki
neytt fyrir fáum órum.
Því haf ég arðið svo langörð-
ur um cfcfcar saltfísfcfraanlleiðsllu,
að hér kreppir stoórinn aðmeira
en í noktourri annarri grein
okkar fisfcframleiðsllu. I stað
framsáknar hefur fcamið aflbur-
för. Á næstu árum er oklkur
lífsnauðsyn að gernýta alllt okk-
ar sjávarfang, flullvinna í
m'arkaðsvöru fisikaflann ogfflytja

Minningarkoi 9 Akraneskirkju. 1 tfi Krabbameinsfélags
9 Borgameskirkju, íslands.
¥ Fríkirkjunnar. ¥ Sigurðar Guðmundssonar,
¥ Hallgrimskirkju. skólameistara.
Háteigskirkju. ¥ Minningarsjóðs Ara
¥ Selfosskirkju. Jónssonar, kaupmanns.
tfi Slysavamafélags tslands. V Minningarsjóðs Steinars
¥ Barnaspítalasjóðs Richards Elíassonar.
Hringsins. ¥ Kapellusjóðs
# Skálatúnsheimilisins. Jóns Steingrímssonar,
& Fjórðungssjúkrahússins Kirkjubæjarklaustri.
á Akureyri. & Blindravinafélags tslands.
¥ Helgu Ivarsdóttur, V Sjálfsbjargar.
Vorsabæ. V Minningarsjóðs Helgu
9 Sálarrannsóknarfélags Sigurðardóttur skólastj.
tslands. tfi T íknarsjóðs Kvenfélags
* S.Í.B.S. Keflavíkur.
¥ Styrktarfélags 9 Minningarsjóðs Aslu M.
vangefinna Jónsdóttur, hjúkrunark.
¥ Maríu Jónsdóttur, V Flugbjörgnnarsveitar-
flugfreyju. innar.
Sjúkrahússjóðs Iðnaðar- V Minningarsjóðs séra
mannafélagsins á Páls Sigurðssonar.
Selfossi. & Rauða kross tslands.
Fást í Minningabuðinni Laugavegi 56 — Simi 26725.
<?>
á miarfcað í fijölbreyttu formi
Engin greán þeirrar fistofram-
ieiðslu sem við nú starfrækj-
um mó þar dragast aftur úr,
heldur verðum við að sækja
jafnframt á nýjar ledðir, leiðir
sem svam kröfium tímans í
markaðsbúsfcapar- og iðnaðar-
bjóðfélögum nútílmans.
Hvers vegna notrun víð ekki
möguleika Fríverzlunarbanda-
lagsins?
Bkkert bendir til að fcann-
aðir hafí verið þeir möguileikar
á sölu fiskafiurða sem óneitan-
lega eru fyrir hendi í sumum
löndum Fríverzlunarbandalags-
ins. Till hvers vorum við að
gamga í bandakaigið ef efckd á
að nota þessa möguleika? Þeg-
ar ég var norður í Tromsd og
Hammerfest í Noregi í marz-
mánuði í vetur, þó gengu það-
an til Stokfchólms daglegastór-
ir frystiþílar hlaðnir fullunn-
um frosnum fiskafiurðum fyrir
sænskan markað. Mér er ljóst
að aðstaða Norðmanna er að
ýmsu leyti betri til að notfæra
sér þennan markað hefldur en
hjá oktour, vegna fjarlægðar
frá marfcaðnum. En þegarþess
er gætt að bæði hráefnisverð og
kaupgjald er mikílu hærra hjá
norsku frystihúsunum heldur
en ofckar ílrystihúsum, þá má
öllum vera Ijóst að hægt er
fyrir ökfcur að keppá á þessum
marfcaði.
Mér varð lfka hugsað til hrað-
frystihúsa íslenzku kaupfélag-
anma þegar ég fétok að vita að
Findus-iðjuverið var að full-
vima stóra pöntun af fisfcaf-
urðum fyrir ,,Kooperativa“
sœnska Samvinnusambandið.
Þá er að opnast nýr og vax-
andi markaður í Finnlandi fyr-
ir frosnar fisloafiurðir sembæði
Findus og Frionor telja sérhag-
kvæmt að nota,
Ætlum við íslendingar okfcur
að stófina til fiuillvinnslu fisfc-
rétta úr frosnum fisfci hér
heimia þá verðum við að keppa
á Evrópumarkaði með þær af-
urðir sökum þess að Banda-
rifcjamarfcaðurinn er svo að
segja lokaður á þessiu sviðd með
höuim tólli. Sé þetta ætlan otok-
ar, þá liggur næst að reyna
inarkað fyrir þessa vöru ílönd-
um sem eru imieð okfcur í Frí-
verzlunarban dalaginu.
