Þjóðviljinn - 22.08.1970, Blaðsíða 4

'4 — ÞJÖÐVIUTNN — !Laueandai@ur 22. ágúst 1970
■— Málgagn sósialisma, verkalýoshreyfingar og þjóöfrelsis —
Útgefandi: Cltgáfufélag ÞjóSviljans.
Framkv.stjóri: EiSur Bergmann.
Bitstjórar: Ivar H. iónsson (áb.), Magnús Kjartansson
Sigurður GuSmundsson
Fréttaritstjóri: SigurSur V. Friðþjófsson
Ritstj.fuiltrúi: Svavar Gestsson.
Auglýsingastj.: Olafur lónsson.
Ritstjórn, afgreiðsia, auglýsingar, prentsmiSja: Skólavðrðust. 19. Simi 17500
(5 linur). — AskriftarverS kr. 165.00 á mánuði. — LausasöluverS kr. 10.00.
Verðbólgan er tæki
valdastéttanna
jpyrir nokkrum dögum vakti Þjóðviljinn athygli
á því að ríkisstjóm íslands væri auk alls ann-
ars orðin gersamlega ráðþrota, og í því sambandi
var komizt svo að orði: „Uppdráttarsýkin innan
stjómarliðsins hefur verið að magnast ámm sam-
an og hefur nú náð algeru hámarki. Stjómar-
völdin beygja sig fyrir hverjum þrýstingi í þjóð-
félaginu, til skiptis fyrir launamönnum, atvinnu-
rekenduim og fjárplógsmönnum og skeyta því
engu þótt af hljótist bullandi óðaverðbólga.“
Morgunblaðið í gær hendir þessi ummæli á lofti
og segir að í þeim felist viðurkenning á því að
launahækkanir „leiði óhjákvæmilega til víxl-
hækkana verðlags og kaupgjalds" eins og komizt
er að orði.
Jjetfa er mikil firra. Þjóðviljinn hefur ævinlega
lagt áherzlu á það að launahækkanir þær sem
um sé samið verði að vera raunvemlegar; í þeim
verði a,ð vera fólgin tilfærsla á fjármunum frá at-
vinnurekendum og auðstéttum til launamanna;
atvinnurekendur verði í raun að taka að sér að
borga þær upphæðir sem þeir seimja um. Verð-
bólguþróunin er hins vegar aðferð atvinnurek-
enda til þess að losna við að bera þær kaup-
hækkanir sem samið er um. Allir fjárplógsmenn
sem það geta velta kauphækkununum af sér út í
verðlagið, og verðhækkanimar eru raunar oft
mun meiri en kauphækkanirnar sem eiga að rétt-
læta þær. Á þennan hátt er reynt að láta al-
menning borga sínar eigin kauphækkanir. Þeir
atvinnurekendur sem ekki geta velt kauphækk-
ununum af sér á þennan einfalda hátt, vegna þess
að þeir framleiða fyrir erlendan markað, fá í
staðinn síendurteknar gengislækkanir. I þessari
þróun er ekkert „óhjákvæmilegt“; verðbólgan er
aðeins tæki valdastéttanna í átökuim við almenn-
ing.
Jjessi verðbólguþróun hefur ævinlega verið ranglát
og ástæðulaus, en hún hefur aldrei verið frá-
leitari en nú. í vor var það viðurkennt af öllum,
einnig Morgunblaðinu og leiðtogum stjórnarflokk-
anna, að launafólk ætti rétt á verulegum kjara-
bótum. Stjórnarvöldin staðfestu að hægt væri að
færa til mjög verulega fjármuni með hugmynd
sinni um 10% gengishækkun, en með henni var það
staðfest að útflutningsatvinnuvegirnir einir saman
gætu misst á annan miljarð króna án þess að lenda
í vanda. Kauphækkanirnar í vor hefðu ekki þurft
að leiða til neinnar verðbólguþróunar, ef ríkis-
stjórn og atvinnurekendur hefðu staðið við kjara-
samningana af fullum heilindum og stjórnarvöldin
gert ráðstafanir til þess að koma í veg fyrir verð-
bólgu. En í staðinn er fyrst samið við launafólk,
en atvinnurekendum og fjárplógsmönnum síðan
leyft að hækka allt sem hækkað verður. Ríkis-
stjórn sem þannig hegðar sér er í senn illgjörn
og ráðvillt. — m.