Þá vil óg bemda á, að að-
staða ofckar tál skreiðarsölu til
Svíþjóðar og Finnlands ætti að
vera í sæmilegu lagi, en þó
hefur enigjum huglkvæmzt að
fcanna þessa marfcaði eða ró-
skera fisfc fyrir þá, en þeir
kaupa eingörtgu sltredð sem er
verkuð á þenman hátt. Og þó
höfium við gióða miartoaði í bóð-
um[ þessum lömdum fyrir skreið
á óratugnum miilli 1950 og 1960.
Þessir markaðir toaupa löngu,
þorsk og ufisa, ai þó er mSnnst
eftirspum eftir ufsanumi.
En öf við æfflum okkur að
nota þá mögulleáka sem Fri-
verzflunarbandalaigið býður uppá,
þá er heldur eikiki hægt að
ganiga fram hjá ennþó ónotuð-
um möguieikum til sölu fiull-
unninna fiiskafiurða á Bret-
landseyjum; þar væri hægt að
færa út markaðsmöguleika okk-
ar f fonmii niðursoðinna þorsfc-
hrogna, lifirar, fiskibolia og
fileiri niðursuðuvara.
Þá þarf að kanna möguleika
á sölu tilbúinna fiskrétta á
neytendamarfcaði Liundúnaborg-
ar og ffledri staða.
Verkefrún sem bíða framund-
aná þessu sviði eru óþrjótandi.
En sem lítilli þjóð er okfcur sá
randi á höndum að mynda
heildarstefnu í þessum málum
og stuðla eftir mætti aðfram-
gangi hennar með framtíðar-
sýn í huga. Það Iþarf að gera
í saltfiskvinnu
stórt átafc í fiskiðnaðainmólum
ofckar, sem lyftir ofckur yfír
þann þröskuld sem aðslkilur
hráefnaþjóöfélaigið flrá iðnaðar-
þjóðfélaginu. En það síðar-
nefnda þjóðfélag verðum við
að bafia algjörlega á valdi cikfc-
ar, til þess að geta haildið nú-
verandi Mfskjöirumj og aukiðvið
þau. 1 stað stöðugra gengisfell-
inga ár eftir ár, sem raunveru-
lega er engin lausn á neinum
framleiðsluvandamállum, heldur
flótti frá þeim erfiðleikum sem
eru óaðskiljanlegir hráefnaþjóð-
félaginu, þá verðum við að tak-
ast á við þessa erfiðleika og
vinna bug á þeim. En leiðin
til þess er engin ný leið, heldur
sú sama ledð sem aðrar þjóðir
hatfa fárið á undan okkur og
hver og ednn getur sannfasrzt
um aif sögunni. Þetta er leið
fullkominnar iðnvæðingar á nú-
tímavísu, þar sem hráefnið öðl-
ast margfalt verðgildi við það
að breytast í iðnaðarvöru.
Eins og ég hetf bent á hér að
framan, þá liggja langstærstu
möguleikar okkar í náinni
framtíð á sviði matvælaiðnaðar.
Þetta orsakast vegna legulands
okkar og hinna góöu fiskimiða.
En margbreytilegt fiskhráefni
er góð undirstaða matvælaiðn-
aðair. Þetta er ekki bara mitt
sjónarmiið, heldur hlka sjónar-
mið erlendra sérfræðinga á
sviði matvæflaiðnaðar og mark-
aða, sem ég hef rætt þetta mól
við. Verketfni okkar á næstu ár-
um verður þvi að vera það, að
nota okkur þessa aðstöðu í verki.
Brýnustu verkefnin sem þjóðin
þarf að sameinast um verða,
því fyrst og fremst þcssi: Upp-
bygging fullkomins matvæla-
iðnaðar og vel skipuipgð sala4
á hinum ýmsu mörkuðum
heimsins. Inn á þessa braut þarf
að beina íslenzku fjármagni, og
því Iánsfjármagni sem okkur
kann að vera tiltækt á erlend-
um lánamarkaði.
GóÖar horfur á saltfisks-
og freðfisksmörkuhunum
AF ERLENDUM
VETTVANG
Góðar horfur eru nú á freð-
fisflamarkaði Bandarfkjanna. —
FiskMoikikin er þar korndn í
mjög gott verð, eða í kringum
30 sient fiyrir pundið, sem er
um isl. kr. 58,00 fýrir kg.
★
Útflutoingur norskra fiskaf-
urða fyrstu 4 mánuði yfirstand-
andi árs, varð n. kr. 637 mdlj-
ónir, eða í ísfl. fcr. rúmlega
7835 miljónir. Þetta er hækkun
sem nemur 16% miðað við út-
flutniniginn á sama tímabili
1969. Fisikafli Norðmainna á
fyrra heHmdngi þessa árs hetflur
vaxið úr 245.700 tonnum 1969
í 266.100 tonn. Þetta er aukn-
ing um 8,3%. 1 ár hengdiu
Norðmenn upp í sflsreið 32.900
tonn atf hausuðum og sllægðum
fisiki, en árið 1969 58.200 tonn.
Skreiðarupphengingin í ár á ó-
rásfcomum fiski var nær edn-
göngu miðuð við ítalíumarkað
og valinn físlfcur hengdur upp
eftir að frosthætta var úti í
apriflmánuði. Norslfca slkreiðin er
því sögð góð og mrjög vel verk-
uð í ár, en eitthvað er af smá-
um fistoi í henni.
Þá hatfla Narðmenn aukið salt-
fískfiraimleiðsluna í ár miðað
við í fýrra. Nú söltuðu þeir á
fyrra hetamngi þessa árs 72.477
tonn, á móti 46.000 tonnumyfir
sama tímabil í fiyrra miðað við
hausaðan og slægðan fisk.
Verðið ó fullvcrkuðum saltfísfci
er stígandi og gott útlit með
sölur, segja norsikir saltfisikút-
fllytjendur.
Nýlega seldu Norðmenn 2000
tonn af fullverkuðum saltfiski
til Kúbu og verður þeim físki
sfldpað út, aðallega frá Álasundi
upp úr miðjum ágústmánuði.
Mikil eftirspum er nú eftir
saltfiski í Noregi hjá verkun-
arstöðvunum.
★
Útflutningiur Norðmanna á
frosnum fiskfflökum í ár, var
orðinn 63,910 tonn kringum 27.
júní og hafðd vaxið mikið mið-
að við árið á undan. Vöntun er
nú á ýsufllökum á Bandaríkja-
markaði og víðar sokum minni
affla. Sömu sögu er að segja frá
niðursuðuiðnaði Norðmanna, þar
hetfur útflutningurinn aukizt á
fyrra helmángd þessa árs og
verðið hætokað. A fyrstu 5mán-
uðum ársins óx útfllutningur
niðursoðinna fisltoafiurða frá Nor-
egi úr 11,570 tonmum 1969 í
13.138 tonn. Skreiðin er einasta
fisikfiramileiðslain nú, þar sem
einhver óvissa ríkir um nægi-
lega stóran og hagtovæman
martoað vegna óvissu umhvort
marfcaðurinn í Nígeríu öpnast í
ár.
★
Dansk Fiskeritidende hinn
16. júlí, hefur það etftifi rússn-
eska blaðinu Izvestia að tap
hatfi orðið á útgerð rússnesfca
fískifflotans tvö s.l. ár. I þessu
samfoandd er Izvestia sögð bera
fram harða gagnrýni á marg-
vislega tilihögun útgerðarinnar.
Þá segir blaðið að búizt sé við
taprekstri einnig í ár. Bússneski
fiskifflotinn er nú sagður sam-
anstanda af 3.200 skipum af
ýmsum stærðum og gerðum.
Minnkandi fiskimagn í ýmsum
heimsihöfum er sagt hafa kom-
ið hart niður á þessurn stóra
flota. Izvestia telur tapið nema
árið 1968, 23,1 miljónum Banda-
rfkjadollara, en tölur yfir 1969
eru efcki ennþó upngefnar. Út-
gerðarsérfræðingar á Vestur-
löndum telja ýrnsdr að rússn-
esfci fiskiflotinn sé orðinn allt-
of stór mdðað við þá afflamögu-
leika sem ha»n hafi eins og
sakir standa, og það sé fýrst og
fremst orsökin fýrir taprefcstr-
inum.
Framihald á 9. síðu.