Áhrif apartheid-stefnunnar á fræðslumál:
Fræðsla blökkumanna í Sui-
ur-Afríku goðsögn og lygl
„Þér skiljið, að svarti maður-
inn getur því miður ekki náð
upp á háskölaplanið. Hann get-
ur eikki innbyrt allan þennan
lærdóm, vesaiingurinn. Lítið
bara á skýrslur yfir þá sem
falla í skólunum“.
Þessi ummæli lét Harry Lewis
sér um munn fara, en • hann
er þingmaður Þjóðemissinna-
flokiksins í Suður-Afríku. Þau
áttu að skýra það, hvers vegna
svo fáir Afríkumenn og aðrir
þeldökkir íbúar landsins hljóta
seðri menntun. Árið 1968 voru
samtals innritaöir 74.330 stúd-
entar í háskólana í Suður-
Afríku. Þeir skiptust bannig
eftir kynþáttum:
Hvítir menn 65.745
Afríkumenn 1.530
Asíumenn 3.219
Aðrir þeldökkir menn 3.836
Samanlagður fjöldi þeldökkra
stúdenta var 8.585, en þeidökkir
menn eru fjórir fimmtu hlutar
af íbúum Suður-Aifríku.
Stjóm Suður-Afríku heldur
því fram, að hún geri allt sem
í hennar valdi stendur til að
þróa fræðslukerfið fyrir afrísku
íbúana (hina svonefndu bantú-
fræðslu). Fjöldi bantú-bama,
sem sækja skóla, hefur aukizt
um rúmlega 120.000 á ári, og
nú er tilkynnt að svört skóla-
böm séu nálægt 2,5 miljónum.
Samkvæmt opinbemm upplýs-
ingum er þeim kennt af ,41.000
bantú-kennurum, og árlega út-
skrifast, 2.000 nýir kennarar.
Þetta eru út af fýrir sig
athyglisverðar tölur, og ástæða
þess, að afrískir nemendur
komast sjaldan lengra en gegn-
um fyrstu bekkina, og einungis
0,08 af hundraði taka próf, er
sögð vera sú, að þeldökkir nem-
endur séu verr gefnir andlega
en hvítir nemendur.
Það sem stjóm Suður-Afríku
forðast að minnast á er sú

Flestir foreldra afrísku barnanna lifa við sára fátækt og hafa
blátt áfram ekki ráð á skólagöngu þeirra.
athyglisverða staðreynd, að í
hvítum skólum er einn kennari
á hverja 24 nemendiur, en í
bantú-skólunum er einn kenn-
ari á hverja 58,8 nemendur.
Hún skýrir ekki heldur frá því,
að afrískur kennari fær minna
en helming þeirra launa sem
hvítur stabfsbróðir hiins fær, þó
þeir hafi sömu menníun. Þel-
dökkur handverksmáður getur
komizt í hærri launaflokk en
háskólamenntaður þeldökkur
kennari. Þetta gæti verið ein
af orsökum þess, að árið 1968
vom 1.750 lausar kennaraastöð-
ur við skóla fyrir þeldökk börn.
Stjórn Suður-Afriku gleymir
einnig að nefna þá einkennilegu
staðreynd, að þeldökkir nem-
endur verða sjálfir að borga
fyrir kennslubækur sínar á
sama tíma og hvítir nemendur
fá allar sínar skólabækur
ókeypis. Flestir foreldra
afrískru barnanna lifa við sára
fátækt og hafa blátt áfram ekki
ráð á að láta þau halda áfram
skólagöngu Bömin verða að
fara út og vinna til að hjálpa
foreldrunum við að sjá fjöl-
skyldunni farborða.
Ef Suður-Afríkustjóm vill
enn halda því fram, að hún
geri það sem hún getur til að
bæta menntunaraðstöðu og
fræðslu afrísku fbúanna, er
einfalt að gera samanburð á
þeim fjárveitingum sem veittar
eru á hvem nemanda í hinum
ýmsu hópum. Síðustu opinberu
samanburðartölurnar eru frá
1960:
A hvern hvítan nemanda
nam fjárveitingin 144,57 Rand.
A hvem þeldökkan nemanda
nam fjárveitingin 59,13 Rand.
Á hvem afriskan nemanda
nam fjárveitingin 12,46 Rand.
Fræðsla þeldökkra manna,
einfcum Afríkumanna, í Suður-
Atfríku er guðsögn og lygi. Hún
er notuð til að kasta ryki í
augu fulltrúa frá Sameinuðu
þjóðumum, sem kanna vilja
ástandið. Þegar greitt er úr
hinni miklu flækju lyga og
hálfsanninda, birtist sú ömur-
lega og sorglega staðjpynd, að
stjórn landsins hefur. hvorki
vilja né löngun til að veita
■ þeldökikum íbúum fræðsKi eða
menntun, segir í riti ~ sem út
hefur verið gefið á veigum.Sam-
einuðu þjóðanna og nefnist á
ensku „APARTHEID AND
EDUCATION“. (Frá S. Þ.).
Guðrún Jóhannesdóttir
Kveðjuorð
í dag er gerð frá Neskirkju
útför Guðrúnar Jóhainnesdóittur.
sem hedma átti við Kaplaskjóls-
veg 51 hér í borg. Guðrún var
fædd 1 Ljárskógasali í Döium
vestur, hinn 4. ágiúst 1902. Por-
eldrar hennar voru hjónin Jó-
hannes Jóhannesson og Ingi-
björg Þorkelsdóttir. Þau voru
dugnaðarmanneskjur, bæði vel
gefin, en iengst af mjög fátæk,
enda fjölskyldan alllstór. — Guð-
rún óllst upp við algeng sveita-
störf og mun snemma hafa orð-
ið að sjá fyrir sér sjélf. Hún
var bókhneigö og námsfús, en
menntunarfeiðir ekki greiðar í
þann tíð fyrir fátsaka sveita-
stúlku. Samit tókst Guðrúnu að
kosta sig til náms einn vetur i
Kvennaskólanum á Blönduósi.
Árið 1929 fluttist Guðrún til
Reykjavítour með foreldra sína,
sem þá voru öddruð og farin að
heilsu. Með þeim stofnaði hún
heámili að Haukalandi við
ösikjuhlíð. Þama bjó hún for-
eldrum sínum hlýlegt og frið-
sælt hekndli. Þetta varákreppu-
árunum, þegar oft var lítið um
atvinnu og peningaráð yfirfeitt
af skormjm skammiti. Gft mun
því hafa verið þröngt í búi hjá
Guðrúnu á þessum árum. en
hún var ötul og kjarkgóð og
notaði hvert tækifæri til að
afla sér tekna utam heimfflísins.
jafnveil þótt hún yrði einnig að
vinna fuHam vinr.udag hcdma
hjá sér að venjulegu daigsverki
loknu. M.a. var hún noktour ár
kaupakona á Hlíöarenda við
ösikjuhlíð hjá Guðjóni frá
Ljúflustöðum og Jómeyju, konu
hams. Allt þetta gerði hún táO
þess að geta hlynnt að for-
eldrum sínum og búið þeim
sam bezt skjól á ævikvöldi
þeirra. Skylt er að geta þess,
að við þetta naut hún aðstoðer
Daöa, bróður . síns, og amnarra
skyldmenna.
Bærinn á Haukalandi, þar
sem Guörún varöi beztu mann-
dómisárum sínum í fóm fyrir
foreldra sina, var hvorki stór
né háreistur. I vissuim skilningi
miá þó segja, að þar væri hátt
til lofts og vítt til veggja, með-
an Guðrún dvaldist þar. Hún
var með afbrigðum gestrisin, og
þótt þrömgt væri í búi á Hauka-
landi og húsrýrmi lítið, var þar
alltaf rúm fyrir vini og ættingja
úr Dölum vestur, sem oft nutu
þar hjá henni húsaskjóls og að-
hlynningar, án þess að um end-
urgjald væri spurt.
Þegar fóreldrar Guðrúnar
voru bæði létin í hárri elllli, fór
hún að vinna utan heimiilis við
afgreiðslifetörf, fyrst hjá Bóka-
útgáfu Menningarsjóðs og síöar
hjá Ríkisútgáfu námsbóka. Mun
hún alls haifa unnið rúma tvo
áraitugi hjé þessum stofnunum,
þar af um 14 ár hjá Ríkisútgáfu
námsbóka.
Guðtrún lézt eftir stutta, en
erfiða legu í Ríkisspítalanum í
Kaupmannahöfn, þann 14. þ.m.
Þannig er í stórum dráttum
h'fssagia þessamar látnu konu,
siem nú hefur kvatt, okitour og
flutt á æð-ra tilverustig. Þessi
saga er eiins konar ramtni um
mynd, sem við, er kynntumst
Guðrúnu, eigum nú einungis í
minningunni. Þessi endurminn-
ing er sérstalkleiga björt oig hlý
og okkur er það mikils virði
að eiga hana. Mynd Guðrúnar
gHeymist okkur ekiki.
Guðrún var á ýmsan hátt
sérsitæður persónuleiki. Hún var
fulltrúi kynsóöar, sem nú ger-
ist æ þunnskipaðri í þjóðfélaigi
okkar. Hún var fiuilltrúi þeirra.
sem ekki finna laun sín í upp-
heifð, krónum né aurum, heldur
í þjónuistu fyrir aðra.
Þa ðar stundum haft á orði,
að menn vinni etoki eins vel
hjá ríkisstofnunum og fyrir-
tækjum það sem eiginha,gs-
muna er að gæta. Hér verður
etoki um þetta felldur neinn
dómur. En fáir munu þó hafa
afsannað þetta bétur í verki en
Guðirún Jóihannesdóttir. Hún
vann hjá ríkisstofnun — eins og
áður er sagt — í meira en
20 ár. Ötiltovödd hikað'i hún
ekki við að bæta einni klukku-
stund framan við o-g tveimur
aftan við venjule-gan vinnudag.
Og það varð jafnvel að leggja
að henni til þess að taika við
noktorum launum fyrir.
Mér er óbætt að segja, að
ö'lluim, sem með Guörúmi unnu,
þótti gott að eiga hana að
starfsféQaga. Hún var sívakandi
í s-tarfi og jafnvei óánægð: ef
henni fannst, að sér væru ekki
setluð nœgjanleg vertoefni eða ef
reyna átti að létta áf hetnni
einhverjum sitörfum. Segja má.
að starfið væri henni allt. Trú-
mennskan og árveirkhiri var
með eindæmum. Sjélfa ság lét
hún altttaf sitja á hakanum.
Guötún giftist ekki og átti
engin böm. En það var sér-
kennandi fyrir hana, hversu
líti’l böm hændust fljótt að
henni, jafrivel þótt þau væru
henni ótounmug. Það var eins
cg þau fyndu ósjélfrátt ,,ylinn
og hjartahlýjuna, er inni fyrir
var. — Oft heyrði ég Guðrúnu
hafa á orði, að hafði húri métt
kjósa sér lífsstarf f æsiku, hefði
hún kosið að verða hjúkrunar-
kona og þá helzt viljað hjúkra
börnum. Vonandi rætist nú
þessi ósk heninar, þegar hún
hefur flutt á annaö tilveru-
svið.
Ég lýk þessum flátæklegu orð-
um með kveðju ofi þötoku-m frá
okkur starfsfélögum hennar hjá
Ríkisiútg'áfu námsfoóka.
Jón Emíl Guðjónsson.
Þjóðviljann vantar
blaðbera í Lönguhlíð
og nágrenni.
ÞJÓÐVILJINN
sími 17-500